egzemplarz bezpłatny NR 3/2013 marzec nakład 10 000 egz. www.ogrodinfo.pl PL ISSN 2081-2124 Rekordowo w Sandomierzu Cięcie i formowanie drzew jabłoni Piotr Gościło, niezależny doradca sadowniczy Aż około 1200 osób (fot. 1) przybyło 30 i 31 stycznia br. do Sandomierza na XXII Spotkanie Sadownicze zorganizowane przez Leaf Media sp. j. Jak co roku wykładom towarzyszyła wystawa, na której środki do produkcji sadowniczej i maszyny prezentowało 100 firm. W tym roku sandomierską imprezę zaszczycili obecnością poseł na sejm z PSL Jacek Górczyński, przedstawiciele władz wojewódzkich (wice- FOT. 1. Sadownicy na XXII Spotkaniu Sadowniczym w Sandomierzu wojewoda świętokrzyski Grzegorz Dziubek, dyrektor Departamentu Polityki Regionalnej w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Świętokrzyskiego Grzegorz Orawiec) oraz lokalnych starosta sandomierski Stanisław Masternak. Jak co roku, przed częścią merytoryczną pierwszego dnia uhonorowano grono osób zasłużonych dla branży sadowniczej (fot. 2 na str. 18). Odznaczenia Zasłużony dla Rolnictwa na wniosek starosty sandomierskiego, minister rolnictwa i rozwoju wsi przyznał: 18 Cięcie i formowanie drzew powinny być wykonywane we właściwym czasie i w odpowiedni sposób, aby zapewnić coroczne i obfite owocowanie. W ciągu ostatnich 15 20 lat intensyfikacja upraw sadowniczych, a szczególnie zwiększenie gęstości nasadzeń (fot. 1), spowodowały konieczność zmian także w tym obszarze agrotechniki sadów. Cięcie i formowanie to praca, która każdego roku zajmuje około 30 140 godz./ha, a jej metody są ciągle doskonalone. Dlatego warto pogłębiać wiedzę z tego zakresu i uczestniczyć w szkoleniach, seminariach oraz pokazach cięcia prezentowanych przez polskich i zagranicznych doradców, zwłaszcza z Holandii, Belgii i Niemiec (fot. 2 na str. 8). Jakość materiału szkółkarskiego O sadzie należy myśleć jeszcze przed jego założeniem. Dobre stanowisko, przygotowana i nawieziona gleba oraz dobrej jakości drzewka (na odpowiednich podkładkach) będą sprzyjać stabilnemu owocowaniu (fot. 3). Takie drzewka powinny mieć prawidłowo uformowaną koronę pierwszego piętra, z gałązkami zakończonymi pąkami kwiatowymi. Wtedy łatwiej jest je ciąć i formować. Przeważnie jest to materiał 2-letni (typu knip-boom) albo jednoroczny, dobrze rozgałęziony. Można również użyć drzewek 7 8-miesięcznych, które są słabsze kondycyjnie, ale mają wiele drobnych rozgałęzień, co ułatwia formowanie. Warto pamiętać, że dużo mniej kłopotów ze wzrostem i owocowaniem stwarzają drzewka na karłowych podkład- FOT. 1. Sad intensywny w 1. roku po posadzeniu, rozstawa 3,5 x 1 m, Jonagored na M. 9 kach. Na silniej rosnących łatwiej tworzą powierzchnię owoconośną, natomiast nieco później zaczynają obficie i regularnie owocować, więcej jest też problemów z przemiennością owocowania. 8 Parch jabłoni wczesnowiosenne zagrożenia i właściwa ochrona Doświadczenia z ostatnich kilkunastu lat potwierdzają, że decydujący wpływ na nasilenie występowania parcha jabłoni ma przebieg warunków atmosferycznych. Warunkują one dojrzewanie i termin pierwszego wysiewu zarodników workowych. W okresie wiosennym wysoka wilgotność powietrza i częste opady deszczu sprzyjają infekcjom pierwotnym rozwijających się liści i kwiatów (działek kielicha) już od najwcześniejszych faz rozwojowych jabłoni. Częste opady deszczu w tym okresie nie pozwalają na wykonanie zabiegów w czasie infekcji pierwotnych. Dochodzi wtedy do porażenia i wystąpienia pierwszych objawów chorobowych już na przełomie kwietnia i maja. Po wystąpieniu objawów parcha efektywność ochrony chemicznej jest znacznie niższa. Dlatego podstawową zasadą w zwalczaniu parcha powinno być zabezpieczenie przed infekcjami pierwotnymi. Źródła infekcji wy chorobowe ujawniają się podczas zbioru lub przechowywania owoców w postaci tzw. parcha późnego (fot. 1). Czynnikiem decydującym o porażeniu jest obecność zarodników workowych występujących w chronionym sadzie. Ich liczebność decyduje o nasileniu infekcji. W niektórych sadach możemy się spotkać także z obecnością zimujących na pąkach i pędach zarodnikach konidialnych, lecz dotyczy to głównie sadów niewłaściwie chro- Prof. dr hab. Marek Grabowski, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie a b FOT. 1. Objawy parcha późnego na liściach (a) i na owocach, które ujawniły się podczas ich przechowywania (b) Ze względu na umiarkowane występowanie parcha jabłoni w sadach towarowych w ubiegłym roku należy przypuszczać, że potencjał infekcyjny patogenu będzie niższy niż w poprzednim sezonie. Nie dotyczy to sadów, w których w okresie jesiennym stwierdzono silne porażenie liści widoczne w postaci licznych, stosunkowo niewielkich plam. Wówczas objanionych z silnym porażeniem liści w okresie późnej jesieni. Z niższym potencjałem infekcyjnym patogenu mamy do czynienia w sadach, gdzie wykonano opryskiwanie 5% roztworem mocznika na przełomie października i listopada (fot. 2 na str. 2). Sady, w których w poprzednim sezonie wegetacyjnym obserwowano średnie lub silne porażenie liści i owoców będą bardziej zagrożone w bieżącym roku (fot. 3). Wysiewy zarodników workowych rozpoczynają się w pierwszej połowie kwietnia, a kończą pod koniec maja lub najczęściej w drugiej połowie czerwca. Należy pamiętać, że występują duże różnice, jeśli chodzi o termin i intensywność pierwszych wysiewów zarodników w różnych regionach Polski. 2 W NUMERZE: Mączniak jabłoni ocena zagrożenia i strategia ochrony w nadchodzącym sezonie 4 Przygotowanie gleby przed założeniem sadu lub plantacji roślin jagodowych 16 Inne borówki 20 Miodówki gruszowe zagrożenie i właściwa ochrona na początku sezonu 22
2 Thiram Granuflo 1 Graj w najlepszej drużynie Jedyny preparat zarejestrowany do zwalczania szarej pleśni jabłoni w okresie kwitnienia Skuteczna ochrona przed parchem jabłoni Do stosowania samodzielnie lub w mieszankach Idealny partner w strategii antyodpornościowej FOT. 2. Zanim opadną z drzew liście z objawami parcha jabłoni zalecane jest opryskanie ich 5% roztworem mocznika, w celu przyspieszenia rozkładu Warunki zakażenia W sprzyjających warunkach atmosferycznych dochodzi do zakażeń już w najwcześniejszych fazach rozwojowych drzew. Pąki drzew muszą być w odpowiedniej fazie rozwojowej, gdyż konieczna jest obecność zielonej tkanki podatnej na infekcje. Sama obecność zarodników workowych (lub konidialnych) nie wystarcza do porażenia. Muszą być spełnione określone warunki dotyczące czasu okresu zwilżenia liści i temperatury. Zależności te są przedstawione w tzw. tabeli Millsa, która określa minimalny czas zwilżenia liści przy określonej temperaturze dla dokonania infekcji przez zarodniki workowe. Należy pamiętać, że im niższa temperatura w tym okresie tym dłuższy jest czas zwilżenia liści niezbędny do zakażenia. Przy temperaturze 5 C potrzeba ponad 48 h zwilżenia liści, a liczba dni od infekcji do pojawienia się objawów choroby wynosi 22 dni. Natomiast w temperaturze 17 21 C 9 h, okres inkubacji to 8 dni. Prognozowanie i sygnalizacja Terminy rozpoczęcia wysiewu zarodników workowych różnią się w poszczególnych latach. Widać wyraźne różnice pomiędzy sadami zlokalizowanymi w północnej, centralnej i południowej Polsce. Właściwe ustalenie dojrzewania i początku wysiewu askospor jest niezwykle ważne przy opracowaniu różnych modeli i programów symulacyjnych. Na ich podstawie możemy określić przewidywane terminy wysiewów zarodników workowych, nasilenie infekcji, czasokres zwilżenia liści i owoców. Umożliwia to precyzyjne dobranie właściwego terminu zabiegu i rodzaju preparatu. Dlatego w prawidłowo prowadzonej ochronie przed parchem jabłoni niezbędne jest korzystanie ze wskazań sygnalizatorów i programów symulacyjnych. Dokładne wyznaczanie okresów krytycznych nie tylko czyni skutecznymi proponowane programy ochrony, ale także pozwala na ograniczenie liczby zabiegów chemicznej ochrony roślin. Skuteczna ochrona l Właściwy termin pierwszego zabiegu. W nie- których latach do zakażeń dochodzi już w naj- Chemtura Europe Limited Sp. z o. o. ul. Czerwona 22, 96-100 Skierniewice tel.: 46 834 68 70, fax: 46 834 40 70 www.chemtura.com.pl Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa zamieszczonych w etykiecie. wcześniejszych fazach rozwojowych jabłoni. Nawet najnowocześniejsze stacje meteorologiczne, wyposażone w tzw. czujnik zwilżenia liści, nie sygnalizują infekcji w obrębie pękającego pąka (fot. 4). Panują tam specyficzne warunki wilgotnościowe, a wysoka zawartość wody w powietrzu utrzymuje się dłużej niż na zewnątrz. W takich warunkach nie są konieczne opady deszczu, a powstająca w pękającym pąku rosa wystarcza do zaistnienia infekcji. O wczesnych zakażeniach w sadzie świadczą porażone działki kielicha, które są pierwszymi zielonymi częściami pąków kwiatowych, ukazującymi się na zewnątrz. Dlatego też w fazie pękania pąków często dochodzi do pierwszych infekcji. W sprzyjających warunkach pogodowych okres pękania pąków i ukazywania się wierzchołków liści oraz działek kielicha może być decydującym dla skutecznej walki z parchem jabłoni. W niektórych sadach już w okresie nabrzmiewania pąków rozpoczyna się zwalczanie parcha fungicydami miedziowymi. Wykonuje się w tym okresie jeden albo nawet dwa zabiegi do fazy pękania pąków. Preparaty te zaleca się stosować interwencyjnie w rejonach zagrożonych zarazą ogniową. Najczęściej w tym czasie do zapobiegania infekcjom wykorzystuje się preparaty zawierające kaptan (Kaptan zaw. 50 WP, Captan 80 WG, Merpan 80 WG), ditianon (Delan 700 WG, Agria-Ditianon 700 WG, Ventop 350 SC), metiram (Polyram 70 WG) i mankozeb (Dithane NeoTec 75 WG). Można stosować także preparaty dodynowe (Syllit/Carpene 65 WP) w sadach, gdzie nie ma form odpornych grzyba V. inaequalis. Błędy w tym okresie i dopuszczenie do pojawienia się plam i zarodników konidialnych skutkują ciągłą ochroną aż do momentu zbiorów owoców. Wielokrotnie jest to związane z małą efektywnością zabiegów poinfekcyjnych oraz znacznie wyższymi kosztami ochrony (fot. 5). Dobór fungicydów. Podstawowym celem w racjonalnym zwalczaniu parcha jabłoni jest niedopuszczenie wczesną wiosną do infekcji pierwotnych. Strategia zwalczania tej groźnej choroby musi być oparta na działaniach zapobiegawczych. Wykorzystuje się w niej fungicydy o działaniu powierzchniowym (ditianon, kaptan, tiuram, mankozeb, metiram), stosowane l
3 a zapobiegawczo. Zaletą stosowania tych środków jest brak ryzyka powstania form odpornych. Preparaty o działaniu układowym stosuje się tylko wtedy, gdy doszło do zakażeń. Należy pamiętać, że zastosowanie w odpowiednim momencie preparatów o działaniu powierzchniowym jest bardziej skuteczne niż opryskiwanie fungicydami o działaniu interwencyjnym po zakażeniu. Celem zabiegów profilaktycznych jest wyniszczenie zarodników na powierzchni liści, zanim jeszcze dojdzie do zakażenia. Zabiegi takie należy przeprowadzać dosyć często. W zależności od zagrożenia (zwilżenia liści), a także tempa rozwoju liści stosuje się je nawet co 4 5 dni. Obecnie zabiegi zapobiegawcze stanowią podstawę strategii zwalczania parcha jabłoni we wszyst- kich regionach sadowniczych Polski. Racjonalna ochrona przed parchem w okresie wysiewu zarodników workowych polega na opryskiwaniu bezpośrednio po opadach deszczu, gdy dochodzi do zwilżenia liści. Część sadowników w okresach zagrożenia stosuje zabiegi przed opadami deszczu, które mogą być skuteczne, jednak tylko pod warunkiem, że preparat nie zostanie zmyty z powierzchni chronionych liści (opady powyżej 20 25 mm). Zabiegi poinfekcyjne niosą ze sobą w praktyce pewne ryzyko, szczególnie dotyczy to okresów długotrwałych opadów, które mogą opóźnić lub uniemożliwić wykonanie zabiegu w odpowiednim terminie. Z przeprowadzonych wieloletnich obserwacji wynika, że preparaty skutecznie zwalczające parcha jabłoni różniły się od tych nieskutecznych tym, że te ostatnie wykorzystywano tylko do zabiegów poinfekcyjnych (interwencyjnych, wyniszczających). W przypadku odmian wrażliwych ochrona chemiczna jest trochę trudniejsza. Przy tym samym programie zwalczania parcha jabłoni można uzyskać mniejszą skuteczność prowadzonych zabiegów w porównaniu z odmianami odpornymi bądź mało podatnymi. Uprawiając odmiany wrażliwe trzeba więc pamiętać, że w sprzyjających warunkach dla rozwoju choroby należy wykonać większą liczbę zabiegów. W chemicznej ochronie do fazy różowego pąka jabłoni nie powinno się stosować fungicydów o działaniu poinfekcyjnym. Niska ich skuteczność spowodowana 4 Delan b FOT. 3. Sady, w których w poprzednim sezonie wegetacyjnym obserwowano średnie lub silne porażenie owoców (a) i liści (b) będą bardziej zagrożone w bieżącym roku Skuteczne uderzenie w każdej fazie! FOT. 4. Już w fazie pękania pąków jabłoni może dojść do pierwszych infekcji V. inaequalis BASF Polska Sp. z o.o., infolinia: (22) 570 99 90, www.agro.basf.pl FOT. 5. Objawy parcha jabłoni na liściach jabłoni w sadzie chronionym chemicznie świadczą o niewłaściwie obranej strategii ochrony Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa zamieszczonych w etykiecie.
4 3 FOT. 6. Owoce porażone V. inaequalis we wczesnej fazie rozwoju Mączniak jabłoni ocena zagrożenia i strategia ochrony w nadchodzącym sezonie Mgr Sylwester Masny, Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach jest głównie brakiem rozwiniętych liści oraz stosunkowo niską temperaturą panującą w tym okresie. Gdy ochrona przed parchem jabłoni w okresie infekcji pierwotnych nie była skuteczna i pojawiły się objawy chorobowe na liściach oraz zawiązkach to konieczne jest stosowanie środków o działaniu wyniszczającym. W niższej temperaturze skuteczne jest stosowanie anilinopirymidyn (Mythos 300 SC, Chorus 50 WG), przy wyższej natomiast preparatów systemicznych (Capitan 400 SC, Bumper 250 SC, Score 250 EC, Sparta 250 EW, Troja 250 EW, Difo 250 EC, Indar 5 EW). Wysoką skuteczność wykazują tu również mieszaniny preparatów o różnym mechanizmie działania (Vision 250 SC, Kaptan Plus 71,5 WP, Tercel 16 WG, Flint Plus 64 WG, Shavit 72 WG). Wykonuje się je najczęściej dwukrotnie w odstępach 4- lub 5-dniowych, a następnie w przypadku potrzeby, do kolejnych zabiegów używa się wyłącznie preparatów o działaniu powierzchniowym. W sezonach, w których przebieg warunków atmosferycznych i znaczny potencjał infekcyjny sprzyjają licznym infekcjom wykonywanie dużej liczby opryskiwań jest najczęściej mało skuteczne, w szczególności dotyczy to porażonych owoców (fot. 6). Duża częstotliwość tego typu zabiegów niesie ryzyko uodparniania się V. inaequalis. Im szybciej od stwierdzenia objawów chorobowych zastosuje się zabiegi wyniszczające tym ich skuteczność będzie wyższa. Formy odporne V. inaequalis. Wystąpienie odporności grzyba V. inaequalis na niektóre substancje aktywne fungicydów było w ostatnich latach, obok niekorzystnych warunków atmosferycznych (opady deszczu), główną przyczyną niepowodzeń w zwalczaniu parcha jabłoni. Podstawowym aspektem w strategii antyodpornościowej jest ograniczenie źródła infekcji pierwotnych. Efekt ten można osiągnąć przez opryskiwanie opadłych liści 5% roztworem mocznika, rozdrabnianie porażonych liści lub przez kolonizację liści dobroczynnymi/efektywnymi mikroorganizmami. Kolejnym niezwykle ważnym aspektem tej strategii jest również zmniejszenie liczby zabiegów fungicydami z grupy wysokiego ryzyka wywołania odporności do dwóch w sezonie, uwzględnienie przemiennego stosowania środków o odmiennym mechanizmie działania oraz stosowanie mieszanin substancji o działaniu powierzchniowym i układowym (lub systemicznym). Prowadzone badania w wybranych rejonach sadowniczych na południu Polski wskazują na wysoki poziom odporności na: dodynę 50 60% sadów, anilinopirymidyny 35 45%, a w przypadku strobiluryn 20 30%. Jeśli zostaną stwierdzone formy odporne V. inaequalis na określone substancje aktywne środków należy zaprzestać ich stosowania. fot. 1 6 M. Grabowski Mączniak jabłoni (sprawcą jest grzyb Podosphaera leucotricha) to po parchu jabłoni, najbardziej uciążliwa choroba jabłoni w Polsce. Stanowi ona poważny problem w ochronie sadów, a jej występowanie jest szczególnie groźne dla produkcji szkółkarskiej. Wielkość strat powodowanych przez mączniaka jabłoni zależy w dużej mierze od genetycznej podatności odmian, warunków środowiska oraz profilaktyki i wykonanych zabiegów chemicznych. W Polsce na bardzo podatnych odmianach jabłoni, w suchych latach przypadających zazwyczaj po łagodnych zimach, mączniak może powodować silne porażenie liści i pędów, które zwiększa źródło infekcji na następny sezon. Infekcje pierwotne Sprawca mączniaka jabłoni zimuje w postaci strzępek grzybni w pąkach wegetatywnych lub generatywnych, które zostały zakażone w poprzedzającym sezonie. Porażone pędy mają często zahamowany wzrost, a ich wierzchołki przybierają kolor srebrzystoszary. Wiosną, już przed kwitnieniem jabłoni, na liściach bądź kwiatach rozwijających się z zakażonych pąków pojawiają się objawy choroby, pochodzące z infekcji pierwotnych. Porażone liście są zawsze charakterystycznie zwężone, zwijają się, przestają rosnąć i stają się kruche (fot. 1). Kwiaty są również zdeformowane i zasychają nie tworząc owoców (fot. 2). Warto podkreślić, że zarodnikowanie konidialne P. leucotricha rozpoczyna się prawie równocześnie z pojawieniem się objawów infekcji pierwotnych, od samego początku jest obfite oraz prowadzi do licznych infekcji wtórnych. Warunki zimowania a zagrożenie w następnym sezonie Z występowaniem mączniaka jabłoni wiąże się cykliczność zależna od warunków pogodowych zimą, a zwłaszcza dużych spadków temperatury. W lata następujące po takich zimach obserwujemy zwykle zmniejszoną liczbę objawów infekcji pierwotnych. Uważa się, że prawdopodobieństwo uszkodzenia przez mróz pędów zakażonych przez grzyb P. leucotricha jest większe, niż pędów niezakażonych oraz, że zimowe spadki temperatury do około 30 C (a w wyjątkowych warunkach nawet mniejsze) zabijają większość zainfekowanych pąków i zimującą w nich grzybnię (fot. 3). Tak było zimą w sezonie 2009/2010, kiedy w Polsce Centralnej pomiędzy 19 grudnia i 26 stycznia temperatura kilkakrotnie spadała poniżej 20 C, a największy jej spadek ( 28 C) zanotowano 26 stycznia. Wówczas wiosną objawy infekcji pierwotnych spowodowanych przez mączniaka jabłoni obserwowano jedynie na odmianach bardzo podatnych. Kolejna zima (2010/2011) na obszarze całej Polski była nieco łagodniejsza. Minimalna temperatura powietrza na wysokości 2 m nad gruntem w rejonie Skierniewic nie przekroczyła 22 C. Jednakże jej gwałtowne obniżenie (z +7 C do 21 C) po wyjątkowo ciepłych dwóch pierwszych dekadach listopada również spowodowało uszkodzenie niezahartowanych jeszcze pędów jabłoni z zimującą grzybnią P. leucotricha. Dzięki temu w wielu sadach obserwowaliśmy istotne zmniejszenie źródła infekcji u progu sezonu 2011. Na niechronionych drzewach odmian Cortland i Idared objawy choroby nasiliły się dopiero w połowie lata. Anomalie pogodowe nie ominęły również zimy 2011/2012, gdyż jesienna pogoda utrzymała się do trzeciej dekady stycznia. Sytuacja z silnym mrozem (do 23 C) po okresie ciepłej pogody powtórzyła się podobnie jak rok wcześniej, powodując uszkodzenie pędów z zimującą grzybnią mączniaka jabłoni. W sezonie 2012 w niektórych sadach koło Skierniewic źródło infekcji było na tyle skutecznie zredukowane, że nawet na niechronionych drzewach bardzo podatnej odmiany Cortland obserwowane w drugiej połowie sierpnia porażenie liści nie przekroczyło 15%. Tegoroczna zima (2012/2013) była wyjątkowo łagodna. Średnia temperatura powietrza od początku grudnia do końca lutego wyniosła od 2 C do 4 C w większości rejonów sadowniczych Polski ( 2,4 C w Skierniewicach) i sprzyjała dobremu zimowaniu sprawcy mączniaka. W rejonie Skierniewic ujemne wartości temperatury nie przekroczyły 18 C, a porażone pędy jabłoni z pąkami zawierającymi strzępki P. leucotricha były dobrze zahartowane przed okresami grudniowych i styczniowych ochłodzeń. W związku z tym istnieje duże prawdopodobieństwo, że już na początku bieżącego sezonu w sadach wystąpią liczne objawy pierwotnych infekcji jabłoni w nasileniu wyższym niż 1% porażonych rozet kwiatostanowych i długopędów. olej parafinowy mineralny 96% Preparat wspomagający działanie środków przędziorkobójczych Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa zamieszczonych w etykiecie. Infekcje wtórne Powodowane są przez zarodniki konidialne patogena, które dokonują infekcji zielonych tkanek jabłoni przy wilgotności względnej powietrza powyżej 70%, bez zwilżenia liści. W optymalnych warunkach (19 22 C) plamy mączniaka na liściach mogą być widoczne gołym okiem już po 48 godzinach od infekcji. Pierwsze objawy infekcji wtórnych pojawiają się wiosną na dolnej stronie blaszki liściowej, zwykle na końcach gałązek. Małe, białawe, podobne do pleśni plamy świadczą o rozwoju grzyba i po pojawieniu się szybko pokrywają całe liście (fot. 4). Przy ciepłej, suchej pogodzie patogen szybko przenosi się na nowe liście i pędy. Zarodniki konidialne, które nie wykiełkują po wysiewie mogą znosić upał i suszę aż do wystąpienia kolejnych warunków korzystnych do kiełkowania. Patogen może zakażać również zawiązki
Captan 80 WG 100x285 MR 2013.indd 2 2013-02-18 15:55:04 5 FOT. 1. Objawy infekcji pierwotnych liście FOT. 2. Objawy infekcji pierwotnych kwiatostan Najbardziej efektywnym sposobem uniknięcia problemów z mączniakiem jest wybranie mało podatnych odmian jabłoni. Te zajmujące obecnie czołowe miejsce w produkcji jabłek w Polsce (m.in. Gala, Jonagold czy Idared ) są podatne lub bardzo podatne na mączniaka jabłoni. Z drugiej strony, niektóre uprawiane u nas odmiany charakteryzują się dość wysoką tolerancją wobec tej choroby. Tolerancja ta pozwala na wykorzystanie zupełnie innej strategii zwalczania mączniaka niż w przypadku parcha jabłoni. Dlatego w pełni owocujących sadach nie jest uzasadniona intensywna ochrona prowadząca do całkowitego wyeliminowania mączniaka. Inaczej należy jednak podchodzić do ochrony młodych drzewek w sadach oraz szkółkach. Prowadzone tam zabiegi powinny całkowicie zabezpieczyć przyrastające pędy przed infekcją. W przeciwnym razie zainfekowanie pąków wierzchołkowych spowoduje deformacje oraz zahamowanie wzrostu pędów i utrudni, bądź nawet uniemożliwi, prawidłowe formowanie korony młodego drzewa. Pewien wpływ na obniżenie poziomu źródła infekcji ma usuwanie pędów z objawami infekcji pierwotnych wczesną wiosną, w chwili ich pojawiania się oraz wycinanie pędów z objawami porażenia w okresie spoczynku drzew. W dużych sadach produkcyjnych wycinanie porażonych pędów jest jednak zbyt pracochłonne i rzadko praktykowane, chociaż z punktu widzenia integrowanej ochrony bardzo polecane. Warto nadmienić, że jednym z elementów integrowanej ochrony jabłoni przed mączniakiem są metody agrotechniczne, do których bez wątpienia należy prawidłowe formowanie koron drzew. Umożliwia ono uzyskanie większej turbulencji powietrza wewnątrz koron i obniżenie w otoczeniu liści ważnego czynnika ograniczającego kiełkowanie zarodników P. leucotricha, jakim jest wilgotność względna powietrza. Uważa się, że na jej obniżenie w koronach drzew ma również wpływ systematyczne wykaszanie trawy w międzyrzędziach oraz niszczenie chwastów pod koronami drzew. Przewiewność koron może być zaburzona także poprzez nadmierne nawożenie azotowe, które dodatkowo przedłuża wzrost wegetatywny jabłoni, co sprzyja większej liczbie cykli infekcji wtórnych. W sadach, w których uprawiane są odmiany jabłoni podatne na mączniaka, prawie zawsze istnieje konieczność zastosowania fungicydów. Program ochrony powinien być prowadzony w oparciu o wyniki lustracji, a więc na podstawie oceny poziomu nasilenia choroby w sadzie czy w kwaterze. Decyzję o konieczności wykonania pierwszego zabiegu należy podjąć, gdy pojawiają się objawy mączniaka od infekcji pierwotnych, bądź na podstawie poziomu porażenia pędów w ubiegłym sezonie. W sadach owocujących, w których mączniak występuje w dużym nasileniu (więcej niż 4% pędów z objawami choroby) i nie wycina się porażonych pędów, konieczne jest rozpoczęcie zabiegów w okresie od zielonego pąka jabłoni do początku kwitnienia i kontynuowanie ich do zakończenia aktywności pąków wierzchołkowych na długopędach tworzących nowe liście. W związku z łagodną zimą, w sadach, w których latem występowały liczne objawy mączniaka, rozpoczęcie ochrony chemicznej w nadchodzącym sezonie od fazy zielonego pąka jabłoni będzie wskazane. Warto podkreślić, że częstotliwość zabiegów jest bardzo ważnym elementem, zapewniającym skuteczną ochronę przed mączniakiem, co oznacza, że powinny one być przeprowadzane nie rzadziej, niż co dwa tygodnie. Ze względu na to, że w okresie infekcji pierwotnych panuje często niska temperatura, należy zwrócić uwagę na właściwy dobór fungicydu. Mączniaka w niskiej temperaturze dobrze zwalczają środki zawierające siarkę (np. Siarkol 80 WP/800 SC czy Siarkol Extra 800 SC), których stosowanie nie powinno kolidować z akceptacją wyprodukowanych jabłek przez odbiorców z innych krajów Unii Europejskiej. Fungicydy siarkowe są bowiem dopuszczone w ekologicznej produkcji jabłek w wielu krajach unijnych. Ich wadą jest toksyczne działanie na niektórych odmianach jabłoni (szczególnie wykazujących naturalne skłonności do ordzawiania się np. Golden Delicious czy Honeygold ), zwłaszcza w temperaturze powyżej 25 C. Preparaty siarkowe są typowymi fungicydami zapobiegawczymi, a więc powinny być stosowane w krótszych odstępach czasu (średnio co 7 dni), aby zapewnić dokładne pokrycie i pełne zabezpieczenie nowo przyrastających liści. Wśród fungicydów mączniakobójczych dużą grupę stanowią te, których substancje aktywne działają układowo. Do grupy tej należą inhibitory biosyntezy ergosterolu (IBE), które działają skutecznie jedynie w temperaturze powyżej 12 C. W chłodniejsze dni (np. tuż przed kwitnieniem) warto pamiętać o włączeniu do programów ochrony fungicydów z grupy strobiluryn, które wykazują właściwości silnie ograniczające zarodnikowanie grzyba P. leucotricha. fot. 1 4 S. Masny Prosto z beczki! Niezastąpiony fungicyd kontaktowy do zwalczania parcha jabłoni! FOT. 3. Pąk jabłoni z grzybnią P. leucotricha uszkodzony przez mróz owoców, ale objawy infekcji wtórnych są na nich zwykle niewidoczne, jedynie na jabłkach niektórych odmian można zaobserwować białawe plamy, podobne do pleśni. Wraz z rozwojem zakażonego owocu, jego powierzchnia pokrywa się delikatną siatką i pojawiają się charakterystyczne ordzawienia. Zarejestruj beczkę! Zarejestruj beczkę i wygraj udział w programie Ośrodka Doskonalenia Techniki Jazdy Sobiesław Zasada Centrum w Bednarach k. Poznania. Więcej informacji na www.captan.pl Strategia ochrony FOT. 4. Silnie porażone liście jabłoni w okresie infekcji wtórnych Arysta LifeScience Polska Sp. z o.o. ul. Przasnyska 6b, 01-756 Warszawa tel.: +48 22 866 41 80, fax: +48 22 866 41 90 www.arystalifescience.pl Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa zamieszczonych w etykiecie.
6 Flint Plus 64 WG do zwalczania parcha i mączniaka jabłoni Dr Beata Meszka, Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach Parch jabłoni (Venturia inaequalis) i mączniak jabłoni (Podosphaera leucotricha) należą do najgroźniejszych chorób występujących w sadach jabłoniowych. Mimo szerokiej wiedzy na temat ich etiologii i epidemiologii, coraz doskonalszych metod ochrony oraz rozwiniętego doradztwa wciąż istnieje duże ryzyko szkód związanych z ich występowaniem. Ochrona chemiczna nadal pozostaje najefektywniejszą i najszybszą, a niekiedy jedyną metodą w zapobieganiu stratom powodowanym przez obie choroby. W ochronie jabłoni przed parchem najważniejsze jest niedopuszczenie do pierwotnego zakażenia młodych rozwijających się tkanek. W pierwszym okresie wegetacji (wiosną) najbardziej skutecznymi środkami do walki z parchem są więc fungicydy powierzchniowe. Ze względu jednak na możliwość zmywania tych preparatów, w trudnych sytuacjach (długotrwałe opady) pomocne mogą być dostępne na rynku produkty w postaci gotowych mieszanin dwóch substancji chemicznych o odmiennym mechanizmie działania. Do takich środków należy m.in. Flint Plus 64 WG, który zawiera w swoim składzie 60% kaptanu i 4% trifloksystrobiny. Preparat został zarejestrowany do zwalczania parcha (fot. 1) i mączniaka jabłoni (fot. 2) w dawce 1,85 kg/ha. Może być stosowany w sadach z IP (Integrowaną Produkcją) ponieważ jest bezpieczny dla organizmów pożytecznych. Środek należy stosować nie częściej niż 2 razy w sezonie, przemiennie z preparatami należącymi do innych grup chemicznych. Pozwala to na zmniejszenie z jednej strony ryzyka selekcji form odpornych, a z drugiej poziomu pozostałości w owocach, co jest istotne zarówno dla konsumentów, jak i eksporterów owoców. Flint Plus 64 WG to fungicyd o działaniu mezostemicznym i powierzchniowym. Kaptan jako substancja typowo powierzchniowa, pozostaje w formie osadu na chronionych tkankach, natomiast trifloksystrobina, która wykazuje działanie mezostemiczne rozprzestrzenia się w fazie gazowej na liściach, silnie wiążąc się z powierzchnią rośliny. Jest ona absorbowana przez warstwę woskową i przemieszcza się w przestworach międzykomórkowych. Podwójny me- chanizm działania sprawia, że fungicyd zakłóca procesy energetyczne zachodzące w komórkach grzybów, hamuje syntezę białek oraz wywołuje zaburzenia w mitochondrialnym transporcie elektronów, dzięki czemu hamuje kiełkowanie zarodników, jak również formowanie i rozwój grzybni. W ochronie sadów jabłoniowych przed parchem wciąż poważnym problemem jest odporność grzyba V. inaequalis na fungicydy. Poza stratami bezpośrednimi (utrata plonu) wystąpienie odporności powoduje także znaczne utrudnienie w prowadzeniu ochrony chemicznej (ograniczony asortyment środków). Flint Plus 64 WG jako mieszanina dwóch, substancji aktywnych o różnym mechanizmie działania, doskonale wkomponowuje się w strategię antyodpornościową zwalczania parcha jabłoni. Jak wykazały przeprowadzone badania, preparat Flint Plus 64 WG wykazuje wysoką efektywność (>80%) w zwalczaniu choroby (rys. 1). Zastosowanie tej mieszaniny jest możliwe również w sadach, w których stwierdzono obecność form odpornych grzyba V. inaequalis na strobiluryny na poziomie średnim. W sadzie, gdzie formy odporne stanowiły 15% populacji, skuteczność środka Flint Plus 64 WG była dobra i wyniosła 73% w ochronie liści oraz 90% w ochronie owoców (rys. 2). RYS. 1. Skuteczność środka Flint Plus 64 WG w zwalczaniu parcha jabłoni w sadzie, gdzie nie ma odporności grzyba V. inaequalis na strobiluryny RYS. 2. Skuteczność środka Flint Plus 64 WG w zwalczaniu parcha jabłoni w sadzie ze stwierdzoną odpornością na strobiluryny na poziomie średnim FOT. 1. Objawy parcha jabłoni Mączniak jabłoni wystąpił w minionym sezonie w niskim lub średnim nasileniu. Spadki temperatury do 30 C na przełomie stycznia i lutego 2012 roku, nie pozwoliły na odbudowanie się źródła infekcji, a wręcz w niektórych rejonach nawet ograniczyły zimującą w pąkach grzybnię Podosphaera leucotricha, sprawcy choroby. W większości sadów nie było konieczności zwalczania choroby, zwłaszcza, że niektóre środki stosowane w programie przeciwko parchowi skutecznie ograniczają także i mączniaka jabłoni. Do takich preparatów należy m.in. Flint Plus 64 WG, który hamuje kiełkowanie zarodników i wykazuje wysoką efektywność w zwalczaniu infekcji wtórnych mączniaka. Nawet przy bardzo dużym nasileniu choroby (do 90% porażonych liści) w latach 2007 2008, na podatnych odmianach Idared lub Cortland, efektywność zastosowanej mieszaniny była na poziomie ponad 90% (rys. 3). Z przeprowadzonych, wstępnych doświadczeń laboratoryjnych wynika, że Flint Plus 64 WG hamuje w około 35% wzrost grzybni Nectria galligena na podłożu sztucznym. Oznacza to, że może ograniczać również występowanie raka drzew owocowych w warunkach polowych. fot. 1, 2 B. Meszka RYS. 3. Skuteczność środka Flint Plus 64 WG w zwalczaniu mączniaka jabłoni REKLAMA FOT. 2. Objawy mączniaka jabłoni
Owoc idealny...... i liść też Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące na rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj zalecanych środków bezpieczeństwa. Bayer CropScience, Al. Jerozolimskie 158, 02-326 Warszawa, tel. 22 572 36 12, fax 22 572 36 03 www.bayercropscience.pl 1403_BCS_Magda_Flint_plus_258x375+5.indd 1 2013-02-07 13:51:00
8 1 Termin Cięcie i formowanie drzew może być wykonywane w okresie przerwy wegetacyjnej, aż do kwitnienia. Wykonane za wcześnie stwarza jednak ryzyko przemarznięć, szczególnie odmian wrażliwszych i w słabszej kondycji zdrowotnej. Dlatego bezpieczniej jest rozpoczynać cięcie w drugiej połowie lutego, kiedy niebezpieczeństwo wystąpienia mrozów i dużych różnic temperatury jest mniejsze. W praktyce tzw. cięcie zimowe sadownicy często rozpoczynają już w końcu listopada, na początku grudnia, a kończą 2 3 tygodnie po kwitnieniu. Przyczyną wczesnego rozpoczynania cięcia są duże powierzchnie sadów i brak wykwalifikowanej siły roboczej. W pierwszej kolejności tniemy drzewa starsze i odmiany mniej wrażliwe na mróz (np. Alwa, Gloster, Ligol, Cortland, Paulared ), dopiero potem bardziej wrażliwe (np. Gala, Šampion, Elise, Fuji ). Drzewka sadzone jesienią i wiosną powinny być cięte zawsze wiosną po rozpoczęciu wegetacji. Po cięciu opryskujemy drzewa preparatami zabezpieczającymi je przed porażeniem przez choroby kory i drewna (np. Topsin M 500 SC, preparaty miedziowe). Obecnie sprawdza się także skuteczność preparatów zawierających efektywne mikroorganizmy (np. EmFarma Plus). Cięcie zimowe uzupełniamy kolejnym, wykonywanym w maju lub czerwcu. Wtedy obrywamy lub wycinamy młode pędy konkurujące z przewodnikiem. Można także wyrywać pędy wyrastające z pąków śpiących, które rosną wewnątrz koron przy pniu, a także na grubych konarach. W tym samym czasie, w innych regionach Europy (np. nad Jeziorem Bodeńskim) skraca się przewodniki, co ogranicza niekontrolowany wzrost pędów części wierzchołkowej (dominację wierzchołkową). FOT. 2. Pokaz prowadzony przez Petera van Arkela cięcie rozpoczynane jest od górnej partii drzewa FOT. 4. Nieprawidłowe cięcie i formowanie na tzw. krótkopędy powoduje wyrastanie zbyt wielu pędów niepotrzebnie zagęszczających koronę drzewa Rola światła W koronach dobrze ciętych i formowanych światło dociera w dostatecznej ilości także do wewnętrznych i dolnych partii drzew, owoce są jednakowej wielkości, zdrowe, wybarwione, nieuszkodzone przez choroby i szkodniki. Pamiętajmy, że światło decyduje o tworzeniu pąków kwiatowych, zawiązywaniu i wzroście owoców oraz tworzeniu rumieńca. Na młodych drzewkach (do 3. i 4. roku po posadzeniu) nie ma z tym problemu owocowanie jest obfite w całej koronie, owoce się dobrze wybarwiają. Na drzewach starszych obfite owocowanie znajduje się u wierzchołka koron, natomiast jest coraz słabsze w środku i u ich podstawy ze względu na brak światła. Do środkowych partii koron, szczególnie tam gdzie nie zachowano stożkowego charakteru wzrostu drzew, dociera tylko ok. 40% światła (w porównaniu z partiami wierzchołkowymi drzewa), a do podstawy koron zaledwie 20 25%. Dlatego głównym celem formowania jest poprawienie tych relacji. Jak ciąć i formować? Pytanie to zadają nie tylko młodzi sadownicy, ale także ci z dużym doświadczeniem. Niektórzy powierzają cięcie specjalnym ekipom. Z moich obserwacji wynika, że w dalszym ciągu wiele sadów jest ciętych źle, czego skutkiem są mniejsze plony i gorszej jakości owoce. Drzewa w sadach źle ciętych mają wegetatywny charakter wzrostu i rozwoju, wytwarzają silne przyrosty, głównie z pąków śpiących. Takie silne pędy a b FOT. 5. Silne uszkodzenia mrozowe na pniu drzewa Šampion (a), bocznej gałązki i zabliźniające się pęknięcie na pniu (b) FOT. 3. Drzewka knip-boom przed wykopaniem ze szkółki w 2012 r. o wysokim i grubym pniu oraz wielu zdrewniałych pędach bocznych zakończonych pąkami kwiatowymi zwykle nie są zakończone pąkami liściowymi, zagęszczają nadmiernie korony drzew i muszą być wycinane. Silne cięcie powoduje ponownie zbyt silną reakcję wzrostową i sytuacja powtarza się co roku. Niepotrzebnie stymulujemy silny wzrost i walczymy z drzewkiem (fot. 4). Niekontrolowanemu, zbyt silnemu wzrostowi można w pewnym stopniu zapobiec stosując cięcie korzeni, pni lub opryskując drzewa kilkakrotnie Regalisem 10 WG. Przed rozpoczęciem cięcia należy ocenić stan zdrowotny i potencjał produkcyjny poszczególnych odmian w sadzie. W tym celu nacinamy korę i drewno (fot. 5) na pniach, grubych pędach, pędach jednorocznych, krótkopędach, przecinamy pąki kwiatowe. Na drzewach uszkodzonych przez mróz zarówno kora, jak i miazga, a czasem i wiązki drewna są brązowe lub nawet czarne. Na silnie uszkodzonych drzewach opóźniamy cięcie nawet do okresu po kwitnieniu. Następnie powinniśmy przeanalizować dotychczasowy wzrost i owocowanie. Jeśli nas satysfakcjonują, wtedy cięcie można wykonywać w dotychczasowy sposób. Jeśli nie, trzeba dokonać zmian. Typy owocowania a sposób cięcia Sposób cięcia powinien uwzględniać typy owocowania poszczególnych odmian. Większość odmian w Polsce należy do II i III typu owocowania. Tworzą się na nich łatwo pąki kwiatowe, nie ma większych problemów z corocznym zawiązywaniem pąków i owocowaniem. Stosując podstawowe zasady cięcia, w tym cięcie w obrębie jednorocznego drewna (tzw. klik ) istotnie poprawiamy zawiązywanie pąków kwiatowych, przez co mamy wpływ na regularność owocowania. Niektóre odmiany ( Rubin, Cortland ) owocują głównie na jednorocznych przyrostach. W ich przypadku można zwiększać zagęszczenie poprzez tzw. cięcie na krótkopędy. Cięcie zimowe powinno być uzupełniane letnim (skracaniem, uszczykiwaniem pędów). Jak to zrobić? Cięcie i formowanie rozpoczynamy już w roku sadzenia. Przewodnika nie skracamy do chwili przerośnięcia wysokości palików czy drutów, względnie stosujemy tzw. mini klik, czyli przycinamy go nieznacznie o kilka cm. Pędy boczne piętra dolnego, w zależności od ich długości, skracamy o 1/3 1/4. Zapobiega to ogałacaniu tych pędów, a także powoduje ich usztywnianie. Wycinamy też pędy zbyt nisko rosnące na pniu, wyrastające pod ostrym kątem, nadłamane i chore, oraz te, których średnica jest dużo większa od połowy grubości przewodnika. Tak postępujemy przez pierwsze 2 lub 3 lata. Dążymy do uformowania koron, stąd takie cięcie nazywamy formującym. Cięcie na klik zwykle wykonujemy na przewodniku i pędach jednorocznych będących
9 Cechy dobrze uformowanego drzewka: l Powinno mieć formę stożka, wrzeciona (fot. 6), wysmukłego wrze- ciona, wąskiego szpaleru, względnie może to być tzw. ściana owoconośna w przypadku cięcia mechanicznego (fot. 7). Powinno mieć solidny, prosty przewodnik, z którego luźno wyrastają pędy owoconośne. W przypadku drzew ciętych mechanicznie, zarówno drzewka, jak i ich rzędy powinny rosnąć prosto w górę i w równej linii na całej długości rzędów. l Silny przewodnik utrudnia wyłamywanie w przypadku wiatrów. Szczupły i wąski wierzchołek umożliwia swobodne wnikanie światła w głąb koron (fot. 8). l Drzewa w sadzie powinno być wiecznie młode. Ten cel zapewnia systematyczna wymiana pędów owoconośnych w piętrze środkowym i górnym. U wierzchołka po cięciu powinny pozostać pędy roczne i 2-letnie, w środku koron roczne, 2- i 3-letnie, a u podstawy starsze, jeśli są produktywne. Tak postępujemy także w przypadku drzew starszych (fot. 9). Często te pędy pozostają przez cały okres życia sadu, pełnią rolę stabilizatora wzrostu. Jeśli natomiast są zbyt długie, zbytnio się opuszczają do ziemi, wrastają w linię rzędów lub ogałacają się, wtedy należy je przekierować lub wymienić, zastępując młodszymi i wyrastającymi wyżej na przewodniku. Piętro podstawowe prowadzimy w formie tzw. stołu (fot. 10). l Dla uzyskania wysokich plonów w sadach intensywnych wystarczy, aby na drzewku po cięciu pozostało kilkanaście grubszych pędów (łącznie z tymi z pierwszego piętra) i podobna liczba drobnych jed 10 norocznych wyrastających z pnia. l Wysokość drzew powinna wynosić 0,8 odległości między rzędami, chociaż niektórzy doradcy uważają, że przy bardzo szczupłych wierzchołkach może być ona nawet większa. l Szerokość koron powinna przez cały sezon wegetacyjny pozwalać na przejazd ciągnika i maszyn towarzyszących. W rzędach pędy drzew piętra podstawowego mogą się stykać. W połowie wysokości drzew odległość między nimi powinna wynosić przynajmniej 30 cm, a u wierzchołka nawet do 60 70 cm. l l Miąższość koron powinna zapewniać swobodne dotarcie światła do wnętrza i dolnych partii drzew. Grubsze pędy powinny być rozmieszczone i oddalone od siebie (w pionie) przynajmniej co 50 60 cm, drobniejsze co 20 30 cm. FOT. 6. Drzewa prowadzone w formie stożkowej FOT. 8. Górne partie koron starszych drzew po cięciu prześwietlającym FOT. 9. Na starszych drzewach Idareda po cięciu pozostały kilkuletnie pędy z dużą ilością pąków kwiatowych FOT. 7. Drzewa Šampiona po cięciu mechanicznym w sadzie pp. Sosińskich (2011 r.) REKL A M A FOT. 10. Dobrze uformowane pierwsze piętro korony, tzw. stół
10 9 Drzewa silnie przemarznięte, w celu ich regeneracji, powinny być intensywnie nawożone dolistnie. Na drzewach nieprzemarzniętych, na których obserwujemy obfite zawiązanie pąków kwiatowych stosujemy cięcie prześwietlające. Podstawowym celem produkcji sadowniczej, w tym cięcia i formowania drzew, jest uzyskanie wysokich, bardzo dobrej jakości plonów. a FOT. 11. Cięcie na klik w obrębie pierwszego piętra korony (a) i partii wierzchołkowej (b) b rączkę wycinamy wszystkie pędy zakończone pąkami liściowymi. Wymienione powyżej rodzaje cięcia nawzajem się uzupełniają. W pierwszych latach głównie formujemy korony, w kolejnych kończymy formowanie, a zaczynamy prześwietlanie. Stosujemy wtedy przeważnie cięcie odnawiające usuwając starzejące się pędy. W każdym wieku pamiętamy też o uzupełniającym cięciu fitosanitarnym. a FOT. 12. Drzewko odmiany Jonagold Decosta przed cięciem (a) i po cięciu odnawiającym (b) przedłużeniem pędów piętra podstawowego (fot. 11). Cięcie takie usztywnia przewodnik i pędy boczne, a jednocześnie stymuluje tworzenie pąków kwiatowych. Wykonujemy je przez cały okres życia sadu. Okno w koronie uzyskujemy poprzez wycinanie nadmiaru silniejszych pędów wyrastających powyżej (od dołu), pozostawiamy te krótsze zakończone pąkami kwiatowymi i rosnące do góry. Na miąższość koron duży wpływ ma liczba pędów jednorocznych wyrastających zarówno na przewodniku, jak i pędach bocznych. Ich nadmiar także należy usunąć poprzez cięcie na czop. Usuwanie nadmiaru pędów, zarówno jednorocznych, ale szczególnie starszych to prześwietlanie koron, nazywane cięciem prześwietlającym. Cięcie na czop (sęk) umożliwia wymianę pędów starszych na młodsze, bardziej produktywne. W pierwszych latach po posadzeniu, podczas formowania koron, na czop wycinamy konkurenty przewodnika, ale także pędy zbyt grube, rosnące poniżej (fot. 13). Po pozostawieniu kilkucentymetrowego czopa wyrasta z niego wiele pędów, z których te zakończone pąkami kwiatowymi i wyrastające poziomo możemy pozostawić na kilka lat. Inne przeznaczamy na owocowanie tylko przez 1 rok. Na czop lub na tzw. obpierwszego piętra. Cięcie to rozpoczynamy już od 2. lub 3. roku po posadzeniu. W ten sposób rozpoczynamy tzw. cięcie odnawiające (fot. 12), które trwa do końca życia sadu. Pamiętajmy najlepsze owoce rodzą się na 2- i 3-letnich pędach, a więc należy stosować rotację pędów. U wierzchołka wycinamy te starsze OGÓLNOPOLSKA TELEWIZJA www.tvr24.pl Ogólnopolską Telewizję TVR oglądaj na platformach cyfrowych i satelicie Hot Bird. Włącz TVR! niż 2- lub 3-letnie, a w środku korony starsze niż 3- lub 4-letnie. Na gałęziach piętra podstawowego postępujemy podobnie jak na przewodniku. Pędy drugiego rzędu nie mogą być starsze niż 2 lub 3 lata. Zwykle w pierwszej kolejności wycinamy nadmiar pędów wyrastających w dolnych partiach grubszych gałęzi UPRAWIAMY BIZNES b FOT. 13. Wycięty na czop zbyt gruby pęd w środkowej partii korony Program przygotowany z myślą o profesjonalnym ogrodnictwie, pokazujący nowe technologie, innowacyjne rozwiązania oraz pomysły na zwiększenie konkurencyjności gospodarstw ogrodniczych. Porusza tematykę warzywnictwa, sadownictwa, kwiaciarstwa oraz szkółkarstwa. W programie pokazujemy również relacje z wystaw i targów, a także gościmy w gospodarstwach, które są pionierami nowoczesnych rozwiązań agrotechnicznych. Ogladaj w TVR godziny emisji znajdziesz na stronie www.tvr24.pl Technika i organizacja Dawniej osoby wykonujące cięcie miały do dyspozycji przeważnie jednoręczne sekatory i piłki zwane lisim ogonem oraz piłki na pałąkach. Ciężkie drabiny i stojaki nie ułatwiały pracy. Obecnie jest ona coraz łatwiejsza i lżejsza. Dysponujemy ergonomicznymi sekatorami, przeważnie dwuręcznymi, z przedłużanymi rączkami, piłkami z trwałymi brzeszczotami. Sekatory pozwalają na cięcie pędów o średnicy nawet do 2,5 cm. Oprócz tych poruszanych pracą mięśni, można ciąć sekatorami pneumatycznymi, hydraulicznymi lub elektrycznymi. Przyczepy ciągnione lub samojezdne są funkcjonalne, umożliwiają przemieszczanie się i pracę na różnych wysokościach, dobrze radzą sobie przy dużej pokrywie śniegu i na grząskim podłożu. W użyciu są też specjalne piły mechaniczne, którymi wycinamy grube gałęzie, a piły mniejszych rozmiarów służą do wycinania ran zgorzelinowych i rakowych. Mogą też być wykorzystywane pilarki spalinowe. Tnąc niższe drzewa korzystamy z funkcjonalnych sanek czy lekkich drabinek lub stojaków. W każdym przypadku powinniśmy zachować środki bezpieczeństwa. Znam przypadki upadku z platform, a nawet sanek, które skutkowały trwałym kalectwem. Dlatego bezwzględnie należy pamiętać o ubezpieczeniu osób pracujących, ich przeszkoleniu z zakresu prac na wysokościach oraz posługiwania się różnymi maszynami i narzędziami do cięcia. Maszyny, urządzenia, narzędzia i sprzęt pomocniczy (drabinki, stojaki itp.) powinny być wyremontowane i sprawne. Piłki i sekatory należy każdego dnia sprawdzać, czyścić, oliwić i ostrzyć. W tym celu używamy specjalnych zabezpieczeń, aby ostrza nie odkręcały się, ani nie blokowały. Przed cięciem poszczególnych odmian czy ich podobnie rosnących grup, wskazane jest przeprowadzenie szkoleń. Cięcie rozpoczynamy od górnych partii drzew, następnie tniemy środkowe i dolne części koron. Wszystkie pędy od razu zrzucamy w pas międzyrzędzi. Dobrze jest gdy cięcie rzędu drzew wykonują dwie osoby. Przynajmniej jedna z nich powinna dysponować stojakiem lub sankami umożliwiającymi wycinanie niepotrzebnych pędów u wierzchołków koron. W kwaterach, gdzie cięcie zakończono należy jak najszybciej usunąć lub rozdrobnić wycięte pędy, szczególnie wtedy, kiedy rozpoczyna się okres ochrony. Istotna też jest kontrola pracy w trakcie i po cięciu. Obserwujmy reakcję drzew po cięciu, zwłaszcza, jeżeli zauważyliśmy uszkodzenia mrozowe, a owocowanie zapowiada się niewielkie. Jest wtedy możliwość zapobiegania niekontrolowanemu wzrostowi pędów, względnie zahamowania opadania zawiązków owocowych. fot. 1 13 P. Gościło TVR_205x141_XII2012.indd 1 12.12.2012 13:36
Koncentraty nawozowe z aminokwasami roślinnymi i wyciągami z glonów 11 REKLAMA Agritecno Fertilizantes, producent nawozów oraz preparatów nawozowych produkowanych w oparciu o naturalne wyciągi roślinne, stosuje unikatowe połączenie składników pokarmowych oraz aminokwasów pozwalające na,,kompleksowanie składników pokarmowych w cząsteczki mineralno-organiczne i przyspieszenie ich pobierania. Tecamin Brix to nowy produkt w naszej ofercie, który może stać się remedium na jeden z najważniejszych problemów w uprawach sadowniczych powolny wzrost i/lub nierównomierne wybarwianie owoców. Tecamin Brix jest nawozem organiczno-mineralnym zawierającym bioaktywny ekstrakt z glonów, potas (18% K 2 O) i bor (0,02 B), który można stosować dolistnie. Do prawidłowego wzrostu i plonowania roślinom potrzebne są składniki pokarmowe i odpowiednie warunki klimatyczno-glebowe. Nawożenie dopracowano już dawno, ale mamy problemy z klimatem, który nie zawsze sprzyja uprawie nawet naszych krajowych gatunków, takich jak jabłonie, grusze czy czereśnie. Jest to nie tylko sprawa temperatury, ale także światła i wilgotności powietrza. Te trzy czynniki warunkują prawidłową fotosyntezę i oddychanie, dzięki którym w roślinach tworzą się cukry, tłuszcze i białka. Zwiększenie ilości cukrów w czasie wzrostu owoców, nadające im słodki smak, określane jest w skali Brixa (procentowo mierzona objętość cukrów w jednostce objętości soku). Tecamin Brix wspomaga te procesy, przyspiesza dojrzewanie i wybarwianie owoców, co oznacza większą wielkość, połysk i szybszą koloryzację, czyli to na czym najbardziej zależy producentom i konsumentom. Tecnophyt PK to nawóz hamujący występowanie chorób grzybowych, polecany do stosowania we wszystkich rodzajach upraw warzywniczych, sadowniczych i rolniczych. Stosowany do opryskiwania lub do fertygacji nie tylko poprawia kondycję roślin, dostarcza niezbędnych składników do wzrostu i rozwoju, ale również ogranicza występowanie patogenicznych grzybów. Składniki nawozu Tecnophyt PK działają na patogeny bezpośrednio oraz pośrednio. Działanie bezpośrednie polega na bardzo silnym odwodnieniu/desykacji i deformacji wszystkich części grzyba, znacznej redukcji ich zdolności do infekcji. Działanie pośrednie powoduje indukowanie w chronionych roślinach autoodporności na infekcje grzybowe (i bakteryjne). Tecnophyt PK stosowany regularnie dolistnie znacząco obniża występowanie chorób grzybowych i bakteryjnych na wielu gatunkach roślin sadowniczych. Stosowany w stężeniu 0,3-0,5% ogranicza rozwój grzybni mączniaka prawdziwego. Po 3 lub 4 opryskiwaniach w regularnych odstępach tygodniowych Tecnophyt PK powoduje kilkakrotne ograniczenie rozwoju objawów chorobowych. W uprawach sadowniczych Tecnophyt PK może znacząco ograniczyć koszty zabiegów ochrony roślin w stosunku do podstawowych chorób, takich jak mączniak oraz parch. Aby zabiegi zapobiegania rozwojowi parcha były skuteczne należy opryskiwać kilkakrotnie (6-9 razy w sezonie) w dawce 3-5 litrów Tecnophyt PK na hektar. biegów dolistnego dokarmiania sadów i jagodników do 4-6 w sezonie. Tecamin Amino Ca znacząco redukuje też pękanie owoców czereśni oraz wiśni. Wapń z preparatu pobierany ZALECENIA STOSOWANIA Rośliny polowe: 100 150 ml/ha z produktami kontaktowymi 200 ml/ha z produktami systemicznymi Tecamin Amino Ca to kolejny cenny nawóz dolistny, który w bardzo szybkim tempie dostarcza wapń do owoców (zapobiegamy tym samym większości chorób przechowalniczych), praktycznie niezależnie od warunków klimatycznych. Stosując Tecamin Amino Ca (5 l/ha) możemy ograniczyć liczbę wykonywanych zajest przez liście w 50% już po 2-3 godzinach od zastosowania! Opisane powyżej preparaty możemy łączyć z innymi środkami ochrony roślin oraz nawozami dolistnymi (jeśli producent danego środka nie zakazuje mieszania go z nawozami). Warto wspomagać działanie środków, dodając produkty obniżające napięcie powierzchniowe, najlepiej Sady: 200 300 ml/ha Rośliny ozdobne: 0,02% 0,03% (maksymalnie 200 l/ha) Największe stężenie roztworu roboczego 0,15% dedykowane adiuwanty: Tecnophyt ph czy nanosilikonowy Perifolis. Pamiętajmy również, że dla uzyskania właściwej efektywności zabiegu istotna jest kontrola ph wody. Aby uzyskać optymalne ph ok. 5,5, stosujemy Tecnophyt ph, który nie tylko jest nawozem fosforowym, łatwo zakwasza wodę, ale równocześnie jest zwilżaczem, surfaktantem, antyspieniaczem oraz wiąże z wody wolne jony do upraw sadowniczych Tecamin Max NOWOCZESNY ZWILŻACZ to większa skuteczność nawożenia i ochrony roślin oraz wyższe plony! wapnia i magnezu (odpowiedzialne za drastyczne ograniczanie efektywności zabiegów). Tecnophyt ph zawiera barwnik, dzięki któremu bez konieczności używania pehametru, posługując się jedynie skalą barwną na opakowaniu, ustalimy właściwą dawkę, a tym samym odczyn wody do zabiegów ochrony. Maciej Maciejewski NAWOZY PŁYNNE Z BIOAKTYWNYMI AMINOKWASAMI Tecamin Brix www.agroconsult.pl Tecnokel Amino Ca Agriful ZAMÓWIENIA: tel.: 695-507-006, 22 224-08-02, GRÓJEC: 693-452-742 INFORMACJE O PRODUKTACH: tel.: 603-861-123, 695-992-251 Tecnophyt PK Perifolis jest bardzo skutecznym adiuwantem-surfaktantem wyprodukowanym na bazie silikonów. Perifolis substancja powierzchniowo czynna, która może być stosowana podczas przygotowywania roztworów roboczych z pestycydami i nawozami mikroelementowymi. SKUTECZNOŚĆ 4 Skuteczne 4 Tanie 4 Łatwe w stosowaniu 4 Sprawdzone CENTRUM OGRODNICZE Stanisław Szulczyk 05-640 Mogielnica, ul. Grójecka 123 Tel.: 512-094-201 4 bardzo dobra odporność zmywanie/deszcz, dlatego nie trzeba pryskać ponownie, jeżeli niedługo po spryskaniu zacznie padać 4 zmniejszenie ilości używanej wody, do 30%, co daje realną oszczędność pieniędzy i czasu, a te same opryskiwacze/dysze opryskiwacza mogą być wykorzystywane przy niższym ciśnieniu 4 o 30% większa skuteczność pestycydów