Zmiany w wyposażeniu strażaków w ochrony osobiste st. bryg. mgr inż. Robert Czarnecki gł. spec. ds. ochron osobistych i sprzętu ratowniczego CNBOP
I. Do ochron osobistych, które uległy kardynalnym zmianom można zaliczyć: Ubrania specjalne. Hełmy. Buty. Rękawice. Maski i aparaty oddechowe. Zatrzaśniki II. Niewielkim zmianom uległy: Ubrania chroniące przed czynnikami chemicznymi. Ubrania chroniące przed promieniowaniem cieplnym i płomieniem III. Zmianom nie uległy: Pas strażacki. Linka strażacka 20 i 30 m IV. Wprowadzono również dodatkowy wyrób: Kominiarki
Paradoksem było, że większości wyrobom przeznaczonym do ochrony strażaka nie stawiano żadnych wymagań w zakresie odporności na zapalenie, czy też odporności na wysokie promieniowanie cieplne. Poniżej przedstawię kilka przykładów
Ubranie bojowe Mundur bojowy tzw. moro - wzór 68, stosowany do połowy lat dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia. Słowo "moro" jest skrótem od określenia "Materiał Odzieżowy Roboczo-Ochronny. Moro było wykonane w 100% z tkaniny bawełnianej, bez żadnego impregnatu powodującego odporność na zapalenie jak również dodatkowych warstw chroniących strażaka przed promieniowaniem cieplnym
Ubranie specjalne Od roku 1993 CNBOP zaczęło wydawać pierwsze dopuszczenia na ubrania wykonane w 100% z materiałów trudnopalnych. Były one wielowarstwowe, wyposażone w wodoszczelne membrany paroprzepuszczalne. Pierwsze ubrania specjalne były wykonane z tkaniny aramidowej typu nomex i stąd przyjęła się potoczna nazwa tego nowego typu i kroju ubrań jako NOMEXY.
Ubranie specjalne Ubranie z tkanin aramidowych były jak na tamte czasy bardzo drogie (w porównaniu z ubraniem typu moro ok. 7-10 razy), z tego powodu na okres przejściowy od roku 1996 zostały zastąpione tzw. ubraniem popularnym specjalnym w skrócie UPS, które miało warstwę zewnętrzną i podszewkę wykonaną z impregnowanej bawełny, natomiast na warstwę termoizolacyjną zastosowano łatwopalne włókniny poliestrowe. Ubrania były około 3-4 krotnie tańsze niż ubrania wykonane w 100% w włókien aramidowych, dlatego na dobre zajęły miejsce w naszych jednostkach ochrony przeciwpożarowej. Wejście Polski do UE - DYREKTYWA 89/686/EWG, określająca podstawowe wymagania dla środków ochrony indywidualne. Rozporządze Ministra Gospodarki dnia 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dziennik Ustaw nr 209, poz. 2173).
Ubranie specjalne Aby uzmysłowić Państwu jak bardzo duże zagrożenie dla użytkowników stwarzały ubrania bawełniane w stosunku do ubrań z tkanin aramidowych, należy porównać indeksy tlenowe tych tkanin. Index tlenowy (LOI) jest to najmniejsza zawartość tlenu w atmosferze, wyrażona w procentach objętościowych, przy której zachodzi jeszcze proces palenia. Dla dla tkanin bawełnianych index tlenowy wynosi ok 17. Dla przykładu tkanina wełniana posiada indeks LOI=23,8, a tkaniny aramidowe: nomex, kermel - LOI=28-31, natomiast słynne już poliamidowe tkaniny PBI/PBO - LOI= 42.
Ubranie specjalne Najbardziej ekstremalne badania ubrań specjalnych wg PN-EN 469: a/ określenie rozprzestrzeniania płomienia b/ sprawdzenie przenikania ciepła od płomienia, c/ sprawdzenie przenoszenia ciepła od promieniowania, d/ sprawdzenie odporności na rozciąganie, e/ sprawdzenie wytrzymałości na rozdzieranie, f/ określenie zmiany wymiarów w temp. 180 0 C, g/ określenie odporności na przesiąkanie ciekłych substancji chemicznych, h/ określenie odporności na przemakanie, badanie wg procedury CNBOP badanie nie ujęte w normie PN-EN 469.
Hełmy Hełm produkowany od 1994 r. wg PN-93/M51505. Od roku 1999 na hełmy strażackie obowiązuje norma PN-EN 443.
Hełmy W hełmach również nie brano pod uwagę palności elementów konstrukcyjnych. Hełmy spełniające polską normę były wyściełane od środka palną tkaniną poliestrową, co wówczas uchodziło, element podnoszący komfort użytkowania. Zdolność amortyzacji siły uderzenia była w poprzednich hełmach dużo mniejsza.
Buty 20 lat temu można było dostać w komplecie z ubraniem typu moro buty, które cholewki miały wykonane z tworzywa skóropodobnego. Sukcesem było posiadać buty wykonane ze skóry. Obuwie nie posiadało żadnych zabezpieczeń i wzmocnień podeszwy, palców i stawu skokowego Aby obuwie nie przemakało, każdy użytkownik miał swoją metodę konserwacji obuwia: m. inn.: smarowanie rozgrzaną pastą do obuwia, rozgrzanym woskiem, nasączanie olejem itp.
Buty Elementy zabezpieczające stopę przed urazami mechanicznymi: - stalowa czy lub coraz częściej stosowana wkładka włókiennicza w podeszwie, - stalowy podnosek chroniący palce, - włóknina zabezpieczająca przed przecięciem piłą łańcuchową. Zabezpieczenie przed przemakaniem - wkładka z membrany wodoszczelnej paroprzepuszczalnej typu Gore Tex, lub Sympatex, - system mikrowentylacji.
Buty Poprzednio stosowane w straży buty gumowe.. Obuwie gumowe posiada te same zabezpieczenia co buty skórzane i stanowi doskonałą ochronę stopy użytkownika.
Buty Ekstremalne próby jakie muszą wytrzymać buty strażackie wg normy PN-EN 15090 a/ sprawdzenie odporności metalowej wkładki na przebicie nacisk siłą 1100 N, b/ sprawdzenie sztywności nosków obuwia uderzenie obciążnika 20 kg z wysokości 1 m, c/ sprawdzenie odporności podnoska na ściskanie nacisk statyczny siłą 15 kn, d/ sprawdzenie odporności termicznej podeszwy podeszwa umieszczona w piasku nagrzanym do temperatury 250 0 C w czasie 40 minut, nie powinna wykazywać uszkodzeń, rozwarstwień itp. Oznaczenie na bucie HI 3.
Rękawice Do pracy stosowano zwykłe bawełniane jednowarstwowe rękawice, wykonane z tkaniny bawełnianej zwanej drelichem, czasem był to drelich, łączony ze skórą. z tkaniny powlekanej aby choć trochę zabezpieczyć dłonie przed wodą i uszkodzeniami mechanicznymi. Jakiekolwiek zabezpieczenia w rękawicach przed przecięciem, wysoką temperaturą nie istniały.
Rękawice Obecnie każdy model rękawic składa się przynajmniej z trzech warstw: 1. Warstwa zewnętrzna tkanina aramidowa często powlekana warstwą silikonu lub skóra. 2. Membrana wodoszczelna, paroprzepuszczalna. 3. Podszewka z dzianiny aramidowej jako główna bariera przed promieniowaniem cieplnym i przecięciem. Czasami stosowane są dodatkowe warstwy włókniny z nomexu, kevlaru zwiększające ochronę przed promieniowaniem cieplnym jak również przed uszkodzeniami mechanicznymi.
Maski i aparaty oddechowe Już pewnie niewiele osób pamięta maski z niewielkim wizjerem i charakterystyczną wycieraczką, którą poprzez obrót palcami przecierało się zaparowany wizjer. Maski pracowały w systemie podciśnieniowym. Obecnie stosowane maski pracują przeważnie w systemie nadciśnieniowym. Ta maska stosowana 20 lat temu zapewniała tylko około 20% naturalnego pola widzenia.
Maski i aparaty oddechowe Obecnie norma PN-EN 136 wymaga aby wizjer zapewniał minimum 80% naturalnego pola widzenia. Maski posiadają dodatkowe wyposażenie: - półmaska, zmniejszająca martwą objętość maski - kanały powietrzne zabezpieczające przed roszeniem wizjerów, - membrana foniczna, - system łączności bezprzewodowej, - system łączenia bezpośrednio z hełmem.
Maski i aparaty oddechowe W 1990 r. wprowadzono badanie odporności kompletnej maski na działanie temperatury 150 0 C w ciągu godziny, od 1993 roku wprowadzono w Polsce normę europejską PN-EN 136, gdzie pojawiło się wymaganie badania palności maski. Dopiero normą europejską EN 136 z 1996 r. wprowadzono kompleksowe badania odporności maski na płomień i promieniowanie cieplne oraz podzielono maski na klasy - 3
Maski i aparaty oddechowe
Maski i aparaty oddechowe Analogowy pomiar ciśnienia powietrza Elektroniczny system pomiaru ciśnienia powietrza, informujący użytkownika o możliwym czasie do wyczerpania zapasu powietrza z butli. Posiada również wbudowany sygnalizator bezruchu. Wielofunkcyjne urządzenie przekazuje również sygnał o kończącym się zapasie powietrza w butli ratownika do kierującego akcją ratowniczą.
Ubrania chroniące przed czynnikami chemicznymi. Wprowadzono materiały o wyższej odporności na działanie czynników chemicznych oraz na podwyższoną temperaturę. Poprzednio ubrania były wykonywane z materiału dwuwarstwowego na bazie kauczuku tj. Butyl/Viton obecnie stosowane są materiały wielowarstwowe (4-5) na bazie elastomerów. Zwiększeniu uległa również powierzchnia wizjerów przez co poprawiono widoczność ratownikowi.
Ubrania chroniące przed promieniowaniem cieplnym i płomieniem. (ubrania żaroodporne) W tego typu ochronach nie nastąpiły na przestrzeni 20 lat zasadnicze zmiany konstrukcyjne. Kiedyś funkcjonował podział tych ubrań na typy: lekki, średni i ciężki. Od roku 1996 tj. od kiedy zaczęła obowiązywać norma PN-EN 1486 ubrania żaroodporne dzieliliśmy na typy: 1, 2 i 3. Dopuszczeniu CNBOP podlegał typ 2 i 3. Od 2007 roku norma PN-EN 1486 pozostawiła tylko jeden typ ubrania zapewniający ochronę na poziomie poprzedniego typu 3.
Ubrania chroniące przed promieniowaniem cieplnym i płomieniem. (ubrania żaroodporne) Materiały konstrukcyjne stosowane 20 lat temu: - metalizowane tkaniny z włókna szklanego i bawełny, - wełna i impregnowana bawełna, obecnie: - metalizowane tkaniny z włókien aramidowych, - włókniny aramidowe. Ustawą z dnia 19 czerwca 1997 r. O zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz.U. 1997 Nr 101 poz. 628) wprowadzono zakaz stosowania azbestu we wszystkich dziedzinach przemysłu. Art. 7b. ustawy mówi Kto wbrew przepisom ustawy wprowadza na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej azbest lub wyroby zawierające azbest, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. CNBOP od roku 1990 r. nie dopuszcza ubrań żaroodpornych z włókien azbestu.
Pas strażacki - PN-88/M-51502 z zatrzaśnikiem - PN-87/M-51503 Trwają prace nad wprowadzeniem do stosowania w działaniach straży pożarnej pasa spełniającego aktualne wymaganie w dziedzinie środków ochrony osobistej tj. PN- EN 358 wyposażonego w linkę bezpieczeństwa zgodną z PN-EN 354. Od 2010 r. zatrzaśniki muszą spełniać wymagania normy PN-EN 362 Łączniki.
Pas strażacki Przykłady pasów ustalających pozycję podczas pracy wg PN-EN 358
Linka strażacka Linka strażacka ratownicza - wg PN- 86/M51510 może służyć: zabezpieczania linii ssawnej lub do asekuracji osoby wchodzącej do zadymionej piwnicy, lub innych pomieszczeń o labiryntowym rozmieszczeniu, ponieważ nie spełnia wymagań jakie stawia się linkom służącym do zapobiegania upadkom z wysokości - PN-EN 795. Od 2010 roku dopuszcza się inne konstrukcje linek strażackich jednak ich parametry wytrzymałościowe muszą być co najmniej takie jak określone w normie PN-86/M51510.
Kominiarki W Polsce pierwsza kominiarka była dopuszczona w 1993 roku. W 2004 wprowadzono normę PN-EN 13911 określającą wymagania na kominiarki strażackie. Kominiarki wykonywane są z jedno i dwuwarstwowych dzianin z włókien nomex i nomex/viskoza
Dziękuję za uwagę