Kryzys republiki rzymskiej

Kryzys republiki rzymskiej

1. Skutki podbojów Poszerzenie granic Zmiana sytuacji gospodarczej i społecznej Italii (tanie zboże+niewolnicy =nieopłacalność upraw) Nowy typ majątku villa (produkcja oliwek i wina) Biedniejsi chłopi podupadają lub stają się bezrolnymi, dlatego przenoszą się do miast tworząc proletariat (miejska biedota z licznym potomstwem) Proletariusze uzależniali się od możnych, głosując tak jak oni sobie życzą zgromadzenie ludowe coraz częściej zależne od podległych nobilom proletariuszy Obywatele dalej mieszkający do Rzymu nie mieli wpływu na państwo Nowy stan ekwici (bogacze, niestanowiący arystokracji senatorskiej) Duże różnice majątkowe w społeczeństwie

Od II p.n.e. dwa stronnictwa: popularzy (od populus lud) zwolennicy reform społecznych oraz zwiększenia uprawnień zgromadzeń kosztem senatu; mieli poparcie wśród średnich i niższych warstw społeczeństwa rzymskiego oraz wśród mieszkańców prowincji optymaci (od optimus najlepszy) zwolennicy republiki arystokratycznej i dominującej roli senatu; cieszyli się poparciem rzymskiej nobilitas

2. Kwestia agrarna - Reformy Grakchów W 133 roku p.n.e. chcąc zwiększyć liczbę drobnych rolników, stanowiących trzon armii rzymskiej Tyberiusz Grakchus wniósł projekt ustawy agrarnej, ograniczającej areał ziemi wielkich majątków do 500 ingera na jednego obywatela i po 250 dla dwóch synów (razem ok. 250 ha). Ziemię zwolnioną w wyniku tej reformy zamierzał oddawać ubogim obywatelom rzymskim w dziedziczne użytkowanie, ale bez prawa sprzedaży. Reforma nie weszła w życie, a Tyberiusza zamordowano W 123 r. p.n.e. Gajusz Grakchus próbował wprowadzić tę reformę nie udało się

3. Reforma wojskowa Gajusza Mariusza niepowodzenie reformy rolnej powoduje coraz większy niedostatek chłopskiego rekruta wobec zanikania własności chłopskiej; zamiast chłopskiej armii z poboru Gajusz Mariusz powołuje armię zawodową otrzymującą żołd i pełny ekwipunek armię tę stworzyli ochotnicy-proletariusze; okres służby trwał minimum 16 lat; legion liczący w założeniach ok. 6,2 tys. żołnierzy stał się całkowicie jednolitą jednostką ciężkiej piechoty W efekcie tej reformy nastąpiły zmiany w taktyce armii rzymskiej. Jej podstawową jednostką taktyczną stała się kohorta, złożona z trzech manipułów (czyli sześciu centurii). ujemne skutki reformy: żołnierzom nie zapewniono żadnego zabezpieczenia na starość, co skłaniało ich do gromadzenia majątku metodą grabieży; armia coraz częściej była wykorzystywana przez swych wodzów do celów politycznych

4. Dyktatura Sulli 82-79 p.n.e. wiosną 83 roku p.n.e. Sulla ląduje w Italii i krwawo rozprawia się ze swoimi przeciwnikami; ogłoszone w Rzymie proskrypcje listy skazanych na śmierć objęły ok. 3 tys. osób (stracono m.in. 40 senatorów); w roku 82 Sulla ogłasza się dyktatorem na czas nieograniczony, osłabia władzę trybunów ludowych i zgromadzeń trybusowych, liczebność senatu powiększa z dotychczasowych 300 do 600 członków, wprowadzając swoich zwolenników; weteranom swojej armii przyznaje ziemię pochodzącą z konfiskat w Etrurii i Kampanii;

5. Powstanie Spartakusa 73-71 p.n.e. Spartakus był Trakiem z pochodzenia, gladiatorem; zbiegł ze swymi 77 towarzyszami ze szkoły gladiatorów w Kapui i wezwał niewolników do powstania; swój pierwszy obóz zbiegowie założyli na górze Wezuwiusz w powstaniu wzięło udział około 120 tys. osób, niewolników oraz zrujnowanych chłopów; Spartakus stworzył armię, która wyruszyła na podbój Italii; masowe plądrowanie majątków obszarniczych; w rękach powstańców znalazła się cała południowa część Półwyspu Apenińskiego, zaczęli zagrażać Rzymowi powstańcy nie chcieli przejść przez Alpy i opuścić Italii, do czego ich namawiał Spartakus; powstańczy dowódca Kriksos przedstawił konkurencyjny projekt: pozostania w Italii, wywłaszczenia wielkich właścicieli i marszu na Rzym armia Spartakusa otoczona w Apulii przez Marka Licyniusza Krassusa, uległa po zażartej bitwie (71 p.n.e.); Spartakus zginął nad rzeką Silarus ukrzyżowanie 6 tys. powstańców na drodze z Kapui do Rzymu

6. I triumwirat Pompejusz Krassus

60 r. p.n.e. porozumienie; Hiszpania dla Pompejusza, Syria dla Krassusa, Galia dla Cezara śmierć Krassusa (53 p.n.e.), zwycięstwa Cezara w Galii 52 p.n.e. bitwa pod Alezją z Galami (na czele Wercyngetoryks)

Wojna z Pompejuszem 49 p.n.e. senat wzywa Cezara Przekroczenie Rubikonu Alea iacta est Bitwa pod Farsalos 48 p.n.e. Śmierć Pompejusza w Egipcie

7. Rządy Cezara w lutym 44 roku p.n.e. Cezar otrzymał od zgromadzenia centurialnego tytuł dyktatora wieczystego (dictator in perpetuum); razem z funkcją najwyższego kapłana (pontifex maximus sprawowana od roku 63 p.n.e.) oraz dożywotnim urzędem trybuna dawało mu to niczym nieograniczoną władzę reorganizacja i osłabienie senatu liczba senatorów została zwiększona do 900; wprowadził do senatu ludzi z prowincji wprowadzenie kalendarza juliańskiego, uwzględniającego rok przestępny; koncepcję nowego kalendarza opracował aleksandryjski astronom Sosygenes; zaczął on obowiązywać od 1 stycznia 45 rokup.n.e. (przedtem rok rozpoczynał się w marcu). racjonalna eksploatacja prowincji rozwój handlu, rozbudowa Rzymu osiedlanie kolonistów rzymskich w Galii, Azji Mniejszej i Afryce, co sprzyjało procesowi romanizacji prowincji

8. Zabójstwo Cezara i II triumwirat

15 marca 44 p.n.e. (idy marcowe) zabójstwo cezara (m.in. Przez Brutusa, Katona Młodszego) Marek Antoniusz (przyjaciel i dowódca legionów w wojsku Cezara), Oktawian August (wnuk siostry Cezara, przez niego usynowiony), Lepidus (stronnik Cezara) zawiązują w 43 p.n.e. II triumwirat Listy proskrypcyjne (300 senatorów i 2000 ekwitów) 42 p.n.e. w Filippi (Macedonia) ostatecznie pokonano spiskowców Podział wpływów: Marek Antoniusz (prowincje wschodnie), Oktawian August (prowincje zachodnie), Lepidus (Afryka)

8. Wojna Oktawiana Augusta z Markiem Aureliuszem Marek Antoniusz zawiera małżeństwo z królową Egiptu Kleopatrą VII i przesyła list rozwodowy siostrze Oktawiana, Oktawii; doprowadza to do zerwania sojuszu politycznego między Oktawianem a Antoniuszem ujawnienie treści testamentu Marka Antoniusza, w którym wschodnie prowincje imperium rzymskiego zapisywał swoim dzieciom z małżeństwa z Kleopatrą (miał ich troje) oraz synowi Kleopatry i Cezara, Cezarionowi; Oktawian oskarża Marka Antoniusza o dążenie do rozszerzenia granic Egiptu kosztem Rzymu 31 rok p.n.e. bitwa koło przylądka Akcjum Oktawian i jego wódz Marek Agryppa najpierw zablokowali flotę Marka Antoniusza, a następnie rozbili ją na morzu; w bitwie wzięło udział około 800 okrętów; Marek Antoniusz i Kleopatra po klęsce uciekli do Egiptu i popełnili tam samobójstwo; armia Antoniusza poddała się Oktawianowi bez walki 30 rok p.n.e. Oktawian ogłasza Egipt swoją domeną, pod zarządem bezpośrednio mu podległego prefekta; kończy się w ten sposób historia ostatniej wielkiej monarchii hellenistycznej