MAPA SYNOPTYCZNA XIV LO 2013/14 Atmosfera i klimat Opis pogody zawiera kolejno odczytanie: 1. mas powietrza kształtujących pogodę 2. wartości temperatury na obserwowanym obszarze 3. stanu zachmurzenia i występowania opadów lub ich braku 4. wartości ciśnienia atmosferycznego 5. występowania wiatru, jego kierunku i siły 6. występowanie innych zjawisk atmosferycznych np. frontów atmosferycznych Przewidywanie pogody wymaga kolejno: 1. opisania obecnego stanu pogody z uwzględnieniem wszystkich jej składników 2. analizy rozkładu ośrodków barycznych, gdyż od ich rozmieszczenia zależą kierunki przepływu mas powietrza 3. analizy kierunków poziomych ruchów mas powietrza z uwzględnieniem siły Coriolisa na kierunek tego ruchu 4. przewidywania, która masa powietrza będzie kształtowała pogodę i w jaki sposób wpłynie na zachmurzenie i opady 5. przewidywania zmian ciśnienia atmosferycznego, jak zmieni się siła i kierunek wiatru przewidywania opadów i stanu zachmurzenia nieba Zadanie 1. (3 pkt) Na mapie przedstawiono sytuację synoptyczną Europy w dniu 11 lutego 1997 roku. Opisz przebieg stanów pogody na obszarze tego kontynentu. W odpowiedzi uwzględnij rozkład ośrodków ciśnienia atmosferycznego, rodzaj mas powierza, przebieg frontów atmosferycznych, występowanie opadów.... 1
Zadanie 3 Opisz pogodę w Berlinie uwzględniając opis: 1. mas powietrza kształtujących pogodę 2. wartości temperatury na obserwowanym obszarze 3. stanu zachmurzenia i występowania opadów lub ich braku 4. wartości ciśnienia atmosferycznego 5. występowania wiatru, jego kierunku i siły 6. występowanie innych zjawisk atmosferycznych np. frontów atmosferycznych wpisz w 3 widoczne na mapie kwadraty litery opisujące układy baryczne (N niż baryczny, W wyż baryczny) spośród wymienionych miast podkreśl to w którym wiatr wieje najszybciej a) Lizbona b) Ankara c) Londyn d) Reykiavik dokonaj prognozy pogody w Bukareszcie po przejściu frontu chłodnego uwzględniając: a) zmianę temperatury b) zmianę ciśnienia c) zachmurzenie d) występowanie i charakter (intensywny krótkotrwały, intensywny długotrwały, słaby długotrwały, słaby krótkotrwały) lub brak opadu znajdź na mapie Moskwę, Kijów i Mińsk i na podstawie analizy mapy synoptycznej zaproponuj jaka temperatura panuje w Moskwie i Kijowie 2
Zadania 3. 5. wykonaj korzystając z załączonej mapy pogody z 12 marca. Zadanie 3. (2 pkt) Podkreśl w poniższym tekście, trzy wyrazy błędnie opisujące stan pogody przedstawiony na mapie. Do Polski napływa z zachodu powietrze zwrotnikowe morskie, przynoszące wzrost temperatury. To wilgotne i ciepłe powietrze podąża za frontem chłodnym, który przesunął się już na północny - wschód od Polski. Powietrze polarne kontynentalne zostało wyparte na wschód. Cyrkulację taką zawdzięczamy ośrodkowi wysokiego ciśnienia, rozbudowanego nad Morzem Północnym. Zadanie 4. (4 pkt) Uzupełnij rysunek, używając podanych określeń, tak, aby przedstawiał sposób tworzenia się opadów w strefie oznaczonej na mapie literą A. POWIETRZE CIEPŁE, POWIETRZE CHŁODNE, POWIERZCHNIA FRONTU, CHMURY, OPADY, KIERUNEK NAPŁYWU MASY POWIETRZA Zadanie 5. (2 pkt) Podaj dwa argumenty potwierdzające korzystny, z punktu widzenia polskiego rolnika, kierunek napływu mas powietrza, w dniu przedstawionym na mapie pogody. I.... II.... 3
Zadanie 6. (2 pkt) Zamieszczona poniżej mapa przedstawia hipotetyczną sytuację synoptyczną w Europie. a) Wpisz w zaznaczone na mapie pola oznaczenia literowe ośrodków barycznych. Literą W oznacz wyż baryczny, literą N oznacz niż baryczny. b) Podaj, w jaki sposób zmieni się temperatura powietrza w Polsce po przejściu frontu atmosferycznego, który na mapie synoptycznej widoczny jest na terenie Niemiec.... Zadanie 7. (2 pkt) Na mapie synoptycznej przedstawiono rozkład ciśnienia atmosferycznego, fronty atmosferyczne i strefy opadów w Europie w wybranym dniu. a) Wpisz w trzy puste kwadraty na mapie litery, którymi oznacza się układy niskiego ciśnienia (N) oraz wysokiego ciśnienia (W). b) Podkreśl nazwę miasta, w którym wiatr wiał z największą prędkością. A. Madryt B. Paryż C.Warszawa D. Moskwa 4
Zadania maturalne z ciśnienia atmosferycznego. i wiatrów Zadanie 1. (4 pkt) Po przeczytaniu tekstu, podaj cztery konsekwencje (np.: przyrodnicze, gospodarcze, społeczne) będące następstwem klęski żywiołowej, spowodowanej przez cyklon tropikalny - huragan Mitch. 24 października 1998 na Morzu Karaibskim utworzył się potężny cyklon tropikalny. W krótkim czasie osiągnął prędkość ponad 250 km/h. Był to jeden z najsilniejszych huraganów, który pojawił się u wybrzeży Nikaragui, Hondurasu i Gwatemali w XX wieku. Niskie ciśnienie i wicher spiętrzyły fale na wysokość powyżej 5,5 metrów. Ogromne masy wody wlały się na wybrzeża, powodując śmierć tysięcy ludzi i niszcząc wszystko na swej drodze. Na lądzie prędkość huraganu spadła poniżej 200 km/h. Ulewne deszcze (w niektórych rejonach spadło około 500 mm) spowodowały gwałtowne powodzie oraz lawiny błotne, których tysiące ton, spływając po stokach gór, zalewały osiedla, drogi i nieliczne autostrady. Odpływ wody był niemożliwy ze względu na ogromne fale morskie, które wdzierały się w głąb lądu. W dniu 27 października huragan wiał z mniejszą siłą i zmienił się w tropikalną burzę. Ulewne deszcze sprawiły, iż masy wody spływające z gór w Nikaragui, żłobiły koryta, jak prawdziwe rzeki i niszczyły plantacje bawełny i kawy. Następnego dnia 28 października huragan ponownie zabrał życie tysiącom ludzi. Ginęli oni w ogromnej masie wody i szlamu, który wylewał się z pękniętego krateru wygasłego wulkanu Casitas w pobliżu miasta Poseltoga. Gdy woda trzy dni później dotarła do Tegucigalpy, miasto zostaje odcięte od świata. Przestają działać telefony, a wezbrana rzeka zalała biurowce na przedmieściach miasta do wysokości pierwszego piętra. W kilka dni później, gdy huragan osłabł i zamarł nad Tegucigalpą zaświeciło Słońce. Źródło: Opracowano na podstawie: Planeta katastrof-mitch uderzył jak młot boga, Focus Ekstra, Focus, marzec 2000. Makowska D i in., Geografia, WSiP Spółka Akcyjna, Warszawa, 2002............. Zadanie 2. (2 pkt) Ofiary śmiertelne wśród ludności to najtragiczniejszy skutek występowania cyklonów tropikalnych. Bardzo dużo ofiar śmiertelnych było skutkiem wystąpienia cyklonów tropikalnych w Bangladeszu, kraju położonym w delcie Gangesu i Brahmaputry. W 1970 r. zginęło tam około 300 tysięcy osób, a w 1991 r. około 140 tysięcy. Skutkiem przejścia cyklonów tropikalnych są również katastrofalne zniszczenia. Jednym ze zjawisk, które wywołuje te zniszczenia, jest morska fala, zalewająca przybrzeżne części lądu. a) Podaj dwa inne zjawiska przyrodnicze towarzyszące cyklonom tropikalnym, które są przyczynami zniszczeń na lądzie. 1.... 2.... b) Podaj dwie przyczyny (niezależne od siły zjawisk przyrodniczych towarzyszących cyklonom tropikalnym), które mogły wpłynąć na tak dużą liczbę ofiar śmiertelnych w Bangladeszu. 1.... 2.... 5
Zadanie 3 (1 pkt) Uzupełnij poniższy rysunek tak, aby przedstawiał powstawanie bryzy dziennej. Wpisz w kwadratach litery: WZROST TEMPERATURY, SPADEK TEMPERATURY Na poziomych i pionowych liniach przerywanych zaznacz strzałkami kierunki wiatru. Inne zadania Zadanie 4. (2 pkt) Oblicz, jaka będzie średnia roczna temperatura powietrza (na poziomie rzeczywistym) na szczycie Wieżycy (392 m np.m). Za podstawę obliczeń przyjmij odpowiednie dane dotyczące najbliższej stacji meteorologicznej w Kościerzynie (patrz tabela poniżej). Miejsce na obliczenia Wynik:... Zadanie 5. (2 pkt) Oblicz temperaturę powietrza na szczycie Szczelińca Wielkiego (919 m n.p.m.) w czasie, gdy w Kudowie Zdroju (350 m n.p.m.) wynosiła ona +10 C. Zapisz wykonywane obliczenia. Miejsce na obliczenia: Temperatura na szczycie Szczelińca Wielkiego :... C Zadanie 6 (2 pkt) Rozpoznaj wiatr po opisie: a) jest to wiatr regionalny wiejący m.in. nad Płw. Jork i Ziemią Arnhema w Australii latem i zimą. Latem przynosi bardzo duże opady a zimą susze. b) Jest to wiatr lokalny wiejący w dzień w górach. Wywołany jest inwersją temperatury. Powietrze spływa w dół po zboczu w dolinę. c) Wieje na wybrzeżu Morza Adriatyckiego. Jest to zimny górski wiatr lokalny spływający z gór nad morze. d) Wiatr ten wieje m.in. w G. Skalistych. Powstaje na skutek różnicy ciśnień po dwóch stronach łańcucha górskiego. Jest suchy i porywisty. 6
Zadanie 7 (2 pkt) Na mapach konturowych Azji przedstaw schemat letniej i zimowej cyrkulacji monsunowej. Literami N i W zaznacz ośrodki niskiego i wysokiego ciśnienia, a strzałkami kierunki wiatrów. Zakreśl porę roku, w której monsun ma duże znaczenie gospodarcze. Uzasadnij swoją odpowiedź...... Zadanie 8 (2 pkt) Schemat przedstawia ogólną cyrkulacji atmosfery: a) do podanych linii na rysunku dorysuj strzałki tak aby przedstawiały globalną cyrkulacje atmosfery b) w wykropkowane miejsca wpisz charakterystyczne dla tych szerokości geograficznych ośrodki baryczne ( literą N niż, literą W wyż) c) podaj nazwy wiatrów stałych wiejących - od biegunów do szerokości umiarkowanych - od zwrotników do szerokości umiarkowanych d) napisz jaki czynnik decyduje o odchyleniu wiatrów.. Zadanie 9 (2 pkt ) Na schemacie przedstawiono jeden z wiatrów lokalnych. Podpisz rysunki podając nazwę wiatrów, w kółka wpisz ośrodki ciśnienia (W- wyż, N niż) oraz dorysuj strzałki pokazujące kierunek wiania wiatru 7
Zadanie 10(2 pkt) Przyporządkuj wiatrom przyczyny ich powstawania: a) cyklon A. zaleganie zimnego powietrza nad rozległymi górami i jego spływ w dół b) monsun B. stałe ośrodki ciśnienia, wysokiego w szerokościach zwrotnikowych i niskiego w strefie równikowej c) pasat C. różnica w nagrzewaniu oraz ochładzaniu się lądu i morza d) fen D. gwałtowne obniżenie ciśnienia powietrza nad morzem w niskich szerokościach geograficznych E. duża różnica ciśnień powietrza po dwóch stronach gór a)..., b)..., c)..., d) Zadanie 11 (3 pkt) a) Na podstawie teksty i własnej wiedzy podaj 3 cechy zorzy polarnej b) wyjaśnij przyczyny występowania zorzy polarnej i dwie konsekwencje jej wpływu na życie i gospodarkę człowieka Wyjasnienie Konsekwencje 8
Zadanie 12 (5 pkt) XIV LO 2013/14 Atmosfera i klimat 9
10
1. Na podstawie zamieszczonej na sąsiedniej stronie mapy synoptycznej Europy a) oszacuj i wpisz wartość ciśnienia atmosferycznego na Korsyce; b) określ różnicę wartości ciśnienia atmosferycznego pomiędzy ośrodkiem niżowym znajdującym się na zachód od Półwyspu Iberyjskiego, a niżem na północ od Wysp Brytyjskich; c) opisz przebieg izobar (ich kierunek, układ) nad Oceanem Atlantyckim na zachód i południe od Wysp Brytyjskich. W którym miejscu narysowany został przez synoptyków front chłodny? d) wymień rejony Półwyspu Iberyjskiego, w których może wystąpić opad przelotny, oraz te, gdzie jest słoneczna pogoda e) wymień rejony Europy, na których występuje opad śniegu. 2. Na podstawie mapy synoptycznej opisz pogodę na obszarze Polski uwzględniając następujące elementy: wartości ciśnienia atmosferycznego stopień zachmurzenia, występowanie i rodzaj opadów. 3. Na mapach synoptycznych fronty atmosferyczne przedstawia się ustalonymi znakami umownymi. Zastosuj je na zamieszczonej obok mapie dobierając odpowiednie kolory. Uzupełnij legendę mapy. 4. Podkreśl, spośród podanych, elementy pogody, charakteryzujące przechodzenie chłodnego frontu atmosferycznego: a) powolny wzrost temperatury powietrza; b) szybki spadek temperatury powietrza; c) wyraźny wzrost ciśnienia atmosferycznego; d) spadek ciśnienia atmosferycznego; e) długotrwałe opady atmosferyczne o niewielkim natężeniu; f) krótkotrwałe ulewne opady; g) wzrost prędkości wiatru; h) nieznaczna zmiana siły wiatru. 11
12