Usługi rozliczeniowe i Krajowa Izba Rozliczeniowa Formy rozliczeń pieniężnych między dłużnikiem a wierzycielem są uzależnione od: Wykorzystywanego w tym celu pieniądza (gotówkowy, bezgotówkowy, elektroniczny) Uczestniczących podmiotów (dłużnik, wierzyciel, bank dłużnika, bank wierzyciela, izba rozliczeniowa, bank centralny) Kwoty rozliczenia: rozliczenia wysokokwotowe (w Polsce powyżej 1 mln PLN, w strefie euro 50 tys.eur) lub rozliczenia detaliczne Czasu niezbędnego do zrealizowania całego cyklu rozliczeniowgo (system off-line opóźnienia pomiędzy operacjami, system on-line czas rzeczywisty). Rozliczenia bezgotówkowe (RB) RB polega na obciążeniu rachunku dłużnika w jego banku oraz uznaniu rachunku wierzyciela w jego banku. Warunki konieczne przeprowadzania RB: Posiadanie rachunków rozliczeniowych przez obie strony transakcji Funkcjonowanie banku korespondenta (bank centralny), który prowadzi rachunki banków biorących udział w transakcji. W RB bierze udział co najmniej pięć podmiotów: Wierzyciel Dłużnik Bank wierzyciela Bank dłużnika Bank banków Formy rozliczeń bezgotówkowych Polecenie przelewu Polecenie zapłaty Rozliczenie za pomocą czeku Rozlicznie za pomocą karty kredytowej lub debetowej
Bankowe inkaso dokumentów (faktur) Faktoring Okresowe rozliczenie saldami (kompensacyjne) Polecenie przelewu PP jest dyspozycją wydaną bankowi przez właściciela rachunku obciążenia jego rachunku określoną kwotą i uznania tą kwotą rachunku wskazanego poleceniu. Inicjuje dłużnik Może być wykonywane przez bank w formie usługi stałych zleceń Może być składane na standardowym formularzu lub przy zastosowaniu technik elektronicznych. Podstawą wystawienia pp jest istnienie pokrycia u trasata. Powinno być zrealizowane w tym samym dniu lub w następnym dniu roboczym po przyjęciu jeżeli stan r-ku dłużnika na to pozwala. Polecenie zapłaty Jest dyspozycją wydana przez wierzyciela bankowi dłużnika na obciążenie rachunku dłużnika i uznanie rachunku wierzyciela. Inicjowane przez wierzyciela Wymaga umowy banku dłużnika i banku wierzyciela o wzajemnym honorowaniu poleceń zapłaty oraz zgody na wykonanie polecenia wydanego przez dłużnika. Prawo ogranicza możliwość wykorzystania PZ do rozliczania określonych umów (umowa o pracę) oraz maksymalną kwotę rozliczenia (10 tys. Euro dla dłużników - osób fizycznych i 100 tys. Euro dla podmiotów prawnych) PZ ma zastosowanie głównie przy rozliczeniach bezspornych. Rozliczenie za pomocą czeku Gotówkowe stanowią dyspozycję wystawcy czeku udzieloną jednostce banku do obciążenia jego r-ku kwotą, na którą czek został wystawiony oraz wypłaty tej kwoty osobie wskazanej w treści czeku (imienny) lub okazicielowi (na okaziciela). Rozrachunkowy stanowi dyspozycję wystawcy czeku udzieloną jednostce banku prowadzącego jego r-k do obciążenia tego r-ku kwotą, na którą czek został wystawiony i oraz uznania tą kwotą r-ku osoby wskazanej w treści czeku. Mogą mieć wyłącznie formę papierową.
Rozliczenia międzybankowe Rachunek LORO jest rachunkiem innego banku w danym banku, np. banku zagranicznego w banku krajowym Rachunek NOSTRO jest rachunkiem danego banku w innym banku np. rachunek banku krajowego w banku zagranicznym występuje w aktywach. Rachunek LORO banku prowadzącego jest jednocześnie rachunkiem NOSTRO banku posiadającego rachunek. Rozliczenie dokonuje się poprzez obciążenie rachunku NOSTRO banku dłużnika w banku wierzyciela bądź uznanie rachunku LORO banku dłużnika w banku wierzyciela. W rozliczeniach krajowych wszystkie banki posiadają rachunki NOSTRO w banku centralnym. Krajowa Izba Rozliczeniowa Misja KIR S.A. Wspieramy kreowanie nowoczesnej i innowacyjnej gospodarki realizując bezpieczną i niezawodną elektroniczną wymianę informacji, w tym w zakresie rozliczeń międzybankowych". KIR S.A. została powołana w 1991 r. z inicjatywy 16 największych banków, w tym Narodowego Banku Polskiego oraz Związku Banków Polskich Swoje usługi kieruje do instytucji bankowych, finansowych, dużych przedsiębiorstw z sektora telekomunikacyjnego i energetycznego, firm działających w obszarze e-commerce oraz administracji państwowej Izba opracowuje i wprowadza na rynek innowacyjne rozwiązania z dziedziny wymiany informacji elektronicznej, które wywierają znaczący wpływ na tworzenie polskiej e- gospodarki Ogólna charakterystyka działalności KIR S.A. KIR S.A. realizuje międzybankowe, bezgotówkowe transakcje płatnicze system ELIXIR (dla płatności w walucie krajowej) i EuroELIXIR (dla płatności krajowych i transgranicznych w euro) w 2007 r. KIR S.A. po raz pierwszy rozliczyła ponad 1 mld transakcji płatniczych jest jedną z największych europejskich izb rozliczeniowych jako pierwsza firma w Polsce i jedna z pierwszych w Europie zaoferowała usługi podpisu elektronicznego SZAFIR. Od 2003 r. na mocy decyzji Ministra Gospodarki KIR S.A. jest kwalifikowanym podmiotem świadczącym usługi certyfikacyjne w zakresie wydawania certyfikatów kwalifikowanych oraz znaczników czasu.
KIR stosuje w rozliczeniach międzybankowych clearing macierzowy (wartość rozliczeń międzybankowych w 2007 r. wynosiła około 640 mld zł) W 2007 r. w systemie Elixir rozliczały się 53 banki Usługi rozliczeniowe System rozliczeniowy, odpowiadający angielskiemu pojęciu clearing system określa się jako zbiór procedur, za pomocą których instytucje finansowe prezentują i wymieniają dane oraz dokumenty związane z przekazywaniem funduszy lub papierów wartościowych do innych instytucji finansowych. Systemy rozliczeniowe ELIXIR oraz EuroELIXIR prowadzone przez KIR zawierają mechanizm służący do obliczenia wzajemnych należności i zobowiązań poszczególnych uczestników wraz z mechanizmem gwarancji rozrachunku. Należności i zobowiązania wynikające z rozliczeń w ramach systemu rozliczeniowego regulowane są w ramach systemu rozrachunkowego (settlement system) prowadzonego przez NBP Elixir System ELIXIR umożliwia wymianę komunikatów rozliczeniowych przeznaczonych do obsługi uznaniowych i obciążeniowych instrumentów płatniczych oraz komunikatów nie podlegających rozliczeniu, przeznaczonych do przekazywania informacji oraz realizacji reklamacji i kontroli ELIXIR to przede wszystkim system rozliczeń dokonywanych pomiędzy uczestnikami izby pozwala na rozliczanie komunikatów wymienianych pomiędzy poszczególnymi jednostkami wewnątrz danego uczestnika Izba oferuje uczestnikom bezpłatną aplikację ELIXIR-OK, która m.in. weryfikuje poprawność komunikatów i przygotowuje je do wysyłki do aplikacji centralnej systemu KIR rozlicza otrzymane zlecenia w trakcie 3 sesji dziennych Saldo tych rozliczeń jest uwzględniane na rachunkach banku dłużnika i wierzyciela w NBP
Harmonogram sesji Elixir Nr sesji Otwarcie wejścia Zamknięcie wejścia Początek sesji rozrachunkowej w NBP I 16:00 (D-1) 9:30 (D) 10:30 (D) 11:00 (D) II 9:30 (D) 13:30 (D) 14:30 (D) 15:00 (D) III 13:30 (D) 16:00 (D) 17:00 (D) 17:30 (D) Koniec sesji rozrachunkowej i przekazanie wyników do banków Każdego dnia roboczego odbywają się 3 sesje rozliczeniowe w systemie ELIXIR : poranna (I), popołudniowa (II) i wieczorna (III). Niektóre komunikaty są rozliczane są tylko w ramach wybranych sesji.