MICHAŁ ROGOZIOSKI HISTORIA ZBAWIENIA STWORZENIE ŚWIATA I POWOŁANIE CZŁOWIEKA (Rdz 1-2) Toruo 2010
Wstęp Księga Rodzaju jest pierwszą księgą Starego Testamentu i zarazem całego Pisma Świętego. Opisuje dzieje początku, które ukazuje nam w sposób symboliczny. Księgi tej (a bynajmniej jej pierwszej części, czyli rozdziały od 1 do 11) nie powinniśmy czytad dosłownie, lecz skupid się na jej przesłaniu. Pierwsze 11 rozdziałów księgi Rodzaju nazywamy prehistorią biblijną. Warto ją dośd szczegółowo omówid, aby zrozumied to wszystko, co będzie się działo na dalszych kartach Pisma, aż do ostatniego wiersza Apokalipsy. Dobre przeanalizowanie szczególnie pierwszych rozdziałów tej księgi da nam odpowiedź na pytanie o sens całej historii zbawienia, w której i my żyjący w XXI wieku bierzemy udział. Pytanie tylko, czy świadomie? Celem podjętych przeze mnie rozważao jest wyjaśnienie jeszcze raz, krok po kroku tego, o co tak naprawdę chodzi w chrześcijaostwie. Stworzenie świata i powołanie człowieka Na początku naszej drogi przez historię zbawienia przyjrzymy się pierwszym dwóm rozdziałom księgi Rodzaju, przy czym po krótkim opisie stworzenia świata, skupię się bardziej na kwestii stworzenia człowieka i jego pierwszego, właściwego powołania. 1. Stworzenie świata (Rdz 1, 1-2,4) Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię (Rdz 1,1). Oto pierwsze zdanie Pisma Świętego. Nieprawdaż że niezwykłe? Bóg stworzył! Bóg! Ale przecież On nie istnieje (!?) A jednak. Tymi słowami rozpoczyna się wielka historia zbawienia. Ten, Który Jest, stwarza świat. Stwarza niebo i ziemię, czyli wszystko. On stwarza, więc ma i do tego prawo. Stwarza, ale po co? O tym przekonamy się już za chwilę Ziemia zaś była bezładem i pustkowiem, ciemnośd była nad powierzchnią bezmiaru wód, a Duch Boży unosił się nad wodami (Rdz 1,2). Panował wielki chaos. Ale był ktoś, kto nad tym czuwał, który zabrał się do uporządkowania tego wszystkiego. Ten, który nadał kształt bezkształtnemu i tchnął życie w to co martwe. Duch Boży unosił się nad wodami wszystko było podporządkowane mocy Bożej. Nie ma jeszcze praw fizyki, chemii, związków przyczynowo skutkowych, ani czasu. Jest jedynie bezład, chaos i Bóg, który nosi w sobie odwieczny zamysł poukładania tego wszystkiego. Zaczyna zatem stwarzad. a) dzieło rozdzielenia (Rdz 1, 3-13) Wtedy Bóg rzekł (Rdz 1,3). Wszystko co Bóg stwarzał, stwarzał przy pomocy Słowa. Tego samego, o którym powie św. Jan w swoim prologu do Ewangelii Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga
i Bogiem było Słowo (J 1,1). Odwiecznym Słowem Bożym jest sam Syn Boży, który objawi się nam później jako Jezus Chrystus. Pierwsze trzy dni stworzenia, to dzieło oddzielenia przez Boga elementów kosmosu. Dzieo pierwszy oddzielenie światła od ciemności Dzieo drugi firmament niebieski i rozdzielenie wód Dzieo trzeci zebranie wód w jednym miejscu, które odsłania powierzchnię suchą, oraz pojawienie się roślinności b) dzieło przyozdobienia (Rdz 1, 14-19) Kolejne trzy dni stworzenia, to wypełnienie i ozdobienie elementów kosmosu. Dni te odpowiadają pierwszym trzem dniom (1=4, 2=5, 3=6). Dzieo czwarty stworzenie niebieskich ciał świecących, aby oddzielały dzieo od nocy i oświetlały ziemię (możemy powiedzied, że od tego momentu został stworzony czas!) Dzieo piąty stworzenie pierwszych istot żywych, morskich i powietrznych. Dzieo szósty stworzenie zwierząt lądowych oraz pierwszej pary ludzkiej. c) siódmy dzieo dniem odpoczynku A gdy Bóg ukooczył w dniu szóstym swe dzieło, nad którym pracował, odpoczął dnia siódmego po całym swym trudzie, jaki podjął. Wtedy Bóg pobłogosławił ów siódmy dzieo i uczynił go świętym; w tym bowiem dniu odpoczął po całej swej pracy, którą wykonał stwarzając (Rdz 2,2-3). Dziwna to informacja. Bóg, który jest Najdoskonalszym, odpoczywa? Dlaczego? Czyżby się zmęczył? Tak samo możemy się zapytad, dlaczego Chrystus przyjął chrzest w Jordanie z ręki Jana, skoro był bez grzechu? Odpowiedź jest prosta jako przykład dla nas, ludzi. Bóg nie musi odpoczywad, ale pokazuje nam jak my winniśmy czynid. Sam daje nam to prawo prawo do odpoczynku. Siódmy dzieo czyni dniem świętym, a więc sakralnym, pozostającym z Nim w jakimś głębokim związku. Przez Niego, który jest jedynym źródłem świętości, uświęcanym. Dzieo ten mam spędzad na szczególnym spotkaniu z Bogiem. Pytanie, czy chcę? Specjalnie przeszedłem tak szybko, wybiórczo, przez dzieło stworzenia świata, aby skupid się szczególnie na stworzeniu człowieka, tego, który jest koroną, uwieoczeniem całego stworzenia i któremu wszystko zostało poddane.
W tym miejscu zaczyna się bowiem TWOJA i MOJA historia. Posłuchaj uważnie! 2. Pierwsze opowiadanie o stworzeniu człowieka (Rdz 1, 26-31) W księdze Rodzaju znajdujemy 2 opisy stworzenia człowieka. Skąd to się bierze? Ano stąd, że księga ta nie wyszła spod pióra jednego autora natchnionego. Jej autorem nie jest Mojżesz, jak chciano niegdyś, lecz owych pisarzy było więcej. Stąd też pojawiają się w tej księdze różne tradycje, jak chodby w opisie stworzenia człowieka. Każda z nich podaje ciekawe informacje, dlatego każda jest niezwykle ważna. Przyjrzyjmy się zatem przez chwilę pierwszemu opisowi stworzenia człowieka. Czytamy w nim: A wreszcie Bóg rzekł: Uczyomy człowieka na Nasz obraz, podobnego Nam. Niech panuje nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym, nad bydłem, nad ziemią i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi! (Rdz 1, 26) I dalej czytamy: Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył: stworzył mężczyznę i niewiastę (Rdz 1, 27). a) Uczyomy człowieka Stwarzając niebo, ziemię, roślinnośd, zwierzęta, Bóg mówił: Niech się stanie i stało się. Gdy przyszedł czas na stworzenie człowieka, Stwórca zmienił znacznie formułę powołującą do życia. Mówi Uczyomy człowieka. Zastanawiająca jest sama forma tego wyrażenia UCZYOMY. Jest to liczba mnoga czasu przyszłego. Kto ma zatem uczynid? Nie ma wątpliwości, że cała Trójca. Człowiek jest dziełem Trójcy Świętej. Stworzenie człowieka pozostaje od samego początku w przedziwnej, wewnętrznej relacji do samego Boga i do Jego wewnętrznego życia, życia Trzech Osób. Bóg bowiem nie jest samotnikiem, lecz posiada wewnętrzne życie. Jest Bytem relacyjnym (chodby Ojcem w relacji do Syna). Jak się później przekonamy, Bóg jest pełnią miłości. Miłością doskonałą. Nie egoistyczną! Miłośd doskonała to ta, która jest dla, dla drugiego. Dlatego mamy trzy Osoby Boskie, aby Bóg mógł się dzielid swoją miłością wewnątrz tej Trójcy. A teraz dzieli się również ze mną i z Tobą, stwarzając nas z miłości i dla miłości. b) na Nasz obraz, podobnego Nam Tak często słyszymy, że Bóg stworzył człowieka na swój obraz i podobieostwo. To prawda. Ale w czym jesteśmy podobni do Boga? Wielokrotnie odpowiadamy: mamy przecież tak jak On duszę i
wolną wolę. To się zgadza. Ale taka odpowiedź nie wyczerpuje tematu podobieostwa. Podobieostwo człowieka do Boga leży znacznie głębiej. Uczyomy człowieka na Nasz obraz, podobnego Nam człowiek tak jak Bóg, stworzony został do relacji, i to relacji miłości. Tak jak Bóg dzieli się swoją miłością wewnątrz siebie (w Trójcy Świętej) tak samo człowiek ma byd istotą relacyjną, dzielącą się miłością z drugą osobą. Człowiek tak jak Bóg, ma żyd dla, dla drugiej osoby. To, że ja żyję, to nie znaczy, że żyję dla siebie. Ja mam żyd dla drugiej osoby. Mam drugą osobę obdarzad miłością, miłością czystą na wzór Boskiej miłości. Właśnie w tym objawia się prawdziwe podobieostwo człowieka do Boga. Człowiek jest bytem relacyjnym, stworzonym do miłości. Bóg dzieli się z człowiekiem swoją miłością i poleca, aby i człowiek się nią dzielił. W tym miejscu pozostawię pierwszy opis stworzenia człowieka i przejdę do drugiego, aby na nim omówid jeszcze kilka ważnych kwestii. 3. Drugie opowiadanie o stworzeniu człowieka (Rdz 2, 4b-25) Drugi opis stworzenia człowieka jest nieco bardziej złożony i przez to bardziej skomplikowany. Opowiadanie to jest starsze od pierwszego, bardziej plastyczne i obrazowe. Zawiera jednak głęboką teologię i wskazuje nam jak właściwie odczytad prawdziwe powołanie człowieka. a) stworzenie Adama O ile w pierwszym opowiadaniu zostało powiedziane, że Bóg stworzył mężczyznę i niewiastę, a tyle drugie opowiadanie opisuje nam, w jakiej kolejności to uczynił. Najpierw zostaje stworzony Adam. Warto spojrzed do oryginału Pisma. Gdy to uczynimy to spostrzeżemy, że hebrajskie adamah oznacza ziemię. To właśnie z ziemi Bóg lepi prototyp człowieka. Nie jest on jednak jeszcze ukooczony. Adam nie równa się człowiek w pełnym tego słowa znaczeniu. Nie możemy również upraszczad i powiedzied, że Adam to mężczyzna. Nie. Adam to prototyp człowieka ulepiony z ziemi istota żywa. Bóg nie wprowadza jeszcze na tym etapie rozróżnienia płci. Te informacje mogą byd pomocne chociażby w rozmowach z tymi, którzy uznają wyższośd mężczyzny nad kobietą, bo rzekomo to on został pierwszy stworzony. Ten fragment nie mówi nam jeszcze o podobieostwie człowieka do Boga, bo tego podobieostwa tak naprawdę na razie nie ma. Jest on sam, a więc nie jest bytem relacyjnym. Nie ma się z kim dzielid swoją miłością. W tym momencie Adam żyje tylko dla siebie. Nie jest to dobre. Potrzebuje drugiej osoby, aby zacząd żyd w relacji dla, zgodnie ze swoim powołaniem, na wzór Osób Boskich. Bóg zaradza temu problemowi.
b) przyprowadzenie zwierząt do Adama Nie jest dobrze, żeby mężczyzna był sam, uczynię mu odpowiednią dla niego pomoc (Rdz 2, 18). Po przeczytaniu tego wiersza, trzeba nam znowu sięgnąd do oryginału, aby przekonad się, że słowo mężczyzna użyte w polskim tłumaczeniu, jest błędne. W oryginale mamy zastosowane ponownie słowo adam, tyle tylko że z rodzajnikiem określonym, więc wiemy, że chodzi o tego samego Adama co wcześniej (wziętego z ziemi, ale w dalszym ciągu bez płci). Adam nie jest jeszcze w pełni ukooczonym człowiekiem. Nie ma z kim nawiązad relacji miłości, na podobieostwo Boże. Jest zamknięty sam w sobie, żyje tylko dla siebie. Bóg zatem czyni z ziemi różne zwierzęta i przyprowadza je do Adama. Prowokuje go, aby nadał im imiona. Każde ze zwierząt nazywa tak samo, jak on został nazwany: istota żywa. Nie znalazł jednak odpowiedniej dla siebie pomocy. Nie jest w stanie nawiązad z żadnym z nich relacji miłości, na wzór Boga. Co więcej, jeszcze bardziej zamyka się w sobie, zaczyna dominowad nad zwierzętami (wyrazem tego było nadanie im imienia). Potrzeba kogoś innego c) stworzenie CZŁOWIEKA Bóg interweniuje po raz kolejny. Sprawia, że Adam zapada w sen, aby z jego żebra uczynid tą drugą połówkę. Można powiedzied, że z jednej strony Adama (z jednego boku) Bóg stwarza drugą stronę, o tej samej naturze. Już nie zwierzę, lecz duszę pokrewną. Od tej chwili dzieło stworzenia człowieka zostaje ukooczone. Powstaje ten, który zdolny jest żyd dla drugiego. Adam zostaje wyzwolony z życia dla siebie. Po przebudzeniu mówi: Ta dopiero jest kością z moich kości i ciałem z mego ciała! Ta będzie się zwała niewiastą, bo ta z mężczyzny została wzięta (Rdz 2, 23). Dopiero teraz Adam czuje się w pełni człowiekiem. Człowiek to mężczyzna i niewiasta. W oryginale przeczytamy: isz (mąż) i iszsza (żona). Ks. Jakub Wujek w swoim przekładzie Pisma Świętego napisał: mąż i mężyna, czyli ta, która z mężczyzny została wzięta. Od tej chwili możemy mówid o odmienności płci (o mężczyźnie i kobiecie), ale znowu nie to jest tutaj najważniejsze. Swoją miłośd człowiek może bowiem wyrażad nie tylko do osoby płci przeciwnej. Boska miłośd (agape) jest miłością najczystszą, ofiarną, którą dany człowiek powinien okazywad każdemu człowiekowi napotkanemu na swojej drodze życia. Życie bowiem człowieka ma byd nieustanną realizacją miłości. Aby odkryd siebie jako obraz i podobieostwo Boga, potrzeba tej drugiej osoby. Bóg jako komunia Osób, i człowiek otwarty na drugą osobę. To ja i Ty, stworzeni na obraz i podobieostwo Boga. Żadne inne stworzenie nie zostało obdarowane tak wielką łaską. Tylko my nosimy w sobie pierwiastek boski dar, ale i zadanie.
d) nadzy - nie odczuwali wstydu Po całym akcie stworzenia człowieka, autor natchniony dodaje: chociaż byli nadzy, nie odczuwali wstydu (Rdz 2, 25). Jest to niezwykle ważna informacja, którą już niedługo, bo w 3 rozdziale będziemy mogli skonfrontowad z zaistniałą rzeczywistością. To, że byli nadzy, nie oznacza, że chodzili bez ubrao. Nie o taką nagośd chodzi autorowi. Jest tutaj bowiem zawarta głębsza prawda. Nagości nie możemy pojmowad jako brak czegoś, jako coś negatywnego, coś, co by umniejszało pierwszym rodzicom. Nagośd była czymś pozytywnym, czymś, co pozwalało im byd bardziej dla siebie. To właśnie dzięki nagości byli na obraz i podobieostwo Boga. Nagośd oznacza, że nie mieli nic swojego. Cali należeli do Boga. Mieli świadomośd, że ich życie pochodzi właśnie od Niego. Żyli dla Boga i dla siebie nawzajem. Nie było w nich ani krzty egoizmu, życia dla samego siebie. W 100% przyjmowali wolę Bożą i jego plan względem nich. Żyli pełnią miłości (agape). Posiadali tzw. pierwotną niewinnośd. PODSUMOWANIE Bóg stworzył świat z miłości do człowieka. Ten stał się jego uwieoczeniem i ukoronowaniem. Człowiek został stworzony na obraz i podobieostwo Boga, to znaczy stworzony do relacji w miłości (na wzór Trójcy Świętej). Odwiecznym powołaniem człowieka jest powołanie do życia wiecznego z Bogiem oraz powołanie do kierowania się w swoim życiu czystą miłością (agape). Człowiek według zamysłu Stwórcy posiada pierwotną niewinnośd, dzięki której poddaje się całkowicie swojemu Ojcu, ufając, że Ten chce dla niego jak najlepiej. Takie są dzieje początku świata i człowieka. Taki jest odwieczny zamysł Boży. Czy wierzę w Boga, który stworzył świat z miłości do mnie? Jaki jest mój stosunek do stworzenia? Czy podziękowałem Bogu za dar życia? Jak patrzę na drugiego człowieka? Czy dostrzegam w nim tego, względem którego mogę realizowad swoje powołanie do czystej miłości i ujawniad się światu jako stworzony na obraz i podobieostwo Boga? Czy dbam o niewinnośd swoją i drugiego człowieka?