PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO

ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY OLSZTYN PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO 2011, grudzień

SPIS TREŚCI I. Wprowadzenie... 3 I. 1. Zmiany w treści prognozy... 3 I. 2. Przedmiot i cel prognozy... 4 I. 2. Podstawy prawne i merytoryczne prognozy... 4 I. 3. Zawartość, główne cele projektowanego dokumentu oraz jego powiązania z innymi dokumentami... 10 I. 4. Metodyka... 15 II. Ocena aktualnego stanu środowiska na terenach objętych projektem oraz na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem... 16 II. 1. Budowa geologiczna... 16 II. 2. Złoża kopalin i ich eksploatacja... 17 II. 3. Wody podziemne... 18 II. 4. Rzeźba terenu... 21 II. 5. Warunki geologiczno-inżynierskie... 23 II. 6. Gleby... 24 II. 7. Wody powierzchniowe... 24 II. 8. Klimat i stan sanitarny atmosfery... 25 II. 9. Biosfera i krajobraz... 26 II. 10. Klimat akustyczny... 28 III. Istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie prawnej na mocy ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 o ochronie przyrody... 29 IV. Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu oraz ocena sposobu ich uwzględnienia... 31 V. Przewidywane znaczące oddziaływania, na cele i przedmiot ochrony obszarów Natura 2000 oraz integralność tych obszarów... 35 VI. Przewidywane znaczące oddziaływania na środowisko... 36 VI.1. Obszary potencjalnych znaczących oddziaływań na środowisko. 36 VI.2. Warunki zdrowotne i bezpieczeństwo ludności... 40 VI.3. Zwierzęta i rośliny oraz różnorodność biologiczna... 40 VI.4. Wody powierzchniowe i podziemne... 41 VI.5. Powietrze atmosferyczne... 42 VI.6. Ukształtowane powierzchni terenu... 43 VI.7. Krajobraz... 44 VI.8. Klimat... 44 VI.9. Zasoby naturalne... 44 VI.10. Zabytki... 45 VI.11. Dobra materialne... 45 VI.12. Syntetyczna ocena skutków realizacji projektu dla środowiska... 46 VI.13. Informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko... 52 VII. Propozycje rozwiązań ograniczających lub kompensujących skutki niekorzystne 53 VIII. Proponowane metody analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu... 55 IX. Streszczenie w języku niespecjalistycznym... 57 1

SPIS TABEL 1 Zestawienie udokumentowanych złóż ujętych w Bilansie zasobów złóż kopalin...(2009)... 17 2 Zakazy i ograniczenia obowiązujące dla strefy ochronnej wielootworowego ujęcia wody podziemnej Srocko-Olsztyn.. 20 3 Analiza spójności projektu planu z celami ochrony środowiska ustanowionymi w dokumentach rangi krajowej i międzynarodowej.. 4 Obszary potencjalnych znaczących oddziaływań na środowisko podlegające ocenie.. 5 Macierz skutków wpływu ustaleń planu na środowisko... 46 32 36 SPIS MAP 1 Ocena wpływu ustaleń studium na środowisko mapa w skali 1:15000 2

I. WPROWADZENIE I. 1. TRYB SPORZĄDZENIA PROGNOZY (ZMIANY W TREŚCI) Pierwsza wersja prognozy oddziaływania na środowisko do projektu zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Olsztyn powstała w marcu 2010 r. Odnosiła się do wersji projektu dokumentu sprzed uruchomienia procesu opiniowania i uzgodnień. W wyniku przeprowadzonej procedury opiniowania i uzgodnień wpłynęły uwagi, które stały się podstawą zmian w projekcie dokumentu. Część zmian wpłynęła na konieczność aktualizacji oceny wpływu projektu zmian studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego na środowisko. Głównym powodem zmian w projekcie dokumentu była odmowa uzgodnienia projektu studium przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Katowicach (pismo RDOŚ- 24-WOOS/7041/343/10/rk z dnia 27 lipca 2010 r.). Do zmian w projekcie dokumentu przyczyniły się również opinie: Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej, Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad oraz Nadleśnictwa Złoty Potok. Przy czym zmiany te nie wpłynęły istotnie na ocenę wpływu ustaleń studium na środowisko. W kolejnej wersji projektu studium zmniejszono powierzchnię lasów mogących potencjalnie podlegać przekształceniom (o ok. 9). Jednocześnie o 68 ha zwiększono obszar preferowanych zalesień. W grudniu 2010 r. opracowano suplement do prognozy oddziaływania na środowisko. Zawiera on m.in. wyniki prac waloryzacyjnych przeprowadzonych w obrębie Lasu Pocztowiec jesienią 2010 r., których celem było dokładniejsze rozpoznanie zasobów przyrodniczych na tym obszarze oraz ocena wrażliwości środowiska przyrodniczego na degradację (uwzględniającą obszar Lasu Pocztowiec w szerszym kontekście przestrzennym) oraz możliwości podjęcia działań kompensujących potencjalne straty w środowisku. Kolejne zmiany w projekcie dokumentu nastąpiły w wyniku ponownego odmówienia uzgodnienia dokumentu przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska (pismo WOOŚ.610.6.2011.RK1 z dnia 4 marca 2011 r.) oraz w związku z uwzględnieniem części uwag z etapu wyłożenia dokumentu do publicznego wglądu. Zasadniczą zmianą w projekcie dokumentu jest rezygnacja z możliwości zabudowy zdecydowanej większości obszaru Lasu Pocztowiec. Pozostawiono taką możliwość tylko dla obszaru 13 ha (20% pierwotnych planów inwestycyjnych). Ponadto w wyniku wniesionych uwag dodano nowe tereny przeznaczone pod zabudowę, głównie mieszkaniową, w Kusiętach, Turowie (Joachimów) i Zrębicach II. Ogólny bilans zmian wprowadzonych w dokumencie jest korzystny dla środowiska. W związku ze znaczącymi zmianami w projekcie dokumentu konieczna stała się ponowna aktualizacja prognozy oddziaływania na środowisko. Jej postać została ujednolicona zawiera ocenę aktualnej wersji dokumentu przedkładanego Regionalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska w Katowicach celem uzgodnienia. 3

I. 2. PRZEDMIOT I CEL PROGNOZY Przedmiotem prognozy oddziaływania na środowisko jest projekt zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Olsztyn. Zmiana obejmuje obszar całej gminy. Celem prognozy jest określenie, czy projektowane ustalenia mogą spowodować pogorszenie stanu środowiska w obszarze opracowania projektu oraz w obszarach wzajemnych oddziaływań, stwierdzenie, czy ustalenia projektu uwzględniają lokalne uwarunkowania środowiska, oraz ewentualne zaproponowanie rozwiązań alternatywnych, bądź innych zaleceń łagodzących lub kompensujących negatywny wpływ na środowisko, jaki może mieć miejsce w wyniku realizacji ustaleń dokumentu. W trakcie prac zebrano i przeanalizowano materiały archiwalne, dokonano wizji terenu, przeanalizowano opracowanie ekofizjograficzne i materiały zebrane dla potrzeb tego opracowania. Dokonano identyfikacji obszarów, których zagospodarowanie może ulec zmianie w następstwie realizacji nowych ustaleń studium. Zidentyfikowano i oceniono możliwe skutki dla środowiska wynikające ze zmiany zagospodarowania terenu, w obrębie obszaru objętego projektem oraz na obszarach sąsiednich. Określono zalecenia minimalizujące wpływy negatywne. I. 3. PODSTAWY PRAWNE I MERYTORYCZNE PROGNOZY Bezpośrednią podstawą wykonania niniejszej prognozy są przepisy rozdziału 2 w dziale IV ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. Nr 199, poz. 1227, wraz z późniejszymi zmianami). Podczas prac nad dokumentacją oparto się o przepisy zawarte w niżej wymienionych aktach prawnych: Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska. Tekst jednolity - Dz.U. 2008, Nr 25, poz. 150, wraz z późniejszymi zmianami, Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. Tekst jednolity Dz.U. 2010, Nr 185, poz. 1243, wraz z późniejszymi zmianami, Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Dz.U. 2003, Nr 80, poz. 717, wraz z późniejszymi zmianami, Prawo wodne, ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Tekst jednolity Dz.U. 2005, Nr 239, poz. 2019, wraz z późniejszymi zmianami, Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Tekst jednolity Dz.U. 2004 Nr 121 poz. 1266, wraz z późniejszymi zmianami, Ustawa z dnia 28 września 1991 roku o lasach. Tekst jednolity Dz.U. 2005, Nr 45, poz. 435, wraz z późniejszymi zmianami, Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Tekst jednolity - Dz.U. 2009 Nr 151, poz. 1220, wraz z późniejszymi zmianami, 4

Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Tekst jednolity Dz.U. 2006 Nr 123, poz. 858, wraz z późniejszymi zmianami, Prawo geologiczne i górnicze, ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Tekst jednolity - Dz.U. 2005 Nr 228, poz. 1947, wraz z późniejszymi zmianami, Prawo budowlane, ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Tekst jednolity - Dz.U. 2010 Nr 243, poz. 1623, wraz z późniejszymi zmianami, Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej. Tekst jednolity - Dz. U. 2009, Nr 178, poz. 1380, wraz z późniejszymi zmianami, Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Tekst jednolity - Dz.U. 2005 Nr 236, poz. 2008, wraz z późniejszymi zmianami, Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Tekst jednolity - Dz.U. 2010, Nr 102, poz. 651, wraz z późniejszymi zmianami, Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych. Tekst jednolity - Dz.U. 2007, Nr 19, poz. 115, wraz z późniejszymi zmianami, Ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych. Tekst jednolity - Dz.U. 2008, Nr 193, poz. 1194. Rozporządzenia: Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Dz.U. 2010 Nr 213, poz. 1397, wraz z późniejszymi zmianami, Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. Dz.U. Nr 120, poz. 826. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzaju i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. Dz.U. Nr 58, poz. 535, wraz z późniejszymi zmianami, Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów. Dz.U. Nr 112, poz. 1206, Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r. w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami. Dz.U. 2003 Nr 66, poz. 620, wraz z późniejszymi zmianami, Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu. Dz.U. Nr 47, poz. 281, Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 stycznia 2010 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu. Dz.U. 2010, Nr 16, poz. 87, Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu. Dz.U. 2009, Nr 5, poz. 31, Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji. Dz.U. Nr 260, poz. 2181, Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2011 r. w sprawie wymagań w zakresie 5

prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez zarządzającego drogą, linia kolejową, linią tramwajową, lotniskiem, portem. Dz.U. 2011 Nr 140, poz. 824, Rozporządzenie Ministra Środowiska, z dnia 9 stycznia 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi. Dz.U. Nr 165, poz. 1359, Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. Dz.U. Nr 137, poz. 984, wraz z późniejszymi zmianami, Rozporządzenie Ministra Środowiska, z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów. Dz.U. Nr 192, poz. 1883, Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 września 1998 r. w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych. Dz.U. Nr 126, poz. 839, Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 października 2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać dokumentacje hydrogeologiczne i geologiczno inżynierskie. Dz.U. Nr 201, poz. 1673, Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Dz.U. Nr 75, poz. 690, wraz z późniejszymi zmianami. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną. Dz.U. Nr 168, poz. 1764. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną. Dz.U. Nr 220, poz. 2237. Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 27 czerwca 2006 r. w sprawie przebiegu granic obszarów dorzeczy i regionów wodnych. Dz.U. Nr 126, poz. 878, wraz z późniejszymi zmianami. Wykorzystane materiały źródłowe: Atlas geochemiczny Częstochowy i okolic, Państwowy Instytut Geologiczny. Oddział Świętokrzyski, Kielce, 2001 r. Babczyńska-Sendek B., Identyfikacja i waloryzacja środowiska przyrodniczego w rejonie Lasu Pocztowiec w miejscowości Olsztyn oraz ocena potencjalnych strat dla środowiska w przypadku przeznaczenia części lasu pod zabudowę, Katowice, 2011. Bardziński W., Lewandowski J., Więckowski R., Zieliński T. - Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski, Ark. Częstochowa (845) 1 : 50 000. Instytut Geologiczny. Wydawnictwa Geologiczne. Warszawa, 1986. Bardziński W., Lewandowski J., Więckowski R., Zieliński T. - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski, Ark. Częstochowa (845) 1 : 50 000. Instytut Geologiczny. Wydawnictwa Geologiczne. Warszawa, 1986. Baza danych Infogeoskarb, prowadzona przez Państwowy Instytut Geologiczny; http://baza.pgi.waw.pl/igs/ Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31 XII 2008 r. Ministerstwo Środowiska. Państwowy Instytut Geologiczny. Warszawa, 2009. 6

Budowa geologiczna Polski t.l Stratygrafia. Cz. 2 Mezozoik, Wyd. Geol. Warszawa 1973. Celiński F., Wika S. 1974/74. Zbiorowiska roślinne rezerwatu Zielona Góra koło Częstochowy. OTPN. Zeszyty Przyrodnicze. 14-15: 45-63. Dodatek nr 1 do dokumentacji geologicznej złoża piasków kwarcowych Krasawa II kat. C2. Oprac.: R. Polaczek. Katowickie Przedsiębiorstwo Geologiczne, Wydział Dokumentacji Geologicznych w Częstochowie. Częstochowa, grudzień 1991. Dodatek nr 1 do dokumentacji geologicznej złoża wapieni jurajskich w kat. C2 "Choroń" w miejsc. Choroń. Oprac.: H. Kaziuk, S. Dominiak. Częstochowskie Przedsiębiorstwo Geologiczne, Częstochowa, czerwiec 2000. Dodatek nr 2 do dokumentacji geologicznej złoża piasków budowlanych Zaborze w kat. C1. Oprac.: R. Polaczek. Nowe Przedsiębiorstwo Geologiczne. Częstochowa, 2002. Dokumentacja geologiczna złoża piasków budowlanych Łysa Górka w kat. C2 w Dębowcu. Oprac.: S. Kostrzyca. Katowicekie Przedsiębiorstwo Geologiczne w Katowicach, Wydział Dokumentacji Geologicznych w Częstochowie. Częstochowa, 1991. Dokumentacja geologiczna uproszczona złoża kruszywa naturalnego "Skrajnica" k/olsztyna. Oprac.: D. Hermańska-Nikiel, B. Łęgosz. Biuro Badawczo-Projektowe Geologii i Ochrony Środowiska "GEOBIOS". Częstochowa, maj 1996. Dokumentacja geologiczna w formie uproszczonej złoża kruszywa naturalnego w kat. C1 Hodalina. Oprac.: L. Otrąbek. Częstochowa, listopad 1998. Dokumentacja geologiczna złoża piasków formierskich Biskupice X kat. C2. Oprac.: A. Turowski. Przedsiębiorstwo Geologiczne w Kielcach, Zakład Geologii Złóż Rud Żelaza w Częstochowie. Częstochowa, czerwiec 1972. Dokumentacja geologiczna złoża piasków formierskich i kwarcowych Kąty Chorońskie w kat. C2. Oprac.: A. Turowski. Przedsiębiorstwo Geologiczne w Katowicach, Oddział w Częstochowie. Częstochowa, 1975. Dokumentacja geologiczna złoża piasków formierskich Kotysów. Oprac.: A. Turowski. Przedsiębiorstwo Geologiczne w Kielcach, Zakład Geologii Złóż Rud Żelaza w Częstochowie. Częstochowa, czerwiec 1971. Dokumentacja geologiczna złoża piasków formierskich Krótka Wieś w kat. C2. Oprac.: A. Turowski. Kombinat Geologiczny Południe. Zakład Projektów i Dokumantacji Geologicznych w Katowicach, Oddział Terenowy w Częstochowie. Częstochowa, grudzień 1976. Dokumentacja geologiczna złoża piasków formierskich Podgrabie w kat. C2. Oprac.: A. Turowski. Kombinat Geologiczny Południe. Zakład Projektów i Dokumentacji Geologicznych w Katowicach, Oddział Terenowy w Częstochowie. Częstochowa, listopad 1976. Dokumentacja geologiczna złoża piasków formierskich Wolnica-Zapasieka w kat. C2. Oprac.: A. Turowski. Przedsiębiorstwo Geologiczne w Kielcach, Zakład Geologii Złóż Rud Żelaza w Częstochowie. Częstochowa, październik 1971. Dokumentacja geologiczna złoża piasków formierskich Zrębice w kat. C1. Oprac.: A. Turowski. Przedsiębiorstwo Geologiczne w Kielcach, Zakład Geologii Złóż Rud Żelaza w Częstochowie. Częstochowa, 1969. 7

Dokumentacja geologiczna złoża piasków formierskich Zrębice I w kat. C2. Oprac.: A. Turowski. Przedsiębiorstwo Geologiczne w Kielcach, Zakład Geologii Złóż Rud Żelaza w Częstochowie. Częstochowa, grudzień 1972. Dokumentacja geologiczna złoża wapieni i margli jurajskich "Mstów" w kat.c2. Oprac.: M. Strych. Przedsiębiorstwo Geologiczne w Krakowie, Kraków, grudzień 1971. Dokumentacja geologiczna złoża wapieni i margli jurajskich "Mstów" w kat.c1 w miejscowości Małusy gm. Mstów, Turów-Celiny gm. Olsztyn. Oprac.: W. Smorągiewicz, 1991. Gilewska S. - Wyżyny Śląsko - Małopolskie, [w:] Klimaszewski M. [red.], Geomorfologia Polski, t.1. PWN, Warszawa 1972. Gminny Program Ochrony Środowiska. Gmina Olsztyn. Olsztyn, sierpień 2004. Górnictwo żelaza w rejonie częstochowskim. [w:] Opracowanie metodyki kartograficznego odwzorowania waloryzacji stanu środowiska przyrodniczego na terenach poddanych silnej antropopresji górnictwa i przemysłu na obszarze województwa śląskiego. Praca zbiorowa pod red. M. Sikorskiej - Maykowskiej. Państwowy Instytut Geologiczny. Warszawa, 2001. Heliasz Z., Ptak B., Więckowski R., Zieliński T.: Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski, Ark. Janów (846) 1 : 50 000. Instytut Geologiczny. Wydawnictwa Geologiczne. Warszawa, 1987. http://natura2000.mos.gov.pl Informacja o jakości wód podziemnych w województwie śląskim w 2004 r. Informacja o stanie środowiska w 2004 r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach. http://www.katowice.pios.gov.pl/ Klasyfikacja jakości wód podziemnych w 2007 roku. Informacja o stanie środowiska w 2007 r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach. http://www.katowice.pios.gov.pl/ Klasyfikacja jakości wód podziemnych w 2008 roku. Informacja o stanie środowiska w 2008 r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach. http://www.katowice.pios.gov.pl/ Klimaszewski M., Podział geomorfologiczny Polski Południowej. Geomorfologia Polski, t. I, Warszawa 1972. Koncesja udzielona przez Wojewodę Śląskiego dn. 10 października 2000 r. na wydobywanie piasku ze złoża Zaborze (ŚR-V-7412/4/6/00). Kondracki Jerzy: Geografia fizyczna Polski. (wyd. IV), PWN, Warszawa 1981. Kruczała A. [red.] - Atlas klimatu województwa śląskiego, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej - Oddział w Katowicach, Katowice 2000. Kleczkowski A.S. (red.); Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony, skala 1:500000, Instytut Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej AGH, Kraków 1990. Linie i stacje elektroenergetyczne w środowisku człowieka, Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A., Warszawa 2005. 8

Mapa Geologiczna Polski 1 : 200 000. B mapa bez utworów czwartorzędowych. Ark. Częstochowa. Opr. S. Biernat, J. Haisig. Instytut Geologiczny, Warszawa 1980. Mapa Hydrograficzna Polski 1 : 50 000. Ark. M-34-39-D Janów. Przedsiębiorstwo Gepol. Poznań, 2003. Opracowanie ekofizjograficzne dla gminy Olsztyn. Opr.: I. Maszczyńska. Częstochowa, grudzień 2003. Opracowanie wyników badań jakości wód podziemnych państwowego monitoringu środowiska na terenie województwa śląskiego oraz wyniki badań ilościowych w roku 2005. Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Górnośląski. Sosnowiec, styczeń 2006 Ortofotomapa - wykonana na podstawie zdjęcia lotniczego monochromatycznego w skali 1:13000 (nalot z 2003 r.). Plan gospodarki odpadami dla gminy Olsztyn, PPUH BaSz mgr inż. Bartosz Szymusik, Olsztyn Końskie, 2006. Program wykorzystania wod podziemnych, w szczegolności termalnych i leczniczych, w wybranych obszarach wojewodztwa śląskiego. Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN. Kraków, 2008. Projekt zagospodarowania złoża piasków budowlanych Przymiłowice. Oprac.: S.Stolarski. Częstochowskie Przedsiębiorstwo Geologiczne Sp. z o.o. Częstochowa, luty 1998. Przeglądowa mapa geomorfologiczna Polski 1 : 500 000. Red.: L. Starkel. Ark. Kraków. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, 1980. Raport o stanie sanitarnym powietrza w województwie śląskim w roku 2008, Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Katowicach, Katowice, 2009. Rąkowski W., Walczak M., Smogorzewska M. 2007. Rezerwaty przyrody w Polsce Południowej. Instytut Ochrony Środowiska. Warszawa. Stan środowiska w województwie śląskim w 2008 r. Inspekcja Ochrony Środowiska, Śląski Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Katowice 2009. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Olsztyn druga edycja, przyjęte uchwałą Nr VIII/64/2003 Rady Gminy Olsztyn z dnia 10 lipca 2003 r. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1 : 50 000, Ark. Częstochowa (845). Oprac.: Bardziński W., Lewandowski J., Więckowski R., Zieliński T. - Instytut Geologiczny. Wydawnictwa Geologiczne. Warszawa, 1982. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1 : 50 000, Ark. Janów (846). Oprac.: Heliasz Z., Ptak B., Więckowski R., Zieliński T. - Instytut Geologiczny. Wydawnictwa Geologiczne. Warszawa, 1982. Szponar A., Rinke Z., Metody badań geografii fizycznej. Cz.I Praktyczne zastosowanie geografii fizycznej. Uniwersytet Wrocławski, Wrocław 1981. Uproszczony plan urządzenia lasu na lata 2008 2017. Gmina: Olsztyn. Powiat: Częstochowski. Stan na 1.01.2008 r. PW Krameko Sp. z o.o. 9

Wniosek o ustanowienie stref ochronnych ujęć wód podziemnych z utworów jury górnej: Mirów, Olsztyn, Krasawa, Biskupice, Bukowno (miasto: Częstochowa, gminy: Mstów, Olsztyn). Oprac.: J.Mizera. Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Okręgu Częstochowskiego S.A. Częstochowa, listopad 2009. Wody podziemne. Informacja o stanie środowiska w 2006 r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach. http://www.katowice.pios.gov.pl/ Wody podziemne. [w:] Opracowanie metodyki kartograficznego odwzorowania waloryzacji stanu środowiska przyrodniczego na terenach poddanych silnej antropopresji górnictwa i przemysłu na obszarze województwa śląskiego. Praca zbiorowa pod red. M. Sikorskiej - Maykowskiej. Państwowy Instytut Geologiczny. Warszawa, 2001. Zieliński T.: Ciekawostki geologiczne. Jurajskie gminy Janów i Olsztyn. Mapa turystyczna 1:40 000. Wyd. Kartograficzne Compass, Kraków 2001. I. 3. ZAWARTOŚĆ, GŁÓWNE CELE PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ JEGO POWIĄZANIA Z INNYMI DOKUMENTAMI Zawartość i cele studium określone w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz w ustawie Prawo ochrony środowiska Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Olsztyn jest dokumentem planistycznym sporządzanym na podstawie art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2009 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym w celu określenia polityki przestrzennej gminy, w tym lokalnych zasad zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie z art. 9 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. Nr 118, poz. 1233), projekt studium obejmuje, przedstawione w formie tekstowej i graficznej: część określającą uwarunkowania, o których mowa w art. 10 ust. 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, wpływające na ustalenia kierunków i zasad zagospodarowania przestrzennego; część zawierającą ustalenia określające kierunki zagospodarowania przestrzennego, o których mowa w art. 10 ust. 2 ustawy wraz z rysunkiem, przedstawiającym te ustalenia w formie graficznej, a także granice obszarów, o których mowa w art. 10 ust. 2 cyt. ustawy; uzasadnienie zawierające objaśnienie przyjętych rozwiązań oraz syntezę ustaleń projektu studium. Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, w studium uwzględnia się uwarunkowania wynikające (w szczególności) z: dotychczasowego przeznaczenia, zagospodarowania i uzbrojenia terenu; stanu ładu przestrzennego i wymogów jego ochrony; stanu środowiska, w tym stanu rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej, wielkości i jakości zasobów wodnych oraz wymogów ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego; stanu dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej; 10

warunków i jakości życia mieszkańców, w tym ochrony ich zdrowia; zagrożenia bezpieczeństwa ludności i jej mienia; potrzeb i możliwości rozwoju gminy; stanu prawnego gruntów; występowania: - obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów odrębnych, - obszarów naturalnych zagrożeń geologicznych, - udokumentowanych złóż kopalin oraz zasobów wód podziemnych, - terenów górniczych; stanu systemów komunikacji i infrastruktury technicznej, w tym stopnia uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej, energetycznej oraz gospodarki odpadami; zadań służących realizacji ponadlokalnych celów publicznych. W części studium określającej kierunki zagospodarowania przestrzennego, zgodnie z art. 10 ust. 2 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz cyt. rozporządzeniem w sprawie zakresu projektu studium, uwzględnia się w szczególności: kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu terenów (dopuszczalny zakres i ograniczenia tych zmian, wytyczne ich określania w planach miejscowych); kierunki i wskaźniki dotyczące zagospodarowania oraz użytkowania terenów (minimalne i maksymalne parametry i wskaźniki urbanistyczne uwzględniające wymagania ładu przestrzennego, w tym urbanistyki i architektury oraz zrównoważonego rozwoju, tereny do wyłączenia spod zabudowy oraz wytyczne określania tych wymagań w planach miejscowych); obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody i krajobrazu kulturowego (wytyczne określania zasad w planach miejscowych, wynikające z potrzeb ochrony środowiska, o których mowa w art. 72 ustawy Prawo ochrony środowiska, obowiązujących ustaleń planów ochrony ustanowionych dla rezerwatów przyrody oraz innych form ochrony przyrody); obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej (wytyczne określania zasad w planach miejscowych, wynikające z potrzeb ochrony zabytków); kierunki rozwoju systemów komunikacji i infrastruktury technicznej (wytyczne określania w planach miejscowych wykorzystania i rozwijania potencjału już istniejących systemów oraz koordynacji lokalnych i ponadlokalnych zamierzeń inwestycyjnych); kierunki i zasady kształtowania rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej (w tym obszary, w których planuje się zmianę przeznaczenia gruntów leśnych na cele nieleśne). W projekcie studium wyznacza się ponadto obszary: na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym i ponadlokalnym, zgodnie z ustaleniami planu zagospodarowania przestrzennego województwa i programów zawierających zadania rządowe, służące realizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu krajowym; dla których obowiązkowe jest sporządzenie planu miejscowego na podstawie przepisów odrębnych, w tym obszary wymagające przeprowadzenia scaleń i podziału nieruchomości, a także obszary, dla których zamierza się sporządzić plan miejscowy; 11

rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 2000 m 2 ; przestrzeni publicznej; narażone na niebezpieczeństwo powodzi i osuwania się mas ziemnych; obiekty lub obszary, dla których wyznacza się w złożu kopaliny filar ochronny; wymagające przekształceń, rehabilitacji lub rekultywacji oraz inne obszary problemowe; a także granice terenów zamkniętych i ich stref ochronnych. Wymagania dotyczące projektu studium zawiera ponadto ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tj. Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.): Zgodnie z art. 71 ust. 1 cyt. ustawy: podstawę do sporządzania studium stanowią zasady zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska; w studium określa się rozwiązania niezbędne do zapobiegania powstawaniu zanieczyszczeń, zapewnienia ochrony przed zanieczyszczeniami oraz przywracania środowiska do właściwego stanu oraz ustala się warunki realizacji przedsięwzięć, umożliwiające uzyskanie optymalnych efektów w zakresie ochrony środowiska, zaś przeznaczenie i sposób zagospodarowania terenu powinny w jak największym stopniu zapewniać zachowanie jego walorów krajobrazowych. Zgodnie z art. 72 cyt. ustawy, w studium zapewnia się warunki utrzymania równowagi przyrodniczej i racjonalną gospodarkę zasobami, w szczególności poprzez: ustalanie (programów) racjonalnego wykorzystania powierzchni ziemi, w tym na terenach eksploatacji złóż kopalin, i racjonalnego gospodarowania gruntami; uwzględnianie obszarów występowania złóż kopalin oraz obecnych i przyszłych potrzeb eksploatacji tych złóż; zapewnianie kompleksowego rozwiązania problemów zabudowy (miast), ze szczególnym uwzględnieniem gospodarki wodnej, odprowadzania ścieków, gospodarki odpadami, systemów transportowych i komunikacji publicznej oraz urządzania i kształtowania terenów zieleni; uwzględnianie konieczności ochrony wód, gleby i ziemi przed zanieczyszczeniem w związku z prowadzeniem gospodarki rolnej; zapewnianie ochrony walorów krajobrazowych środowiska i warunków klimatycznych; uwzględnianie potrzeb w zakresie zapobiegania ruchom masowym ziemi i ich skutkom; uwzględnianie innych potrzeb w zakresie ochrony powietrza, wód, gleby, ziemi, ochrony przed hałasem, wibracjami i polami elektromagnetycznymi. Wymaga się ponadto, aby w studium, na podstawie opracowań ekofizjograficznych oraz cech elementów przyrodniczych i ich wzajemnych powiązań: przy przeznaczaniu terenów na poszczególne cele oraz przy określaniu zadań związanych z ich zagospodarowaniem w strukturze wykorzystania terenu, ustalać proporcje pozwalające na zachowanie lub przywrócenie na nich równowagi przyrodniczej i prawidłowych warunków życia; określać sposób zagospodarowania obszarów zdegradowanych w wyniku działalności człowieka, klęsk żywiołowych oraz ruchów masowych ziemi. 12

Zawartość dokumentu studium: Zgodnie z wymaganiami ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oceniany dokument zawiera część określającą uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego oraz kierunki zagospodarowania przestrzennego (ustalenia w zakresie polityki przestrzennej gminy). Cześć I - Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego obejmuje 11 działów: 1. Wprowadzenie: podstawa prawna, cele, zakres problematyki i skutki uchwalenia studium; podstawowe dane o gminie (status administracyjny, powierzchnia i obszar, sąsiedzi, liczba mieszkańców, podział na sołectwa); 2. Dotychczasowe zagospodarowanie terenów: użytkowanie terenów, użytki gruntowe, tereny zamknięte, stan ładu przestrzennego; 3. Dotychczasowe przeznaczenie terenów: w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, przeznaczenie gruntów rolnych na cele nierolnicze i gruntów leśnych na cele nieleśne; 4. Stan środowiska: złoża kopalin, wody podziemne i wody powierzchniowe, gleby, obszary cenne przyrodniczo prawnie chronione, warunki klimatyczne, warunki geologiczno-inżynierskie, walory przyrody nieożywionej, krajobraz; 5. Stan dziedzictwa kulturowego: obiekty objęte ochroną na podstawie rejestru zabytków, obiekty objęte ochroną oraz proponowane do objęcia ochroną na podstawie ustaleń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego; 6. Warunki i jakość życia mieszkańców: ludność, zasoby mieszkaniowe, infrastruktura społeczna; 7. Stan prawny gruntów; 8. Transport: układ drogowy, transport kolejowy; 9. Infrastruktura techniczna: zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków, zaopatrzenie w energię elektryczną, gaz i ciepło, gospodarka odpadami; 10. Wnioski do studium; 11. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Śląskiego. Część II - Kierunki zagospodarowania przestrzennego obejmuje 11 działów: 1. Kierunki zmian w strukturze przestrzennej oraz w przeznaczeniu terenów; 2. Kierunki i wskaźniki zagospodarowania oraz użytkowania terenów; 3. Zasady ochrony środowiska i jego zasobów; 4. Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego; 5. Kierunki rozwoju transportu; 6. Kierunki rozwoju systemów infrastruktury technicznej; 7. Obszary na których będą rozmieszczone inwestycje celu publicznego; 8. Obszary dla których należy sporządzić plany miejscowe; 9. Kierunki i zasady kształtowania rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej; 10. Obszary wymagające przekształceń, rehabilitacji lub rekultywacji; 11. Obszar problemowy. 13

Dokumenty powiązane: 1. Zaktualizowana Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, Rządowe Centrum Studiów Strategicznych, Warszawa 2005 r., 2. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa śląskiego, Marszałek Województwa Śląskiego, Katowice 2004 r., 3. Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000 2020, przyjęta Uchwałą nr II/37/6/2005 Sejmiku Województwa Śląskiego z dnia 4 lipca 2005 r., 4. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Olsztyn druga edycja, przyjęte uchwałą Nr VIII/64/2003 Rady Gminy Olsztyn z dnia 10 lipca 2003 r., 5. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Olsztyn dla miejscowości Kusięta, przyjęty Uchwałą Nr XXXI/232/2005 Rady Gminy Olsztyn z dnia 22 listopada 2005 r., 6. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Olsztyn dla miejscowości Turów i Bukowno, przyjęty Uchwałą Nr XXXI/233/2005 Rady Gminy Olsztyn z dnia 22 listopada 2005 r., 7. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Olsztyn dla miejscowości Zrębice i Krasawa, przyjęty Uchwałą Nr XXXI/234/2005 Rady Gminy Olsztyn z dnia 22 listopada 2005 r., 8. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Olsztyn dla miejscowości Biskupice, przyjęty Uchwałą Nr XXXI/235/2005 Rady Gminy Olsztyn z dnia 22 listopada 2005 r. 9. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Olsztyn dla miejscowości Olsztyn i Skrajnica, przyjęty Uchwałą Nr XXI/150/08 Rady Gminy Olsztyn z dnia 25 lipca 2008 r. 10. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Olsztyn dla miejscowości Przymiłowice, przyjęty Uchwałą Nr XXI/151/08 Rady Gminy Olsztyn z dnia 25 lipca 2008 r., 11. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Olsztyn dla kompleksów lasów państwowych, przyjęty Uchwałą Nr XXI/152/08 Rady Gminy Olsztyn z dnia 25 lipca 2008 r. 12. Opracowanie ekofizjograficzne dla potrzeb sporządzenia zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Olsztyn, Biuro Rozwoju Regionu w Katowicach, 2010 r. 14

I.4. METODYKA Przy opracowywaniu prognozy oddziaływania na środowisku przeprowadzono analizę dostępnych danych archiwalnych oraz opracowań opisujących środowisko przyrodnicze w rejonie Olsztyna. Ponadto przeprowadzono badania terenowe, które miały na celu bardziej szczegółowe rozpoznanie stanu i zasobów środowiska na analizowanym obszarze, a w szczególności określenie rodzajów siedlisk przyrodniczych, stopnia przekształceń środowiska oraz zachowania walorów przyrodniczych i krajobrazowych, a także lokalnych warunków fizjograficznych. W wyniku analizy materiałów źródłowych oraz prac terenowych określono jakość środowiska na danych terenach, odporność na degradację poszczególnych elementów środowiska oraz możliwości jego regeneracji. Ponadto przeanalizowano uwarunkowania prawne, wynikające przede wszystkim z istnienia obszarów i obiektów objętych ochroną prawną w oparciu o ustawy: o ochronie przyrody, Prawo wodne oraz Prawo geologiczne i górnicze. W oparciu o te kryteria dokonano oceny skutków ustaleń planu na środowisko. Określono wpływ projektowanego przeznaczenia terenu na poszczególne komponenty środowiska. W przypadku niekorzystnego oddziaływania wskazano na przyczynę uciążliwości lub zagrożeń oraz zaproponowano rozwiązania alternatywne lub ograniczające negatywny wpływ na środowisko. Skutki dla środowiska oceniono zarówno w odniesieniu do obecnego stanu zagospodarowania terenu oraz w odniesieniu do wcześniej obowiązujących ustaleń planistycznych, które niniejszy dokument zmienia. W drugim przypadku, ocena odnosi się do potencjalnego wpływu na środowisko jako bezpośredniej konsekwencji uchwalenia dokumentu. Ocenia się też czy korzystniejsze dla środowiska są projektowane zmiany ustaleń Studium, czy ustalenia dotychczas obowiązujące oraz skutki dla środowiska w przypadku braku realizacji dokumentu. Na podstawie diagnozy stanu środowiska i uwarunkowań planistycznych dokonano syntetycznej oceny wpływu projektu planu na środowisko, uwzględniając wagę oraz rodzaj skutków dla środowiska. Skutki mogą być zarówno negatywne jak i pozytywne. Skutki negatywne wiążą się z faktem umożliwienia realizacji określonych przedsięwzięć oraz warunkami ich realizacji, wpływających niekorzystnie na stan środowiska. Skutki pozytywne mogą się natomiast wiązać ze zmianą polityki przestrzennej gminy na bardziej przyjazną środowisku (rezygnacja z zainwestowania niektórych terenów lub zmiana funkcji na mniej uciążliwą, wprowadzenie zasad i wymogów odnośnie ochrony środowiska ograniczających skutki niekorzystne). Wagę skutków ujęto w czterostopniowej skali: 0 brak oddziaływania lub oddziaływanie nieistotne, 1 - słabe oddziaływanie na środowisko (± - słabe pozytywne i negatywne oddziaływanie na środowisko), 2 średnie oddziaływanie na środowisko; 3 silne oddziaływanie na środowisko. Należy nadmienić, że prognozowane niekorzystne skutki dla środowiska zasadniczo nie wykraczają poza oddziaływanie lokalne, aczkolwiek w przypadku oddziaływania na wody podziemne skutki niekorzystne mogą się uwidaczniać również w obrębie sąsiednich gmin. 15

II. OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA NA TERENACH OBJĘTYCH PROJEKTEM ORAZ NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ZNACZĄCYM ODDZIAŁYWANIEM II. 1. BUDOWA GEOLOGICZNA Podłoże skalne gminy Olsztyn znajduje się w obrębie Monokliny Śląsko-Krakowskiej, zbudowanej z utworów mezozoicznych zalegających na sfałdowanych skałach paleozoicznych. Monoklina zapada pod kątem 1-5 w kierunku północno-wschodnim, ku osi Niecki Miechowskiej. Monoklina została pocięta systemem uskoków o generalnym przebiegu SW-NE. Głębsze partie monokliny tworzą zróżnicowane utwory triasu, na których zalegają osady jury. Serię triasu kończą iły, iłowce i mułowce z wkładkami piaskowców lub skał węglanowych. Spąg osadów jury znajduje się na terenie gminy na głębokości ok. 290 m w Dębowcu i zagłębia się zgodnie z kierunkiem zapadania monokliny. Utwory jury dolnej (lias) to piaski, piaskowce i mułowce. Jurę środkową tworzą w spągowej części profilu piaski i piaskowce żelaziste warstw kościeliskich. Pokrywa je seria ilasto - mułowcowa z syderytami (tzw. iły rudonośne). Stropowe partie jury środkowej budują glaukonitowe wapienie piaszczyste i margliste. Zasadniczą część przedkenozoicznego, przypowierzchniowego podłoża skalnego Olsztyna stanowią węglanowe skały osadowe jury górnej. Ich spąg tworzą wapienie scyfiowe z przeławiceniami margli warstw prędziszowskich, na których zalegają wapienie gruboławicowe z czertami i amonitami warstw zawodziańskich. Skały warstw zawodziańskich występują powszechnie w zachodniej części Gminy, na powierzchni odsłaniają się w kulminacjach terenu - budują wzniesienia w rejonie Biskupic, Skrajnicy oraz zachodniej części Kusiąt, w tym niższe partie Zielonej Góry. Dalej na wschód przykryte są osadami młodszymi. Masyw Sokolich Gór, wzniesienia Olsztyńskich Skał, Gór Towarnych i inne kulminacje na południe i północ od Kusiąt, a także w rejonie Zrębic i Krasawej budują jasne wapienie skaliste i detrytyczne. Skały te odsłaniają się również miejscami w rejonie Turowa. Na nierównej powierzchni wapieni skalistych leżą wapienie płytowe dolne o zmiennej, kilku kilkunastometrowej miąższości. Na nich osadził się 10-15 metrowy pakiet margli, przechodzących w górze profilu w wapienie płytowe górne o miąższości 40 50 m. Utwory te występują w północno wschodniej części Gminy, odsłaniają się głównie w rejonie Joachimowa, Przymiłowic, Bukowna i Celin. Na północ od Bukowna na opisanych wyżej skałach zalegają wapienie kredowate. Powierzchnia osadów jury jest silnie urzeźbiona, wskutek intensywnej erozji (szczególnie krasowieniu), trwającej do schyłku dolnej kredy i przerwanej zalewem morskim. Osady morskie kredy górnej zostały na omawianym obszarze całkowicie usunięte podczas paleogenu i neogenu. Spękania i dyslokacje tektoniczne związane z ruchami górotwórczymi sprzyjały rozwojowi głęboko sięgających lejów krasowych, systemów jaskiń oraz powstawaniu uwałów. Pustki krasowe były następnie wypełniane glinami, iłami i piaskami zwietrzelinowymi (piaski formierskie). Formy takie licznie występują w rejonie Biskupic, Turowa i Bukowna. Niektóre sięgają przyszło 80 m głębokości. Schyłek pliocenu i starszy plejstocen cechuje postępująca denudacja, jedynie pozostałości najstarszych zlodowaceń zachowały się w głębokim obniżeniu kopalnej doliny pra-warty. 16

Pokrywa osadów plejstoceńskich, wypełniająca obniżenia terenu między wzgórzami, związana jest głównie z akumulacją lodowcową i wodnolodowcową podczas zlodowacenia odry (środkowopolskie). Są to wodnolodowcowe piaski różnoziarniste i żwiry, piaski i żwiry moren czołowych (lokalnie z głazami), ilasto piaszczyste gliny zwałowe, a miejscami również piaski i żwiry akumulacji szczelinowej i kemy. W obniżeniu doliny pra-warty zalegają piaski i mułki zastoiskowe, przykryte gliną zwałową. Młodszy plejstocen reprezentują piaski i żwiry oraz piaski rzeczne budujące dwa - trzy poziomy terasowe oraz eoliczne piaski pylaste. Schyłek plejstocenu i początek holocenu reprezentują eluwia piaszczyste glin zwałowych, piaski i gliny zwietrzelinowe na stokach wzniesień oraz piaski eoliczne (w wydmach i pokrywowe) w obrębie doliny Warty oraz w obniżeniach między wzgórzami. W holocenie miała miejsce akumulacja piasków rzecznych i namułów w dwóch najniższych poziomach terasowych Warty i związanych z nią dolin cieków powierzchniowych oraz namuły den dolin martwych i denudacyjnych, epizodycznie niosących wodę. Nasypy antropogeniczne to głównie niewielkie hałdy pozostałe w sąsiedztwie niektórych wyrobisk po eksploatacji kopalin. II. 2. ZŁOŻA KOPALIN I ICH EKSPLOATACJA Na terenie gminy Olsztyn oraz w jej bezpośrednim sąsiedztwie udokumentowano znaczną ilość złóż kopalin. Tab.1. Zestawienie udokumentowanych złóż ujętych w Bilansie zasobów złóż kopalin...(2009) Kopalina Nazwa złoża Stan zagospodarowania wapienie i margle przemysłu Kielnik- Olsztyn 1) zaniechane wapienniczego Choroń 2) rozpoznane wstępnie wapienie i margle przemysłu cementowego Mstów rozpoznane szczegółowo Biskupice X rozpoznane wstępnie Kąty Chorońskie zaniechane Krasawa II 3) rozpoznane wstępnie Kotysów rozpoznane szczegółowo piaski formierskie Krótka Wieś rozpoznane wstępnie Podgrabie rozpoznane wstępnie Wolnica-Zapasieka rozpoznane wstępnie Zrębice zaniechane Zrębice I rozpoznane wstępnie Hodalina 4) rozpoznane szczegółowo piaski i żwiry Łysa Górka rozpoznane wstępnie [kruszywo naturalne] Przymiłowice zaniechane Zaborze eksploatowane 1) przeznaczone do skreślenia z Bilansu...; 2) aktualnie w całości poza granicami gm. Olsztyn; 3) kopalina towarzysząca: kruszywa naturalne; 4) przyjęta dokumentacja geologiczna; nie figuruje w Bilansie... Obecnie eksploatowane jest tylko złoże piasków i żwirów Zaborze. Kopalinę stanowią piaski eoliczne pokrywowe i wydmowe. Wydobycie rozpoczęto na podstawie koncesji 2/92 OS.III.7512/3/91/92 udzielonej przez wojewodę częstochowskiego dnia 27 stycznia 1992 r. z 17

okresem ważności do 1 października 2015 r. i zmienianej w latach późniejszych. W koncesji ŚR-V- 7412/4/6/00 Wojewoda Śląski dnia 10 października 2000 r. ustanowił granice obszaru i terenu górniczego Zaborze I (powierzchnie, odpowiednio, 89,44 ha i 119,36 ha). Aktualnie eksploatacja prowadzona jest w obszarze górniczym Zaborze II, znajdującym się w granicach terenu górniczego Zaborze II. Zmiana nazwy spowodowana była przekształceniami organizacyjnymi koncesjonariusza, nie zmieniono granic obszaru i terenu górniczego ani okresu obowiązywania koncesji. Wyrobisko jest sukcesywnie rekultywowane w kierunku leśnym. Eksploatacja piasków wydmowych prowadząca do likwidacji form wydmowych wpływa lokalnie niekorzystnie na walory krajobrazowe Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd. W przypadku złoża Zaborze wpływ ten łagodzony jest otoczeniem wyrobiska większym kompleksem leśnym. W południowo zachodniej części gminy, pod terenem leśnym, w latach 1959 1970 wydobywano metodą podziemną rudy żelaza ze złoża Dębowiec (kop.). W granicach Olsztyna znajdował się fragment obszaru górniczego Dębowiec oraz dwa szyby (wodny i wentylacyjny). Wody dołowe odprowadzane były kanałem do osadnika znajdującego się pomiędzy Sokolimi Górami i Górą Biakło. Eksploatację rud prowadzono w kopalni Dębowiec na stosunkowo dużej głębokości (blisko 100 m). Obecność potencjalnie nie zaciśniętych wyrobisk na takiej głębokości może utrudniać posadowienie jedynie obiektów budowlanych o dużym nacisku na podłoże. Wokół zlikwidowanych szybów nie wyznaczano stref bezpieczeństwa wyłączonych z możliwości zabudowy. Ewentualna lokalizacja obiektów budowlanych w sąsiedztwie szybów bezwzględnie wymaga sporządzenia specjalistycznej ekspertyzy oceniającej stan szybu i warunki dopuszczalności posadowienia konkretnego obiektu budowlanego. Ze względu na rolę w regionalnej strukturze przyrodniczej rekomenduje się pozostawić cały kompleks lasu Dębowiec bez zabudowy. Na terenie Gminy prowadzono w przeszłości eksploatację kopalin, w różnym czasie, zarówno jako koncesjonowaną działalność gospodarczą jak również w sposób nie kontrolowany, co obecnie jest sprzeczne z obowiązującym prawem. Pozostałością są różnej wielkości kamieniołomy, łomy, glinianki i piaskownie. Część z nich nadaje się do rekreacji (z wyłączeniem działalności mogącej grozić zanieczyszczeniem wód podziemnych) inne zaleca się pozostawić samorekultywacji. Należy przeciwdziałać deponowaniu odpadów w wyrobiskach. II. 3. WODY PODZIEMNE Wody podziemne zretencjonowane są w osadach przepuszczalnych tworzących czwartorzędowe, jurajskie i triasowe piętra wodonośne. Czwartorzędowe piętro wodonośne związane jest z utworami piaszczystymi i piaszczysto żwirowymi. W sposób ciągły występuje tylko w obniżeniach i dolinach rzecznych, przede wszystkim w dolinie Warty. Wzdłuż kuesty górnojurajskiej czwartorzędowy poziom wód podziemnych łączy się z poziomem górnojurajskim, z którego jest tu zasilany. Wody poziomu czwartorzędowego występują płytko w miejscach występowania glin oraz margli. W rejonie Kusiąt stwierdzono wody zawieszone na glinach. Jest to poziom o niskiej wydajności i zmiennej jakości wód. Wahania położenia zwierciadła poziomu czwartorzędowego sięgają ok. 2 m. W okresach suchych na części obszaru wody te zanikają. Jurajskie piętro wodonośne jest dwudzielne. Poziom niższy budują piaski i piaskowce żelaziste warstw kościeliskich, poziom wyższy - wapienie keloweju i oksfordu. Na omawianym obszarze znaczenie gospodarcze ma jedynie poziom wyższy. 18

Środkowojurajski poziom wodonośny zasilany jest wodami opadowymi w strefie wychodni (najbliższe w rejonie Konopisk) oraz wodami czwartorzędowymi w głębokich dolinach rzek. W dolinie Warty w zachodniej części gminy Olsztyn jest odizolowany od poziomu czwartorzędowego iłowcami i mułowcami bajosu i batonu. Utwory te rozdzielają również oba poziomy wodonośne jury. Wody poziomu górnojurajskiego wypełniają przede wszystkim szczeliny i pustki pochodzenia krasowego oraz spękania w strefach dyslokacji tektonicznych. Mają z reguły zwierciadło swobodne. Zasilanie następuje bezpośrednio z powierzchni, wodami opadowymi lub rzecznymi, albo poprzez gliny zwietrzelinowe lub przepuszczalne osady wodnolodowcowe bądź rzeczne. Położenie zwierciadła wód waha się w granicach ok. 3 m. Jest to poziom zasobny w wodę dobrej jakości (za wyjątkiem obszarów sąsiadujących od północnego wschodu z Hutą Częstochowa poza gminą Olsztyn). Triasowe piętro wodonośne związane jest z dolomitami i wapieniami wapienia muszlowego (trias środkowy). Skały te zalegają na głębokości od ok. 400 m. p.p.t. przy zachodniej granicy Gminy i zapadają w ogólnym kierunku północno wschodnim. Są dobrze odizolowane od wodonośców jurajskich. W szczelinach i porach skalnych zalegają wody słodkie, o mineralizacji ok. 0,4 g/dm3 oraz nieznacznie podwyższonej temperaturze (20-23,5oC). Zwierciadło wód jest napięte, wydajność pojedynczego otworu szacuje się na ok. 50 m3/h. Wobec obfitego występowania łatwo dostępnych wód w poziomie górnojurajskim, zasoby wód triasowych pozostają rezerwą o odległej perspektywie wykorzystania. Jurajskie warstwy wodonośne zaliczono do Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) wydzielonych, według kryteriów ilościowych i jakościowych (Kleczkowski red., 1990), dla ochrony najcenniejszych zasobów o znaczeniu krajowym. Są to zbiorniki: - Częstochowa W (GZWP nr 325), obejmujący utwory przepuszczalne jury środkowej (warstwy kościeliskie). Znaczne obszary w rejonie Dębowca zostały wyłączone z GZWP ze względu na złą jakość wód i utrzymujące się jeszcze skutki drenażu, spowodowane dawną eksploatacją rud żelaza. - Częstochowa E (GZWP nr 326), obejmujący uszczelinione i często skrasowiałe wapienie skaliste jury górnej (oksfordu). Podstawowe znaczenie dla gminy Olsztyn (a także Częstochowy), a w konsekwencji - podstawowe uwarunkowanie dla planowania przestrzennego w Gminie, ma GZWP nr 326 Częstochowa E. Bardzo słaby stopień izolacji warstwy wodonośnej skałami słaboprzepuszczalnymi oraz szczelinowo-krasowe warunki migracji wód i zanieczyszczeń powodują, że zbiornik ten na terenie gminy Olsztyn jest narażony w stopniu wysokim na zanieczyszczenie - czas pionowej migracji zanieczyszczeń z powierzchni do warstwy wodonośnej wynosi nie więcej niż 5 lat. Według danych państwowego monitoringu środowiska, wody GZWP nr 326 (kontrolowane na terenie Gminy w Olsztynie Lipówce) utrzymują się, w ostatnich pięciu latach, w II klasie (wody dobrej jakości), ze względu na zawartość wapnia, fosforanów i azotanów. W 2007 roku stwierdzono w tym punkcie wody III klasy (wody zadawalającej jakości), o czym decydowało podwyższone stężenie azotanów. Spełnione są wymogi Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 roku w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi [Dz. U. Nr 61 poz. 417]. Duże zasoby pozwalają zaspokajać potrzeby ludności w skali ponadlokalnej, wymagane jest jednak podporządkowanie użytkowania terenu w rejonie zasilania GZWP ograniczeniom niezbędnym dla utrzymania dobrej jakości wody. 19