POMORSKI URZĄD WOJEWÓDZKI W GDAŃSKU WYDZIAŁ POLITYKI SPOŁECZNEJ PROTOKÓŁ KONTROLI PROBLEMOWEJ NR PS-II.431.3.4.2015 Przeprowadzonej w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Kościerzynie Kontrola przeprowadzona zgodnie z planem kontroli na rok 2015 1
I. Warunki organizacji kontroli Jednostka kontrolowana; Kontrolę przeprowadzono w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Kościerzynie z siedzibą przy ul. Krasickiego 4 (określanym poniżej skrótem PCPR). Jednostka kontrolująca: Kontrolę prowadził Zespół Inspektorów Wydziału Polityki Społecznej Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku w składzie: 1. Ewa Szczypior starszy inspektor wojewódzki - kierująca pracami Zespołu, - upoważnienie PS-II.0030.158.2015 z dnia 24 czerwca 2015 r. 2. Małgorzata Szady starszy inspektor wojewódzki upoważnienie PS-II.0030.157.2015 z dnia 24 czerwca 2015 r. Termin kontroli: Kontrolę przeprowadzono w dniu 30 czerwca 2015 r. Okres podlegający kontroli: realizacja zadań własnych powiatu w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie w 2014 r. Podstawy prawne przeprowadzonej kontroli: Ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz. U. z 2009 r. Nr 31 poz. 206, z późn. zm.) Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 poz. 182, z późn. zm.) Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180 poz.1493, z późn. zm.) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 3 czerwca 2011 r. w sprawie nadzoru i kontroli nad realizacją zadań z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 126 poz. 718) Zakres kontroli problemowej: Zadania własne powiatu objęte przedmiotem kontroli Przedmiot kontroli ocenie podlegać będą: a) dokumenty formalne, stanowiące podstawę prawną do realizacji zadań powiatu w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, b) opracowane i przyjęte programy służące działaniom profilaktycznym, mającym na celu udzielenie specjalistycznej pomocy, zwłaszcza w zakresie promowania i wdrażania prawidłowych metod wychowawczych w stosunku do dzieci w rodzinach zagrożonych przemocą w rodzinie, c) poziom istniejącej infrastruktury pomocowej i jej dostępność w tym funkcjonowanie Punktu Interwencji Kryzysowej (PIK), d) zakres współpracy z instytucjami i organizacjami działającymi na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie, e) zasoby kadrowe i lokalowe Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie oraz Punktu Interwencji Kryzysowej pod kątem zagwarantowania odpowiedniego poziomu usług. 2
Osoby udzielające wyjaśnień; 1. p.o. Dyrektor PCPR w Kościerzynie pani Marzena Hinca 2. Pracownik Punktu Interwencji Kryzysowej PCPR w Kościerzynie pani Magdalena Milewczyk Przed przystąpieniem do działań kontrolnych dokonano wpisu do zeszytu kontroli PCPR w dyrektora jednostki prowadzącej o: prawie odmowy podpisania protokołu i obowiązku złożenia na piśmie do dyrektora Wydziału Polityki Społecznej Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku w terminie 7 dni od dnia otrzymania protokołu, wyjaśnień przyczyn tej odmowy. prawie zgłoszenia na piśmie do dyrektora Wydziału Polityki Społecznej Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku umotywowanych zastrzeżeń, dotyczących ustaleń zwartych w protokole w terminie 7 dni od dnia otrzymania protokołu. W przypadku zgłoszenia zastrzeżeń do protokołu, o których mowa powyżej, termin odmowy podpisania protokołu wraz z podaniem jej przyczyn biegnie od dnia doręczenia stanowiska dyrektora Wydziału Polityki Społecznej Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku wobec zastrzeżeń. odmowa podpisania protokołu kontroli nie stanowi przeszkody do podpisania protokołu przez zespół inspektorów i sporządzenia zaleceń pokontrolnych oraz skierowania wystąpienia pokontrolnego. ( 16 Rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 23 marca 2005r w sprawie nadzoru i kontroli w pomocy społecznej Dz. U. z 2005r Nr 61 poz. 543). II. Podstawa do ustaleń kontroli: Ustaleń do protokołu dokonano na podstawie: wglądu w dokumenty merytoryczne i formalne dotyczące realizowanych zadań, wyjaśnień udzielanych przez osoby reprezentujące podmiot, oględzin placówki, miejsca realizacji zadania. III. Ustalenia kontrolne: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Kościerzynie jest jednostką organizacyjną powiatu kościerskiego, realizującą zdania z zakresu pomocy społecznej, a także zadania własne powiatu w zakresie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie i obowiązujących w tym obszarze aktów wykonawczych. Centrum w 2014 roku działało na podstawie Statutu przyjętego uchwałą nr XVIII/31/2012 Rady Powiatu w Kościerskiego z dnia 30 marca 2012 r. (załącznik nr 1) oraz Regulaminu Organizacyjnego przyjętego uchwałą nr 158/178/2013 Zarządu Powiatu w Kościerskiego z dnia 11 grudnia 2013 r. (załącznik nr 2) oraz późniejszych regulaminów przyjętych uchwałą nr 70/223/2014 przez Zarząd Powiatu Kościerskiego z dnia 30 lipca 2014 r (załącznik nr 3) oraz uchwałą nr 105/237/2014 przez Zarząd Powiatu Kościerskiego z dnia 22 października 2014 r. (załącznik nr 4).W ślad za tymi zmianami Dyrektor PCPR w 2014 roku czterokrotnie zmieniał swoim zarządzeniem z kolejnymi numerami 1, 5, 9, 45 schemat organizacyjny oraz wewnętrzną strukturę komórek organizacyjnych Centrum (załączniki od numeru 5 do 8). Zmiany dotyczyły ograniczania etatów pracowniczych w komórkach organizacyjnych. PIK, jako wewnętrza komórka organizacyjna PCPR, zaczynał pracę z 2 etatami od stycznia do końca marca 2014r. następnie dysponował tylko 1 etatem do 13 października 2014r., a od 14 października do czasu kontroli tylko 0,5 etatu, co znajduje potwierdzenie w schemacie organizacyjnym PCPR obowiązujący w tym czasie (załącznik nr 9), natomiast zadania pozostawały cały czas niezmienione i zawarte w 15 wszystkich w/w. regulaminów. 3
Komórka powołana została do zapewnienia 1.Kompleksowej pomocy psychologicznej dla osób i rodzin w sytuacji kryzysu psychicznego poprzez: a) Prowadzenie interwencji kryzysowej osobiście w siedzibie Centrum oraz jak najbliżej miejsca pobytu osób potrzebujących, b) Prowadzenie poradnictwa psychologicznego indywidualnego i rodzinnego, c) Prowadzenie terapii indywidualnej i rodzinnej w sytuacjach skrajnie urazowych (katastrofa, nagła śmierć, żałoba, przemoc w rodzinie, próby samobójcze, itp.), 2. Prowadzenia specjalistycznego poradnictwa prawnego, 3. Współpraca z innymi instytucjami i jednostkami organizacyjnymi systemu pomocy społecznej, zakładami opieki zdrowotnej, organami wymiaru sprawiedliwości, prokuraturą. Policją, placówkami systemu oświaty oraz innymi podmiotami, których działalność statutowa przewiduje szeroko rozumianą pomoc społeczną, 5. Korzystanie z pomocy wolontariuszy w celu udzielenia wsparcia i pomocy, 6. Udzielanie informacji o prawach i uprawnieniach klientów. PIK kieruje Dyrektor. Punkt Interwencji Kryzysowej, w którym obecnie pracuje tylko pani Magdalena Milewczyk, znajduje się w budynku PCPR do którego wchodzi się głównym wejściem. Pomieszczenia są dostosowane do realizacji usług specjalistów, aby jak najszybciej udzielać wsparcia w radzeniu sobie osobom z aktualnym kryzysem i budowaniem motywacji do pozytywnych zmian. W 2014 roku w PIK najpierw pracowały 4 osoby udzielające wsparcia: 2 na umowę o pracę ( pedagodzy) i 2 osoby na umowę zlecenie ( psycholog, pedagog) oraz 1 osoba wolontariusz ze Stowarzyszenia PRO BONO udzielała porad prawnych, co pozwalało na codzienny dostęp do usług specjalistów. Natomiast od października drastycznie ograniczono możliwość funkcjonowania PIK i dyżur pełnił jedynie pedagog tylko w poniedziałki i piątki od 11do18. Dramatycznie zmniejszyło to możliwości wsparcia osób w kryzysie, w tym osób uwikłanych w przemoc w rodzinie i dlatego zmalała liczba klientów PIK. Obecnie poziom świadczonych usług w obszarach interwencyjnym, socjalno bytowym i terapeutyczno wspomagającym realizowany jest w niewystarczającym zakresie z powodu braku zatrudnienia niezbędnych specjalistów. Na terenie PIK znajdują się dwa pomieszczenia dla indywidualnego kontaktu z psychologiem, pedagogiem, pracownikiem socjalnym czy prawnikiem oraz pomieszczenie sanitarne, aneks kuchenny. Dotychczasowy zespół pomocowy posiadał niezbędne kwalifikacje w zakresie pracy w obszarze przeciwdziałania przemocy w rodzinie (załącznik nr 10). W trakcie czynności kontrolnych ustalono, że PIK nie posiada możliwości udzielenia schronienia osobom w kryzysie gdyż powiat kościerski nie zapewnia miejsc całodobowych, interwencyjnego pobytu dla osób doznających przemocy w rodzinie mimo, że jest to zadanie własne i warunkuje często skuteczność udzielanego wsparcia i pomocy tym 4
osobom. Ustalono również, że łącznie w 2014 roku udało się, mimo ograniczeń kadrowych, objąć wsparciem psychologicznym 288 osób, 45 osób pomocą prawną, udzielono też 162 porady telefoniczne i przeprowadzono 4 interwencje w miejscu zamieszkania. PIK nadal współpracował z panem Krzysztofem Sarzałą, który brał czynny udział w jego tworzeniu, jako filii Ośrodka Pomocy Osobom Pokrzywdzonym Przestępstwem (Projekt Ministerstwa Sprawiedliwości) dzięki czemu przeprowadzono 3 spotkania superwizyjne. Uchwałą nr XXVIII/97/2012 Rady Powiatu Kościerskiego z dnia 30 listopada 2012 r. przyjęty został Program przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w powiecie kościerskim na lata 2012-2016 (załącznik nr 11). Celami głównymi programu są: A. zwiększenie skuteczności ochrony rodziny, a w szczególności dzieci, przed przemocą. W celach szczegółowych ujęto: 1. Systematyczne diagnozowanie i monitorowanie zjawiska przemocy w rodzinie, 2. Rozwijanie działań profilaktycznych, a w szczególności dotyczących dzieci w rodzinach zagrożonych przemocą, B. Zmniejszenie skali zjawiska przemocy w rodzinie i jego destrukcyjnych, długofalowych skutków 1. Zwiększenie skuteczności interwencji mających na celu zatrzymanie przemocy 2. Zapewnienie osobom dotkniętym przemocą w rodzinie dostępu do miejsc specjalistycznego wsparcia, pomocy psychologicznej i tymczasowego schronienia 3. Zwiększenie skuteczności udzielonego wsparcia i pomocy 4. Zwiększenie skuteczności działań interwencyjnych wobec osób, co do których istnieje podejrzenie, że stosują przemoc. Program jest dokumentem przygotowanym rzetelnie i zgodnie z wiedzą oraz zapisami legislacyjnymi obowiązującymi w momencie jego tworzenia. Zapisy zawierają proces wdrażania programu i przewidują coroczne monitorowanie oraz ewaluację, w tym określono, że w roku 2014 zostanie przeprowadzona ewaluacja szczegółowa, która zostanie podana do publicznej wiadomości w celu weryfikacji skuteczności projektu. W trakcie kontroli nie zidentyfikowano działań diagnozujących i monitorujących skalę zjawiska przemocy w rodzinie, nie ma też programów profilaktycznych mających na celu udzielenie specjalistycznej pomocy, zwłaszcza w zakresie promowania i wdrażania prawidłowych metod wychowawczych w stosunku do dzieci w rodzinach zagrożonych przemocą w rodzinie, ale dostrzeżono realizację działań profilaktycznych skierowanych do rodzin zagrożonych przemocą, szczególnie w rozwiązaniach pieczy zastępczej. W 2014 roku rozpropagowano kampanię Rzecznika Praw Dziecka REAGUJ. MASZ PRAWO poprzez przekazanie materiałów informacyjnych do gmin powiatu kościerskiego, przeprowadzono warsztaty dla rodzin zastępczych propagujących stosowanie metod wychowawczych bez użycia przemocy oraz informujące o zagrożeniach w internecie. W ramach ograniczania destrukcyjnych i długofalowych skutków stosowania przemocy w rodzinie podjęto współpracę gminnymi podmiotami odpowiedzialnymi za przeciwdziałanie przemocy w rodzinie oraz Zespołami Interdyscyplinarnymi. Programy profilaktyczne i terapeutyczne Zarządzeniem Nr 29 /2013 Dyrektora Centrum Administracyjnego Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych z dnia 1 sierpnia 2013 r wprowadzono w celu zapewnienia działań zapobiegającym nasilaniu się zachowań agresywnych i antyspołecznych wynikających z traumatycznych, przemocowych doświadczeń w rodzinie 5
biologicznej w placówkach ( załącznik nr 12). A w roku 2015 wprowadzono Politykę Ochrony dzieci przed krzywdzeniem i zapewnienie im bezpieczeństwa w Placówkach Opiekunczo- Wychowawczych w Kościerzynie (załącznik nr 13) który określa procedury interwencyjne, dostęp dzieci do internetu, ochronę wizerunku dziecka, zasady bezpiecznych relacji personel-dziecko. PCPR rozpoczął prace nad opracowaniem takich procedur także dla rodzin zastępczych. W ramach działań zwiększających skuteczność sytemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie pracownicy PIK i MOPS Kościerzyna zorganizowali Konferencję, w ramach Tygodnia Pomocy Osobom Pokrzywdzonym Przestępstwem oraz dyżurowali w Domu Kultury udzielając aktualnych informacji o prawach i możliwościach uzyskania pomocy. Aktywnie również uczestniczyli w obchodach Światowego Dnia Zdrowia i debacie o problemach nieletnich na terenie powiatu kościerskiego, które są zagrożone uzależnieniem i stosują agresje, jako metodę rozwiązywania konfliktów. W 2014 roku pracownicy PCPR brali udział w szkoleniach z zakresu procedury Niebieskie Karty, Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniu - warsztatach pracy z klientem. Kontrolerzy analizując dokumentację zwrócili uwagę, że mimo zapisów w powiatowym programie przeciwdziałania przemocy skierowanych do osób stosujących przemoc, nie został przygotowany i nie jest realizowany program koerekcyjno-edukacyjny dla sprawców przemocy w rodzinie, ani nie podjęto innych działań wspierających osoby stosujące przemoc w zmianie zachowań i skutecznym zatrzymaniu przemocy. W trakcie kontroli analizowano również finansowanie realizacji zadań w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie i zgodnie z Zaświadczeniem podpisanym przez p.o. Dyrektora PCPR panią Marzenę Hinca placówka nie posiadała w 2014 r. rozdziału 85205, ale w rozdziale 85218 zabezpieczono środki finansowe w wysokości 54 763, 60 zł wydatkowane na wynagrodzenie specjalistów ds. pracy z rodziną i interwencji kryzysowej zatrudnionych na umowę o pracę oraz psychologa i pedagoga zatrudnionego na umowę zlecenie, którzy zapewnili funkcjonowanie PIK (załącznik nr 14), ale nie zabezpieczają one realizacji dobrego powiatowego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie. W dniu kontroli środki finansowe zapewniające zatrudnienie specjalistów na rok 2015 wynosiły w rozdziale 85218 tylko 16 154 zł, czyli pokrywały ½ etatu pedagoga i nie mogą zapewnić realizacji nawet wszystkich zadań zapisanych w 15 regulaminu organizacyjnego PCPR w Kościerzynie (załącznik nr15). Już po zakończeniu kontroli został przesłany do Wydziału nowy regulamin organizacyjny PCPR, który precyzuje zasady i tryb funkcjonowania PIK w Kościerzynie (załącznik nr 16). Zapisy regulaminu jeszcze bardziej rozszerzają zadania Punktu, które są niezbędne i bardzo uzasadnione, aby realizować zadania powiatu z zakresu ustawy o pomocy społecznej i ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, ale wymagają znacznego wzrostu finansowania i rozwoju ofert innych instytucji służących rozwiązywaniu problemów osób i rodzin zagrożonych oraz już uwikłanych w przemoc w rodzinie. 6
Współpraca z podmiotami zewnętrznymi: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Kościerzynie wraz z specjalistyczną komórką jaką jest Punkt Interwencji Kryzysowej, nawiązało współpracę z Centrum Interwencji Kryzysowej w Gdańsku, Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej w Kościerzynie, z gminnymi zespołami interdyscyplinarnymi, Gminnymi Ośrodkami Pomocy Społecznej, Policją, placówkami oświatowymi, sądami i prokuraturą, Gminnymi Komisjami Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, kuratorami. Pracownicy PCPR uczestniczą także w szkoleniach organizowanych przez Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Pomorskiego Urzędu Marszałkowskiego. Wnioski z kontroli W wyniku przeprowadzonych czynności kontrolnych nie stwierdzono nieprawidłowości, ale uchybienia w toku realizacji zadań własnych powiatu z zakresu ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie prowadziło swoją działalność w ograniczonym zakresie, uzyskując ocenę pozytywną z uchybieniami. Jednostka kontrolowana: Dyrektora PCPR w Kościerzynie Marzena Hinca Kontrolujący: Starszy Inspektor Wojewódzki Ewa Szczypior Starszy Inspektor Wojewódzki Małgorzata Szady Gdańsk 31 lipca 2015 r. Protokół sporządza się w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach jeden dla kierownika jednostki kontrolowanej, drugi dołączony zostanie do akt kontroli WPS PUW. 7