Al. Mickiewicza 9, Kraków

TEMAT: EKSPERTYZA MYKOLOGICZNA OBIEKT: budynek Paderevianum, Uniwersytet Jagielloński ADRES: Al. Mickiewicza 9, Kraków ZLECAJĄCY: Uniwersytet Jagielloński OPRACOWAŁ: dr Witold Frąckowiak Rzeczoznawca Polskiego Stowarzyszenia Mykologów Budownictwa kwiecień, 2014 r. Ekspertyza mykologiczna Budynek Paderevianum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków str.1

SPIS TREŚCI 1. DANE OGÓLNE 3 2. OCENA STANU BADANEGO OBIEKTU POD WZGLĘDEM KOROZJI BIOLOGICZNEJ 4 3. BADANIA MIKROBIOLOGICZNE 9 4. OPIS GATUNKÓW WYIZOLOWANYCH Z POMIESZCZEŃ BUDYNKU PADEREVIANUM 9 5. OMÓWIENIE UZYSKANYCH WYNIKÓW 11 6. WNIOSKI 15 7. LIKWIDACJA PRZYCZYN 16 8. LIKWIDACJA ZAGRZYBIEŃ ŚCIAN I ZABEZPIECZENIE ICH PRZED ROZWOJEM GRZYBÓW 16 9. ŚRODKI DO ODGRZYBIANIA 17 10. ŚRODKI OSTROŻNOŚCI PRZY ODGRZYBIANIU 20 11. KLAUZULE 21 12. WYBRANA LITERATURA 21 Ekspertyza mykologiczna Budynek Paderevianum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków str.2

1. DANE OGÓLNE Obiekt Przedmiotem ekspertyzy mykologicznej są pomieszczenia budynku Paderevianum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Podstawa opracowania ekspertyzy Podstawą opracowania niniejszej ekspertyzy jest zlecenie z dnia 13 stycznia 2014 r. Zlecającym jest Uniwersytet Jagielloński, reprezentowany przez mgr inż. Romana Jezioro. Wykonawcą ekspertyzy jest Witold Frąckowiak, reprezentujący firmę Ma-Wi Sp. z o.o. z siedzibą przy ul. Miodowej 26/6a w Krakowie. Na opracowanie ekspertyzy złożyły się: badanie pomieszczeń pod kątem występującej biokorozji, badania makro- i mikrobiologiczne wraz z określeniem zagrożenia biologicznego i biokorozji, konieczne pomiary zawilgocenia przegród (powierzchniowe i wgłębne), pomiary zawilgocenia powietrza, określenie przyczyn zaistniałej sytuacji, wskazówki i zalecenia dotyczące usunięcia zarówno przyczyn jak i skutków występującej biokorozji wraz z doborem optymalnych środków, wskazówki dotyczące przyszłej eksploatacji pomieszczeń, dokładna dokumentacja fotograficzna. Cel opracowania ekspertyzy Celem nn. ekspertyzy mykologicznej jest: określenie aktualnego stopnia destrukcji biologicznej przedmiotowego budynku, określenie warunków higieniczno-sanitarnych budynku, podanie sposobów likwidacji zagrożenia ze strony biokorozji. Miejsce i czas pobrania materiału do badań laboratoryjnych Próbki do badań laboratoryjnych pobrano w dniu 28 marca 2014 r. Próbki pobrano w sposób zapewniający sterylność pobranego materiału i przetransportowano do laboratorium w celu dalszego opracowania. Ekspertyza mykologiczna Budynek Paderevianum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków str.3

Metodyka a) Dokonano oględzin pomieszczeń po kątem występującego zagrzybienia. Pomiary zawilgocenia ścian wykonano miernikiem MMS firmy Protimeter 1. Dokonano pomiarów przypowierzchniowych (do 6 cm) oraz wgłębnych (15-20 cm). Wyniki interpretuje się w 3 zakresach: WME w przedziale 0 15% materiał suchy WME w przedziale 16-19% materiały zawilgocone WME powyżej 20% materiały mokre wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia korozji biologicznej, gdzie WME oznacza wilgotność równoważoną. b) Pobrano fragmenty grzybni z miejsc, w których stwierdzono występowanie grzybów pleśniowych. Szalki z próbkami grzybni na pożywkach po przetransportowaniu do laboratorium umieszczono w cieplarce. Po pierwszym okresie wzrostu na pożywkach agarowoglukozowych Sabouraud gdzie dokonano namnożenia grzybów, fragmenty grzybni przeniesiono na podłoża różnicujące (podłoże Czapek-Doxa), które umożliwiły wyodrębnienie poszczególnych rodzajów i gatunków (Aspergillus i Penicillium).. 2. OCENA STANU BADANEGO OBIEKTU POD WZGLĘDEM KOROZJI BIOLOGICZNEJ (NUMERACJA POMIESZCZEŃ ODNOSI SIĘ DO NUMERACJI NA POSZCZEGÓLNYCH RZUTACH) PIWNICE (Ryc. 1, str. 22) Na poziomie piwnic zmierzono wgłębne zawilgocenia przegród (do 20 cm). Punkty pomiarów zaznaczono na Ryc. 1, natomiast w tabeli 1 podano wyniki w poszczególnych punktach. Pomiary wskazują na wysokie zawilgocenie przegród zewnętrznych oraz słupów, do wysokości ok. 80 cm. Prawdopodobną przyczyną jest brak ciągłości w izolacji poziomej przegród. Na ścianach stwierdzono liczne wysolenia co potwierdza fakt braku szczelności izolacji poziomej. Zawilgocenie większości przegród nie wskazuje na kondensację pary wodnej na ich powierzchniach. Dzięki sprawnej wentylacji nie dochodzi do stanów wysokiej wilgotności względnej powietrza. Jedynie zagrzybienia zaobserwowano na powierzchniach płyt gipsowo-kartonowych (pomieszczenia PP-5, PP-6) oraz w narożnikach i na powierzchniach ścian (pom. PP-1 i PP-7). Płyty g-k łatwo chłoną wilgoć, a materiał z którego są wykonane, jest pochodzenia organicznego. Z dużym prawdopodobieństwem można stwier- 1 Wilgotnościomierz MMS firmy Protimeter (Protimeter Moisture Measurement System, miernik wilgotności i temperatury materiałów budowlanych firmy GE Measurement & Control Solutions, wilgotnościomierze te podlegają ciągłej kontroli na uzyskanie NIST - Traceable Calibration Certificates zgodnego z ISO 7025). Wilgotnościomierz MMS wykorzystuje pomiar igłowy - inwazyjny, radiowy - bezinwazyjny oraz sondę termo higrometru). Ekspertyza mykologiczna Budynek Paderevianum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków str.4

dzić, iż zagrzybienie na powierzchni ścian pojawiło się już po wyłączeniu budynku z użytkowania. Powstały wówczas dobre warunki (zwłaszcza w okresie zimowym, kiedy budynek nie był ogrzewany) do rozwoju grzybów pleśniowych. Stropy są suche, jednak w wielu miejscach farba jest złuszczona. W pomieszczeniach PP-1 i PP-2 stwierdzono występowanie grzybów pleśniowych na sufitach. Tabela 1. Wyniki wgłębnych pomiarów zawilgoceń przegród. Wartości zawilgoceń przedstawione są w jednostkach %WME (jednostka opisana w metodyce). Kolorem czerwonym oznaczono wartości, które charakteryzują miejsca podatne na rozwój korozji biologicznej. Znaki oznaczają brak pomiaru. Nr punktu Wysokość od poziomu posadzki (cm) 20 50 100 150 1 22 19 20 2 28 15 15 3 40 20 15 17 4 32 18 15 5 27 6 50 30 20 14 7 21 21 19 21 8 23 21 16 16 9 28 21 10 24 21 11 26 33 12 23 25 30 13 30 14 23 28 15 28 23 16 26 20 Ekspertyza mykologiczna Budynek Paderevianum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków str.5

17 15 15 8 18 100 50 25 19 72 20 26 21 20 22 12 22 50 23 43 24 100 PARTER (Ryc, 2, str. 23) Przegrody pionowe są suche. Nie stwierdzono objawów korozji biologicznej. Jedynie w pomieszczeniu P0-1 na suficie zauważono plamę, w chwili obecnej sufit jest suchy. W tym miejscu zaobserwowano występowanie grzybów pleśniowych. Silne zagrzybienie ścian i sufitu występuje w sanitariatach. I PIĘTRO (Ryc, 3, str. 24) W pomieszczeniach P1-1, P1-6 i P1-11 stwierdzono obecność grzybów pleśniowych na sufitach. Miejsca te w chwili obecnej są suche. W pomieszczeniu P1-11 zagrzybienia występują na suficie w narożnikach przy ścianie zewnętrznej. Przyczyną było prawdopodobne zalanie tych miejsc a co za tym idzie obniżenie oporu cieplnego przegrody. Spowodowało to powstanie chłodnych powierzchni, na których skraplała się para wodna dając dobre podłoże do rozwoju grzybów pleśniowych. Na tej kondygnacji ściany sanitariatów są suche, jednak widoczne jest silne zagrzybienie na ich powierzchniach jak również na sufitach. II PIĘTRO (Ryc, 4, str. 25) W pomieszczeniu P2-1 widoczne są na suficie rozległe plamy powstałe wskutek przecieków z wyższej kondygnacji. W miejscach tych stwierdzono występowanie grzybów pleśniowych. W pomieszczeniu tym posadzka jest mokra. Stwierdzono zagrzybienia również na ścianie od strony korytarza. Nie zdemontowano drewnianych elementów na tej ścianie, co może być powodem ewentualnego zagrzybienia tej przegrody. W pomieszczeniu P2-2 na suficie występują, podobnie jak pomieszczeniu P2-1, liczne rozległe plamy z widocznymi zagrzybieniami. W pomieszczeniach P2-1 i P2-2 sufity są suche. Ekspertyza mykologiczna Budynek Paderevianum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków str.6

W pomieszczeniu P2-6 ściany w dolnej części są mokre i zagrzybione. Prawdopodobnie zawilgocenie tych przegród ma wpływ na zagrzybienie sufitów na kondygnacji poniżej. Przegrody w sanitariatach są suche, jednak ich zagrzybienie jest bardzo rozległe. Zagrzybienia występują na wewnętrznych powierzchniach ścian sanitariatów, jak i od strony korytarza. III PIĘTRTO (Ryc, 5, str. 26) Na poziomie III piętra w pomieszczeniach od P3-1 do P3-6 wszystkie posadzki są mokre (ok. 30% WME). Jest to zapewne przyczyną pojawienia się plam zawilgocenia na sufitach niższej kondygnacji. Dodatkowym skutkiem zawilgocenia posadzek są zagrzybienia i zawilgocenia ścian w dolnym pasie w pomieszczeniach P3-2 do P3-5. Ponieważ sufit w pomieszczeniach na piętrze II jest suchy, można przypuszczać, że strop pomiędzy kondygnacją II i III wysycha. Pojedyncze miejsca zagrzybień widoczne są również na sufitach pomieszczeń P3-5, P3-6, P3-8 P3-10. Przegrody pionowe i poziome sanitariatów są na tym poziomie mokre i zagrzybione. Efekt tego zawilgocenia jest również widoczny na ścianach sanitariatów od strony korytarza. IV PIĘTRO (Ryc, 6, str. 27) Na tym poziomie stanowiska grzybów pleśniowych na suficie stwierdzono jedynie w pomieszczeniu P4-1, a na ścianach w P4-3 i P4-7. W pomieszczeniach P4-1 i P4-2 posadzka jest mokra. Stan przegród sanitariatów tego poziomu jest podobny do stanu poziomu III piętra. V PIĘTRO (Ryc, 7, str. 28) Na tym poziomie zawilgocenie i zagrzybienie jest najwyższe Zawilgocone są stropy nad pomieszczeniami P5-9 do P5-11, na sufitach w tych pomieszczeniach są rozległe plamy aktywnych grzybów pleśniowych. Również w tych pomieszczenia większość ścian zewnętrznych i wewnętrznych jest mokra i zagrzybione. Nad korytarzem (P5-13) widoczne są również zawilgocenia i zagrzybienia. W pomieszczeniach P5-1 do P5-8 zawilgocenia i zagrzybienia sufitów są sporadyczne, a jedynie w pomieszczeniu P5-8 na ścianie zewnętrznej widoczne jest stanowisko grzybów pleśniowych (prawdopodobnie w tym miejscu powstał po zalaniu mostek cieplny). W sanitariatach sytuacja jest podobna do poziomu IV, z tym że na tej kondygnacji problem zawilgocenia i zagrzybienia jest najbardziej widoczny. Reasumując, można stwierdzić, że rozkład zawilgocenia i zagrzybienia w budynku jest zróżnicowany na różnych kondygnacjach i nie jest powtarzalny w układzie pio- Ekspertyza mykologiczna Budynek Paderevianum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków str.7

nowym. Można więc stwierdzić, że budynek wysycha nierównomiernie, natomiast proces ten cały czas zachodzi i zapewne w okresie letnim zawilgocenie ścian i stropów zostanie zlikwidowane. Jedynym problemem jest zawilgocenie ścian i stropów sanitariatów. W tym przypadku konieczne będzie użycie osuszaczy absorpcyjnych. W celu dokładnego określenia zawilgocenia ścian zmierzono, w wybranych punktach, wilgotność przegród (powierzchniową i wgłębną). Zmierzone podczas wizji temperatura i wilgotność powietrza kształtowały się odpowiednio: 21 o C i 47-65% Rh. Taki układ wartości mieści się w większości przypadków na poniższym wykresie w obszarze drugim. W takich warunkach może na niektórych rodzajach materiałów pochodzenia organicznego (warstwa kartonowa w płytach gipsowo-kartonowych, papierowe tapety i inne materiały wykończeniowe o wysokiej zawartości celulozy) dochodzić do rozwoju grzybów pleśniowych. Należy tu dodać, że latem wilgotność powietrza będzie wyższa (ze względu na parowanie wilgoci z powierzchni mokrych materiałów). Należy więc wietrzyć pomieszczenia silnie zawilgocone aby nie dopuścić do masowego rozwoju zagrzybienia. Ryc. 8. Wpływ wilgotności względnej powietrza i temperatury na rozwój zarodników grzybów na papierze (wg. J. P. Niukszy): 1 obszar, w którym wszystkie rodzaje papieru wykazują porost grzybów pleśniowych; 2 - obszar, w którym niektóre rodzaje papieru wykazują porost grzybów pleśniowych; 3 obszar, w którym nie dochodzi do rozwoju grzybów pleśniowych Ekspertyza mykologiczna Budynek Paderevianum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków str.8

3. BADANIA MIKROBIOLOGICZNE Główną grupą organizmów rozwijających się na powierzchni ścian są grzyby pleśniowe. Względna wilgotność powietrza poniżej 65% jak również niskie zawilgocenie powierzchniowe większości ścian są niekorzystne dla masowego rozwoju bakterii. Jedynie w pionie sanitariatów panują sprzyjające warunki do rozwoju bakterii na ścianach. Grzyby pleśniowe stanowią zagrożenie dla tkanki budynku, podtrzymując zawilgocenie murów. Dużo groźniejsze jest jednak ich oddziaływanie na zdrowie człowieka. 4. OPIS GATUNKÓW WYIZOLOWANYCH Z POMIESZCZEŃ BUDYNKU PADEREVIANUM Poniżej omówiono najważniejsze gatunki grzybów, które zostały zidentyfikowane w próbach pobranych w budynku Paderevianum.. Alternaria alternata Gatunek kosmopolityczny powszechnie izolowany z roślin, gleby, żywności i wewnątrz pomieszczeń o różnym przeznaczeniu. W obrębie rodzaju znajdują się gatunki zarówno saprobiontyczne, jak i patogeny roślin. Znaczenie kliniczne tego gatunku dotyczy głównie zakażeń w wyniku uszkodzenia skóry i przerwania ciągłości tkanek. Powoduje pleśnicę paznokci. Może także wywoływać zapalenia zatok, zakażenia wewnątrz oka, zapalenia rogówki szczególnie u osób z immunosupresją. U osób z upośledzonym układem odporności może wywoływać grzybice układowe i inwazyjne. Jest bardzo powszechnym alergenem. Alergeny zarodników Alternaria są spośród alergenów grzybów najczęstszą przyczyną alergicznego nieżytu nosa i astmy. Stężenie zarodników Alternaria alternata o wartości 80 m 3 powietrza uważane jest za stężenie progowe odpowiedzialne za wystąpienie objawów chorobowych u osób uczulonych. Aspergillus versicolor Jest rozpowszechniony na całym świecie. Zarodniki występują powszechnie w powietrzu i wodzie oraz wewnątrz pomieszczeń. Jest czynnikiem zmian skórnych, chorób płuc. U osób z immunosupresją może być przyczyną aspergilozy. Apergiloza najczęściej występuje w postaci aspergilozy inwazyjnej płuc, alergiczna oskrzelowo-płucna, rzadziej zatok przynosowych, oka czy wsierdzia mięśnia sercowego. Wytwarza sterygmatocystyne, która jest związkiem rakotwórczym powodującym nowotwory wątroby. Aspergillus niger. Ekspozycja na aktywne zarodniki może prowadzić do różnych reakcji chorobotwórczych, takich jak: alergiczna aspergilloza oskrzelowo-płucna o łagodnym przebiegu; u osób z obniżoną odpornością postacie inwazyjne aspergillozy (aspergilloza jest definiowana jako spektrum zmian chorobotwórczych, włączając w to toksykozy, alergie, pierwotną aspergilozę skóry, onychomikozę). Aspergillus może być wiodącym alergenem w następujących chorobach: astma oskrzelowa atopowa z wiodącym uczuleniem na grzyby, ABPA, alveolitis allergica (płuco farmera, piekarza, pracownika fabryk tytoniu). Grzyby z rodzaju Aspergillus mogą wytwarzać toksyny (również o właściwościach rakotwórczych) takie jak: aflatoksyny, kwas kojowy, maltrozynę, kwas terreowy czy ochratoksyny (obecnie brane pod uwagę w patogenezie raka nerki). Chaetomoim globosum Gatunek pospolicie występujący w przyrodzie. Często izolowany wewnątrz pomieszczeń, przyczynia się do niszczenia substancji mieszkaniowej. Rozkłada materia- Ekspertyza mykologiczna Budynek Paderevianum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków str.9

ły bogate w celulozę. Może produkować chaetoglobozynę A i C, zwłaszcza gdy wzrasta na podłożach budowlanych. Mikotoksyna ta która działa toksyczne na komórki ssaków. Rodzaj Chaetomium rzadko jest przyczyną zakażeń. Znane są jednak przypadki grzybicy paznokci, zapalenia zatok, zapalenie płuc, zakażenia w immunosupresji, w tym w tym zapalenie otrzewnej jako powikłanie w dializie otrzewnowej. Większość zakażeń obejmowały pacjentów z nowotworami układu krwiotwórczego i/lub leczonych immunosupresyjne po przeszczepie szpiku kostnego lub narządów. Właściwości alergenne tego gatunku nie są dobrze poznane. Jednak Ch. globosum, może wywołać objawy astmy i/lub zapalenie płuc u alergików. Aspergillus fumigatus. Grzyb rozpowszechniony na całym świecie. Transmisja następuje przez glebę lub powietrze. Gatunek jest patogenny dla ssaków, ptaków oraz owadów. U ludzi może powodować ostre i przewlekłe inhalacyjne zapalenie dróg oddechowych (aspergiloza, płuco farmera ), a także zakażenia układu krwionośnego, pokarmowego, płciowego, mięśni szkieletowych, układu nerwowego i moczowego. A. fumigatus może też zakażać przewód słuchowy, uszy, oko i zatoki przynosowe. Cladosporium herbarum. Grzyb kosmopolityczny należący do klasy grzybów niedoskonałych. Zdecydowanie dominuje w środowisku zewnętrznym. Najchętniej bytuje w lasach, gdzie kolonizuje glebę i obumierającą roślinność. Jest również grzybem wewnątrzdomowym - duże ilości zarodników odnotowywane są w domostwach wilgotnych, o słabej wentylacji, wyposażonych w tapety i boazerię. Szczególnie chętnie atakuje drewno, parapety i ramy okienne. Ze względu na możliwość rozwoju w temperaturze około 00C grzyb ten bytuje w źle utrzymanych lodówkach i chłodniach. Grzybnia Cladosporium herbarum produkuje olbrzymie ilości łatwo uwalnianych zarodników kształtu owalnego, o małych wymiarach 3-5 mikronów. Spory te są znacznie mniejsze niż występujące wraz z nimi w powietrzu ziarna pyłku roślin. Występowanie zarodników Cladosporium herbarum w powietrzu atmosferycznym charakteryzuje wyraźna cykliczność. W powietrzu pojawiają się zazwyczaj wczesną wiosną, a szczytowy poziom stężenia osiągają późnym latem i wczesną jesienią. Poziom dobowego stężenia zarodników Cladosporium w 1m3 powietrza wykazuje bardzo duże zróżnicowanie na przestrzeni roku: od zera do kilkunastu tysięcy. Zarodniki z rodzaju Cladosporium, podobnie jak Alternaria należą do spór "suchych", które po wyprodukowaniu w procesie wymagającym zwiększonej wilgotności-, podlegają uwalnianiu wraz ze zwiększonym ruchem powietrza i spadkiem wilgotności względnej. Obecność 3000 zarodników gatunku Cladosporium herbarum w 1 metrze sześciennym powietrza uważane jest za stężenie odpowiedzialne za wystąpienie objawów choroby alergicznej. Należą do alergenów o średnim znaczeniu klinicznym. Cryptococcus laurentii występuje w glebie, na liściach, na owadach, w wodzie morskiej i w powietrzu. Rzadko opisywany jako czynnik zakażeń u ludzi. W grupach ryzyka, takich jak osoby chore na cukrzycę i pacjenci z immunosupresją, powoduje zakażenia od infekcji gałki ocznej do fungemii. Mucor hiemalis Przedstawiciele rodzaju Mucor są odpowiedzialni za zygomikozę, której obrazem klinicznym są bule ucha, upośledzenie słuchu (do głuchoty włącznie), wyciek z ucha oraz obwodowe porażenie nerwu twarzowego. W niektórych przypadkach stwierdzono polipy i ziarninę wyrastające z jamy bębenkowej. Przebieg zygomikozy może być gwałtowny. Zygomikoza może również przebiegać w innych narządach tj.: jama nosa, zatoki przynosowe, dolne drogi oddechowe i płuca. Ekspertyza mykologiczna Budynek Paderevianum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków str.10

Penicillum sp. Jest istotnym alergenem w przewlekłej pokrzywce, często towarzyszy alergii na inne pleśnie. Przypadki penicyliozy, czyli choroby powodowanej przez grzyby z rodzaju Penicillium notowane są sporadycznie a ich obecność w badanych próbkach może być spowodowana zanieczyszczeniem mikrobiologicznym ze względu na powszechność występowania w powietrzu zarodników przedstawicieli tego rodzaju. Gatunek Alternaria alternata* Aspergillus versicolor* i in. Wpływ na zdrowie człowieka choroby alergiczne (np. astma), choroby nowotworowe, aplazja szpiku, martwica wątroby, zakażenia powierzchniowe mikotoksykozy, grzybice narządowe, choroby alergiczne, choroby nowotworowe głębokie zakażenia, choroby nowotworowe zakażenia powierzchniowe, nieinwazyjne * - gatunki wyizolowane z pomieszczeń Paderevianum 5. OMÓWIENIE UZYSKANYCH WYNIKÓW Ocena zagrożenia pracowników Na zdrowie osób przebywających w pomieszczeniach wpływa zarówno liczebność zarodników w powietrzu, o której napisano powyżej, jak i skład gatunkowy mikroorganizmów różniących się pod względem aktywności metabolicznej. W zarządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 1996 roku, dotyczącym dopuszczalnych stężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, znalazły się następujące zalecenia: - powietrze nie powinno zawierać patogennych, toksykotwórczych i wywołujących alergię grzybów takich jak Aspergillus fumigatus i Stachybotrys atra; - w powietrzu pomieszczeń kategorii A i B dopuszcza się obecność do 20 jtk/m 3 następujących szkodliwych dla zdrowia grzybów pleśniowych, a mianowicie Alternaria alternata, Aspergillus versicolor, Paecilomyces variotii, Penicillium chrysogenum, Penicillim corylophilum, Phoma glomerata, Stachybotrys chartarum, Trichoderma sp., Ulocladium botrytis. - Stężenie pozostałych drobnoustrojów w powietrzu pomieszczeń nie powinno w sposób znaczący przekraczać ich stężenia w powietrzu atmosferycznym (Zyska 1999). Ekspertyza mykologiczna Budynek Paderevianum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków str.11

W 1996 pod patronatem European Confederation of Medical Mycology stworzono także nową klasyfikację dotyczącą biobezpieczeństwa grzybów potencjalnie patogennych dla człowieka i zwierząt (Zarząd Sekcji Mikologicznej 1998). Zastosowano w niej następujące pojęcia: BSL (biosefty levels) poziom biologicznie bezpieczny, BSL-1 saprobionty i patogeny roślin oraz organizmy utylizujące martwe tkanki zwierząt, wywołujące zakażenia powierzchniowe, nieinwazyjne lub łagodne (Alternaria alternata, Aspergillus ochraceus, A. versicolor, Trichoderma viride), BSL-2 gatunki zajmujące nisze ekologiczne niekręgowców, ale z dużą zdolnością przeżycia w tkankach kręgowców. U osób z zaburzeniami odpornością mogą wywołać głębokie zakażenia, zaliczane są tu także patogeny powodujące powierzchniowe zakażenia (Aspergillus flavus, A. fumigatus, A. terreus, Fusarium oxysporum, Mucor ambhiborum, Rhizopus microsporus. Paecilomyces variotii), BSL-3 patogeny potencjalnie zdolne do wywołania ciężkich zakażeń grzybicznych u ogólnie zdrowych osób (Penicillium marneffri, Blastomyces drematidis, Cryptococcus neoformans, Histoplasma capsulatum). Według tego podziału gatunki wyizolowane z pomieszczeń budynku zaliczane są do grzybów z pierwszej grupy - BSL1 i grupy BSL2 (Aspergillus fumigatus). Nie wyizolowano żadnego gatunku z grupy BSL3. Wg wspomnianego powyżej Rozporządzenia, w powietrzu kondygnacji V występują grzyby gatunku Aspergillus fumigatus, który jest na liście gatunków mogących mieć negatywny wpływ na zdrowie człowieka. Wśród gatunków wyizolowanych w trakcie niniejszej ekspertyzy znajdowały się również grzyby: Alternaria alternata, Aspergillus versicolor. Gatunki te ujęto na powyżej przedstawionej liście mikroorganizmów stwarzających zagrożenie dla zdrowia. Ze względu na to, iż nie sprawdzano stężenia zarodników w powietrzu, należy podczas prowadzenia robót stosować wszelkie zabezpieczenia przed utratą zdrowia przez robotników. W tym celu należy prowadzić wietrzenie pomieszczeń, a robotnicy powinni pracować w maseczkach ochronnych. W Polsce nie istnieją normy dotyczące maksymalnego stężenia zarodników wewnątrz pomieszczeń (Normy PN-89/Z-04111/02 i PN-89/Z-04111/03) określają takie stężenia jedynie dla powietrza atmosferycznego). Występowanie grzybów pleśniowych stwarza istotne zagrożenie dla zdrowia człowieka. Problem ten nie jest istotny dla osób krótko przebywających w obiekcie (krótki czas ekspozycji na zarodniki). Jest on istotny dla osób pracujących w takich warunkach. Jeżeli chodzi o zagrożenia czynnikami biologicznymi w miejscu pracy ma tu zastosowanie dyrektywa 2000/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 września 2000 r. (w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie czynników biologicznych w miejscu pracy; siódma dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG) oraz rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia Ekspertyza mykologiczna Budynek Paderevianum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków str.12

2005 r. (w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki; Dz. U. z dnia 11 maja 2005 r.), które wdraża postanowienia wskazanej dyrektywy w Polsce. Dyrektywa określa obowiązki pracodawcy w zakresie ochrony pracowników przed narażeniem na czynniki biologiczne i zawiera klasyfikację czynników biologicznych, które stanowią zagrożenie w miejscu pracy oraz opisuje środki bezpieczeństwa i strefy bezpieczeństwa w miejscach pracy, gdzie występuje narażenie na czynniki szczególnie niebezpieczne. Rzeczony akt oraz w/w rozporządzenie zawierają listę gatunków mikroorganizmów, których obecność stanowi bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia człowieka. Niektóre z gatunków wyizolowanych z pomieszczeń Paderevianum widnieją na tej ;iście. * * * Grzyby pleśniowe mogą wywoływać trzy typy reakcji: uczulenia (alergie), zatrucia wtórnymi produktami przemiany materii (mikotoksykozy) oraz infekcje grzybiczne (grzybice). Alergie Mikrobiologiczna jakość powietrza wewnątrz budynków wpływa znacząco na zdrowie i samopoczucie osób w nich przebywających. Alergie są najczęstszymi chorobami, wywoływanymi przez zanieczyszczenia wewnątrzdomowe. W ostatnich latach obserwuje się wzrost wśród ludzi schorzeń alergicznych wynikających z uczulenia na alergeny zarodników grzybów. Wiele gatunków grzybów pleśniowych powoduje choroby alergiczne. Objawami alergii mogą być podrażnienie spojówek, nosa, gardła, bóle i zawroty głowy oraz zmęczenie. Alergie mogą się też objawiać poprzez kłopoty oddechowe, kaszel, katar, bezdechy, a czasami bólami w klatce piersiowej. Do tej pory najlepiej poznane są alergeny następujących gatunków grzybów: Alternaria alternata, Cladosporium sp., Aspergillus fumigatus,). Zarodniki Alternaria znane są jako czynniki wywołujące astmę. Przekroczenie stężenia 50 spor w 1 m 3 powietrza u osób wrażliwych może wywołać symptomy astmy, które w skrajnych przypadkach mogą kończyć się hospitalizacją. Zarodniki Alternaria i Cladosporium odpowiedzialne są za alergię wziewną. Niektóre gatunki Aspergillus mogą powodować wiele różnych chorób, wywołujących równocześnie infekcję i alergię. Grzyby te mogą blokować drogi oddechowe, lub atakować różne części płuc i pęcherzyki płucne. Analizując wyniki uzyskane na terenie budynku, stwierdzono obecność alergenów mogących mieć negatywne oddziaływanie na człowieka. Należy pamiętać, że grzyby nie są jedynymi czynnikami wywołującymi alergie. Do czynników alergizujących zaliczane są także bakterie oraz roztocza. Zasiedlają one w budynkach różne powierzchnie (podłogi, ściany, płyty kartonowo-gipsowe, tapety, wykładziny czy urządzenia klimatyzacyjne). Zagadnienie dotyczące szkodliwego działania tej grupy mikroorganizmów jest bardzo złożone i obszerne. Poza potencjalną chorobotwórczością, bakterie izolowane wewnątrz pomieszczeń mogą być przyczyną alergii, zapalenia pęcherzyków oddecho- Ekspertyza mykologiczna Budynek Paderevianum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków str.13

wych i innych typowych dla schorzeń alergicznych objawów. Wnikliwe badanie mikrobiologiczne tej grupy organizmów nie było zagadnieniem niniejszej ekspertyzy (brak odpowiednich warunków wilgotnościowo-cieplnych do masowego rozwoju), niemniej jednak z próbek pobranych z przegród sanitariatów stwierdzono bardzo obfity wzrost bakterii m.in. Pseudomonas stutzeri i Enterobacter cloaceae. Gatunki te mogą powodować wziewną alergię. Grzybice Grzybice następstwem inwazji tkanek lub narządów. Grzyby dostają się do organizmu żywiciela różnymi drogami, najczęściej przez uszkodzoną skórę, rogówkę lub poprzez naturalne otwory ciała. Osłabienie organizmu chorobami wirusowymi, bakteryjnymi lub długotrwałe zażywanie antybiotyków, chemoterapeutyków zwiększa podatność organizmu na infekcję grzybowe. Fakt obecności zarodników gatunków grzybów potencjalnie chorobotwórczych w powietrzu budynku nie jest jednak jednoznaczny z koniecznością wystąpienia takich chorób lub nie może jednoznacznie wskazywać na przyczynę zaistnienia takiej choroby. W otaczającym powietrzu zarówno wewnątrz budynku jak i poza nim zawsze występują zarodniki całego wachlarza gatunków o zróżnicowanym wpływie na zdrowie człowieka. Toksyny grzybów pleśniowych Ważniejszym zagadnieniem dotyczącym negatywnego działania grzybów mikroskopowych jest produkcja mikotoksyn. Są one drugorzędowymi metabolitami, czyli produktami przemiany materii tych organizmów. Większość grzybów wytwarzających toksyny należy do rodzajów: Aspergillus, Penicillium, Fusarium, Trichotecium, Trichoderma, Alternaria. Wytwarzane przez nie związki powstają jedynie na określonych podłożach i w specyficznych warunkach (tworzeniu mikotoksyn szczególnie sprzyjają produkty bogate w węglowodany). W literaturze specjalistycznej wydziela się aktualnie 21 grup mikotoksyn, które obejmują ponad 1000 toksycznych metabolitów. Mikotoksyny, które wdychane są przez długie lata stanowią ogromne zagrożenie dla zdrowia z powodu rakotwórczych, toksynotwórczych i alergennych właściwości. Wdychanie aflatoksyn stanowi ryzyko dla zdrowia. Aflatoksyny hamują syntezę DNA i RNA w jądrach komórkowych. Uznawane są za najsilniej działające karcynogeny, które nawet w minimalnych dawkach prowadzą do powstania nowotworów. Działanie rakotwórcze najsilniej działa na młode osobniki. Warto także zaznaczyć, że proces utajenia nowotworu wynosi 10 lat, więc istotna jest dbałość o czystość środowiska pracy i warunków bytowych. Toksyny obniżają także odporność organizmu i zwiększają podatność na choroby bakteryjne, wirusowe i pasożyty. Mikotoksyny i związki lotne, które wytwarzane są przez grzyby wywołują jednostkę chorobową, nazywaną zespołem przewlekłego zmęczenia (chronic fatique syndrome). Niektó- Ekspertyza mykologiczna Budynek Paderevianum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków str.14

re z gatunków izolowanych na terenie Paderevianum produkują mykotoksyny i mogą negatywnie oddziaływać na zdrowie. 6. WNIOSKI A. Stan techniczny pomieszczeń Paderevianum jest zróżnicowany. W większości pomieszczeń kondygnacji od parteru do IV piętra nie ma, w chwili obecnej, korozji biologicznej. Występuje ona dość rzadko i w miejscach w przeszłości mokrych i wilgotnych. Pomieszczenia V kondygnacji w chwili obecnej są w złym stanie technicznym. Większość przegród na tym poziomie jest mokra i wilgotna. Również w złym stanie technicznym są pomieszczenia sanitariatów od 3 kondygnacji w górę ściany i stropy są mokre i zagrzybione, na kondygnacjach I i II jedynie zagrzybione. B. Izolacja pozioma jak i pionowa ścian nie jest efektywna. Zawilgocenie wewnętrzne przegród zewnętrznych jest wysokie. Widoczne są liczne wysolenia powstające wskutek krystalizacji soli rozpuszczalnych w wodzie i transportowanych poprzez podciąganie kapilarne. Duża część materiałów pochodzenia organicznego jest porażona grzybami pleśniowymi C. Skażenie większości pomieszczeń Paderevianum jest stosunkowo niskie. Jedynie przegrody na V kondygnacji są skażone biologicznie w dużym stopniu. Również niepokojącym jest wysokie skażenie pomieszczeń sanitariatów na wszystkich kondygnacjach. Niepokojącym jest również występowanie w pomieszczenia budynku gatunków grzybów zagrażających zdrowiu osób pracujących w tym miejscu. D. W budynku Paderevianum należy prowadzić ciągłą kontrolę mykologiczną aby nie dopuścić do masowego rozwoju biokorozji. Należy tu wspomnieć, iż pojawiające się w pierwszej fazie grzyby pleśniowe, w sprzyjających warunkach mogą przygotować podłoże dla rozwoju tzw. grzybów domowych. Gatunki należące do tej grupy mogą w dogodnych warunkach doprowadzić do destrukcji tkanki budowlanej narażając w ten sposób strukturę i trwałość obiektu. E. Istotnym jest wykonanie prac porządkowych i wyburzeniowym na poziomie piwnic. F. Wszystkie wykładziny (również płytki PCV) należy usunąć. Przyśpieszy to wysychanie posadzek (głównie III i V kondygnacja). G. Wszystkie materiały pochodzenia organicznego należy usunąć z pomieszczeń, w których stwierdzono występowanie korozji biologicznej. Reasumując można stwierdzić, iż budynek Paderevianum nadaje się do remontu. Obiekt ten, po likwidacji korozji biologicznej i robotach zabezpieczających przed jej rozwojem, może być poddany przebudowie. Część robót likwidujących zagrzybienie jak również demontażowych należy przeprowadzić jak najszybciej aby nie dopuścić do dalszego, niekontrolowanego rozwoju biokorozji. Ekspertyza mykologiczna Budynek Paderevianum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków str.15

7. LIKWIDACJA PRZYCZYN A. Likwidacja usterek w instancjach wod.-kan, i c.o. Część zawilgoceń przegród jest prawdopodobnie wynikiem przecieków z nieszczelnej instalacji wod.-kan. oraz pozostałej w instalacji c.o. po jej zdemontowaniu. Należy sprawdzić szczelność instalacji wod.-kan. a po zakończeniu użytkowania budynku odciąć dopływ wody. B. Likwidacja przecieków wód opadowych. Pierwszym etapem robót powinno być odcięcie przegród budynku od zewnętrznych źródeł wody. W przypadku infiltracji wody opadowej problem na wszystkich kondygnacjach w chwili obecnej nie istnieje. C. Odtworzenie izolacji ścian piwnic. Z przeprowadzonych pomiarów zawilgocenia ścian piwnic można stwierdzić, iż w dużej części izolacja ścian jest nieszczelna. Również izolacja pionowa może posiadać nieszczelności. Przed adaptacją i remontem budynku należy, po pracach wyburzeniowych, przeprowadzić jeszcze raz dokładne pomiary zawilgoceń i na ich podstawie wybrać odpowiednią metodę odtworzenia izolacji ścian budynku. D. Wskazane jest osuszanie powietrza, a co za tym idzie i przegród, przy użyciu absorpcyjnych osuszaczy. Pomieszczenia takie muszą być odcięte od środowiska zewnętrznego (zamknięta wentylacja i okna), oraz od źródła zawilgacania. 8. LIKWIDACJA ZAGRZYBIEŃ ŚCIAN I ZABEZPIECZENIE ICH PRZED ROZWOJEM GRZYBÓW W celu zlikwidowania zagrzybień na powłokach malarskich i tynkach należy: - skuć tynki w obszarze porażenia oraz w odległości około 50 cm wokół miejsc zagrzybionych. Na V kondygnacji należy skuć wszystkie tynki i zabezpieczyć przed ponownym rozwojem biokorozji. - po zbiciu tynków, powierzchnie ścian i sufitów należy oczyścić przy użyciu stalowych szczotek a następnie odgrzybić jednym z zalecanych środków grzybobójczych (Atlas Mykos, Boramon). - w celu dokładnego odgrzybienia procedurę należy powtórzyć dwukrotnie. Należy rozebrać wszystkie ścianki gipsowo-kartonowe ze śladami porażenia biologicznego. Należy zdemontować wszystkie materiały wykończeniowe, zwłaszcza pochodzenia organicznego. Ekspertyza mykologiczna Budynek Paderevianum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków str.16

Wszystkie zagrzybione materiały (tynki, powłoki malarskie, elementy drewniane i paździerzowe, etc.) należy zutylizować. Podczas odgrzybiania należy stosować odpowiednie środki BHP. Należy utrzymywać wilgotność względną powietrza w zakresie 30-35% a temperaturę powietrza na granicy do 22 o C. Nie należy stosować osuszaczy absorpcyjnych w pomieszczeniach, w których nie została odcięte źródło zawilgacania, np. w piwnicach. Przy braku szczelnej izolacji poziomej ścian, działanie osuszacza zwiększa podciąganie kapilarne co przyczynia się do krystalizacji soli na powierzchni ścian (sole przenoszone w formie rozpuszczonej wraz z podciąganą w przegrodzie wodą). W pomieszczeniach piwnicy nie wolno przechowywać żadnych materiałów pochodzenia organicznego. Należy jak najszybciej usunąć ścianki z płyt g-k porażonych grzybami. Ścianki, na których nie widać śladów zagrzybienia można pozostawić, jednak należy wtedy dokładnie obserwować, a w przypadku stwierdzenia biokorozji, usunąć je. Wszystkie meble, elementy drewniane, kartonowe, wykładziny, należy zutylizować. Wszystkie zalecenia dotyczą obecnego stanu korozji biologicznej, Ze względu na to, iż korozja biologiczna w sprzyjających warunkach (odpowiednia temperatura i wilgotność powietrza, wilgotne podłoże i dostęp do materiałów pochodzenia organicznego) może rozwijać się w szybkim tempie, należy jak najszybciej przeprowadzić prace odgrzybieniowe i zabezpieczające przed ponownym rozwojem zagrzybienia. W przyszłości przed przystąpieniem do opracowywania projektu remontu i adaptacji budynku, należy zgodnie Prawem Budowlanym przeprowadzić ponowną dokładną ekspertyzę mykologiczną (Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie; paragr. 322, p.3). Ze względu na obecny stan pomieszczeń i źródło zawilgocenia i zagrzybienia, obecna ekspertyza jest ważna na okres do 5 miesięcy. 9. ŚRODKI DO ODGRZYBIANIA 9.1. BORAMON Wielofunkcyjny impregnat do drewna oraz środek grzybobójczy do murów, tynków i powłok malarskich. Skład chemiczny: Czwartorzędowe sole amonowe, związki boru, woda, środki modyfikujące. Przeznaczenie: na drewnie działa zwalczająco i profilaktycznie w stosunku do grzybów domowych, pleśniowych i glonów. Zabezpiecza przed bakteriami i owadami technicznymi szkodnikami drewna. Stosowany pod farby i lakiery zwiększa odporność biologiczną drewnianych elementów budowlanych. Trwale łączy się z drewnem, nie podnosi stopnia palności drewna, jest niekorozyjny wobec stali. Zastosowanie: konstrukcje drewniane, więźby dachowe, architektura ogrodowa, itp. Ekspertyza mykologiczna Budynek Paderevianum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków str.17

- na murach zwalcza grzyby domowe, pleśnie, glony występujące powierzchniowo na ścianach. Zastosowanie: tynki, powłoki malarskie w tzw. pomieszczeniach mokrych (sanitariaty, pralnie, myjnie samochodowe), w halach przemysłu spożywczego, budynkach mieszkalnych. Sposób stosowania drewno Metoda powierzchniowa impregnat nanosić poprzez dwu trzykrotne smarowanie pędzlem, opryskiwanie lub metodą minimum 30-minutowej kąpieli. Po zastosowaniu, do czasu utrwalenia się BORAMONU na drewnie (2-3 dni od momentu naniesienia), należy nie dopuścić do wypłukania preparatu poprzez działanie opadów atmosferycznych. Po tym czasie można użytkować zaimpregnowane drewno na zewnątrz. Metoda wgłębna (ciśnieniowo-próżniowa, gorąco-zimna) możliwa do zastosowania w specjalistycznych zakładach nasycalniach wg instrukcji ITB nr 312 Sposób stosowania drewno mury, tynki, powłoki malarskie Zainfekowaną powierzchnię oczyścić i zmyć wodą bez dodatków detergentu. Po wyschnięciu ściany nanieść preparat poprzez dwu-trzykrotne smarowanie pędzlem lub metodą opryskiwania w odstępach kilku godzin. Po wyschnięciu, w razie potrzeby, nałożyć tynk lub wykończyć dowolną farbą nawierzchniową. Uwagi: nie stosować do zabezpieczania drewna egzotycznego i gatunków nie poddających się impregnacji np. dębu preparat wiąże się z drewnem (zjawisko wymiany jonowej) po upływie 2, 3 dni od momentu naniesienia i staje się praktycznie nie wymywalny, dzięki czemu drewno może być użytkowane na zewnątrz, zabiegi odgrzybieniowe powinny być poprzedzone likwidacją przyczyn związanych z brakiem izolacji i właściwej wentylacji, itp. oraz ekspertyzą mykologiczno-budowlaną. Przechowywanie: Preparat przechowywać w oryginalnym, zamkniętym opakowaniu w temperaturze od +5 O C do +35 O C. Chronić przed mrozem. Zużycie: 0,3 litra preparatu na 1 m 2 powierzchni. Dopuszczalny do stosowania w budownictwie. Atest Higieniczny PZH B-674/95; Aprobata Techn. ITB AT-15-2238/96 Producent: Przed. Altax Sp. z o.o., ul. Jasielska 10, 60-476 Poznań, tel./fax 221-703 9.2. ATLAS MYKOS ATLAS MYKOS jest wysokiej jakości koncentratem preparatu grzybobójczego, przeznaczonym do usuwania z powierzchni elementów budowlanych nalotów pochodzenia organicznego (grzyby, pleśnie, porosty, glony i mchy). Może być także stosowany do zabezpieczania przed degradującym działaniem mikroorganizmów świeżo wykonanych powierzchni mineralnych oraz starych, uprzednio oczyszczonych. ATLAS MYKOS jest szczególnie polecany do użycia na zewnętrznych i wewnętrznych elementach budowlanych, narażonych na intensywne działanie wilgoci, np. elewacje budynków (w tym także elewacje wykonane w systemach dociepleń), ściany i podłogi w pralniach, piwnicach, łazienkach itp. Użycie preparatu na podłożach o innym charakterze niż mineralne, powinno zostać poprzedzone przeprowadzeniem próby na fragmencie powierzchni. Preparat może być stosowany wewnątrz i na zewnątrz budynków. ATLAS MYKOS dzięki optymalnie dobranej recepturze i uzyskanym parametrom technicznym posiada bardzo uniwersalne zastosowanie. Użyty jako preparat do czyszczenia umożliwia skuteczne i szybkie usunięcie z podłoża zanieczyszczeń pochodzenia organicznego. Posiada również działanie profilaktyczne. Użyty jako zabezpieczenie podłoża mineralnego, wnika w jego strukturę, zapewniając długotrwały efekt działania i nie powodując przy tym powstawania plam na pokrytej nim Ekspertyza mykologiczna Budynek Paderevianum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków str.18

powierzchni (po wyschnięciu jest przezroczysty). Dzięki swojej skondensowanej postaci odznacza się bardzo dobrą wydajnością. Preparat po zastosowaniu na podłożu jest odporny na temperatury od -20 C do +80 C. PRZYGOTOWANIE PODŁOŻA W czasie stosowania preparatu podłoże musi być suche. Przed przystąpieniem do prac konieczne jest zabezpieczenie powierzchni przed skutkami działania opadów atmosferycznych oraz zbyt intensywnym wysuszeniem preparatu w przypadku powierzchni nasłonecznionych. Bezwzględnie należy zlikwidować wszelkie przyczyny zawilgocenia podłoża, wynikające między innymi z nieszczelnych izolacji przeciwwilgociowych, wadliwych obróbek blacharskich oraz nieszczelnej instalacji wodno-kanalizacyjnej i odprowadzającej wodę opadową. PRZYGOTOWANIE PREPARATU ATLAS MYKOS produkowany jest w postaci koncentratu. W zależności od potrzeb koncentrat można rozcieńczać czystą wodą wodociągową. Stosowany w celu zwalczania mikroorganizmów, ATLAS MYKOS można rozcieńczyć dodając do jednej części preparatu dwie części wody. W przypadku zabezpieczenia powierzchni mineralnych można stosować roztwory bardziej rozcieńczone maksymalnie w proporcji 1:5 (jedna część preparatu na pięć części wody) SPOSÓB UŻYCIA Usuwanie nalotów Odpowiednio przygotowany roztwór preparatu należy nanieść równomiernie na osuszone podłoże stosując pędzel, wałek malarski lub metodę natryskową. Do usuwania nalotów należy przystąpić po odczekaniu kilku minut. Czyszczenie podłoża można przeprowadzić np. poprzez szorowanie szczotką. Po zakończeniu prac powierzchnię należy dokładnie spłukać czystą wodą. Na podłożach silnie skażonych mikrobiologicznie, wyżej wymienione czynności należy powtórzyć lub zastosować ATLAS MYKOS w postaci koncentratu. Zabezpieczanie powierzchni mineralnych Odpowiednio przygotowany roztwór preparatu należy nanieść równomiernie na osuszone i oczyszczone wcześniej podłoże, stosując podobnie jak w przypadku usuwania nalotów pędzel, wałek malarski lub metodę natryskową. Malowanie powierzchni, na których zastosowano ATLAS MYKOS można przeprowadzić nie wcześniej niż po 48 godzinach od użycia preparatu. W przypadku zastosowania preparatu wewnątrz, użytkowanie pomieszczeń można rozpocząć po upływie 48 godzin od naniesienia środka. Niniejsze informacje stanowią podstawowe wytyczne, dotyczące stosowania wyrobu i nie zwalniają z obowiązku wykonywania prac zgodnie z zasadami sztuki budowlanej i przepisami BHP. ZUŻYCIE Do zwalczania mikroorganizmów na powierzchniach elementów budowlanych, średnio zużywa sić 40-70 g koncentratu ATLAS MYKOS na 1m2. W przypadku działań zapobiegających występowaniu mikroorganizmów na powierzchniach mineralnych, średnio zużywa się 20-50 g koncentratu na 1m2. W praktyce zużycie zależne jest od stopnia chłonności podłoża i stopnia jego zanieczyszczenia. Ekspertyza mykologiczna Budynek Paderevianum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków str.19

NARZĘDZIA Wałek, pędzel malarski lub aparat natryskowy. Narzędzia należy czyścić czystą wodą, bezpośrednio po użyciu. OPAKOWANIA Pojemniki plastikowe:1 kg, 5 kg. Paleta: 432 kg w pojemnikach 1 kg, 540 kg w pojemnikach 5 kg PRZECHOWYWANIE I TRANSPORT Preparat należy przewozić i przechowywać w szczelnie zamkniętych, oryginalnych opakowaniach, w temperaturze powyżej +5 C Okres przydatności do użycia wynosi 12 miesięcy od daty produkcji umieszczonej na opakowaniu. UWAGA Preparat drażniący, może powodować uczulenie w kontakcie ze skórą. Należy stosować odpowiednie środki ochrony oczu i skóry. Chronić przed dziećmi. W razie połknięcia niezwłocznie zasięgnąć porady lekarza pokazać opakowanie lub etykietę. DANE TECHNICZNE Temperatura podłoża i otoczenia od +5 C do +25 C Gęstość ok. 1,0 g/cm3 NORMY Pozwolenie na obrót produktem biobójczym nr 2417/05. Wyrób posiada Atest Higieniczny PZH nr HK/B/0064/01/2002 10. ŚRODKI OSTROŻNOŚCI PRZY ODGRZYBIANIU W trakcie wykonywania zabiegów grzybobójczych należy przestrzegać przepisów BHP i p-poż. zawartych w: - Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych - Rozporządzeniu MGPiB Nr 46 z dnia 14 grudnia 1994r. dział I x 1, 2, 3, 4, 5 i dział V, VI i VII ustawy z dnia 7 lipca 1994r. - Prawo budowlane (Dz. U. Nr 89, poz. 414 z późniejszymi zmianami) - przepisach zawartych w ulotkach informacyjnych producenta danego środka. W trakcie wykonywania prac impregnacyjno-odgrzybieniowych należy przestrzegać następujących zasad: - w czasie pracy stosować odzież ochronną i sprzęt ochrony osobistej (okulary ochronne, fartuchy, rękawice, maseczki itp.) - w czasie pracy nie spożywać posiłków, nie palić tytoniu, - higienę osobistą: przerywając lub kończąc pracę należy dokładnie umyć ręce i twarz detergentem (mydłem) w ciepłej wodzie, - wszelkie prace zabezpieczające winny być wykonywane w warunkach przewiewu, - środki rozcieńczane rozpuszczalnikami używać z dala od ognia, - stanowisko pracy zabezpieczyć podsypką z trocin, a nasycone trociny ostrożnie spalić porcjami w wydzielonym miejscu, - opróżnionych opakowań nie używać do przechowywania środków spożywczych lub wody, - nie dopuszczać do skażenia środkami chemicznymi gruntu, studni i wód gruntowych otwartych Ekspertyza mykologiczna Budynek Paderevianum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków str.20