Instrumenty operacji aktywnych
Pożyczki i kredyty Należą do klasycznych instrumentów, w których banki lokują środki pozyskane od klientów Powstają w wyniku umów zawieranych indywidualnie z każdym z klientów Należą do instrumentów finansowych w zasadzie niezbywalnych
Pożyczka a kredyt Pożyczka: Może jej udzielić każdy Podstawa prawna: kodeks cywilny Udzielana w gotówce z własnych pieniędzy pożyczkodawcy Cel nieokreślony w umowie Czas nie musi być określony Umowa nie musi mieć formy pisemnej (do 500 zł) Może być udzielona nieodpłatnie, bez odsetek Kredyt: Może być udzielony tylko przez bank Podstawa prawna: prawo bankowe Udzielany bezgotówkowo ze środków niebędących własnością banku Cel określony w umowie Czas musi być wyraźnie określony Umowa musi być zawarta na piśmie Co do zasady ma charakter odpłatny (odsetki i prowizje)
Podział kredytów Ze względu na sposób postawienia do dyspozycji: Kredyty w rachunku bieżącym Kredyty w rachunku kredytowym Ze względu na formę: Dyskonto weksli Faktoring Kredyt akceptacyjny
Istota kredytu w rachunku bieżącym Jest typowym kredytem na finansowanie działalności bieżącej stałego klienta banku Umowa jest zawierana na określony czas z możliwością jej odnowienia Po zawarciu umowy kwota kredytu jest stawiana do dyspozycji w postaci dopuszczalnego limitu salda debetowego na rachunku klienta Nie ma terminarza spłat Każdy wpływ na rachunek automatycznie zmniejsza zadłużenie i powoduje uwolnienie tej części limitu do wykorzystania w dowolnym momencie Odsetki są pobierane z rachunku raz w miesiącu od rzeczywistego zadłużenia za czas jego trwania Oprócz odsetek, kredytobiorca płaci prowizję od przyznanego limitu debetu Jest zwykle kredytem niezabezpieczonym
Kredyt w rachunku kredytowym Po podpisaniu umowy otwierane jest specjalne konto dla przyznanego kredytu Kredytobiorca nie musi być stałym klientem banku Na koncie kredytowym stawiana jest do dyspozycji kredytobiorcy ustalona w umowie kwota kredytu w całości (zazwyczaj przy kredytach obrotowych) lub w transzach (zazwyczaj przy kredytach inwestycyjnych) Określony jest plan spłaty rat kapitałowych i odsetek, przewidujący czasem tzw. okres karencji Jest zwykle zabezpieczony w sposób przewidziany przez prawo cywilne, prawo wekslowe lub prawo bankowe
Kredyty dyskontowe Ich istota polega na kupnie przez bank od klienta jego wierzytelności wobec innego podmiotu Kupując wierzytelność, bank wypłaca kredytobiorcy kwotę pomniejszoną o naliczone odsetki, czyli z dyskontem, oraz o należne prowizje Udzielony kredyt jest w normalnych warunkach spłacany przez dłużnika kredytobiorcy
Dyskonto weksli Jest to skup przez bank weksli handlowych (kupieckich), spełniających określone warunki, z potrąceniem od sumy wekslowej odsetek dyskontowych za czas od dnia dyskonta do dnia wykupu weksla przez dłużnika (wlicza się dzień dyskonta, a odlicza dzień wykupu) Dyskontowany weksel musi być akceptowany przez dłużnika i indosowany in blanco przez podawcę W terminie płatności jest przedstawiany akceptantowi przez bank do wykupu
Formuła liczenia odsetek dyskontowych D N * d * t 365*100 Oznaczenia: N suma wekslowa D kwota dyskonta d stopa dyskontowa banku t liczba dni do terminu płatności
Linia kredytu dyskontowego Dla klientów korzystających często z kredytu dyskontowego Działa analogicznie do kredytu w rachunku bieżącym Przed podpisaniem umowy bank ocenia zdolność kredytową klienta oraz wiarygodność proponowanych przez niego dłużników wekslowych Bank przyjmuje do dyskonta wyłącznie weksle dłużników wymienionych w umowie Wykupienie w terminie weksla zwalnia spłaconą kwotę do dalszej dyspozycji klienta W razie niewykupienia weksla przez głównego dłużnika, bank sporządza protest i dochodzi swych roszczeń w trybie przewidzianym w prawie wekslowym
Faktoring Należy do kredytów dyskontowych Polega na kupowaniu od klienta na bazie dyskonta jego terminowych należności z tytułu dostaw dóbr i usług udokumentowanych posiadanymi fakturami Spłata kredytu następuje w momencie uregulowania płatności przez odbiorcę towaru
Faktoring właściwy Ma miejsce wtedy, gdy bank kupuje należność bez regresu wobec jej sprzedawcy W takim wypadku bank sam dochodzi roszczeń z tego tytułu, gdy dłużnik nie zapłaci w terminie Dla faktoranta transakcja ma charakter ostateczny
Faktoring niewłaściwy Ma miejsce wtedy, gdy bank kupuje należność z regresem wobec zbywcy, czyli z zastrzeżeniem jej zwrotu w wypadku nieotrzymania zapłaty w terminie W takim wypadku jest to w istocie forma zaliczki na poczet wierzytelności
Inne rodzaje faktoringu Faktoring jawny ma miejsce wtedy, gdy o transakcji sprzedaży wierzytelności bankowi powiadamiany jest dłużnik faktoranta Faktoring niejawny (ukryty) ma miejsce wtedy, gdy dłużnik nie jest powiadamiany o fakcie sprzedaży wierzytelności
Kredyt akceptacyjny Jest zobowiązaniem banku do akceptowania trat (weksli ciągnionych) wystawianych na niego przez wskazanego w umowie beneficjenta zgodnie z określonymi w niej warunkami W konsekwencji bank zobowiązuje się do wykupu w terminie płatności zaakceptowanych trat od aktualnego ich posiadacza W istocie bank występuje w tym kredycie jako dłużnik zastępczy wobec wierzycieli swojego klienta (użycza swojej firmy) Wykup weksli następuje ze środków przekazanych bankowi przez tego klienta w terminie ich płatności
Papiery wartościowe Stanowią podstawową grupę zbywalnych instrumentów finansowych przynoszących dochód Dzięki zbywalności łączą w sobie funkcję dochodową z funkcją rezerwy płynności Ze względu na źródło dochodu dzielą się na: Papiery odsetkowe Papiery przynoszące dywidendę Papiery przynoszące dochody (lub generujące straty) z różnicy kursów
Krótkoterminowe papiery wartościowe Ich podstawowe zadanie zapewnienie odpowiedniej rezerwy płynności pierwszej kategorii bez utraty korzyści z oprocentowania Bony skarbowe Bony pieniężne NBP Certyfikaty depozytowe banków Bony komercyjne (commercial paper)
Długoterminowe papiery wartościowe Ich podstawowe zadanie zapewnienie rezerwy płynnej drugiej kategorii bez utraty korzyści z oprocentowania Obligacje skarbowe Obligacje instytucji finansowych Obligacje komunalne Obligacje przedsiębiorstw Hipoteczne listy zastawne
Depozyty sprzedane na rynku międzybankowym Stanowią przede wszystkim formę lokat awaryjnych, czyli lokat środków, których nie udało się w danym dniu ulokować w instrumentach o wyższej dochodowości W pewnym stopniu służą do arbitrażu procentowego (riding the yield curve) oraz do spekulacji na zmianach stóp procentowych z wykorzystaniem rezerwy obowiązkowej
Akcje i udziały Ich wartość nie może przekroczyć limitów określonych w art. 71 ustawy prawo bankowe W większości są to długoterminowe inwestycje kapitałowe banku (domy maklerskie, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, udziały i akcje w zakładach ubezpieczeń itp.) Część z nich stanowi element tzw. portfela handlowego banku, czyli portfela o charakterze spekulacyjnym
Art. 71. Ustawy prawo bankowe (Dz.U. 1997 Nr 140 poz. 939) Tekst ujednolicony Art. 71. 1. Suma wierzytelności banku, udzielonych przez bank zobowiązań pozabilansowych oraz posiadanych przez bank bezpośrednio lub pośrednio akcji lub udziałów w innym podmiocie, wniesionych dopłat w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością lub też wkładów albo sum komandytowych w zależności od tego, która z tych kwot jest większa w spółce komandytowej lub komandytowo-akcyjnej (zaangażowanie), obciążonych ryzykiem jednego podmiotu lub podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie nie może przekroczyć limitu koncentracji zaangażowań, który wynosi 25% funduszy własnych banku.
1a. Zaangażowanie banku wobec innego banku krajowego, instytucji kredytowej, banku zagranicznego lub grupy podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie, składających się co najmniej z jednego banku krajowego, instytucji kredytowej lub banku zagranicznego, nie może przekroczyć 25% funduszy własnych banku albo równowartości 150 mln euro, obliczonej w złotych według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w ostatnim dniu sprawozdawczym, w zależności od tego, która z tych wartości jest wyższa, a suma zaangażowań wobec wszystkich powiązanych podmiotów należących do tej grupy, niebędących bankiem krajowym, instytucją kredytową lub bankiem zagranicznym, nie może przekroczyć 25% funduszy własnych banku.
1b. Jeżeli kwota 150 mln euro, o której mowa w ust. 1a, przewyższa 25% funduszy własnych banku, wartość zaangażowania nie może przekroczyć limitu określonego przez bank w odniesieniu do funduszy własnych banku. 1c. Zarząd banku, co najmniej raz w roku, określa wysokość limitu, o którym mowa w ust. 1b, i informuje Komisję Nadzoru Finansowego o jego wysokości. Limit ten nie może przekroczyć 100% funduszy własnych banku. 2. (uchylony). 3. Przepisów ust. 1 1c nie stosuje się wobec określonych przez Komisję Nadzoru Finansowego zaangażowań niezagrażających bezpiecznemu prowadzeniu działalności bankowej i prawidłowemu zarządzaniu ryzykiem w banku. 4. Komisja Nadzoru Finansowego określi, w drodze uchwały, szczegółowe zasady i warunki uwzględniania zaangażowań, biorąc pod uwagę techniki ograniczania ryzyka kredytowego stosowane przez banki za zgodą Komisji Nadzoru Finansowego do zmniejszania ryzyka kredytowego związanego z tymi zaangażowaniami przy ustalaniu przestrzegania limitów, o których mowa w ust. 1 1c.
5. Komisja Nadzoru Finansowego określi, w drodze uchwały, zaangażowania, o których mowa w ust. 3, warunki, jakie muszą one spełniać, oraz zaangażowania, wobec których jest wymagane uzyskanie zgody Komisji Nadzoru Finansowego na niestosowanie przepisów ust. 1 1c, kierując się potrzebą odzwierciedlenia faktycznego obciążenia funduszy własnych banku ryzykiem prowadzonej działalności, wynikającym z koncentracji zaangażowań. 6. Zarząd banku niezwłocznie zgłasza Komisji Nadzoru Finansowego każdorazowe osiągnięcie lub przekroczenie limitu określonego w ust. 1 1c. Komisja Nadzoru Finansowego może wyznaczyć termin na dostosowanie działalności banku do tego limitu. W przypadku gdy zastosowanie ma kwota 150 mln euro, o której mowa w ust. 1a, Komisja Nadzoru Finansowego może zezwolić na przekroczenie limitu, o którym mowa w ust. 1b, powyżej 100% funduszy własnych banku. 7. Banki, z zachowaniem limitów określonych w ustawie, ustalają i weryfikują wewnętrzne limity zaangażowań według kryteriów uwzględniających specyfikę ich działalności. 8. Komisja Nadzoru Finansowego określi, w drodze uchwały, wymagania dotyczące identyfikacji, monitorowania i kontroli koncentracji zaangażowań, w tym dużych zaangażowań.
Aktywa sektora bankowego w Polsce Otworzyć: Teksty i arkusze\arkusze\bilans banków