Rola informatyki w naukach ekonomicznych i społecznych Innowacje i implikacje interdyscyplinarne

Rola informatyki w naukach ekonomicznych i społecznych Innowacje i implikacje interdyscyplinarne The Role of Informatics in Economic and Social Sciences Innovations and Interdisciplinary Implications redakcja ZBIGNIEW E. ZIELIŃSKI Wydawnictwo Wyższej Szkoły Handlowej Kielce 2013

Publikacja wydrukowana została zgodnie z materiałem dostarczonym przez Autorów. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za treść, formę i styl artykułów. Komitet Naukowy prof. dr hab. Janusz Lewandowski prof. dr hab. Krzysztof Grysa dr hab. Wiesław Dziubdziela, prof. WSH Redaktor Naczelny prof. zw. dr hab. Tadeusz Grabiński Redaktor Recenzji prof. nadzw. dr hab. Inż. Wacław Gierulski Recenzenci prof. zw. dr hab. Tadeusz Grabiński prof. nadzw. dr hab. inż. Wacław Gierulski prof. nadzw. dr hab. Agnieszka Baruk prof. dr hab. Wiesław Dziubdziela dr hab. Grzegorz Kończak, prof. UE dr hab inż. Radosław Wolniak dr inż. Zbigniew Lis dr inż. Edward Wiszniowski dr inż. Arkadiusz Piwowar dr Małgorzata Paszkowska dr Paulina Forma dr Grzegorz Wilk Jakubowski dr Dariusz Żak dr Michał Adam Leśniewski dr Anna Pachowicz dr Katarzyna Kopecka Piech dr Mirosław Moroz dr Tomasz Wójcik Redakcja dr Zbigniew E. Zieliński mgr inż. Jarosław Kościelecki mgr Katarzyna Baziuk mgr inż. Artur Janus mgr Katarzyna Pakaszewska mgr Tatiana Konopka mgr Piotr Sidor Wydawca publikacji Wyższa Szkoła Handlowa im. B. Markowskiego w Kielcach Projekt PITWIN Portal innowacyjnego Transferu Wiedzy w Nauce ul. Peryferyjna 15 25 562 Kielce www.pitwin.edu.pl biuro@pitwin.edu.pl Copyright by Wyższa Szkoła Handlowa, Kielce 2013 ISSN 2081 478X Nakład 400 egz. Publikacja została wydana w ramach realizacji projektu PITWIN Portal Innowacyjnego Transferu Wiedzy w Nauce. Publikacja jest współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Publikacja jest dystrybuowana bezpłatnie dla osób, które zarejestrują się na stronie internetowej projektu www.pitwin.edu.pl (dostępna także w wersji elektronicznej).

Spis treści Wstęp... 5 Introduction... 6 Część I Technologie informacyjne E learning 1. dr inż. Marlena Plebańska E learning w przedsiębiorstwie i jego otoczeniu... 11 2. mgr Olga Łodyga Wykorzystanie platformy e learningowej do pracy zespołowej... 22 3. mgr Izabela Maleńczyk Authoring Tool w komercyjnych platformach e learningowych case study... 31 Nowe technologie informacyjne 4. dr Mirosław Moroz Rozwiązania mobilne nowym impulsem prorozwojowym dla handlu internetowego... 40 Część II Ekonomia i nauki społeczne Ekonomia 5. dr Bogumiła Smolorz Stan realizacji zrównoważonego rozwoju w Polsce na tle krajów Unii Europejskiej... 51 6. mgr Krzysztof Kalemba Zalety i wady systemów franczyzowych w handlu detalicznym... 64 7. mgr Hanna Soroka Potrzebna Analiza przeżywalności nowopowstałych przedsiębiorstw w latach 2002 2010... 73 8. mgr Bogdan Kurysia Reforma gospodarcza w Niemczech w latach 1948 1950... 82 9. Magdalena Mulawa Fundusz stabilizacyjny w świetle nowelizacji ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym... 87 10. mgr Agata Gniadkowska Szymańska Istota kosztów agencji konflikty pomiędzy zarządzającymi przedsiębiorstwem a dostawcami kapitału... 93 11. mgr Agata Gniadkowska Szymańska Od czego zależy płynność na rynku giełdowym?... 103 12. mgr Sebastian Chmielewski Istota i przebieg procesów umiędzynarodowienia gospodarki... 112 13. mgr Justyna Karkoszka Koncepcje regionalnych systemów innowacyjnych... 128 14. Martyna Ostrowska Finansjalizacja zarys problematyki... 136 15. dr Sławomir Pastuszka Działania promocyjne samorządu województwa świętokrzyskiego jako sposób wspierania rozwoju regionu... 144 16. dr Bożena Kaczmarska, inż. Aleksandra Sulerz Ocena innowacyjności przedsiębiorstw informatycznych... 155 Analizy ilościowe 17. mgr Przemysław Jaśko Analiza kształtowania się wartości indeksu naukometrycznego g Egghego z wykorzystaniem modeli zmiennej licznikowej... 166 18. mgr Małgorzata Krzciuk, dr Tomasz Żądło O testach istotności parametrów liniowych modeli mieszanych w badaniach wielookresowych w pakiecie R... 197 19. Magda Anna Marek Wykorzystanie ekonometrycznego modelu klasycznej funkcji regresji liniowej do przeprowadzenia analiz ilościowych w naukach ekonomicznych... 214

20. dr Danuta Rozpędowska Matraszek Model panelowy Berzega analiza zmian zatrudnienia lekarzy specjalistów w publicznej opiece zdrowotnej w przekroju województw... 221 21. mgr Marcin Krawczyk Oszustwa księgowe i ich wpływ na rewizję finansową... 232 22. mgr Łukasz Klimczak Wpływ średniej ważonej stawki celnej na wartość eksportu krajów Bałkanów Zachodnich w latach 1995 2011... 242 23. dr Przemysław Kowalik Minimalizacja kosztu mieszanek komponentów dostępnych w opakowaniach o ustalonych pojemnościach... 251 24. mgr Patrycja Jędrzejewska, dr Adam Kiersztyn, mgr Miłosz Jarzyński Koncepcja zastosowania metod analizy ryzyka w badaniu zagrożeń środowiskowych... 260 25. dr Tomasz Misiak Kluczowe czynniki zróżnicowania płac realnych brutto w województwie podkarpackim... 274 Zarządzanie 26. Martyna Rysińska Znaczenie zarządzania talentami istota i egzemplifikacje... 286 27. Artur Maik, Martyna Dębska Zarządzanie wartością klienta w ING Banku Śląskim... 293 28. dr Leszek Michalczyk Wdrożenie systemu ERP dla celów controllingu sprzedaży... 298 29. Patrycja Michalska Zintegrowany CRM narzędzie kreowania strategicznych więzi z klientami... 309 30. mgr Maciej Głuch Non Wage Types of Motivation Selected Issues... 317 Marketing 31. Marcin Banaszek Specyfika badań marketingowych na rynku międzynarodowym... 328 32. mgr Magdalena Faracik Nowak Facebook narzędzie rozrywki czy politycznej agitacji?... 338 33. mgr inż. Paweł Kupczak Rozwój Internetu a rynek reklamy internetowej w Polsce stan obecny i perspektywy... 346 Nauki społeczne 34. mgr Maciej Głuch Rola humanizacji w kształtowaniu procesów pracy ujęcie teoretyczne... 353 35. Martyna Dębska Nowoczesne narzędzia terapeutyczne w fizjoterapii elektrycznej... 366 36. Małgorzata Furmankiewicz, Piotr Ziuziański Internet jako źródło danych epidemiologicznych... 371 37. mgr Katarzyna Anna Kowalik (Nie)moralna propozycja czyli obraz instytucji małżeństwa w XXI wieku... 381 38. mgr Ewa Morawiecka Fenomen Mompreneurs w poszukiwaniu równowagi między pracą a rodziną. Przegląd badań... 398 Prawo 39. mgr Ewa Gidel Stefaniec Poszukiwanie osób zaginionych przez Internet oraz jego przydatność przy ustaleniu osób NN... 407 Opinia prof. nadzw. dr hab. inż. Wacław Gierulski... 419

Małgorzata Furmankiewicz, Piotr Ziuziański Małgorzata Furmankiewicz *, Piotr Ziuziański ** Internet jako źródło danych epidemiologicznych Streszczenie: Monitorowanie zachorowalności wpisuje się w epidemiologię. Państwowe służby zobligowane są do gromadzenia i upubliczniania informacji dotyczących zachorowalności. Dzięki wykorzystaniu Internetu informacje te są łatwo dostępne dla Internauty. Ponadto istnieje wiele nieformalnych internetowych źródeł, które wzbogacają oficjalne informacje. Artykuł podejmuje tematykę map zdrowotnych, będących uzupełnieniem danych epidemiologicznych w Internecie. Słowa kluczowe: mapa zdrowotna, e-zdrowie, OSOZ, dane epidemiologiczne 1. Wprowadzenie Monitorowanie zachorowalności populacji pełni istotną funkcję w profilaktyce zdrowotnej. Dotyczy to szczególnie śledzenia zjawisk epidemiologicznych oraz związanych z nimi podejmowanych działań zapobiegawczych. Niniejszy artykuł wprowadza w problematykę internetowych map zdrowotnych, wskazujących strefy zwiększonego ryzyka zachorowalności na określone jednostki chorobowe. Jego głównym celem jest natomiast wykazanie możliwości Internetu w kontekście jego wykorzystania zarówno przez wyspecjalizowane jednostki administracji zdrowia publicznego dla zapobiegania rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych, jak i przez typowego użytkownika sieci Internet. 2. Rola instytutów epidemiologicznych Z etymologicznego punktu widzenia epidemiologia to złożenie trzech greckich słów (epi - na, nad; demos - ludność; logos - nauka). Można zatem wywnioskować iż jest to nauka, której przedmiotem badań są czynniki oddziaływujące na stan ludności i jej zdrowie. Precyzując, jest to dyscyplina medyczna zajmująca się badaniem wpływu rozmaitych determinant i warunków środowiskowych na częstość występowania i szerzenie się zarówno chorób zakaźnych jak i niezakaźnych lub ogólnie różnych stanów fizjologicznych ludności 1. Zapobieganie chorobom odbywa się m. in. dzięki szczepieniom ochronnym, ale także dzięki promocji zdrowia czy poprzez * Autorka posiada tytuł zawodowy licencjat uzyskany na Uniwersytecie Ekonomicznym w Katowicach na Wydziale Informatyki i Komunikacji na kierunku Informatyka i Ekonometria specjalność Inżynieria Systemów Informatycznych Zarządzania oraz tytuł zawodowy licencjat uzyskany na Uniwersytecie Ekonomicznym w Katowicach na Wydziale Informatyki i Komunikacji na kierunku Informatyka specjalność Bazy danych i hurtownie danych. Jest studentką studiów stacjonarnych drugiego stopnia kierunku Informatyka i Ekonometria na Wydziale Informatyki i Komunikacji w Katowicach. Należy do Koła Naukowego Scientia Ingenium przy Katedrze Inżynierii Wiedzy Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach. ** Autor posiada tytuł zawodowy licencjat uzyskany na Uniwersytecie Ekonomicznym w Katowicach na Wydziale Zarządzania na kierunku Informatyka i Ekonometria specjalność Ekonometria i Statystyka oraz tytuł zawodowy licencjat uzyskany na Uniwersytecie Ekonomicznym w Katowicach na Wydziale Informatyki i Komunikacji na kierunku Informatyka specjalność Bazy danych i hurtownie danych. Jest studentem studiów stacjonarnych drugiego stopnia kierunku Informatyka i Ekonometria na Wydziale Informatyki i Komunikacji w Katowicach. Jest członkiem Koła Naukowego Scientia Ingenium przy Katedrze Inżynierii Wiedzy Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach. 1 Jędrychowski W.: Epidemiologia wprowadzenie i metody badań, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 1999, s. 11. 371

Internet jako źródło danych epidemiologicznych wczesne rozpoznanie i leczenie 2. W związku z tym, niezwykle ważnym jest monitorowanie zakażeń, które pozwolą na przedsięwzięcie właściwych środków zaradczych przez odpowiednie służby. System informacyjny w zdrowiu publicznym w Polsce składa się z czterech części: 3 Część I. kontrolowana przez resort zdrowia, Główny Inspektorat Sanitarny i wybrane instytuty naukowe Ministerstwa Zdrowia obejmująca systemy informacyjne dot. stanu zdrowia ludności, stanu sanitarnego, działalności zakładów opieki zdrowotnej, a także zagrożeń środowiskowych zdrowia, infrastruktury i zatrudnienia. Przepływ informacji w Inspekcji Sanitarnej został zaprezentowany na rysunku 1. Część II. systemy nadzorowane przez Główny Urząd Statystyczny (m. in. odnośnie umieralności, urodzeń), a także system informacyjny nadzorowany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych dot. niezdolności do pracy. Część III. Systemy informacyjne kontrolowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia (w przeważającej części sprawozdawczość dot. świadczonych usług, ewidencja ubezpieczonych). Część IV. Badania okresowe lub ad hoc nieobjęte przepisami prawa (dot. najczęściej problematyki epidemiologicznej). Poziom terenowy Poziom wojewódzki Poziom centralny Powiatowe i Graniczne Stacje Sanitarno- Epidemiologiczne Wojewódzkie Stacje Sanitarno- Epidemiologiczne Główny Inspektorat Sanitarny Instytut Medycyny Pracy Państwowy Zakład Higieny Instytutu Żywności i Żywienia Rysunek 1. Przepływ informacji w Inspekcji Sanitarnej Źródło: opracowanie własne na podstawie: Goryński P., Wojtyniak B.: Epidemiologia... op. cit., s. 244 2 Tamże, s. 20. 3 Goryński P., Wojtyniak B.: Epidemiologia w skali makro - polityka państwa. System informacyjny w zdrowiu publicznym w Polsce [w:] Epidemiologia w zdrowiu publicznym, red. n. J. Bzdęga, A. Gębska-Kuczerowska, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2010, s. 234-235. 372

Małgorzata Furmankiewicz, Piotr Ziuziański Warto zwrócić uwagę na to, że instytucje zajmujące się epidemiologią publikują różnego typu dane. Przykładowo Pracownia Monitorowania i Analizy Sytuacji Epidemiologicznej Zakładu Epidemiologii Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego udostępnia m. in. tzw. Meldunki o zachorowaniach na choroby zakaźne, zakażeniach i zatruciach w Polsce od 1996 r. w ujęciu dwutygodniowym, kwartalnym, półrocznym i rocznym 4. W meldunkach zawarte są informacje odnośnie liczby zachorowań oraz zachorowalności na 100 tys. ludności w danym okresie czasu w porównaniu do poprzedniego okresu na daną jednostkę chorobową. Są one wysyłane do Zakładu Epidemiologii Państwowego Zakładu Higieny Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego przez Wojewódzkie Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne 5. Zgodnie z art. 27 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2008 r. Nr 234 poz. 1570) lekarz lub felczer ma obowiązek zgłoszenia państwowemu powiatowemu (lub wojewódzkiemu) inspektorowi sanitarnemu lub innym podmiotom właściwym ze względu na rodzaj choroby zakaźnej, zakażenia lub zgonu z powodu choroby zakaźnej. Rysunek 1 prezentuje przepływ informacji w Inspekcji Sanitarnej tym samym sposób powstawania meldunków. Oprócz wskazanych krajowych meldunków, należy podkreślić również, że także zagraniczne organizacje (np. Światowa Organizacja Zdrowia) udostępniają dane epidemiologiczne, np. na temat zakażenia wirusem HIV na świecie 6. Uzupełnieniem publikowanych danych mogą być inne nieformalne źródła dostępne w Internecie, co zostało przedstawione w kolejnych punktach. 3. Monitorowanie zachorowań na podstawie wyszukiwanych słów kluczowych na przykładzie Google Flu Trends Aktywność Internautów monitorowana jest m. in. przez wyszukiwarki internetowe, które gromadzą informacje na temat wyszukiwanych słów. Najpopularniejsza z nich, Google (od 25.02.2013 r. do 3.03.2013 r. wg Gemius polscy internauci korzystający z Google stanowią 94,95%) 7, oferuje program Google Flu Trends pozwalający na szacowanie liczby zachorowań na grypę na podstawie wyszukiwanych przez użytkowników na całym świecie haseł 8. Rysunek 2 obrazuje mechanizm działania Google Flu Trends. Warto nadmienić, że wyniki pochodzące z Google Flu Trends zostały opublikowane przez magazyn Nature. Wskazano tam także, że algorytm nie jest doskonały i potrzebuje ciągłych modyfikacji, by najlepiej oddać rzeczywistość 9. W Polsce narzędzie to jest dostępne od 2009 r. 10. 4 http://www.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/index_p.html#01 5 http://www.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2013/index_mp.html 6 http://apps.who.int/gho/data/node.main.620 7 http://www.ranking.pl/pl/rankings/search-engines-domains.html 8 Nadolny M.: Data economy - gospodarka oparta na danych, MGG Conferences Sp. z o.o., Warszawa 2012, s. 19. 9 Butler D.: When Google got flu wrong. Nature 2013, nr 494, s. 155-156. 10 Małek A.: Google Flu Trends rusza w Polsce, http://www.pcworld.pl/news/pdf/index/id/351100. 373

Internauci: wpisywane słowa kluczowe Internet jako źródło danych epidemiologicznych Problemy z oddychaniem Objawy grypy Gdzie kupić termometr Google Flu Trends Rysunek 2. Idea Google Flu Trends Źródło: opracowanie własne na podstawie: Jha A., Pilkington E.: Google predicts spread of flu using huge search data, http://www.guardian.co.uk/technology/2008/nov/12/google-flu-usa Rysunek 3 przedstawia porównanie historycznych danych szacunkowych Google Flu Trends z danymi o zespole objawów grypopodobnych opublikowanych przez Europejską Sieć Nadzoru nad Grypą Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób 11. Rysunek 3. Porównanie danych szacunkowych Google Flu Trends z danymi rzeczywistymi Źródło: http://www.google.org/flutrends/intl/pl/about/how.html Na podstawie wykresu można stwierdzić, iż ilość zachorowań na grypę szacowanych przez Google jest zbliżona do danych rzeczywistych. Należy jednak pamiętać o tym, że nie ma gwarancji odnośnie prognoz oraz o tym, że wyszukiwanie danego hasła nie oznacza, że dana osoba jest chora. Samo wpisanie słowa kluczowego wykazuje jednak zainteresowanie tematem choroby, np. wynikające z choroby członka rodziny, co wskazuje w pewien sposób na zwiększone nasilenie działania wirusa grypy. Rysunek 4 prezentuje tendencje aktywności wirusa grypy na dzień 9.06.2013r. Odcień szarości danego państwa informuje o obecnej aktywności wirusa (kolor ciemnoszary intensywna, kolor jasnoszary minimalna). 11 http://www.google.org/flutrends/intl/pl/about/how.html 374

Małgorzata Furmankiewicz, Piotr Ziuziański Rysunek 4. Google Flu Trends - tendencje aktywności wirusa grypy w dniu 09.06.2013 Źródło: http://www.google.org/flutrends/ Dla danego kraju (w niektórych przypadkach także dla poszczególnych jednostek terytorialnych kraju, takich jak stan, czy województwo) możliwe jest wyświetlenie wykresów liniowych dla wybranego okresu w porównaniu do roku ubiegłego. Ponadto analiza danych możliwa jest dla każdego zainteresowanego dzięki możliwości pobrania danych tygodniowych od września 2004 r. 12. Model analityczny Google, w porównaniu do tradycyjnych systemów wykorzystywanych przez stacje epidemiologiczne, potrafi przewidzieć aktywność wirusa grypy w danej lokalizacji nawet na dwa tygodnie wcześniej 13. Oprócz Flu Trends Google oferuje także Dengue Trends, czyli program badania tendencji rozprzestrzeniania się wirusa dengi na świecie 14. Google na razie nie zamierza wzbogacać programu o inne choroby 15. Dane odnośnie tendencji aktywności wirusa grypy dostępne są dla 29 krajów świata 16, a wirusa Dengi dla 10 krajów 17. 4. Monitowanie zachorowań z wykorzystaniem mediów społecznościowych na przykładzie Sickweather.com Zachorowalność można śledzić także wykorzystując media społecznościowe. Mechanizm podobny jest do analizy wpisywanych słów kluczowych w wyszukiwarkę internetową. Przykładowym portalem działającym w ten sposób jest Sickweather.com. Portal działa w oparciu o serwisy społecznościowe tj. Facebook.com czy Twitter.com. Jego istota polega na analizie publikowanych treści, które są publiczne i zawierają informacje o lokalizacji (muszą spełniać te dwa wymogi). W przypadku zamieszczenia słowa kluczowego w innym kontekście niż choroby następuje jego eliminacja z wyników dotyczącej danej choroby. 12 http://www.google.org/flutrends/pl/data.txt 13 Nadolny M.: Data economy op. cit, s.19. 14 http://www.google.org/denguetrends/intl/pl/ 15 http://www.google.org/flutrends/intl/pl/about/faq.html 16 http://www.google.org/flutrends/intl/pl/ 17 http://www.google.org/denguetrends/intl/pl/ 375

Internet jako źródło danych epidemiologicznych Rysunek 5. Mapa alergii w Stanach Zjednoczonych na stronie Sickweather.com Źródło: http://www.sickweather.com/index.php?keyword_id=18 Metodą wspierającą analizę mediów społecznościowych jest możliwość publikowania bezpośrednio na stronie www.sickweather.com odpowiedzi na pytanie Jak się dzisiaj czujesz?. Istnieje możliwość publikowania ze strony na serwisy społecznościowe dzięki wdrożonej integracji 18. Dostępnych jest 28 objawów (np. gorączka, kaszel) lub chorób (np. ospa wietrzna, grypa), które można odnaleźć w danym regionie. Rysunek 5 prezentuje mapę wygenerowaną na podstawie wymienionych wcześniej mediów społecznościowych odnośnie alergii w Stanach Zjednoczonych. Obszary, w których zostały nadesłane raporty odnośnie stanu zdrowia Internautów reprezentowane są przez wielokąty i linie. Przybliżając maksymalnie dany obszar można zobaczyć skąd dotarł indywidualny raport. Poważnym ograniczeniem Sickweather.com jest to, że publikowane posty muszą być opatrzone dokładną lokalizacją. Portal popularny jest głównie w USA i Wielkiej Brytanii. 5. Mapy Zdrowotne Kraju Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia Innym przykładem możliwości śledzenia jednostek chorobowych są Mapy Zdrowotne Kraju opracowane w ramach OSOZ, czyli Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia 19. OSOZ to kompleksowy i długofalowy projekt, którego celem jest zarządzanie opieką zdrowotną w Polsce przy wykorzystaniu metod i technik sterowania zaczerpniętych m.in. z cybernetyki technicznej, medycznej oraz ekonomicznej. Istota systemu polega na podejściu informacyjnym, 18 http://www.sickweather.com/how/ 19 Bukowska-Piestrzyńska A.: Pacjent jako e klient [w:] Rola informatyki w naukach ekonomicznych i społecznych. Innowacje i implikacje interdyscyplinarne, pr. zb. pod red. Z. Zieliński, Tom 1/2009. Wyd. Wyższej Szkoły Handlowej w Kielcach, Kielce 2012, s. 139-140. 376

Małgorzata Furmankiewicz, Piotr Ziuziański informatycznym i technicznym do problematyki całościowego wspierania zarządzania opieką zdrowotną 20. Rozwiązanie to charakteryzuje się kompleksowością, wielowymiarowością i unikalnością w skali europejskiej 21. Kluczową rolę w OSOZ pełnią olbrzymie ilości informacji, które czerpane są z rynku zdrowia 22. Dane dostępne w Mapach Zdrowotnych Kraju można przeglądać w ujęciu: Terytorialnym (natężenie ilości zdarzeń na danym terenie) pozwalają na obserwowanie rozprzestrzeniania się danej choroby na obszarze całej Polski, czy też konkretnego województwa; pozwala na wykrycie ogniska zapalnego danej choroby, 23 Demograficznym (rozkład wiekowy jednostki chorobowej dla kobiet, mężczyzn, kobiet i mężczyzn, średniej) może informować o tym dla jakiej grupy powinna zostać wdrożona akcja profilaktyczna i kto jest najbardziej narażony na zachorowanie, 24 Czasowym (dane: dzienne, tygodniowe, miesięczne, roczne) dzięki temu można znaleźć odpowiedzieć na pytanie, kiedy może grozić niebezpieczeństwo związane z jakąś chorobą (pomocne np. przy wyznaczaniu terminu szczepień przeciwko grypie) 25. Częściowa wizualizacja sytuacji na rynku zdrowia możliwa jest dzięki monitoringowi rynków medycznego i farmaceutycznego dzięki badaniom w takich podmiotach jak przychodnie, szpitale, apteki, laboratoria, hurtownie farmaceutyczne 26. W przypadku OSOZ dane pochodzą z Indywidualnych Kont Zdrowotnych zarejestrowanych w systemie. Przykładowy zrzut ekranu z Map Zdrowotnych Kraju prezentuje rysunek 6. 20 Kamiński Z.: Ekonomika kosztów świadczeń zdrowotnych w systemie OSOZ [w:] Technologie wiedzy w zarządzaniu publicznym '07, pr. zb. pod red. J. Gołuchowski, A. Frączkiewicz-Wronka, Wyd. Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach, Katowice 2008, s. 425. 21 Adamczewski T., Olszówka K.: Technologia portalowa w ochronie zdrowia [w:] Technologie wiedzy w zarządzaniu publicznym '08. Konwersja wiedzy, pr. zb. pod red. J. Gołuchowski, A. Frączkiewicz-Wronki, Wyd. Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach, Katowice 2008, s. 290-291. 22 Mródź G.: Standaryzacja informacji o zdrowiu [w:] Technologie wiedzy w zarządzaniu publicznym '07, pr. zb. pod red. J. Gołuchowski, A. Frączkiewicz-Wronka, Wyd. Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach, Katowice 2008, s. 401. 23 Stopa Ł.: Monitorowanie i prognozowanie zjawisk zdrowotnych jako element wspomagający zarządzanie jednostkami samorządów terytorialnych [w:] Technologie wiedzy w zarządzaniu publicznym '07, pr. zb. pod red. J. Gołuchowski, A. Frączkiewicz-Wronka, Wyd. Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach, Katowice 2008, s. 201. 24 Tamże, s. 199. 25 Tamże, s. 200. 26 Tamże, s. 192. 377

Internet jako źródło danych epidemiologicznych Rysunek 6. Mapy zdrowotne kraju dla ostrego zapalenia gardła (dane dzienne) Źródło: http://www.osoz.pl/osoz-mzk/servlet/main/indexhtml Z map można odczytać gdzie jest najwyższe nasilenie występowanie danej jednostki chorobowej, wykres pod mapami natomiast prezentuje rozkład wiekowy jednostki chorobowej z podziałem na płeć. Rysunek 7 przedstawia natomiast Mapy Zdrowotne Kraju dla przeziębienia w rozkładzie czasowym. Rysunek 7. Mapy zdrowotne kraju dla ostrego zapalenia gardła (dane dzienne, rozkład czasowy) Źródło: http://www.osoz.pl/osoz-mzk/servlet/main/indexhtml Posługując się nawigacją, w którą zostały wyposażone mapy można obserwować zmiany na przestrzeni czasu danej jednostki chorobowej. 378

Małgorzata Furmankiewicz, Piotr Ziuziański 6. Podsumowanie Mapy zdrowotne stanowią użyteczne narzędzie, dają możliwość wykorzystania danych przez instytucje działające na rzecz zdrowia publicznego, a zwłaszcza tym, które przeciwdziałają pandemiom. Ponadto sami Internauci, śledząc zjawiska chorobowe i ich rozwój, mogą poprzez zwiększoną profilaktykę przeciwdziałać zarażeniu. W publikacji wskazano kilka dróg pozyskiwania informacji odnośnie zachorowalności na danym obszarze, w szczególności: zakupy pacjentów, indywidualne konta zdrowotne w systemach informatycznych opieki zdrowotnej, wyszukiwane słowa kluczowe, treści publikowane w mediach społecznościowych, oficjalne informacje służb. Oficjalne dane są bardziej wiarygodne niż te pochodzące z analizy treści publikowanych czy wyszukiwanych treści przez Internautów. Wynika to m. in. z faktu, że nie wszyscy posiadają dostęp do Internetu. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego z 2012 r. 67,0% polskich gospodarstw domowych posiada dostęp do szerokopasmowego Internetu 27. Dla wszystkich wskazanych narzędzi niezbędna jest także interakcja użytkownika z danym systemem rejestrującym (np. poprzez wpisanie wyszukiwanego słowa, czy założenie konta w systemie informatycznym ochrony zdrowia). Ponadto należy pamiętać, że algorytmy bazujące na analizie słów wpisywanych przez Internautów i filtry pozwalające na ocenę, czy dane słowo kluczowe powinno zostać zakwalifikowane jako świadczące o zwiększonej zachorowalności są niedoskonałe i mogą się mylić w ocenie. Zaletą narzędzi internetowych jest szybkość informacji zarówno z jaką dociera do Internautów, a także to że potencjalni chorzy mogą poszukiwać najpierw informacji w Internecie, a dopiero później (lub nie) sięgają po poradę lekarską (dane przesyłane w czasie rzeczywistym). Ponadto najczęściej dane prezentowane są w przyjazny dla Internauty sposób. Internet dzięki dostępności meldunków epidemiologicznych uzupełniony o inne nieoficjalne źródła informacji (np. map zdrowotnych) jest użytecznym i atrakcyjnym medium zarówno dla zwykłych użytkowników Internetu jak i specjalistycznych służb działających na rzecz zdrowia publicznego. Bibliografia 1. Adamczewski T., Olszówka K.: Technologia portalowa w ochronie zdrowia [w:] Technologie wiedzy w zarządzaniu publicznym '08. Konwersja wiedzy, pr. zb. pod red. J. Gołuchowski, A. Frączkiewicz-Wronki, Wyd. Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach, Katowice 2008. 2. Bukowska-Piestrzyńska A.: Pacjent jako e klient [w:] Rola informatyki w naukach ekonomicznych i społecznych. Innowacje i implikacje interdyscyplinarne, pr. zb. pod red. Z. Zieliński, Tom 1/2009. Wyd. Wyższej Szkoły Handlowej w Kielcach, Kielce 2012. 3. Butler D.: When Google got flu wrong. Nature 2013, nr 494. 4. Goryński P., Wojtyniak B.: Epidemiologia w skali makro - polityka państwa. System informacyjny w zdrowiu publicznym w Polsce [w:] Epidemiologia w zdrowiu publicznym, red. n. J. Bzdęga, A. Gębska-Kuczerowska, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2010. 5. Jędrychowski W.: Epidemiologia wprowadzenie i metody badań, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 1999. 6. Kamiński Z.: Ekonomika kosztów świadczeń zdrowotnych w systemie OSOZ [w:] Technologie wiedzy w zarządzaniu publicznym '07, pr. zb. pod red. J. Gołuchowski, A. Frączkiewicz- 27 Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2008-2012, Główny Urząd Statystyczny, Urząd Statystyczny w Szczecinie pod kierunkiem D. Rozkruta, Warszawa 2012, s. 104. 379

Internet jako źródło danych epidemiologicznych Wronka, Wyd. Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach, Katowice 2008. 7. Michalak B.: Nadzór nad informacją w polskim systemie ochrony zdrowia [w:] Technologie wiedzy w zarządzaniu publicznym '11, pr. zb. pod red. J. Gołuchowski, A. Frączkiewicz- Wronka, Wyd. Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice 2012. 8. Mródź G.: Standaryzacja informacji o zdrowiu [w:] Technologie wiedzy w zarządzaniu publicznym '07, pr. zb. pod red. J. Gołuchowski, A. Frączkiewicz-Wronka, Wyd. Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach, Katowice 2008. 9. Nadolny M.: Data economy - gospodarka oparta na danych, MGG Conferences Sp. z o.o., Warszawa 2012. 10. Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2008-2012, Główny Urząd Statystyczny, Urząd Statystyczny w Szczecinie pod kierunkiem D. Rozkruta, Warszawa 2012. 11. Stopa Ł.: Monitorowanie i prognozowanie zjawisk zdrowotnych jako element wspomagający zarządzanie jednostkami samorządów terytorialnych [w:] Technologie wiedzy w zarządzaniu publicznym '07, pr. zb. pod red. J. Gołuchowski, A. Frączkiewicz-Wronka, Wyd. Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach, Katowice 2008. Netografia 1. http://apps.who.int/gho/data/node.main.620 2. http://www.google.org/denguetrends/intl/pl/ 3. http://www.google.org/flutrends/ 4. http://www.google.org/flutrends/intl/pl/ 5. http://www.google.org/flutrends/intl/pl/about/faq.html 6. http://www.google.org/flutrends/intl/pl/about/how.htm 7. http://www.google.org/flutrends/pl/data.txt 8. http://www.osoz.pl/osoz-mzk/servlet/main/indexhtml 9. http://www.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2013/index_mp.html 10. http://www.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/index_p.html#01 11. http://www.ranking.pl/pl/rankings/search-engines-domains.html 12. http://www.sickweather.com/how/ 13. http://www.sickweather.com/index.php?keyword_id=18 14. Jha A., Pilkington E.: Google predicts spread of flu using huge search data, http://www.guardian.co.uk/technology/2008/nov/12/google-flu-usa 15. Małek A.: Google Flu Trends rusza w Polsce, http://www.pcworld.pl/news/ pdf/index/id/351100 Internet as a Source of Epidemiological Data Monitoring the incidence rate is a part of epidemiology. State services are required to collect and publicize information about morbidity. Using the Internet makes this information easier to reach by the Internet users. In addition, there are many informal online sources that enrich official pieces of information. The article presents the subject of the health maps, which complement the epidemiological data on the Internet. Keywords: health map, e-health, OSOZ, epidemiological data 380