NAWIGACJA MOTOPARALOTNIOWA CZYLI JAK LATAĆ NA ZAWODACH I NIE TYLKO

NAWIGACJA MOTOPARALOTNIOWA CZYLI JAK LATAĆ NA ZAWODACH I NIE TYLKO

CO POTRZEBUJEMY ŻEBY ZACZĄĆ Spis treści: MAPY MAPNIK POMOCE NAWIGACYJNE PIÓRNIK WIEDZA O TWOJEJ MOTOPARALOTNI Rejestrator GPS PIERWSZA TRASA JAK NAWIGOWAĆ WYSOKOŚCI LOTU CompeGPS,See You, Google Earth KALKULATOR NAWIGACYJNY (OPEN OFFICE) PRZYKŁADOWE KONKURENCJE

MAPY topograficzne najlepiej odwzorowują teren nad którym lecimy SKALA MAPY optymalna dla nas to 1:100 000 ZABEZPIECZENIE MAPY - folia przezroczysta matowa, można na niej pisać flamastrami, a potem z njej ścierać. MAPNIK - różne rodzaje i wykonania, ma być bezpieczny i wygodny w użyciu podczas lotu. Nie powinien utrudniać startu!!! To jest skorowidz najlepszych map dostępnych w kraju produkuje je: WZKart Wojskowe Zakłady Kartograficzne Warszawa Aleje Jerozolimskie 97

To jest dobra mapa ma wiele szczegółów i dobrze odwzorowane lasy i miasta

Na tej mapie jedynie dojedziesz z Raszyna do Nadarzyna porównaj ja z poprzednią to ten sam rejon.

To warto wiedzieć : System odniesienia WGS 84 Elipsoida WGS-84 stała się podstawowym układem odniesienia w systemach nawigacji satelitarnej. Przy używaniu map opartych na innym układzie należy wprowadzać poprawki. Chociaż większość odbiorników nawigacji satelitarnej ma zaprogramowaną możliwość wyświetlania pozycji w innych układach, obecnie trwa proces upowszechniania map opartych o WGS-84.

Przykłady mapników i ich mocowanie.

Żeby można było nawigować mapnik musi być obrotowy zawsze ustawjamy mapę zgodnie z kierunkiem lotu!!!

Wykreślanie trasy. Najważniejsza czynność przed lotem. Precyzyjnie naniesiona trasa na mapę zapewnia mam szanse wykonania lotu tak jak go zaplanowaliśmy.

POMOCE NAWIGACYJNE BUSOLA CZY KOMPAS Naklejona na mapę róża wiatrów ułatwia szybkie sprawdzenie prawidłowo obranego kursu lotu. Busola jest mniej zawodna, ale dobrze działający kompas wystarczy do określenia z grubsza obranego kursu. Większość lotów i tak nawigujemy z mebli porównując mapę z terenem. Dlatego tak ważna jest dokładność odwzorowania terenu na mapie.

POMOCE NAWIGACYJNE CZAS LOTU Nawet najprostszy stoper pomoże Ci w określeniu twojej prędkości lotu i odpowie na pytanie czy dolecisz tam gdzie zaplanowałeś.

PIÓRNIK Podstawowe przyrządy w pełni wystarczające do naniesienia i policzenia trasy zaplanowanego lotu. Skalówki Kątomierz nawigacyjny W prosty sposób umożliwi Ci wyznaczenie kursu magnetycznego dla poszczególnych odcinków trasy. Dzięki nim policzysz długości poszczególnych odcinków trasy. Przy skali mapy 1:100 000, 1 cm na mapie to 1 km w terenie.

PIÓRNIK Oczywiście wszystko można policzyć na kartce ale kalkulator zdecydowanie nam to ułatwi.

PIÓRNIK WODOODPORNE CIENKIE PONIŻEJ 1 mm Flamastry Cyrkiel Folia samoprzylepna matowa Nożyczki Ostry nóż Spirytus (może być skażony) Chusteczki jednorazowe Białe kartki samoprzylepne To wszystko przyda się do kreślenia na mapie. Flamastry, cyrkiel do łuków, nożyczki i nuż do dopasowania mapy w mapniku, spirytus i chusteczki do ścierania z mapy źle naniesionej trasy i białe kartki umożliwjajace wpisanie i naklejenie na mapnik dodatkowych ważnych informacji potrzebnych podczas lotu, o których możemy po prostu zapomnieć.

CO POWINNIŚMY WIEDZIEĆ O SWOJEJ PARALOTNI żeby zaplanować trasę musisz poznać (ustalić) podstawowe parametry swojego sprzętu 1. Prędkości : Maksymalna minimalna (bezpiecznego lotu) Przy ustawieniu trymerów 0 Przy pozostałych ustawieniach trymerów (+ -) To samo plus speed Ekonomiczna (najmniejsze spalanie) przy największym wznoszeniu Uwaga!!! Wszystkie prędkości max. to prędkości stabilnego lotu bez utraty wysokości.

Jak już będziesz miał odpowiednia wiedze o swojej motoparalotni możesz zacząć świadomie planować swoją trasę. Przykładowe parametry: Nazwa V Spalanie Uwagi konfiguracji [km/h] [l/h] Najwolniej 37,0 2,95 Trymer wolno, sterówki koło karabinków M2 39,0 3,09 Trymer na -2 Zero 41,0 3,13 Trymer na 0 Ekono 42,1 3,30 Trymer na +3 P4 46,0 3,37 Trymer na +4 Poziom 59,5 3,42 Trymer na szybko, speed z bloczkami na 3 cm Najszybciej 64,0 3,91 Trymer szybko, speed na maks

REJESTRACJA LOTU Bez niego nie sprawdzimy czy nasz plan lotu został zrealizowany. Do tego celu wystarczy zwykły GPS. Zarejestruje on naszą trasę i umożliwi sprawdzenie czy na pewno byliśmy tam gdzie zamierzaliśmy polecieć. MLR 24 XC AMOD MICRO LOGGER GPS-y UWAGA!!! ZAWSZE Z FUNKCJĄ CZASU NIE DROGI!!!

PIERWSZA TRASA 1. Planujemy ją w rejonie w którym najczęściej latamy. 2. Jeżeli średnio przebywamy w powietrzu w jednym locie np. ok. 1h to trasę lotu planujemy na 45 minut, przy założeniu prędkości lotu w środku zakresu paralotni. 3. Sprawdzamy siłę i kierunek wiatru (prognoza) oraz organoleptycznie. 4. Nie planujemy zbyt skomplikowanej trasy ( tylko odcinki proste ) ewentualnie jeden krótki odcinek po łuku. 5. Nie planujemy zbyt długich odcinków po prostej ( robi się nudno) i nie o to nam chodzi. 5. Ustalamy sobie bramkę wylotową i wlotową trasy ( lotnisko służy do startów i lądowań ) 6. UWAGA!!! Korzystamy tylko z MAPY, BUSOLI, STOPERÓW, GPS jest zasłonięty i nie mamy możliwości w czasie lotu sprawdzić swojej pozycji. 7. Pamiętamy żeby włączyć REJESTRATOR (GPS) i umieszczamy go w takim miejscu które zostało wcześniej sprawdzone ( dostępność sygnału ).

LECIMY!!! JAK NAWIGOWAĆ??? Po starcie: 1. nabieramy wysokości 2. ustawiamy trymery na wybrane wartości lotu 3. robimy clear pokładu, mapnik, speed, busola, stopery 4. z odpowiednią wysokością kierujemy się w stronę bramki otwierającej trasę 5. ustawiamy mapnik (obracam mapę)na kierunku w stronę pierwszego punktu zwrotnego 6. kierujemy się w stronę bramki równolegle do pierwszego odcinka trasy 7. Sprawdzamy kurs na busoli 8. wybieramy charakterystyczny punkt na przedłużeniu pierwszego odcinka ( na horyzoncie) 9. znajdujemy charakterystyczny punkt na pierwszym odcinku trasy 10. oba punkty dalszy i bliższy powinny być w jednej osi 11. wlatujemy w bramkę startową, uruchamiamy stopery 12. lecimy do pierwszego PKT. 13. podczas lotu (nawet w miejscu gdzie jesteśmy pewni naszej pozycji) nieustannie śledzimy naszą pozycje na mapie. 14. jeżeli to możliwe (nie torbi ) trzymamy palec na mapie w miejscu gdzie aktualnie się znajdujemy UWAGA!!! Nasz wzrok wyprzedza nasze pozycje na mapie!!! Dlatego warto co jakiś czas spojrzeć pionowo w dół żeby zweryfikować swoją aktualną pozycje z mapą.

15. dolatujemy do pierwszego PKT 16. przed PKT1 obracamy mapę na kierunek PKT2, odczytujemy zapisany kurs między PKT 1-2 17. robimy zwrot 18. sprawdzamy czas (jeżeli możemy to go zapisujemy ) porównujemy go zakładanego w planie lotu 19. sprawdzamy kurs na busoli czy jest zgodny z zaplanowanym 20. powtarzamy czynność z szukaniem punktów charakterystycznych 21. lecimy do PKT3 WYSOKOŚĆ LOTU W naszym codziennym lataniu jesteśmy przyzwyczajeni do częstych zmian wysokości. Przy locie nawigacyjnym staramy się utrzymać stałą wysokość. Ułatwia to obserwacje i porównywanie mapy do terenu. Z doświadczenia można założyć że minimalna wysokość lotu to 150m. Uwaga!!! Czym teren bardziej zróżnicowany wysokościowo (górzysty) tym należy lecieć wyżej. Lecąc na małej wysokości nie jesteśmy w stanie zauważyć np. ukrytej w dolinie miejscowości, którą wyraźnie widzimy na mapie.

CENNE WSKAZÓWKI!!! 1. Staramy się lecieć po kursie, korygując odchyłki spowodowane np. bocznym wiatrem. Korytarz w konkurencjach nawigacyjnych z reguły ma 200m i bardzo łatwo z niego wylecieć. 2. Wlatując na punkt zwrotny (PKT) trasy staramy się mieć go dokładnie pomiędzy nogami jeżeli widzimy go z boku to przy wysokości 150 m nasza odchyłka może być większa niż 100 m i PKT. nie zostanie zaliczony. 3. Jeżeli do PKT. lecimy z wiatrem ( duża prędkość ) to zwrot na nowy kierunek robimy w przeciwną stronę niż wynika z trasy i wykonując nawrót ponownie wlatujemy w PKT. Zapewnia nam to większe prawdopodobieństwo trafienia jednocześnie nasz rejestrator będzie miał czas na zamarkowanie PKT.

I CO DALEJ JAK JUŻ ZNAJDZIEMY LOTNISKO I WYLĄDUJEMY Teram możemy obejrzeć gdzie tak naprawdę byliśmy poprzez dowolny program edytujący mapy i track-i np. Google Earth. Czerwona linia to zaplanowana trasa niebieska to nasz przelot.

CZASAMI BYWA JEDNAK TROCHĘ GORZEJ

INNE PROGRAMY Dość przyjazny i niezbyt drogi jest program CompeGPS. Program ten pozwala przede wszystkim na kalibrowanie map na których latamy. Wyznaczanie tras, wyznaczanie PKT, ich cylindrów oraz korytarzy przelotowych. Podobnie działa program SeeYou, i pewnie wiele innych. Zaopatrzenie się w takie oprogramowanie znacznie ułatwia planowanie i analizę tras. Programy te mierzą również odległości pomiędzy PKT co znacznie ułatwia planowanie tras przy deklaracjach czasu.

Obraz skalibrowanej mapy w programie Compe Gps Air.

Możliwość oglądania szczegółów

Obraz zarejestrowanej trasy przelotu pomiędzy naniesionymi wcześniej PKT i wyznaczonymi strefami zakazanymi NFZ

ANALIZATOR TRAS Dzięki arkuszowi kalkulacyjnemu typu Excell istnieje możliwość znacznego przyspieszenia opracowania tras. Jeszcze parę lat temu robiliśmy to wszystko na piechotę teraz korzystamy z analizatora stworzonego przez Wojtka Domańskiego, naszego stałego team leader i współwłaściciela firmy Dudek Paragliders. Jednak dla zaczynających latanie nawigacyjne zdecydowanie odradzamy korzystanie z takiej pomocy. Żeby móc wykorzystać takie narzędzie trzeba najpierw zrozumieć co chcemy nim wykonać. Dlatego na początek polecam prace z kalkulatorem i linijką.

ANALIZA TRASY PO ŁUKU Wiatr prognozowy Miara kątowa łuku Wymiary łuku Kierunek [º] 200 Kąt początkowy [º] 180 Promień [km] 8,000 V [km/h] 7,0 Kąt końcowy [º] 360 Długość [km] Przyrost kąta [º] 2 Długość obliczona [km] 25,133 Liczba 90 Odcinki Długość [º] 180 Długość [km] 0,279 Konfiguracje Najwolniej M2 Zero Ekono P4 Poziom Najszybciej V paralotni [km/h] 37,0 39,0 41,0 42,1 46,0 59,5 64,0 Spalanie [l/h] 2,95 3,09 3,13 3,30 3,37 3,42 3,91 T trasy [h:m:s] 00:37:08 00:35:22 00:33:46 00:32:56 00:30:20 00:23:49 00:22:14 V śr [km/h] 40,6 42,6 44,7 45,8 49,7 63,3 67,8 Paliwo [l] 1,83 1,82 1,76 1,81 1,70 1,36 1,45 Odcinek Kąt drogi T odc T odc T odc T odc T odc T odc T odc # [º] [h:m:s] [h:m:s] [h:m:s] [h:m:s] [h:m:s] [h:m:s] [h:m:s] 1 270 00:00:30 00:00:28 00:00:26 00:00:26 00:00:23 00:00:18 00:00:16 2 272 00:00:29 00:00:28 00:00:26 00:00:26 00:00:23 00:00:18 00:00:16 3 274 00:00:29 00:00:28 00:00:26 00:00:25 00:00:23 00:00:18 00:00:16 4 276 00:00:29 00:00:27 00:00:26 00:00:25 00:00:23 00:00:18 00:00:16 5 278 00:00:29 00:00:27 00:00:26 00:00:25 00:00:23 00:00:17 00:00:16 6 280 00:00:29 00:00:27 00:00:26 00:00:25 00:00:23 00:00:17 00:00:16 7 282 00:00:28 00:00:27 00:00:25 00:00:25 00:00:23 00:00:17 00:00:16 8 284 00:00:28 00:00:27 00:00:25 00:00:25 00:00:22 00:00:17 00:00:16

PRZYKŁADOWE KONKURENCJE Task 1 NAWIGACJA precyzyjna - 3D Zadanie polega na przeleceniu trasy zgodnie z wyznaczonymi punktami (PKT) przez organizatora. Cylinder punktu to walec o promieniu 100m i wysokości 100m. Każdy PKT ma określaną wysokość podstawy cylindra. Prawidłowe zaliczenie PKT to przelot przez cylinder umieszczony wirtualnie w przestrzeni. Wysokość podstawy cylindra dla poszczególnych PKT jest podana jako wysokość bezwzględna w odniesieniu do poziomu morza. Elewacja lotniska to 1010 ft (300 m) n.p.m. (zgodnie AIP Polska dla EPKA). W konkurencja nie ma kolejności startu. Start może nastąpić po otwarciu okna startowego. Przelot przez punkt zamykający trasę musi nastąpić najpóźniej o godzinie określonej przez organizatora. Bramka otwierająca trasę to PKT 001-002. Bramka zamykająca trasę to PKT 003-004. Kolejność PKT. 001-002->9-> 6->3->23->16->15->22->12->10->2- >21->25->26->1->7->18 ->003-004 Podczas zadania są aktywne następujące NFZ 2, 4, 7, 10, 11. Pozostałe NFZ nie są aktywne. PKT trasy z podaną wysokością podstawy cylindra.

PKT trasy z podaną wysokością podstawy cylindra. PKT 9-550m PKT 6-600m PKT3 500 PKT 16-750m PKT 23 600m PKT 15-500m PKT 10 850m PKT 12-800m PKT 22 700m PKT 2 650m PKT 21 700m PKT 25 550m

Task 6. Nawigacja precyzyjna - latanie po okręgach. Zadanie polega na jak najdokładniejszym obleceniu trasy wyznaczonej przez organizatora. Zasady: Organizator przed konkurencją udostępnia zawodnikom mapę z naniesionymi punktami trasy. PKT-0, to środek okręgów o promieniach 2, 3 i 4 km. Pozostałe PKT, są w następujący sposób przyporządkowane do poszczególnych okręgów : Okrąg o promieniu 2 km PKT 8 Okrąg o promieniu 3 km PKT 6 Okrąg o promieniu 4 km PKT 4 Pilot po starcie otwiera trasę na PKT 001-002 i kieruje się na dowolnie wybrany przez siebie PKT przelatuje przez niego, a następnie przelatuje trasę wyznaczoną przez okrąg do niego przyporządkowany. Po przeleceniu okręgu kieruje się na kolejny dowolnie, wybrany z dwóch pozostałych PKT i następnie oblatuje przyporządkowany do niego okrąg. Kolejno kieruje się na ostatni PKT i analogicznie oblatuje okrąg do niego przyporządkowany. Po przeleceniu ostatniego okręgu pilot kieruje się na PKT 003-004 gdzie zamyka trasę przelotu. UWAGA!!! W celu uniknięcia lotów na kierunkach kolizyjnych ustala się następującą zasadę: Okręgi o promieniu 2 i 4 km należy oblatywać zgodnie z kierunkiem wskazówek zegara ( w prawo ) Okrąg o promieniu 3 km należy oblatywać przeciwnie do kierunku wskazówek zegara ( w lewo ) Szerokość korytarza wynosi 200 m. Start do konkurencji odbywa się z decku startowego bez zachowania kolejności startu. Prawidłowość oblotu trasy jest sprawdzana w punktach kontrolnych jawnych (PKT- ), oraz ukrytych nie znanych pilotowi. Organizator określi czas na wykonanie tego zadania. Kary: Nie otwarcie i nie zamknięcie trasy 0 punktów za konkurencje. Lądowanie poza lotniskiem 0 punktów za konkurencje. Błędny kierunek oblotu okręgu 0 punktów za punkty uzyskane na tym okręgu. Błędne przyporządkowanie PKT do okręgu 0 punktów za punkty uzyskane na tym okręgu. Naruszenie NFZ 0 punktów za konkurencje. Pt Wynik pilota = ------- x 1000 Pt max Gdzie: Pt- ilość punktów trasy uzyskanych przez pilota Pt max największa ilość uzyskanych punktów trasy w tej konkurencji

PKT 6-2 km PKT 8-3 km PKT 0 PKT 4-4 km

Task 2. Nawigacja precyzyjna. Zadanie polega na jak najdokładniejszym obleceniu trasy wyznaczonej przez organizatora. Zasady: Organizator przed konkurencją udostępnia zawodnikom mapę z naniesioną trasą. ( skala mapy 1:100 000 ) Szerokość korytarza wynosić 200 m. Start do konkurencji odbywa się z decku startowego zgodnie z kolejnością ustaloną przez organizatora. Organizator wyznacza pilotowi czas rozpoczęcia zadania (czas przelotu przez bramkę otwierającą trasę przelotu). Prawidłowość oblotu trasy jest sprawdzana w punktach kontrolnych jawnych (początek i koniec trasy ), oraz ukrytych nie znanych pilotowi. Podczas przelotu nie wolno zawracać i powtarzać przelot trasy. Kary: Nie otwarcie i nie zamknięcie trasy 0 punktów za konkurencje. Wcześniejsze lub późniejsze rozpoczęcie oblotu trasy -1% punktów uzyskanych przez pilota za każdą 1 sekundę. Tolerancja wlotu w trasę wynosi + - 10 sekund. Lądowanie poza lotniskiem 0 punktów za konkurencje. Dwukrotne przelecenie przez ukryty punkt kontrolny trasy 0 punktów za zaliczony punkt. Pt Wynik pilota = ------- x 1000 Pt max Gdzie: Pt- ilość punktów trasy uzyskanych przez pilota Pt max największa ilość uzyskanych punktów trasy w tej konkurencji Task 2. Nawigacja precyzyjna. Zadanie polega na jak najdokładniejszym obleceniu trasy wyznaczonej przez organizatora. Zasady: Organizator przed konkurencją udostępnia zawodnikom mapę z naniesioną trasą. ( skala mapy 1:100 000 ) Szerokość korytarza wynosić 200 m. Start do konkurencji odbywa się z decku startowego zgodnie z kolejnością ustaloną przez organizatora. Organizator wyznacza pilotowi czas rozpoczęcia zadania (czas przelotu przez bramkę otwierającą trasę przelotu). Prawidłowość oblotu trasy jest sprawdzana w punktach kontrolnych jawnych (początek i koniec trasy ), oraz ukrytych nie znanych pilotowi. Podczas przelotu nie wolno zawracać i powtarzać przelot trasy. Kary: Nie otwarcie i nie zamknięcie trasy 0 punktów za konkurencje. Wcześniejsze lub późniejsze rozpoczęcie oblotu trasy -1% punktów uzyskanych przez pilota za każdą 1 sekundę. Tolerancja wlotu w trasę wynosi + - 10 sekund. Lądowanie poza lotniskiem 0 punktów za konkurencje. Dwukrotne przelecenie przez ukryty punkt kontrolny trasy 0 punktów za zaliczony punkt. Pt Wynik pilota = ------- x 1000 Pt max Gdzie: Pt- ilość punktów trasy uzyskanych przez pilota Pt max największa ilość uzyskanych punktów trasy w tej konkurencji

Podane przykładowe konkurencje były rozgrywane podczas Mistrzostw Polski w 2011 roku. Trasa węża wydaje się dość skomplikowana, ale można ją było dość precyzyjnie przelecieć.

WSZYSTKO JEST JEDNAK MOŻLIWE TAK TĄ TRASĘ PRZELECIAŁ AKTUALNY MISTRZ POLSKI

DZIĘKUJE ZA ZAINTERESOWANIE I ŻYCZĘ UDANYCH LOTÓW NA PIĘKNIE ZAPLANOWANYCH TRASACH ADAM PASKA LUTY 2012