jabłoni Wyznaczanie okresów krytycznych Pierwszy zabieg grzyba Venturia inaequalis pochodzącym z ub.

Transkrypt

1 24 posażyć się w standardowy binokular, który pozwoli odszukać na liściach owocniki grzyba, oraz mikroskop, za pomocą którego będziemy mogli obserwować owocniki, worki i zarodniki workowe (fot. 1). Przypominamy przed sezonem: parch jabłoni Marcin Piesiewicz, Robert Binkiewicz, Marcin Oleszczak Dział Techniczno-Naukowy, Agrosimex W sezon 2009 wkraczamy z bardzo dużym potencjałem infekcyjnym grzyba Venturia inaequalis pochodzącym z ub. roku. Warunki atmosferyczne panujące w listopadzie i grudniu 2008 r. oraz w styczniu i lutym br. sprzyjały rozwojowi owocników sprawcy parcha jabłoni. Pojawienie się zdolnych do wysiewów zarodników workowych i co za tym idzie pierwszych wysiewów, będzie zależało od warunków panujących w marcu i kwietniu. Pierwszy zabieg Planując ochronę jabłoni przed grzybem V. inaequalis, należy uwzględnić wiele czynników, które wpływają na jej efektywność. Istotnym elementem ochrony jest właściwe wyznaczenie pierwszego wysiewu zarodników workowych parcha jabłoni. Aby tego dokonać, należy wy- Fot. 1. Mikroskopowe obserwacje prowadzi się przeważnie od połowy marca do zakończenia wysiewów zarodników workowych grzyba V. inaequalis fot. M. Strużyk Takie mikroskopowe obserwacje należy prowadzić od połowy marca do zakończenia wysiewów zarodników workowych. Na początku opadania liści z drzew powinniśmy zebrać porcję porażonych liści i umieścić je na ziemi pod koronami drzew w sadzie, zabezpieczając przed wiatrem (przykrywając siatką, fot. 2). Z tej puli pobieramy następnie liście do oceny stopnia dojrzałości owocników. Takimi obserwacjami zajmują się obecnie np. ISK w Skierniewicach oraz niektóre firmy doradcze. Pierwsze wysiewy zarodników workowych są potencjalnie możliwe, gdy dojrzeje 30% owocników grzyba V. inaequalis (za dr B. Meszką i S. Masnym). Oczywiście, realne wysiewy następują tylko w określonych warunkach atmosferycznych. Wyznaczanie okresów krytycznych Naukowcy przez wiele lat próbowali określić korelację pomiędzy temperaturą i czasem zwilżenia liści a infekcją. Powstały tabelaryczne modele opisujące te zależności. Kiedyś dane pogodowe trzeba było przetwarzać ręcznie, obecnie robią to komputery, niemniej jednak podstawą do wyznaczania okresów krytycznych jest posiadanie stacji meteorologicznej rejestrującej podstawowe parametry takie, jak: opady deszczu, czas zwilżenia liścia, wilgotność powietrza i temperatura. Prawidłowe wyznaczenie okresu krytycznego w połączeniu z informacjami o opadach umożliwia zastosowanie właściwego w danej fazie preparatu. Stacje meteorologiczne, rejestratory okresów krytycznych i oprogramowanie nie są tanie. Obecnie sadownicy mogą jednak korzystać z informacji o okresach krytycznych podawanych przez wyspecjalizowane firmy doradcze. Ważnym elementem jest też odległość danego gospodarstwa od punktu, w którym znajduje się stacja meteorologiczna. Im jest ona większa, tym wskazania stacji mogą być bardziej rozbieżne ze stanem faktycznym w danym sadzie.

2 25 Właściwy dobór fungicydów Aby efektywnie stosować fungicydy, potrzebna jest wiedza o ich właściwościach, zachowaniu na roślinie i działaniu na sprawcę choroby. O tych aspektach zwalczania grzyba V. inaequalis informowaliśmy na łamach MPS SAD 4/2008. Wybierając fungicyd, należy mieć na uwadze dostosowanie go do fazy rozwojowej drzew, warunków atmosferycznych oraz etapu rozwoju, na jakim znajduje się choroba. Odporność na fungicydy W ostatnich latach coraz częściej mówi się o odporności sprawcy parcha jabłoni na fungicydy. Podejrzenia dotyczące odporności (fot. 3) na dane substancje aktywne grzyba V. inaequalis warto sprawdzić, oddając próbki liści do analizy w ISK w Skierniewicach. Z doniesień prasowych i literatury przedmiotu wynika, że możemy mieć do czynienia z odpornością grzyba na wiele substancji aktywnych: dodynę, fenarymol, strobiluryny oraz anilinopirymidyny. Są również doniesienia o spadku skuteczności preparatów z grupy IBE. W zaistniałej sytuacji warto prowadzić ostrą strategię antyodpornościową preparaty narażone na powstanie odporności stosować tylko 2 lub 3 razy w sezonie i tylko w mieszaninach z preparatami kontaktowymi. Warto również przeanalizować swój własny program ochrony przed chorobą z sezonu 2008 i ewentualnie ograniczyć lub wyeliminować preparaty, które faktycznie słabiej działały w ub. roku. Fot. 2. Na początku opadania liści z drzew należy zebrać porcję porażonych liści i umieścić je na ziemi pod koronami drzew w sadzie, zabezpieczając przed wiatrem siatką Substancje aktywne fungicydów i propozycje ich stosowania w poszczególnych fazach rozwojowych jabłoni (za W. Goszczyńskim) Faza rozwojowa drzew pękanie pąków, ukazywanie się wierzchołków liści mysie ucho zielony pąk różowy pąk kwitnienie opadanie płatków do czerwcowego opadu po opadzie czerwcowym Substancje aktywne preparaty na bazie miedzi preparaty na bazie miedzi, ditianonu i kaptanu ditiokarbaminiany mieszanki IBE z kontaktowymi (w razie konieczności w wyjątkowych sytuacjach) mieszanki IBE z kontaktowymi mieszanki IBE z kontaktowymi ditianon, kaptan, folpet, krezoksym metylu, trifloksystrobina, ditiokarbaminiany, mieszanki IBE z kontaktowymi ditianon, kaptan, folpet, ditiokarbaminiany, mieszanki IBE z kontaktowymi (tylko w uzasadnionych przypadkach) BECZKA 50 kg to oszczędności a dodatkowo 1L ARDENT 500 SC GRATIS

3 26 Należy również pozbyć się pokusy stosowania rolniczych zamienników, które prowokują do nadmiernego zwiększania liczby zabiegów poszczególnymi substancjami aktywnymi. Trzeba też pamiętać o przemiennym stosowaniu preparatów z różnych grup chemicznych Właściwa technika ochrony roślin Prawidłowo wyznaczyliśmy pierwszy wysiew zarodników workowych, mamy stację pogodową i wyznaczyliśmy okres krytyczny, wybraliśmy też najodpowiedniejszy preparat teraz należy wykonać zabieg ochrony. W trakcie poprawnie wykonanego zabiegu w sadzie musimy określoną ilością cieczy użytkowej i przy określonym wydatku powietrza z wentylatora dokładnie pokryć wszystkie liście. Nie jest to zadanie łatwe, szczególnie gdy w gospodarstwie są zarówno sady młode, jak i starsze, nowoczesne, jak i tradycyjne. Niemniej jednak, aby efektywnie chronić rośliny, powyższy warunek musi być spełniony. Dla określonych rozstaw i wysokości drzew powinniśmy stosować odpowiednio dużą, warunkującą dobre pokrycie liści ilość cieczy użytkowej. Na przykład przy wysokości drzew Fot. 3. Jeśli mimo właściwie prowadzonej ochrony na liściach pojawiają się plamy parcha należy sprawdzić, czy grzyb V. inaequalis nie jest odporny na stosowane fungicydy fot. M. Strużyk Każdy sadownik powinien systematycznie prowadzić notatki i obserwacje skuteczności poszczególnych zabiegów. Pozwoli to wytypować substancje aktywne, które mogą być mniej skuteczne. 3 m i miąższości koron tylko 1 m, rosnących w rozstawie rzędów 4 m, potrzeba około 600 l cieczy użytkowej na prawidłowe pokrycie 1 ha takiego sadu. Wyliczenie to pochodzi ze wzoru na obliczanie ilości cieczy użytkowej potrzebnej do opryskania 1 ha upraw sadowniczych: Q = [(HxS)/D] x 330. Gdzie: Q dawka cieczy, H wysokość drzew, S szerokość drzew, D szerokość międzyrzędzia. Ze wzoru wynika, że ilość cieczy użytkowej jest wprost proporcjonalna do wysokości i szerokości drzew (miąższości koron). Dla różnej wielkości drzew i różnych rozstaw powinniśmy stosować inne dawki cieczy użytkowej. Możemy to regulować, dobierając odpowiednie rozpylacze, zmieniając w ograniczonym zakresie ciśnienie cieczy i prędkość przetaczania opryskiwacza w sadzie. Drobiazgi warunkujące skuteczną ochronę Wykonując zabiegi fungicydami, powinniśmy wziąć pod uwagę wiele elementów wpływających na tempo infekcji i na skuteczność zabiegów, modyfikujących działanie fungicydów. Wiek liści u jabłoni wraz z wiekiem liści wzrasta ich odporność na porażenie przez grzyb V. inaequalis. Najwrażliwsze na infekcję są najmłodsze, w pełni rozwinięte liście (fot. 4). Wiek liści warunkuje także pobieranie preparatów systemicznych lepiej pobierają je liście młode. Przyrost powierzchni i objętości liści musi być uwzględniony w planowaniu odstępów pomiędzy zabiegami. W warunkach intensywnego wzrostu roślin warto skrócić odstępy między zabiegami zapobiegawczymi nawet do 5 dni. Wiek zawiązków najbardziej wrażliwe na infekcje są młode zawiązki (fot. 5). W ich ochronie powinniśmy uwzględnić również fakt, że niektóre fungicydy słabiej chronią zawiązki

4 27 Fot. 4. Najmłodsze, w pełni rozwinięte liście są najbardziej narażone na infekcję grzybem V. inaequalis niż liście. Według literatury tak zachowują się preparaty z grupy anilinopirymidyn. Przyrost zawiązków w sprzyjających warunkach przyrost zawiązków następuje bardzo szybko. Dlatego podobnie jak w przypadku liści zabiegi powinny nadążać za tym przyrostem. Zmycie preparatów z tym zjawiskiem mamy do czynienia dość często. Każdy opad deszczu w zależności od jego wielkości wy- Zmywanie naniesionych preparatów nie zależy tylko od faktycznej ilości opadu, lecz także od jego intensywności gwałtowny deszcz zmywa preparat dużo szybciej. Jeśli stwierdzimy zmycie preparatu, musimy wykonać kolejny zabieg. a b Fot. 5. Plamy parcha jabłoni na zawiązku (a) i szypułce (b) fot. 1, 2, 4, 5 M. Oleszczak rażonej w mm, jak i intensywności oddziałuje na naniesiony wcześniej na liść lub zawiązek preparat. Preparaty wgłębne i systemiczne po określonym czasie wnikają do tkanek roślin i stają się tym samym odporne na zmywanie. Najbardziej narażone na zmywanie są prepar e k l a m a

5 28 raty kontaktowe. Ich odporność na zmywanie oczywiście, w zależności od preparatu zawiera się w przedziale mm deszczu. Agrotechnika i nawożenie danego sadu kształt i zagęszczenie koron oraz nawożenie (szczególnie azotowe) także należy wziąć pod uwagę w momencie planowania ochrony przed parchem jabłoni. W ochronie przed grzybem V. inaequalis należy uwzględnić i dodatkowo przeanalizować także wiele innych elementów takich, jak: wrażliwość odmiany na chorobę, lokalizacja sadu, sąsiedztwo (poziom ochrony i występowanie patogena w sąsiednich sadach) oraz wspominana już skuteczność programu ochrony w poprzednim roku. Ostatni wysiew zarodników workowych Wyznaczenie terminu zaprzestania lub ograniczenia ochrony jest tak samo istotne jak wyznaczenie pierwszego terminu opryskiwania związanego z początkowymi wysiewami zarodników workowych. W warunkach klimatycznych Polski wysiewy zarodników workowych trwają zwykle około 8 tygodni. W tym okresie wysiewa się przeważnie większość zarodników workowych z dojrzewających sukcesywnie owocników. W niektórych latach jednak proces ten się przedłuża. Nawet jeśli stwierdzimy, że nie ma już zapasu zarodników workowych, nie jest to wystarczającym powodem do zaprzestania ochrony). Ochronę przed parchem jabłoni należy zacząć już w poprzednim sezonie jesienią ocenić wielkość źródła infekcji na przyszły rok oraz wykonać zabiegi mające na celu ich ograniczenie. Ochrona sadów przed parchem jabłoni nie jest, nie była i nie będzie nigdy prosta. Na efektywną ochronę składa się bowiem wiele elementów. Zlekceważenie zaleceń, zły termin zabiegu, mszczą się boleśnie nie tylko w danym, lecz także w kolejnym sezonie wegetacyjnym. Po terminie ostatniego wysiewu zarodników workowych powinniśmy sprawdzić stopień porażenia jabłoni pochodzący z infekcji pierwotnej. Zmniejszenie potencjału infekcyjnego Zarodniki workowe w warunkach Polski są praktycznie jedynym źródłem infekcji parcha jabłoni. Liczba zarodników, które powstają na opadłych z drzew liściach jest wprost proporcjonalna do stopnia porażenia tych liści w poprzednim sezonie wegetacyjnym. Im większe porażenie w poprzednim sezonie i więcej porażonych liści, tym potencjalnie większa ilość zarodników workowych. Dlatego warto określić tzw. potencjalną dawkę zarodników (PDZ) w swoim sadzie ilość inokulum zarodników. Rozpoznanie potencjalnego zagrożenia jest bowiem ważnym elementem walki z tą chorobą. Aby określić zagrożenie jabłoni przez grzyb V. inaequalis, na przełomie września i października (jeszcze przed opadaniem liści) należy ocenić porażenie liści. W tym celu z około 30 losowo wybranych drzew pobieramy w sumie od 600 do 1000 pędów z górnej, środkowej i zewnętrznej części korony. Na każdym wybranym pędzie oceniamy wszystkie liście na zasadzie chory/zdrowy i liczymy porażone. Jeśli porażonych liści jest mniej niż 50, PDZ jest niski i mały jest poziom inokulum na rok następny. Jeśli natomiast liczba porażonych liści wynosi , powinniśmy wykonać zabiegi, które ograniczą ilość inokulum. Wówczas warto stosować 5% roztwór mocznika lub rozdrobnić opadłe liście glebogryzarką. Jeśli porażonych liści będzie więcej niż 100, musimy przygotować się na intensywną ochronę w kolejnym sezonie (za B. Meszka, S. Masny, Parch jabłoni ).