EBOLA CHOROBA WYSOCE ZAKAŹNA I SZCZEGÓLNIE NIEBEZPIECZNA www.bhp-inaczej.pl e-mail: kontakt@bhp-inaczej.pl
WIADOMOŚCI OGÓLNE Wirus EBOLA (EVD), wykryty został w 1976 roku (podtyp Zair ebolavirus). Nazwę swą wziął od rzeki Ebola. Jest wirusem odzwierzęcym, ale nie jest znany rezerwuar wirusa, wektor ani cykl jego krążenia w środowisku, co stwarza ryzyko, iż osoby przyjeżdżające do krajów obecnego występowania epidemii EVD mogą mieć kontakt z osobami zakażonymi lub z pełnoobiawowymi. Obecna epidemia rozpoczęła się w Gwinei w grudniu 2013 r. i transmisja wirusa obejmuje takie kraje jak: Liberia, Sierra Leone, Nigeria. Do 4 sierpnia 2014 r. kraje te zgłosiły 1711 przypadków zachorowań (1070 potwierdzonych, 436 prawdopodobnych, 205 podejrzanych), w tym 932 zgonów. W Gwinei, Liberii oraz Sierra Leone utrzymuje się epidemia wirusowej choroby Ebola. Sytuacja epidemiologiczna w regionie jest poważna, w szczególności w Sierra Leone i Liberii, gdzie po okresie niskiej zachorowalności liczba przypadków rośnie. Choroba charakteryzuje się wysoką śmiertelnością (ok. 90%).
WIADOMOŚCI OGÓLNE Należy spodziewać się, że liczba zachorowań spowodowana wirusem Ebola w Zachodniej Afryce będzie jeszcze rosła z poniższych powodów: niska świadomość ludzi, kultywowanie obrzędów religijnych podczas pochówku zmarłego - Teoretycznie można by się szybko uporać z tą epidemią. Ale to nie zależy wyłącznie od personelu medycznego. Palącą koniecznością jest uświadomienie ogółu ludności, bo na przeszkodzie wytrzebienia tego wirusa stoją afrykańskie obrzędy i rytuały pogrzebowe. bieda i ogromne zagęszczenie ludności w slumsach, w warunkach bytowania poniżej jakichkolwiek standardów
WIADOMOŚCI OGÓLNE zła organizacja ochrony zdrowia nieprzestrzeganie podstawowych zasad przeciwepidemicznych w placówkach ochrony zdrowia poza izolacją brak przyjętych metod skutecznego zapobiegania i leczenia.
WIADOMOŚCI OGÓLNE Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wydała 8 sierpnia 2014 r. oświadczenie w sprawie uznania epidemii gorączki krwotocznej Ebola w krajach Afryki Zachodniej za sytuację nadzwyczajną stanowiącą zagrożenie dla zdrowia publicznego dla innych państw. Komitet ds. Nagłych Wypadków Światowej Organizacji Zdrowia wyraził jednomyślny pogląd, że tylko skoordynowane działania międzynarodowe mogą zatrzymać rozprzestrzenianie się wirusa Ebola w świetle jego zjadliwości, uwarunkowań kulturowych i religijnych oraz słabych systemów ochrony zdrowia państw na terenie których występuje.
WIADOMOŚCI OGÓLNE Kraje, w których wystąpiła epidemia wirusem Ebola zobowiązały się do wdrożenia kolejnych, bardziej restrykcyjnych środków mających na celu powstrzymanie rozprzestrzenianie epidemii, w szczególności: wprowadzenia izolacji określonych obszarów wraz z zapewnieniem zapasów dla ich mieszkańców, wzmożenia działań transgranicznych, wprowadzenia obowiązku pochówku ciał, zgodnie z obowiązującymi przepisami zdrowotnymi, wzmocnienia opieki medycznej i diagnostyki laboratoryjnej, wzmocnienia nadzoru epidemiologicznego, poprawy profilaktyki i kontroli zakażeń we wszystkich placówkach ochrony zdrowia. Każde państwo na terenie którego wykryto przypadki zawleczenia choroby, powinno wdrożyć natychmiast, w ciągu pierwszych 24 godzin procedury zarządzania kryzysowego.
TRANSMISJA WIRUSA EBOLA Bezpośredni kontakt z: krwią, wydalinami i wydzielinami, płynami ustrojowymi, tkankami i organami żywego lub zmarłego zakażonego człowieka lub zwierzęcia, Nie wykluczona jest całkowicie droga kropelkowa na nieduże odległości. Szczególnie istotne znaczenie ma bezpośredni kontakt materiału zakaźnego z uszkodzoną skórą i błonami śluzowymi.
OBJAWY CHOROBY Początkowo objawy grypopochodne: gorączka powyżej 38 o C, początkowo objawy grypopodobne w postaci: silnego bólu głowy, bólu gardła, bólów stawowo mięśniowych, zmęczenia, braku łaknienia.
OBJAWY CHOROBY Potem pojawiają się inne objawy takie jak: wysypka, zaczerwienienie spojówek, bóle brzucha, wymioty, krwawe biegunki, duża łatwość powstawania siniaków, kaszel, skrócenie oddechu, bóle w klatce piersiowej, krwawienia z błon śluzowych, zaburzenia świadomości, wstrząs.
KLASYFIKACJA PRZYPADKÓW GORĄCZKI KRWOTOCZNEJ EBOLA przypadek podejrzany żywa lub martwa osoba, u której wystąpiła gorączka >38 o C oraz co najmniej 3 z dodatkowych objawów chorobowych oraz wiadomo, że miała kontakt z osobą chorą na gorączkę krwotoczną lub miała kontakt z chorym/martwym zwierzęciem. przypadek prawdopodobny jak wyżej + istnieje powiązanie epidemiologiczne z podejrzanym lub potwierdzonym przypadkiem. przypadek potwierdzony przypadek podejrzany lub prawdopodobny, u którego potwierdzono w badaniu laboratoryjnym zakażenie wirusem Ebola
DZIAŁANIE WIRUSA Wirus ebola jest niezwykle podstępny i odporny. Długo utrzymuje się na skażonych powierzchniach, skąd może błyskawicznie zainfekować zdrowego człowieka. Po śmierci chorego, wirus nie wymiera. Utrzymuje się w ciele osoby zmarłej lub zwierzęcia nawet do tygodnia. Z chwilą zaatakowania człowieka, wirus wywołuje afrykańską gorączkę krwotoczną. Rozprzestrzeniając się błyskawicznie, niszczy śródbłonek naczyń krwionośnych. Poza tym zakłóca krzepliwość krwi, niszczy wątrobę, nerki, węzły chłonne i inne narządy. Układ odpornościowy nie potrafi na to szybko reagować. Dochodzi do spadku ciśnienia krwi. Większość pacjentów umiera. Śmiertelność wynosi ok. 90 procent.
AKTYWNOŚĆ WIRUSA Aktywność wirusa: w materiale ciekłym lub suchym w temperaturze pokojowej kilka dni, w nasiąkniętych krwią lub zakażonymi wydzielinami tkaninach może zachować zdolność replikacji w temperaturze pokojowej - powyżej dwóch tygodni, w nasieniu 7 tygodni po ustąpieniu objawów klinicznych choroby. Odporność na temperaturę: 4 o C - kilka dni 60 o C - przez 30 do 60 min. 100 o C - 5 min, - 70 o C stabilność wirusa zachowana cały czas, jak również w procesie liofilizacji.
PODATNOŚĆ WIRUSA NA ŚRODKI DEZYNFEKCYJNE 3 % kwas octowy, kwas nadoctowy, formaldehyd, paraformaldehyd, 2 % glutaraldehyd, alkohol metylowy, alkohol etylowy, podchloryn sodu, deoksycholan sodu, 0,25 % Tryton X 100, ß propionlakton, rozpuszczalniki lipidowe, detergenty takie jak SDS.
WIEDZA W WALCE Z ZAGROŻENIEM Zagrożenie spowodowane wirusem Ebola przy zachowaniu wystarczającej ostrożności i dbaniu o właściwą higienę osobistą, a przede wszystkim higienę rąk ciągle oceniane jest jako niskie. Sytuacja epidemiologiczna może ulec pogorszeniu w przypadku mutacji wirusa i nabycia właściwości ułatwiających jego przenoszenie się. Obecnie największy problem stanowić będą osoby zakażone, które przekroczą granice w okresie bezobjawowym. Dlatego bardzo istotne jest podwyższenie świadomości przede wszystkim pracowników ochrony zdrowia, w zakresie umiejętności zebrania bardzo istotnego wywiadu jak i poznania objawów chorobowych wywołanych wirusem Ebola. Pozwoli to na szybką izolację przypadku i niedopuszczania do dalszych zachorowań.
SYTUACJE WYMAGAJĄCE SZCZEGÓLNEJ OSTROŻNOŚCI I KONIECZNOŚCI STOSOWANIA ODZIEŻY OCHRONNEJ W POLICJI podczas zatrzymywania lub legitymowania osoby zakażonej z widocznymi objawami chorobowymi, podczas czynności związanych z przeszukaniem obiektu, w którym przebywa lub przebywała osoba zakażona wirusem ebola lub zachodzi bardzo duże tego prawdopodobieństwo, w przypadku rozwinięcia się u zatrzymanego lub składającego zeznania petenta, objawów zakażenia wirusem ebola na terenie obiektu Policji, w przypadku pobytu w pomieszczeniach dla osób zatrzymanych i doprowadzonych w celu wytrzeźwienia, pomieszczeniach i innych pomieszczeniach służbowych, jeżeli u zatrzymanego wystąpiły objawy chorobowe odpowiadające zachorowaniu spowodowanym wirusem ebola, lub kiedy zatrzymany (bezobjawowy) przebywał w danym obiekcie i w ciągu ostatnich 3 tygodni rozwinął objawy chorobowe, wówczas miejscami szczególnie zagrożonymi obecnością wirusa będą: cele zatrzymanego, węzeł sanitarny, magazyn depozytów, magazyn brudnej bielizny, miejsce składowania kocy, materacy i poduszek,
SYTUACJE WYMAGAJĄCE SZCZEGÓLNEJ OSTROŻNOŚCI I KONIECZNOŚCI STOSOWANIA ODZIEŻY OCHRONNEJ W POLICJI w przypadku czynności związanych z diagnostyką laboratoryjną materiału biologicznego, w szczególności obecnego na ubraniu lub pościeli, tapicerce, dywanach, wykładzinie podłogowej, a zwłaszcza kiedy jest pewność lub zachodzi wysokie prawdopodobieństwo, iż wspomniany materiał biologiczny pochodzi od ludzi chorujących zakażonych wirusem ebola, lub którzy byli w ciągu ostatnich 3 tygodni w państwach gdzie występują epidemiczne zachorowania wywołane wirusem ebola lub mieli bliski kontakt bezpośredni z chorującymi, w przypadku wykonywania czynności procesowych związanych z oględzinami zwłok, a także miejsca odnalezienia denata, jeżeli istnieją przesłanki przemawiające za dużym prawdopodobieństwem zakażenia wirusem ebola, podczas wykonywania czynności związanych z zabezpieczeniem strefy izolacyjnej w przypadku potwierdzonego rozpoznania lub dużego prawdopodobieństwa wystąpienia zachorowania spowodowanego wirusem ebola, zastosowanie odzieży ochronnej uzależnione jest od sytuacji epidemiologicznej i wymaga każdorazowo konsultacji z państwowym inspektorem sanitarnym MSW na obszarze województwa,
ZALECENIA W RAZIE KONIECZNOŚCI WYJAZDU SŁUŻBOWEGO DO PAŃSTWA WYSTĘPOWANIA ZACHOROWAŃ SPOWODOWANYCH WIRUSEM EBOLA Przestrzeganie zasad higieny rąk, oraz konieczności stosowania środków dezynfekcyjnych do skóry rąk na bazie alkoholu. Unikanie narażenia na skaleczenia, zakłucia. Zabezpieczanie ran, skaleczeń i zmian chorobowych skóry rąk nieprzesiąkliwym opatrunkiem. Traktowanie w każdym przypadku krwi i innego materiału biologicznego jako źródła potencjalnego zakażenia. Ochrona rąk przed kontaktem z krwią i innym materiałem biologicznym w drodze stosowania rękawic ochronnych. Unikanie kontaktów z miejscowymi placówkami ochrony zdrowia, ponieważ istnieje tam duże ryzyko zakażenia wirusem VHF. W związku z tym należy dokonać rozeznania co do możliwości podjęcia leczenia w innych placówkach poprzez agencję turystyczną, rodzinę, znajomych itp. bądź dążenie do szybkiej ewakuacji w celu uzyskania pomocy.
ZALECENIA W RAZIE KONIECZNOŚCI WYJAZDU SŁUŻBOWEGO DO PAŃSTWA WYSTĘPOWANIA ZACHOROWAŃ SPOWODOWANYCH WIRUSEM EBOLA Unikanie wszelkich kontaktów z osobami mającymi widoczne objawy chorobowe, lub żyjącymi w strefach częstego występowania zachorowań, jak również żyjącymi w bardzo złych warunkach sanitarnych. Zakaz uczestniczenia w brzegach religijnych związanych z pochówkiem, szczególnie dotykania zmarłych. Unikanie kontaktu z dzikimi zwierzętami lub ciałami padłych zwierząt, a w szczególności małp człekokształtnych, leśnych antylop, gryzoni i nietoperzy, a także miejsc ich przebywania. Nie spożywać mięsa dzikich zwierząt. Dokładnie myć i obierać warzywa oraz owoce przed ich spożyciem. Stosować zabezpieczenia w czasie kontaktów płciowych.
ZALECENIA W RAZIE KONIECZNOŚCI WYJAZDU SŁUŻBOWEGO DO PAŃSTWA WYSTĘPOWANIA ZACHOROWAŃ SPOWODOWANYCH WIRUSEM EBOLA Osoby, które miały kontakt z chorymi, zwłaszcza gorączkującymi >38 o C powinny powstrzymać się z podróżą do innych państw lub zgłosić ten fakt odpowiednim służbom w punktach kontroli w kraju wylotu. Osoby niegorączkujące, bez żadnych objawów chorobowych, powracające z krajów występowania wirusa ebola zobowiązane są do prowadzenia monitoringu temperatury ciała poprzez dwukrotny pomiar w ciągu doby z zapisaniem wyniku przez kolejne 21 dni od chwili powrotu. Osoby powracające z krajów występowania wirusa ebola mają obowiązek niezwłocznego udania się do lekarza w przypadku wystąpienia gorączki >38 o C, a zwłaszcza wystąpienia innych określonych objawów chorobowych w czasie podróży bądź do 21 dni od powrotu oraz konieczności poinformowania lekarza o wiążącym się z podróżą ryzyku zakażenia wirusem ebola.
ODZIEŻ OCHRONNA Pełne zabezpieczenie ochrony biologicznej w postaci: jednolitego kombinezonu III klasy wykonanego z materiału TYCHEM F, maski pełnotwarzowej z filtrem FFP3, podwójnych rękawic, ochraniaczy na buty, gogle zabezpieczające spojówki oczu, Kamizelka taktyczna, broń, środki łączności i inne wyposażenie musi być zakładane na kombinezon.
SZKOLENIA W roku 2014 został rozpoczęty cykl szkoleń w jednostkach Policji w całym kraju, których celem jest zaznajomienie z procedurami postepowania oraz nabycie przez funkcjonariuszy Policji umiejętności zastosowania IZOB - Indywidualnych Zestawów Ochrony Biologicznej Foto: KWP Kraków
SZKOLENIA Szkolenia z tej tematyki są konieczne z uwagi na fakt, iż właściwe zastosowanie IZOB będzie miało zasadnicze znaczenie dla bezpieczeństwa funkcjonariuszy Policji w trakcie konieczności podjęcia czynności służbowych w warunkach zagrożenia czynnikiem biologicznym. Foto: KWP Kraków
ĆWICZENIA Odbywają się także ćwiczenia z wykorzystaniem IZOB oraz z zastosowaniem procedur w zakresie wirusa Ebola. Przykładem mogą być zorganizowane w grudniu 2014 roku ćwiczenia na lotnisku Lublin na wypadek pojawienia się pasażera z wirusem Ebola. W ćwiczeniach brały udział służby sanitarne, straż pożarna, ochrona lotniska oraz policjanci garnizonu lubelskiego. Foto: KWP Lublin
DEKONTAMINACJA Proces niszczenia biologicznych czynników chorobotwórczych przez mycie, dezynfekcję i sterylizację. W przypadku skażenia lub dużego jego prawdopodobieństwa: wszystkie elementy wyposażenia, łącznie z bronią i amunicją muszą być poddane dekontaminacji, natomiast kombinezon i filtr FFP3 maski (wykręcony po dokonaniu dekontaminacji i wyrzucony do worka na odpady niebezpieczne jako pierwszy element ochrony biologicznej). Dekontaminacji należy dokonywać w przeznaczonym do tego, odpowiednio wyposażonym namiocie dekontaminacyjnym, przy użyciu odpowiednich produktów biobójczych o potwierdzonym działaniu w stosunku do wirusów, zgodnie z instrukcją producenta. Dekontaminacji kombinezonu należy dokonywać po uprzednim zdjęciu całego wyposażenia taktycznego.
CZYNNOŚCI W PRZYPADKU SKALECZENIA LUB SKAŻENIA MATERIAŁEM ZAKAŹNYM BŁON ŚLUZOWYCH Nie tamować przez chwilę niewielkiego krwawienia, Spłukać obficie wodą miejsce zanieczyszczenia (3-5 minut najlepiej wodą bieżącą), Skaleczone miejsce jak najszybciej umyć wodą z mydłem, W przypadku kontaktu materiału zakaźnego z błonami śluzowymi (jamy ustnej, nosa, spojówek oczu) należy wielokrotnie przepłukać te miejsca wodą, Miejsca skaleczone zabezpieczyć jałowym opatrunkiem, O zaistniałym zdarzeniu powiadomić przełożonego lub dyżurnego jednostki organizacyjnej.
SYSTEM POWIADAMIANIA Wszystkie przypadki zetknięcia się z zagrożeniem jakie stanowi wirus Ebola, należy niezwłocznie zgłosić do Państwowego Inspektora Sanitarnego na obszarze województwa w celu oceny ryzyka zakażenia i objęcia nadzorem sanitarnym. Realizację planowanych zadań, podczas których może dojść do skażenia wirusem Ebola należy skonsultować z Głównym Inspektorem Sanitarnym MSW lub Państwowym Inspektorem Sanitarnym na obszarze województwa.
MATERIAŁY Prezentację przygotowano w oparciu o: Wytyczne GIS MSW z dnia 22 sierpnia 2014 roku dla Policji w sprawie zasad postępowania przeciwepidemiologicznego w przypadku zagrożenia wirusem ebola. Wykorzystano materiały: www.malopolska.policja.gov.pl www.dw.de www.punkmarkgirl.hubpages www.naukawpolsce.pop.pl www.sprzet.ratowniczy.pl www.bbc.com www.joemonster.org www.policja.pl
ZAKOŃCZENIE Dziękuję za uwagę. oprac./wyk.: Wioleta Bednarek - starszy inspektor Jednoosobowego Stanowiska ds. BHP Komendy Miejskiej Policji w Bytomiu