Co na temat tych zwolnień stanowi najnowsze orzecznictwo? Usługi statutowe świadczone przez organizacje członkowskie są zwolnione od podatku VAT. Jednakże zakres tego zwolnienia często bywa zbyt wąsko rozumiany. O czym przekonuje najnowsze orzecznictwo sądowe. Usługi statutowe świadczone przez organizacje członkowskie, gdzie indziej nie sklasyfikowane (PKWiU poz. 91) podlegają zwolnieniu przedmiotowemu od podatku VAT. Tak wynika z art. 43 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, a dokładnie z pozycji 10 załącznika nr 4 do tej ustawy. Oznacza to, że wszystkie usługi zawarte w dziale PKWiU 91, jeśli oczywiście są to usługi wyłącznie statutowe, czyli przewidziane przez statut organizacji członkowskich, za które są pobierane składki członkowskie, podlegają zwolnieniu od podatku VAT. Do działu PKWiU 91 zaliczone zostały: - 1. usługi świadczone przez pozostałe organizacje członkowskie (91.3 PKWiU), w tym - 2. usługi świadczone przez organizacje członkowskie, gdzie indziej nie sklasyfikowane (91.33.1 PKWiU) oraz - 3. usługi świadczone na rzecz indywidualnych grup społecznych (91.33.12 PKWiU). 1 / 5
Jednym z rodzajów organizacji członkowskich są spółki wodne. Są to organizacje osób fizycznych i prawnych, które nie działają w celu osiągnięcia zysku i jednocześnie jest to działalność społecznie użyteczna. Tak wynika z art. 164 ust. 1 Prawa wodnego. Zdaniem J. Szachułowicza. jednym z podstawowych celów spółek wodnych jest wykonanie, utrzymanie i eksploatacja urządzeń wodnych zapewniających wodę dla ludności. Urządzenia zapewniające ludności wodę kształtują istotne warunki i poziom życia ludności, gdyż zasoby wody występują w ograniczonych ilościach. Jest to działalność podstawowa spółek wodnych o charakterze zaspokojenia potrzeb powszechnych jej członków. Ponadto spółki te nie mogą prowadzić działalności wynikającej z ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków (t.j. z 2006 r. Dz. U. Nr 123, poz. 858). Wskazana ustawa, zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków, określa bowiem jako zadanie własne gmin wykonywane za pomocą komunalnych przedsiębiorstw wodno-kanalizacyjnych. A zatem działalność ta nie może stanowić statutowej działalności spółek wodnych (J. Szachułowicz, Prawo wodne. Komentarz, Wydawnictwo LexisNexis, Warszawa 2006, s. 346-348). W związku z tym spółka wodna nie jest przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym (M. Krzyszczak, Nowa ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, M. Prawn. 2002/7/310). Z przedstawionych wywodów wynika, że spółki wodne są społecznymi organizacjami członkowskimi, które świadczą usługi gdzie indziej niesklasyfikowane na rzecz swoich członków, tj. indywidualnych grup społecznych. Zatem ze statutu danej spółki wodnej wynika, że nie prowadzi ona działalności w zakresie uregulowanym ustawą o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i o zbiorowym odprowadzaniu ścieków. A ponadto jej celem jest utrzymanie i eksploatacja urządzeń wodociągowych służących do: 1. zapewnienia wody dla potrzeb członków, 2. ochrony wody przed zanieczyszczeniem, 3. ochrony przed powodzią, 2 / 5
4. wykorzystywania wody do celów przeciwpożarowych, 5. utrzymywania wód. Postanowienia statutu pokrywają się zaś z treścią art. 164 ust. 3 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229 ze zm.) i nie ulega wątpliwości, że ww. usługi są usługami wyłącznie statutowymi. Oznacza to, że zaopatrywanie przez spółkę wodną, w ramach działalności statutowej, w wodę swoich członków na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz.535 ze zm.) jako usługa wymieniona w załączniku nr 4 do ustawy pod pozycją nr 10 korzysta ze zwolnienia przedmiotowego z podatku od towarów i usług (tak np. w wyroku WSA w Krakowie z dnia 18 listopada 2008 roku o sygn. akt I SA/Kr 1274/08 ). Nie można przy tym zgodzić się z poglądem, że zaopatrzenie przez spółkę wodną na rzecz jej członków w wodę powinno być zgodnie z art. 41 ust. 2 ustawy o VAT opodatkowane stawką 7% jako usługa wymieniona w załączniku nr 3 do ustawy pod pozycją 138, tj. usługi w zakresie rozprowadzania wody. Taka klasyfikacja miałaby miejsce, gdyby spółka wodna świadczyła ww. usługi nie na rzecz swoich członków lub gdy usługę taką świadczyłoby komunalne przedsiębiorstwo wodno-kanalizacyjne działające w ramach ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków (t.j. z 2006 r. Dz. U. Nr 123, poz. 858). W innym przypadku przepis art. 43 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT mógłby okazać się pusty w stosunku do spółek wodnych lub innych organizacji społecznych, bowiem zawsze znajdzie się w klasyfikacji statystycznej określenie usługi świadczonej na rzecz swoich członków przez te organizacje, bowiem w zasadzie wszystkie usługi zostały sklasyfikowane w PKWiU (tak np. w wyroku NSA z dnia 27 czerwca 2008 roku o sygn. akt I FSK 968/07 ). 3 / 5
Należy ponadto podkreślić, że zarówno w niektórych poglądach judykatury, jak i organów podatkowych eksponowany jest pogląd, że działalność statutowa wykonywana przez spółkę wodną lub związek spółek wodnych na rzecz jej członków nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, ponieważ nie zostaje spełniona przesłanka odpłatności świadczonych usług. O odpłatności możemy mówić bowiem tylko wówczas, gdy istnieje bezpośredni związek między świadczoną usługą a otrzymanym z tego tytułu wynagrodzeniem. Wynagrodzenie powinno mieć charakter wzajemny i ekwiwalentny, tzn. powinna istnieć bezpośrednio i jasno zindywidualizowana korzyść na rzecz świadczącego usługę. Składki wpłacane przez członków nie są bezpośrednio związane ze świadczeniem konkretnych usług na ich rzecz i jako takie nie mogą być uznane za zaliczki za świadczone usługi. Przychody pochodzące ze składek członkowskich nie rodzą zobowiązania podatkowego w podatku od towarów i usług, bowiem nie mieszczą się w katalogu czynności opodatkowanych wymienionych w art. 5 ust. 1 ustawy o VAT. Nadto w wyroku z dnia 18 września 2006 r., sygn. akt III SA/Wa 1976/06 (opubl. w: M. Podat. 2007/5/36) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, że składki członkowskie są opłacane przez członków stowarzyszenia z racji przynależności do stowarzyszenia i tworzą majątek, który służy realizacji celów statutowych. Nie ma żadnych podstaw prawnych, by twierdzić, że składki stanowią wynagrodzenie za realizację celów statutowych. O odpłatności usługi można by mówić wówczas, gdyby stowarzyszenie w zamian za korzyści finansowe świadczyło usługi realizowane w ramach celów statutowych na rzecz innych osób niż członkowie stowarzyszenia. W uzasadnieniu cyt. wyroku podkreślono, że stanowisko organów podatkowych w powyższym zakresie jest błędne. Poddając je ocenie przede wszystkim należy mieć - zdaniem sądu - na względzie regulację zawartą w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, zgodnie z którą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Natomiast stosownie do postanowień art. 8 ust. 1 tej ustawy przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7. Zatem koniecznym warunkiem opodatkowania usługi jest to, aby była ona świadczona odpłatnie. 4 / 5
W świetle przestawionych poglądów brak jest podstaw, aby uznać, że składki członkowskie pobierane od członków spółek wodnych świadczą o odpłatności usługi; konsekwencji prowadzi to do opodatkowania podatkiem od towarów i usług. W rezultacie należało dojść do wniosku, że zaopatrywanie przez spółkę wodną, w ramach prowadzonej przez nią działalności statutowej w wodę swoich członków, na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, jako usługa wymieniona w załączniku nr 4 do ustawy pod pozycją nr 10 korzysta ze zwolnienia z podatku od towarów i usług. 5 / 5