II. POPULARYZACJA NAUKI 1. Udział w Krakowskim Festiwalu Nauki Festiwal Nauki w Krakowie jest imprezą popularnonaukową organizowaną corocznie od 2000 r. przez krakowskie wyŝsze szkoły państwowe przy współudziale instytucji naukowych oraz jednostek konsularnych. Festiwal odbył się w dniach 14-17 maja 2008 r. 16 maja miał miejsce panel dyskusyjny (organizator WFiIS AGH) pt. Cząstki, pola, kwanty, fale... Moderatorem panelu był doc. dr hab. Piotr Zieliński z IFJ PAN. Na Rynku Głównym IFJ PAN przedstawił prezentacje w dwóch namiotach. W namiocie pod nazwą: Laboratoria radiologiczne pokazano wzorcowanie przyrządów dozymetrycznych i metodykę kontroli dawek od promieniowania jonizującego w dozymetrii indywidualnej i środowiskowej, jak równieŝ fizykę w diagnostyce obrazowej i korzyści płynące z wykonywania testów kontroli jakości w diagnostyce rentgenowskiej (dr P. Bilski, dr M. Puchalska). W namiocie LHC (Large Hadron Colider) przygotowano prezentację o największym współcześnie instrumencie badawczym oraz o eksperymentach na LHC: ALICE, ATLAS i LHCb. (prezenterzy: dr hab. J. Chwastowski, inŝ. K. Daniel, mgr E. Dutkiewicz, mgr D. Dworak, J. Garwoliński, dr E. Gładysz, dr K. Guguła, mgr G. Janik, dr P. Kapusta, dr B. Kisielewski, dr K. Korcyl, prof. T. Lesiak, dr A. Matyja, dr A. Olszewski, mgr inŝ. J. Olszowska, mgr inŝ. W. Ostrowicz, W. Pyzioł, dr A. Rybicki, mgr P. Sopicki, inŝ. A. Sroka, dr M. Szarska, Z. Szklarz, dr T. Szymocha, mgr inŝ. E. Tomankiewicz, dr hab. A. Trzupek, prof. M. Turała, mgr J. Wiechczyński, dr hab. M. Witek). Zaprezentowano równieŝ: - inŝynierskie metody obliczeniowe i zjawisko nadprzewodnictwa - film o pracach inŝynieryjnych przy budowie hal podziemnych i tunelu akceleratora - produkcję najgorętszej materii we wszechświecie w zderzeniach cięŝkich jonów - eksponaty ilustrujące rzeczywiste elementy konstrukcyjne akceleratora LHC (rura akceleratora, magnes, kable nadprzewodzące) - monitor do wykorzystania na Ŝywo globalnej obliczeniowej sieci komputerowej GRID - oryginalne elementy prototypu detektora TRT (Transition Radiation Tracker) eksperymentu ATLAS. Dozymetryczno-spektrometryczne laboratorium mobilne CHIMERA w specjalistycznym samochodzie na płycie Rynku. Przygotowało prelekcję Promieniowanie jonizujące w środowisku (prezentacja detektorów i aparatury do pomiarów, pokazowe pomiary) oraz prelekcję RADON - naturalny izotop promieniotwórczy (dr J. Mazur, dr K. Kozak). Organizacją udziału IFJ PAN w Festiwalu kierował dr Zbigniew Hajduk 2. Dzień Otwarty i Noc Naukowców w IFJ PAN - 26 września 2008 Dzień Otwarty IFJ PAN, odbył się w godzinach: 9-15. Odwiedziło nas ponad 800 osób, które zwiedziły 28 udostępnionych laboratoriów Instytutu, oraz wysłuchały interesujących wykładów popularnonaukowych na najbardziej aktualne tematy w fizyce: "Fizyka w walce z rakiem" - doc. dr hab. Paweł Olko "LHC - klucz do Mikroświata" - prof. dr hab. Barbara Wosiek "Promienie kosmiczne: ciekawostka, uciąŝliwość czy wielka nauka?" - prof. dr hab. Henryk Wilczyński "Szybciej od światła? Co jeszcze ukrywa szkolna fizyka?" doc. dr hab. Andrzej Horzela
"Czy fizyka jądrowa rozwiąŝe problemy energii dla przyszłych pokoleń" - prof. dr hab. Urszula Woźnicka Po raz pierwszy zorganizowano debatę oxfordzką na temat: "NaleŜy rozwijać energetykę jądrową w Polsce", w której wzięli udział licealiści z I i VIII LO w Krakowie. Debatę poprowadził mgr Iwo Wroński, dyrektor III Społecznego LO w Krakowie. Organizacją Dnia Otwartego kierowała dr Małgorzata Nowina Konopka. W tym samym dniu w godzinach 18-24 odbyła się równieŝ "Noc Naukowców" w Instytucie Fizyki Jądrowej PAN. Był to jeden z punktów programu imprezy Małopolska Noc Naukowców organizowanej przez Unię Europejską, a koordynowanej przez Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Program przygotowany na tę Noc przez IFJ PAN obejmował: Instytut nocą - nocne zwiedzanie najciekawszych miejsc instytutu zorganizowała Małgorzata Nowina Konopka. Panel Dyskusyjny pt. Frapujące oblicza fizyki czyli rozprawa między teorią, eksperymentem a zastosowaniami. Animatorem Panelu był dr hab. Piotr Zieliński, a w jego przygotowaniu i realizacji uczestniczyli: prof. Jacek Turnau, dr hab. Bogdan Fornal, dr hab. Andrzej Horzela, dr hab. Wojciech Kwiatek i inni. Wystawienie przedstawienia kabaretowego napisanego i wyreŝyserowanego przez Jerzego Grębosza p.t. Duch fizyki. Emisja filmu popularnonaukowego "Badamy Tajemnice DNA". ReŜ. dr J. Grębosz (Nagroda Specjalna na Festiwalu Filmów Popularnonaukowych - Sopot 2007) Naukowcy i ich hobby (wystawa): dr hab. J.W. Mietelski malarstwo, dr S. Kwieciński, dr hab. P. Zieliński fotografia, prof. Z. Lalowicz - kolekcja szabli, dr hab. M. Wolny- Marszałek rekwizyty sędzi olimpijskiej w wioślarstwie, dr hab. M. Lekka hafty, dr K. Mazurek zbiór łyŝeczek Pokaz nagrodzonego filmu popularnonaukowego Tajemniczy świat jąder atomowych reŝ. dr J. Grębosz. Plakaty Komitet Organizacyjny: prof. Adam Maj (przewodniczący), dr Maciej Budzanowski, dr Jerzy Grębosz, prof. Marek JeŜabek, dr hab. Wojciech Kwiatek, prof. Piotr Malecki, dr Małgorzata Nowina-Konopka, dr Grzegorz Polok, dr hab. Piotr Zieliński, mgr inŝ. Mirosław Ziębliński. Zarówno Dzień Otwarty jak i Noc Naukowców w IFJ PAN były relacjonowane przez TV Kraków, TVN24, Postępy Fizyki, Gazetę Wyborczą, Dziennik Polski a takŝe przez portal Moje Miasto MM. 3. Udział w 12. Pikniku Naukowym Polskiego Radia BIS i Centrum Nauki Kopernik Piknik odbył się w dniu 14.06.2008 r. w Warszawie. Jest to największa w Europie, coroczna impreza plenerowa upowszechniająca wiedzę z róŝnych dyscyplin naukowych (liczba zwiedzających przekracza 100 000). Tematem przewodnim 12-go Pikniku był język nauki, czyli bogactwo form komunikacji naukowej. IFJ PAN przedstawił multimedialne prezentacje popularyzujące LHC i eksperymenty przy nim (prezenterzy: mgr inŝ. J. Olszowska, mgr P. Malecki, mgr A. Zemła). Przekaz uwzględniał wyjaśnienie pochodzenia oryginalnych terminów fizyki mikroświata, takich jak: kwarki, ich kolory i zapachy. Organizatorzy: dr Z. Hajduk, dr H. Pałka. 4. Organizacja zwiedzania Instytutu W roku 2008 r. Instytut odwiedziło 22 wycieczki liczące łącznie 727 osób, w tym:
ze szkół średnich i pomaturalnych 628 osób (17 grup) ze szkół wyŝszych 99 osób (5 grup) Wycieczki wybierają program zwiedzania spośród udostępnianych laboratoriów. Najczęściej przyjmowały zwiedzających gości następujące pracownie i laboratoria: Pracownia Stosowanej Spektroskopii Jądrowej z akceleratorem Van de Graaffa (mgr E. Dutkiewicz), Laboratorium SkaŜeń Promieniotwórczych Środowiska (dr hab. W. Mietelski), Pracownia Badań Magnetycznych (dr A. Pacyna), Pracownia Pomiarów Strukturalnych (dr Andrzej Budziak), Laboratorium Ekspertyz Radiometrycznych (dr K. Kozak, mgr J. Mazur, dr ElŜbieta Kochowska, mgr Dominik Grządziel), Pracownia Tomografii MR (dr S. Kwieciński), Zakład Astrofizyki Teoretycznej (dr J. Jałocha-Bratek), Zakład Spektroskopii Stosowanej: Nanoświat świat atomów (mgr A. Polit), Zakład Fizykochemii Ekosystemów (dr hab. I. Śliwka), Samodzielna Pracownia Fizykochemii i InŜynierii Powierzchni (dr B. Rajchel). Wyświetlane są filmy popularnonaukowe: Tajemniczy świat jąder Atomowych i Badamy tajemnice DNA (aut. dr inŝ. J. Grębosz, mgr inŝ. M. Ziębliński). 5. Organizacja i przeprowadzenie Warsztatów fizyki cząstek elementarnych" Masterclasses Warsztaty, organizowane corocznie z inicjatywy European Particle Physics Outreach Group (EPPOG), przeprowadzono w okresie 2008 r., łącznie w ponad 60 instytutach i uniwersytetach z Europy i USA, dla ponad 5000 uczniów. W dwudniowych warsztatach krakowskich, które odbyły się w dniach 28-29 lutego 2008, wzięło udział 30 uczniów z II LO im. Jana Sobieskiego w Krakowie. Program warsztatów obejmował trzy wykłady wprowadzające (dr H. Pałka, Prof. J. Turnau), analizę rzeczywistych danych przeprowadzaną przez uczniów przy stanowiskach komputerowych, video-konferencję z CERN i quiz tematyczny. Warsztaty przyniosły nieoczekiwaną popularyzatorską wartość dodaną: rozbudzone zainteresowania uczniów doprowadziły do organizacji wycieczki szkolnej do CERN. Organizator: dr H. Pałka, udział: prof. J. Turnau. 6. Wystawa - Wielki Zderzacz Hadronów - Jak to działa? Multimedialna mobilna wystawa w przystępny sposób wyjaśniała pracę Wielkiego Zderzacza Hadronów, największego na świecie urządzenie badawczego, zbudowanego w CERN w pobliŝu Genewy. Wystawie towarzyszyły spotkania oraz wykłady prowadzone przez naukowców współpracujących z CERN. Została ona zainaugurowana w listopadzie w Warszawie 15-23.11.2008 na Wydziale Fizyki Politechniki Warszawskiej. IFJ PAN uczestniczył w organizacji stanowisk wystawienniczych prezentujących kriogenikę i magnesy LHC oraz eksperyment ATLAS (prezenterzy: dr B. Kisielewski, dr P. Brückman, dr K. Korcyl, mgr inŝ. W. Ostrowicz, mgr inŝ. M. Tałach) i sesji wykładów popularyzatorskich (prof. M. Turała). W Warszawie wystawę odwiedziło kilka tysięcy osób, w tym ok. 4 tysiące uczniów zarówno z Warszawy jak i z odległych zakątków Polski. W roku 2009 wystawa będzie odwiedzała kolejne miasta i ośrodki naukowe, w styczniu odwiedzi Kraków. 7. Udział w organizacji Małopolskiego Konkursu Fizycznego Konkurs zorganizowany był w czerwcu 2008 przez Zakład Dydaktyki Akademii Pedagogicznej w Krakowie dla uczniów klas I szkół ponadgimnazjalnych województwa małopolskiego. Konsultantem konkursu był dr hab. Wojciech M. Kwiatek z IFJ PAN, który uczestniczył w pracach jury. Nagrodami dla laureata w 2008 roku były aparat fotograficzny oraz akcesoria fotograficzne. 8. Siódmy Ogólnopolski Konkurs na Doświadczenie Pokazowe z Fizyki. Organizatorem konkursu był Oddział Krakowski PTF przy współudziale Wydziału Fizyki i Informatyki Stosowanej AGH, Instytutu Fizyki UJ oraz IFJ PAN. Dr Krzysztof Kozak z IFJ
PAN uczestniczył w pracach jury. Finał Konkursu odbył się 25 września 2008 w WFiIS AGH. IFJ PAN ufundował jedną z trzech nagród pienięŝnych dla laureatów. 9. Sympozjum Physics of Elementary Interactions in the LHC Era, Sympozjum zorganizowane zostało w Warszawie 21-22.04.2008 przez Zespół Planowania Strategicznego Fizyki Oddziaływań Elementarnych oraz Komisję Fizyki Wysokich Energii PAA z udziałem badaczy z IFJ PAN. Sympozjum zostało zorganizowane w związku ze zbliŝającą się inauguracją (21.10.2008) akceleratora LHC i adresowane było do szerokiego społeczeństwa. Referaty wygłosili prof. dr hab. Michał Turała, dr Grzegorz Polok, prof. dr hab. Maria RóŜańska, prof. dr hab. Agnieszka Zalewska, prof. dr hab. ElŜbieta Richter-Wąs. 10. Media informacyjne Programy w radiu i telewizji poświęcone nauce: seria wywiadów w większości stacji telewizyjnych i radiowych związanych z pierwszym uruchomieniem LHC w dniu 10.09.2008; wywiadów udzielali między innymi takŝe uczeni i inŝynierowie z IFJ PAN, którzy od wielu lat prowadzą prace związane z budową LHC oraz eksperymentów na tym akceleratorze: najczęściej Dyrektor IFJ PAN prof. M. JeŜabek, prof. Michał Turała, dr Paweł Brükman, dr G. Polok, dr Z. Hajduk, dr M. Stodulski, inŝ. A. Kotarba, a takŝe dr hab. M. Kowalski. Artykuły i wywiady prasowe: Na temat ludzi i wydarzeń w IFJ PAN w 2008 r. ukazało się ponad 20 artykułów lub notatek w czasopismach lub w prasie codziennej, w tym artykuły w Postępach Fizyki, Akademii, Dzienniku Polskim, Gazecie Wyborczej, większość z nich jest autorstwa dr M. Nowiny Konopki w tym obszerne artykuły w Forum Akademickim i Postępach Techniki Jądrowej (pełna lista w spisie publikacji). Zamieszczono teŝ wywiady z rozmów: w tygodniku Polityka z prof. J. Nassalskim i dr hab. L. Zawiejskim na temat szeregu aspektów badań nad materią i związanych z akceleratorami LHC i ILC. Ponadto w związku z pierwszym uruchomieniem LHC w dniu 10.09.2008 udzielono dla prasy serii wywiadów, głównie prof. Marek JeŜabek, prof. Michał Turała, a takŝe dr Paweł Brükman, dr G. Polok, dr M. Stodulski, inŝ. A. Kotarba: dla "Dziennika Polskiego", Gazety Wyborczej, Polska The Times, "Newsweek Polska, dla tygodnika "Angora". Obszerne artykuły autorstwa prof. M. Turały opublikowały: miesięcznik Wiedza i śycie pt. "Polski wkład w nową fizykę" (październik, str 32-36), oraz elektroniczna PAUza Nr 3 z września 2008. artykuł pt. U progu Nowej Fizyki. Nakładem PAU ukazał się trzeci tom ksiąŝki Po drogach uczonych Z członkami Polskiej Akademii Umiejętności rozmawiał dr Andrzej M. Kobos (IFJ PAN). 11. Promocja Nauki Polskiej i Polski jako Gospodarza Kongresu ICRR2011. Organizacja cyklu wykładów pt. Nauka dla Medycyny i Społeczeństwa Wykłady organizowane przez prof. dr hab. Antoninę Cebulską-Wasilewską oraz Biuro Promocji i Organizacji Kongresu ICRR2011, Polskie Towarzystwo Badań Radiacyjnych: 18 stycznia 2008 prof. dr hab. Jan Skołyszewski wygłosił wykład Nowe metody leczenia nowotworów - radioterapia hadronowa i jonowa, 18 października 2008 zorganizowano uroczystą sesję rocznicowych wykładów dedykowaną Marii Skłodowskiej-Curie w sali Audytorium Maksimum w Krakowie: Prof. dr hab. Antonina Cebulska-Wasilewska "Otwarcie i przypomnienie listopadowych rocznic"
Prof. dr hab. Piotr Laidler "Znaczenie odkryć Marii Skłodowskiej-Curie dla nauk medycznych" Prof. dr hab. Kazimierz Jeleń "Najnowsze eksperymenty fizyki cząstek wysokich energii i ich znaczenie dla zastosowań medycznych" Doc. dr hab. Paweł Olko pt. "Projekt Narodowego Centrum Radioterapii Hadronowej" Prof. dr hab. Maria Nowakowska "Nanostrukturalne materiały hybrydowe dla potrzeb terapii fotodynamicznej" Prof. dr hab. Stefan Chłopicki "Współczesne techniki obrazowania w farmakologii doświadczalnej układu krąŝenia" Prof. AGH dr hab. Marta Wasilewska-Radwańska "Rola badań interdyscyplinarnych w biologii i medycynie na przykładzie fizyki medycznej". 12. Wykłady popularyzatorskie na zaproszenie róŝnych instytucji dr Jadwiga Mazur Naturalna promieniotwórczość w środowisku ; referat na zaproszenie Polskiej Izby Przemysłowo-Handlowej Budownictwa, Nadarzyn 4.06.2008. dr ElŜbieta Kochowska Naturalna promieniotwórczość w surowcach i materiałach budowlanych ; referat na zaproszenie Polskiej Izby Przemysłowo-Handlowej Budownictwa, Nadarzyn 4.06.2008. dr Krzysztof Kozak Metody zabezpieczeń przed promieniowaniem jonizującym w budownictwie. Przepisy prawne ; referat na zaproszenie Polskiej Izby Przemysłowo- Handlowej Budownictwa, Nadarzyn 4.06.2008. prof. dr hab. Agnieszka Zalewska Europejski projekt LAGUNA, referat dla przedstawicieli Zarządu i personelu inŝynieryjnego KGHM Polska Miedź S.A., Lubin, 28.07.2008 dr hab. A. Horzela Sfrustrowane całkowite wewnętrzne odbicie, czyli co wspólnego ma Izaak Newton z ponadświetlnymi prędkościami? wykład dla uczniów szkół średnich, IF UJ, Kraków, 26.11.2008. dr J. Jałocha-Bratek, dr M. Kolonko (IMiGW, Kraków) Skala odległości we Wszechświecie wykład dla uczniów szkół średnich, I LO, śywiec, 22.09.2008. dr J. Jałocha-Bratek Ewolucja gwiazd, - wykład dla uczniów szkół średnich, Akademia Fizyki, IF UJ, Kraków, 18.06.2008. prof. dr hab. M. Kutschera Oko Kraba i Chandra - wykład inauguracyjny na rozpoczęcie roku akademickiego 2008/2009 dla studentów MSD przy IFJ PAN, Kraków, 7.10.2008. prof. dr hab. M. Kutschera Exoplanety 2008 - na tropie drugiej Ziemi wykład podczas Jarmarku Nauki, IF UJ, Kraków, 26.09.2008. mgr T. Lanczewski (doktorant) współpraca z Centrum MłodzieŜy im. dr H. Jordana w Krakowie. Wykłady z fizyki dla młodzieŝy licealnej w semestrze letnim i zimowym 2008 (48 h). dr S. Stachniewicz Galaktyki bez ciemnej materii PTMA, Kraków, 26.03.2008. dr S. Stachniewicz Czy planety mają wpływ na długość Ŝycia? - PTMA, Kraków, 8.10.2008.