O Słupi w pigułce Materiały informacyjne Stan czystości Słupi W ramach współpracy pomiędzy jednostkami samorządowymi powołano do istnienia Zespół ds. Projektu Czysta Słupia, którego celem jest wymiana informacji i koordynacja działań mających na celu poprawę stanu czystości wód. Miasto Słupsk, przy współpracy Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Słupsku przeprowadziło w roku 2008 badania jakości wód rzeki Słupi oraz jej dopływów położonych w środkowym odcinku zlewni. Podstawowym kierunkiem analiz była ocena możliwości utworzenia otwartego kąpieliska miejskiego dla potrzeb mieszkańców Słupska i miejscowości ościennych. Wnioski z badań: woda w Słupi na odcinku miejskim w okresie letnim nie spełnia wymagań jakim powinny odpowiadać wody w kąpieliskach; podwyższona wartość wskaźnika liczby bakterii Escherichia coli lub bakterii coli typu kałowego wskazuje na możliwą obecność bakterii chorobotwórczych; najwyższe wartości przekroczeń badanych wskaźników biologicznych obserwowano w wodach cieków: Glaźna, Kamieniec, rów odprowadzający ścieki z oczyszczalni zakładów mleczarskich w Kobylnicy; wody Słupi uzyskują niekorzystne parametry jakościowe po przejęciu wód dorzeczy w środkowym odcinku biegu rzeki. Znacząca poprawa sytuacji nastąpi po zakończeniu wdrażania Programu gospodarki wodno-ściekowej w rejonie Słupska realizowanego w ramach Funduszu Spójności (termin: 2011r.). Program gospodarki wodno-ściekowej w rejonie Słupska Program gospodarki wodno-ściekowej w rejonie Słupska ma na celu zbudowanie zintegrowanego modelu gospodarki wodno-ściekowej dla Słupska i sąsiednich gmin. Jego realizacja to największe unijne przedsięwzięcie w regionie. Program polega na zebraniu i oczyszczeniu ścieków komunalnych z terenu trzech sąsiadujących ze sobą gmin: Miasto Słupsk, Gmina Słupsk, Gmina Kobylnica. Ścieki zarówno z miasta, jak i z gmin wiejskich zostaną oczyszczone zarówno z zanieczyszczeń organicznych, jak i biogennych (azot i fosfor). Aktualnie w wyniku realizacji programu osiągnięte zostały wymogi, co do jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi na terenie miasta Słupska w zakresie zawartości żelaza i manganu. Łączne zaawansowanie wszystkich kontraktów podpisanych w ramach realizowanego Projektu na dzień 31.12.2009 wynosiło ok. 72%.
Działania podejmowane na terenie miasta Oczyszczenie wody deszczowej odprowadzanej do rzeki: W samym mieście woda deszczowa odprowadzana jest do rzeki za pomocą12 kolektorów. Do 2008 roku 8 z nich zaopatrzono w separatory, czyli urządzenia oddzielające od wody deszczowej substancje ropopochodne, osady i muły. Aktualnie trwają prace nad budową kolejnych separatorów: przy ul. Wandy, Sienkiewicza, Morskiej i Racławickiej. Oddzielenie kanalizacji deszczowej od kanalizacji bytowej: W roku 2009 rozdzielono kanalizację ogólnospławną w ul. Partyzantów, Kilińskiego, Podgórnej, Długosza, Sądowej oraz w części ul. Szarych Szeregów i Kaszubskiej. Inwestycja poprawiła warunki odpływu wód opadowych z dzielnicy Podgrodzie oraz zapewniła odprowadzenie ścieków bytowych bezpośrednio do oczyszczalni. Oczyszczenie koryta rzeki: W latach 2002-2004 r. Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej oczyścił koryto rzeki na odcinku od mostu przy ul. Orzeszkowej do mostu kolejowego. Do końca 2010 roku planowano pogłębienie koryta o 50 cm pomiędzy mostem kolejowym a Śluzą Główną, ale w związku z wprowadzeniem projektowanego obszaru siedliskowego Natura 2000 znacznie wzrósł koszt inwestycji, z 700 tys. do 2 mln. (ponieważ wymagane są działania kompensacyjno przyrodnicze). Ochrona środowiska. Obszary Natura 2000 W bliskim sąsiedztwie Miasta Słupsk znajduje się północna granica Obszaru Natura 2000 Dolina Słupi (kod PLB220002). Obszar ten jest ostoją ptaków (min. kania ruda, lelek, rybołów, brodziec piskliwy, gągoł, nurogęś), chronione są niektóre gatunki zwierząt (minóg strumieniowy, łosoś atlantycki, różanka, traszka grzebieniasta, wydra) i roślin (wrzosiec bagienny, zimoziół północny, woskownica europejska). Bezpośrednio w strefie oddziaływania miasta Słupska znajduje się projektowany obszar specjalnej ochrony siedlisk sieci Natura 2000 Dolina Rzeki Słupi (kod PLH 220052) obejmujący koryto całej rzeki. Trwają ustalenia jego ostatecznego kształtu, natomiast według obowiązującego prawa obszar projektowany tak samo zobowiązuje do działań ochronnych jak obszar już zatwierdzony. Zagrożeniem dla obszarów chronionych jest zanieczyszczenie wód ściekami komunalnymi i rolniczymi, niekontrolowana presja turystyczno-rekreacyjna, w tym presja osadnicza. 2
Rys 1. Granice obszaru PLB220002 Dolina Słupi Postępowanie na terenach objętych ochroną Utrzymanie wód polega przede wszystkim na zachowaniu dotychczasowego stanu rzeki i obejmuje m.in. lokalną zabudowę (np. ubezpieczenie brzegów, wykonywaną na wyraźne interwencje samorządów, właścicieli gruntów) oraz zabezpieczenie infrastruktury technicznej (dróg, sieci energetycznej, gazowej, telekomunikacyjnej itd.). Roboty utrzymaniowe, uzasadniane przede wszystkim potrzebami ochrony przeciwpowodziowej, obejmują często prace mające na celu koncentrację i pogłębianie głównego nurtu rzeki, likwidację zakoli, meandrów, odgałęzień jej koryta jak również usuwanie drzew i krzewów z międzywali. Wszystkie te działania grożą likwidacją wykształconych tam siedlisk fauny i flory. Tego typu prace utrzymaniowe gospodarki wodnej były i są stosowane na całym świecie, aczkolwiek na obszarach Natura 2000 wymagają ustalenia niezbędnego ich zakresu oraz intensywności. Dla przykładu, tzw. czyszczenie koryt rzecznych należy ograniczyć do miejsc zagrożonych tworzeniem się zatorów lodowych, powodujących spiętrzenie wód i zwiększających istotnie stopień zagrożenia powodziowego. Niektóre zasady związane z ochroną przyrody i ochroną przeciwpowodziową ustanowione przez Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Słupsk aktualnionego uchwałą Rady Miejskiej w Słupsku z dnia 25 listopada 2009 roku: na terenie objętym planem (oraz na terenach przyległych) zabrania się podejmowania działań mogących, osobno lub w połączeniu z innymi działaniami, znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszarów Natura 2000, należy do minimum ograniczyć ingerencje w dolinię rzeki Słupi, planowane zagospodarowanie terenu nie może stanowić źródła zanieczyszczeń dla środowiska gruntowo-wodnego, a przede wszystkim nie może zanieczyszczać wód rzeki Słupi i jej dopływów oraz zmieniać stosunków wodnych na terenie 3
objętym studium i na terenach przyległych, w szczególności na terenach nadrzecznych i podmokłych, należy bezwzględnie zachować wszystkie ostoje różności biologicznej miejsca występowania cennych siedlisk przyrodniczych oraz rzadkich i chronionych gatunków roślin i zwierząt na terenie objętym studium, w szczególności nadrzeczne lasy łęgowe, olsy, łąki, szuwary, roślinność wodną, torfowiska najcenniejsze przyrodniczo obszary Słupska, tereny nadrzeczne muszą być okresowo zalewane (zgodnie z rytmem wylewania rzeki Słupi) jest to warunek przetrwania ekosystemów i siedlisk, które wykształciły się w dolinach rzecznych, nie należy zmieniać przebiegu brzegów rzek, a szczególnie nie należy prostować meandrujących odcinków rzeki Słupi, planowane zainwestowanie w żaden sposób nie może naruszać i ingerować w strukturę dna rzeki Słupi (tarliska ryb łososiowatych) oraz zniszczyć roślinności wodnej i porastającej brzegi, planowane inwestycje w żaden sposób nie mogą zniszczyć znanych tarlisk ryb lub pogorszyć warunków odbywania tarła przez ryby w rzece Słupi, nie mogą uniemożliwiać rybom swobodnego płynięcia w górę rzeki i spłynięcia z powrotem do morza, prace wykonane bezpośrednio na rzece Słupi powinny odbywać się poza okresem tarliskowym ryb łososiowatych, inwestycje na terenie nadrzecznym dostosować do specyfiki terenu zalewowego, planowane zamierzenie w żaden sposób nie może wpłynąć negatywnie na stan siedlisk oraz na chronione gatunki roślin i zwierząt na znajdującym się w granicach miasta specjalnym obszarze ochrony siedlisk Natura 2000 Dolina Rzeki Słupi PLH220052, a w szczególności nie może oddziaływać negatywnie na rzekę, dla inwestycji mogących wpływać negatywnie na obszary Natura 2000 (w tym również oddziaływać w sposób skumulowany) a zlokalizowanymi poza tymi obszarami należy przeprowadzić ocenę wpływu inwestycji na środowisko dla obszaru objętego studium. Program Ochrony Środowiska dla Miasta Słupska 2008 2011 dostępny jest na stronie www.slupsk.pl w zakładce Środowisko. Bezpośredni adres: www.slupsk.pl/srodowisko/dokumenty/162.html Jednostką odpowiedzialną w Urzędzie Miasta jest Wydział Gospodarki Komunalnej, Mieszkaniowej i Ochrony Środowiska, tel. 848 83 73. 4
Ochrona przed powodzią W okresach wysokiego stanu wód rzeki Słupi, istnieje potencjalne zagrożenie zalewania najniżej położonych ulic miasta. Stan zagrożenia powodziowego jednoznacznie identyfikuje opracowane Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Słupska wskazujące obszary szczególnie zagrożone zalaniem. Przy wysokim stanie wód w rzece Słupi, następuje cofka wód rzeki wylotami kanalizacji deszczowej do kolektorów kanalizacyjnych, powodując zalewanie nisko położonych ulic i podpiwniczeń istniejącej zabudowy. W ramach działań zapobiegawczych odtworzono układ rowów polderów zalewowych rzeki które są obecnie konserwowane i utrzymywane przez Miasto Słupsk. Zgodnie z art. 81 Ustawy o Prawie Wodnym władze samorządowe odpowiedzialne są za ochronę przed powodzią oraz suszą. Postanowienia Urzędu Miasta dotyczące zagospodarowania terenów nad rzeką muszą być zgodne z dyrektywą Prawa Wodnego. Zalecenia do planów zagospodarowania przestrzennego wg podziału terenów zalewowych na strefy Obszar zalewowy doliny Słupi w granicach m. Słupska dzielimy na cztery strefy: I Strefa - od południowej granicy miasta do mostu czołgowego. Obszar użytków zielonych z niedrożną siecią melioracyjną jest często zalewany, pełni funkcję polderu przepływowego. Prawa strona rzeki Słupi posiada podwyższony brzeg wody wysokiej zdarzającej się raz na 5 lat. II Strefa - od mostu czołgowego do jazu przy młynie. Teren częściowo jest użytkiem zielonym, częściowo przeznaczonym na Park Kultury i Wypoczynku dla mieszkańców Słupska. Użytki zielone oraz częściowo park kultury będą zalewane przez wielkie wody rzeki Słupi. Nieliczne pojedyncze budynki mogą być podtapiane. Na tym obszarze należy unikać trwałej zabudowy zarówno mieszkalnej jak i przemysłowej. III Strefa - od jazu do mostu przy ul Orzeszkowej. Tereny miejskie o intensywnej zabudowie trwałego budownictwa mieszkaniowego i administracyjnego oraz pięć mostów na rzece Słupi. O ile lewy brzeg rzeki jest wyniesiony tylko w okolicy ul.wandy i kilka posesji może być zalewanych, to na prawym brzegu teren jest znacznie niższy i występowanie wody z brzegu rzeki może być bardzo dokuczliwe 5
w okresie fali powodziowej. IV Strefa - od mostu przy ul. Orzeszkowej do północnej granicy miasta (dolny odcinek rzeki poniżej nasypu kolejowego). Obszar użytków zielonych i ogródków działkowych ze sporadyczną zabudową, trwała, o charakterze usługowo - przemysłowym, z jednym mostem kolejowym, który może być przyczyną zatorów lodowych. Zlokalizowana na prawej stronie oczyszczalnia ścieków m. Słupska jest wyniesiona kilka metrów powyżej lustra 100 letniej wody i nie jest zagrożona falą powodziową. Prawo Wodne dostępne jest w internecie pod adresem: www.prawowodne.pl. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Słupsk dostępne jest w internecie pod adresem: www.slupsk.pl/file/15840. Jednostką terytorialną Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej jest w Słupsku Nadzór Wodny: ul. Francesco Nullo 6, Kierownik: Jędrzej Remelski, tel./faks: (59) 842 42 04, tel. kom. 510 043 038 6