Publikujemy cz. II artykułu na temat odpowiedzialności karnej członków zarządu sp. z o.o. Przypomnijmy: spółka z o.o. jest spółką handlową, nabywającą osobowość prawną z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Spółki kapitałowe mogą same nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i mogą być pozywane. W imieniu spółki z o.o. działa zarząd, w skład którego może wchodzić prezes zarządu, jego zastępcy i pozostali członkowie zarządu. Członkowie zarządu ponoszą w imieniu spółki odpowiedzialność karną cywilnoprawną i podatkową. Nabycie udziałów własnych przez spółkę Nabywanie własnych udziałów przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością jest zakazane. Ustawodawca w przepisie art. 588. k.s.h. wskazał znamiona przestępstwa związanego ze złamaniem powyższego zakazu: kto, będąc członkiem zarządu albo likwidatorem, dopuszcza do nabycia przez spółkę handlową własnych udziałów lub akcji albo do brania ich w zastaw, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 6 miesięcy. Powyższe przestępstwo jest przestępstwem przeciwko obrotowi gospodarczemu. Nabywanie przez spółkę własnych udziałów stanowi zagrożenie dla obrotu gospodarczego, gdyż poprzez nabycie takich udziałów spółka nabywa prawa udziałowe wobec samej siebie. Spółka nie może być własnym wspólnikiem. Nabycie własnych udziałów doprowadziłoby do wzmocnienia pozycji zarządu, co mogłoby doprowadzić do przejęcia udziałów przez spółkę od własnych wspólników, w związku z czym spółka byłaby tworem, który jest wspólnikiem i spółką. 1 / 5
Spółka z o.o. jest tak skonstruowana, aby wspólnicy, którzy wykładają środki finansowe na jej stworzenie, mieli pewność i wpływ na zarząd, który powołany jest po to, aby zarządzał" pieniędzmi wspólników. W związku z powyższym zakaz nabywania własnych udziałów słusznie wprowadzono do kodeksu spółek handlowych. Nabywanie takich udziałów jest zakazane, jednak ustawodawca ustanowił wyjątek w przepisie 200 k.s.h.: wyjątek stanowi nabycie w drodze egzekucji na zaspokojenie roszczeń spółki, których nie można zaspokoić z innego majątku wspólnika, nabycie w celu umorzenia udziałów oraz nabycie albo objęcie udziałów w innych przypadkach przewidzianych w ustawie. Przedmiotem ochrony są dobra prawne szeregu podmiotów. Chronione są interesy spółki z o.o, udziałowców i wierzycieli oraz samej spółki. Penalizowanym zachowaniem jest nabycie własnych udziałów albo wzięcie ich w zastaw. Od tej czynności istnieje możliwość ekskulpacji poprzez kontratypy zawarte w art. 200. k.s.h. Wyjątkiem jest możliwość nabycia akcji w drodze egzekucji na zaspokojenie roszczeń spółki, których nie można zaspokoić z innego majątku dłużnika oraz w celu umorzenia akcji. Dopuszczenie do wydania przez spółkę dokumentów imiennych, na okaziciela i zlecenie W spółce z o.o., w odróżnieniu od spółki akcyjnej, nie można wydawać dokumentów imiennych, na okaziciela bądź na zlecenie na udziały lub prawa do zysków w spółce (tak jak np. akcji). Ustawodawca wprowadził przepis art. 589. k.s.h., aby przeciwdziałać podobnym praktykom: kto, będąc członkiem zarządu albo likwidatorem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, dopuszcza do wydania przez spółkę dokumentów imiennych, na okaziciela lub dokumentów na zlecenie na udziały lub prawa do zysków w spółce, podlega grzywnie, karze ograniczenia 2 / 5
wolności albo pozbawienia wolności do 6 miesięcy. Nadto wspólnicy spółki z o.o. nie mają też prawa żądania wydania takich dokumentów. Charakter praw objętych udziałem nie zezwala na wydanie dokumentów potwierdzających prawo udziału, nie można się także zgodzić, aby spółka z o.o. mogłaby wydawać dokumenty na okaziciela. Sprawcą przestępstwa może być członek zarządu lub likwidator, który wydał taki dokument, jak również członek zarządu, który nie przeciwstawił się takim czynnościom. Przestępstwo musi być popełnione umyślnie. Niedopełnienie obowiązków sprawozdawczych Kodeks spółek handlowych nakłada na członków zarządu obowiązki związane ze składaniem pewnych informacji do Sądu Rejestrowego, np. aktualnej listy wspólników. W przypadku gdy członkowie zarządu niedopełniają tego typu obowiązków, wówczas zgodnie z treścią przepisu art. 594. k.s.h. podlegają karze grzywny do 20 tys. zł: kto, będąc członkiem zarządu spółki handlowej, wbrew obowiązkowi dopuszcza do tego, że zarząd: 1. nie składa sądowi rejestrowemu listy wspólników, 2. nie prowadzi księgi udziałów zgodnie z przepisami art. 188 1, 3. nie zwołuje zgromadzenia wspólników, 4. odmawia wyjaśnień osobie powołanej do rewizji lub nie dopuszcza jej do pełnienia obowiązków, 5. nie przedstawia sądowi rejestrowemu wniosku o wyznaczenie biegłych rewidentów, 6. nie ogłasza wzmianki o złożeniu opinii przez biegłego rewidenta w sądzie rejestrowym zgodnie z przepisem art. 312 7 podlega grzywnie do 20.000 złotych. 3 / 5
Powyższy przepis ma charakter dyscyplinujący. Należy zauważyć, iż w powyższym przepisie jedyną sankcją jest kara grzywny do 20 tys. zł, w związku z czym niewykonywanie powyższych obowiązków wobec sądu ma być dotkliwe finansowo dla członka zarządu bądź likwidatora, na którym powyższy obowiązek leży. Powyższa lista obowiązków nie jest katalogiem zamkniętym. Dodatkowe obowiązki wynikają wprost z przepisów kodeksu spółek handlowych (dział III i IV) i ustaw odrębnych, tj.: - ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z późn. zm.), - ustawy z 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. Nr 88, poz. 439 z późn. zm.), - ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 z późn. zm.), - ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.), - ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. Dz. U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095 z późn. zm.), - ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.), - ustawy z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. 2007, nr 168, poz. 1186, tekst jednolity). Grzywnę nakłada sąd rejestrowy. Brak nadzoru W art. 594. 2. k.s.h. wskazano znamiona czynu zabronionego polegającego na 4 / 5
doprowadzeniu spółki przez członka zarządu do sytuacji, w której pozbawiona jest rady nadzorczej w należytym składzie. Do zastosowania powyższego przepisu stan pozostawania bez należytego nadzoru musi trwać dłużej niż trzy miesiące. Podobnie jak paragraf 1 cytowanego przepisu, czyn zagrożony jest jedynie karą grzywny do 20 tys. zł. Przepis ten ma charakter dyscyplinujący. W związku z faktem, iż rada nadzorcza sprawuje nadzór nad działaniem zarządu, sytuacja, w której spółka pozbawiona jest w ten sposób należytej kontroli nad zarządem jest niebezpieczna dla wspólników, jak i samej spółki. Braki w treści pism i zamówień handlowych Zgodnie z przepisem art. 206. k.s.h., na zarządzie spoczywa obowiązek umieszczania w treści pism i zamówień handlowych, a także na stronach internetowych spółki, pewnych informacji o spółce: pisma i zamówienia handlowe składane przez spółkę w formie papierowej i elektronicznej, a także informacje na stronach internetowych spółki, powinny zawierać: 1. firmę spółki, jej siedzibę i adres, 2. oznaczenie sądu rejestrowego, w którym przechowywana jest dokumentacja spółki oraz numer, pod którym spółka jest wpisana do rejestru, 3. numer identyfikacji podatkowej (NIP), 4. wysokość kapitału zakładowego. W związku z powyższym, na podstawie przepisu art. 595. 1. k.s.h., w przypadku gdy członek zarządu dopuszcza się, iż pisma, zamówienia handlowe spółki oraz jej strona internetowa nie zawierają wskazanych w art. 206. k.s.h. informacji, wówczas podlega on karze grzywny do 10 tys. zł. Grzywnę nakłada sąd rejestrowy. 5 / 5