N A T RO P I E P R AC Y - G D Z I E I JA K N A J L E P I E J S Z U K A Ć? - R A D Z Ą S P E C JA L I Ś C I F R E E zmywak Emigracja nie całkiem poważnie POD PRĄD Dwie wyspy: przyjazd przyjazdowi nierówny OŚWIECENIE Na tropie pracy OKRUCHY ŻYCIA W polskiej Świetlicy ZA HORYZONTEM Gdzie Budda mówi dobranoc PUNKT WIDZENIA Patriotyzm nie jest taki głupi! BABINIEC Haggis od podszewki Polowanie na krem listopad 06 ISSN 1752-6221 SKRZYDLATE POLKI bombowcem do Anglii 01 www.zmywak.pl
This could have been your advert. Sorry.* * Get noticed. Call Anna Gough, Zmywak Marketing Manager on 07969 593 721 or email sales@zmywak.pl
otwieracz Szukać dodatkowej pracy na wakacje to całkiem po polsku. My właśnie wtedy postanowiliśmy stworzyć pierwszy magazyn dla Polaków mieszkających w Szkocji. Pismo z charakterem, które nie tylko opisuje szarą rzeczywistość, ale pokazuje ją na swój własny subiektywnokolorowy sposób. Ważne dla nas było, by nie naruszając jakże potrzebnej każdemu emigrantowi funkcji informacyjnej, przedstawić otaczający nas świat w sposób zachęcający do odkrycia czegoś więcej niż tylko drogi do pracy oraz oferty pobliskiego baru. Chcieliśmy dać ludziom odrobinę dystansu, świeżego spojrzenia, oddechu, których tak bardzo potrzebują. Czy nam się to udało? Ocenicie sami. THOM LOWE 14 10 18 22 Szef kuchni poleca POMYJE 04 MIESIĄC W SUBIEKTYWIE, ROZKŁAD JAZDY POD PRĄD 06 DWIE WYSPY: PRZYJAZD PRZYJAZDOWI NIERÓWNY Dwie różne historie poszukiwań pracy w Edynburgu przedstawia Kasia Kokowska. OŚWIECENIE 10 NA TROPIE PRACY Jak się przygotować, w jaki sposób i jakimi metodami najlepiej poszukiwać pracy, wyjaśnia szczegółowo Anna Gorący. 13 INGLISZ IS IZI OKRUCHY ŻYCIA 14 W POLSKIEJ ŚWIETLICY O polskiej Świetlicy w Edynburgu, miejscu wypełnionym radością i pozytywną energią donosi Kasia Bielińska. 18 SKRZYDLATE POLKI Historię trzech Polek pracujących w czasie II Wojny Światowej 08 jako pilotki dla RAF-u przedstawia Katarzyna Wala. ZA HORYZONTEM 22 GDZIE BUDDA MÓWI DOBRANOC Samye Ling, bajecznym kawałkiem Azji żywcem przeniesionym na zimną szkocką ziemię zachwyca się Katarzyna Wala. ECHA KULTURY 26 PREMIERY, WYDARZENIA, ZAPOWIEDZI PUNKT WIDZENIA 28 PATRIOTYZM NIE JEST TAKI GŁUPI! Co się z nami stało, że tak waleczni w sprawie wolności gotowi jesteśmy walkowerem oddać pole na ziemi, za którą pokolenia przelewały krew, zastanawia się Zbigniew Kowalewski. 29 NA JĘZYKACH CRIME STORY 30 DEACON WILLIAM BRODIE Historię podwójnego życia szanowanego edynburskiego ślusarza przedstawia Anna Gorący. BABINIEC 31 HAGGIS OD PODSZEWKI Oryginalną recepturę na prawdziwy szkocki haggis prezentuje Łakoma. 32 POLOWANIE NA KREM Jakie marki kosmetyków wybrać, gdzie kupić pastę do zębów, a gdzie ulubione perfumy radzi Kasia Kokowska. PO GODZINACH 34 POMYSŁY NA ŻYCIE, BUCHOMAZ, KONTEM OKA NA OKŁADCE: SPITFIRE COWLING FOTO: STUART SEEGER ZMYWAK 3
pomyje Tośmy nabroili! Polska inwazja z każdym kolejnym dniem zaciera uśmiech na ożywionej twarzy brytyjskiego ministra spraw wewnętrznych Johna Reida. Wreszcie postanowił on dać upust swoim odczuciom, ujawniając plan ograniczenia napływu kolejnej rzeszy chętnych do pracy na Wyspach. Nie zważając na donośne głosy sprzeciwu ze strony przedstawicieli Rumunii i Bułgarii, które już w styczniu mają dołączyć w szeregi Unii, Reid postuluje wydawanie dla nich zezwoleń na pracę tylko w niektórych sektorach i na określony czas. Denis MacShane, były minister ds. Europy wyraził zrozumienie dla postawy Reida, stwierdził jednak, że jest to pierwszy poważny przejaw protekcjonistycznego podejścia rządu UK do idei otwartego rynku. Ze stanowiska Reida cieszy się natomiast David Cameron, przywódca konserwatystów opowiadających się za ograniczeniem napływu imigrantów na Wyspy. Wraz z Davidem cieszymy się zresztą również i my, gdyż w obliczu perspektywy kolejnego najazdu taniej siły roboczej zaczęliśmy się już poważnie martwić o nasze ciepłe posadki na Zmywaku... miesiąc w subiektywie Szkoci natomiast zielenieją z zazdrości. Federation of Small Businesses ogłosiło, że w zeszłym roku podatkowym w Irlandii osiedliło się dwa razy minimalną krajową. więcej imigrantów pochodzących z nowych krajów Unii niż w Szkocji, nawet pomimo uruchomionego przez Scottish Executive programu Fresh Talents. Jak twierdzi Jim Mather, rzecznik SNP ds. przedsiębiorczości, Holyrood posiada zbyt ograniczoną władzę by uczynić inicjatywy typu Fresh Talents naprawdę atrakcyjnymi. Zasugerował, że jeśli Szkocja ma konkurować raczej odradzamy. z sąsiednimi państwami jak równy z równym, kontrola nad kwestiami imigracji powinna zostać przekazana bezpośrednio do Szkockiego Parlamentu. Po odnalezieniu ciała zamordowanej Angeliki Kluk polska opinia publiczna - zazwyczaj i tak niespokojnie bulgocząca - nadspodziewanie sprawnie zjednoczyła się i zawrzała. Jak z rękawa posypały się szczytne idee liczbę trzystu jednostek. - marsz przeciwko przemocy, świeczki w oknach, nagroda za ujęcie sprawcy, fundacja imienia zamordowanej... Spektakularne, medialne pokrzykiwania. Zakończone pogróżkami wzajemnego powybijania zębów. Współczucia u nas nigdy nie brakowało. Nawet premier Jack McConnell postanowił dobrotliwie pogłaskać poruszonych Polaków po główkach. Wyraził nadzieję, że to, co się stało, nie powstrzyma tych ciężko pracująwinna wyglądać funcica. cych i porządnych ludzi od przyjazdu do naszego kraju. Trudno mu się dziwić. Wszak nikt tak chętnie jak my nie pracuje za Polaków zaczynają łechtać również szkockie partie polityczne. Alyn Smith, rzecznik SNP ds. europejskich, wyraził pogląd, że być może Szkocja powinna wziąć przykład z innych krajów europejskich, takich jak Polska. I choć mówiąc to miał na myśli dążenie do niepodległości, podążanie polską ścieżką Szkocji Na Wyspach dynamicznie rośnie popyt na polskich księgowych - informują wyniki najnowszych badań przeprowadzonych przez agencję Joslin Rowe Associates. Niebywale nas to cieszy, zwłaszcza, że ich ilość w ciągu ostatnich trzech lat zwiększyła się sześciokrotnie - osiagając w Szkocji zawrotną Ewan Aitken, przewodniczący Rady Miejskiej Edynburga, podkreślił korzyści płynące dla miasta z osiedlających się w nim imigrantów. To ekscytujące, że tyle osób chce żyć w naszym mieście. Wpływa to pozytywnie na kulturową różnorodność. Ma rację. Dzięki nam Szkoci mogą poznać fascynującą kulturę blokersów i dresów, nauczyć się nowych przekleństw, a także przekonać się, jak naprawdę po- 4 ZMYWAK
WGlasgow odbyło się zebranie polskich związkowców zrzeszonych w T&G Scotland. Szkocki sekretarz T&G Mike Brider zapowiedział, że jest to pierwsze z całej serii regularnych spotkań związku prowadzonych w języku polskim. T&G składamy wyrazy uznania za bezbłędne rozpoznanie polskich ciągotek zrzeszeniowych, dziwiąc się jednocześnie ciągłemu brakowi Solidarności UK. Szkocka policja otwarcie przyznała, że zgineło jej gdzieś 24 z ogólnej liczby 3,200 zarejestrowanych przestępców seksualnych przebywających na wolności. Bob Ovens, emerytowany zastępca naczelnika policji Dumfries & Galloway, przypuszcza jednak, że prawdziwa ilość zaginionych oscyluje pomiędzy 150 a 300. Nie ma w tym nic dziwnego, jeżeli tylko 56 policjantów pilnuje całej tej zgrai zwyrodnialców, a na więcej zwyczajnie brakuje pieniędzy. Nam pozostaje tylko westchnąć z tęsknotą za starymi, dobrymi czasami kar cielesnych. Szkoci bez straty punktu objęli prowadzenie w najtrudniejszej z grup eliminacji Euro 2008, w której grają mistrzowie świata Włosi, wicemistrzowie Francuzi i uczestnicy mundialu Ukraińcy. W Glasgow rozprawili się z Francuzami 1:0, stając się tym samym nieoficjalnymi mistrzami świata. Jak zwykle jednak - bez korony. Gratulacje należą się również Tomaszowi Rupińskiemu, któremu udało się dostać do szkockiego rejestru przestępców seksualnych. Pod wpływem odpowiedniej dawki rozweselacza postanowił wycałować i wylizać szybę samochodu, w którym dwie Szkotki obżerały się właśnie chipsami. Podobno składał im również niedwuznaczne propozycje, oferując nawet w zamian pieniądze, acz biorąc pod uwagę jego znajomość języka angielskiego na poziomie 25 procent przypuszczamy, że w ten obrazowy sposób chciał po prostu namówić je do podzielenia się chipsami. Ekonomiści doliczyli się, że w pierwszym kwartale tego roku polscy imigranci wysłali do kraju około 1 mld euro, co zapowiada znaczny wzrost w stosunku do 3 mld euro wysłanych na przestrzeni całego 2005 roku. Nie należy się zatem dziwić opieszałości władz we wprowadzaniu w życie nowelizacji umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, skoro znacznie jeszcze większe kwoty zarabiane przez Polaków na Wyspach miałyby omijać szerokim łukiem polskie systemy podatkowe. Nastał sądny dzień - w edynburskich autobusach pojawiły się kanary. Niech mają się zatem na baczności wszyscy ci, którym do tej pory udawało się prześliznąć koło kierowcy bez lub ze starym biletem... Rozkład jazdy 11 listopada o 10:00 w bibliotece przy MacDonald Road w Edynburgu odbędzie się spotkanie informacyjne dla Polaków. Omawiane będą tematy życia, pracy i zakwaterowania w Szkocji. Ponadto zaprezentowane zostaną również zasoby i możliwości biblioteki, będzie można także porozmawiać o jej planach wobec wciąż rosnącej edynburskiej Polonii. Dodatkowych informacji udziela Ewan McCormick, tel. 0131 529 5636 lub email ewan.mccormick@ edinburgh.gov.uk. 17 listopada o 19:30 kościół St Mary & David w Hawick zaprasza na Polski Wieczór, w trakcie którego serwowane będą oryginalne przysmaki kuchni polskiej i szkockiej. Impreza ma na celu zapoznanie Polaków z lokalnymi wspólnotami i grupami wolontariackimi. Więcej informacji można uzyskać dzwoniąc do Elizabeth Jackson, tel. 01450 372 511. 23 listopada o 19:00 na Celtic Park w Glasgow będzie miało miejsce spotkanie z polskimi gwiazdami Celtiku, Maciejem Żurawskim i Arturem Borucem. W programie obiad (bufet) oraz pytania do piłkarzy. Obowiązuje strój wizytowy. Cena: 20. Bilet zarezerwować można pod numerem 0141 551 4293 lub emailem wysłanym na adres poland@celticfc.net. Jeśli wiesz o ciekawym wydarzeniu w twoim mieście, powiadom nas o tym! Napisz do nas na adres redakcja@zmywak.pl ZMYWAK 5
z pomocą znajomych wynająć mieszkanie, ale nie miało ogrzewania. Szukał pracy przez trzy tygodnie. Chodził po restauracjach i take awayach powtarzając wyuczone I'm looking for a job. Wracał w te same miejsca, właściciele już go rozpoznawali. Dam Ci pracę, jak ty dasz mnie - mówili managerowie opustoszałych w lutym lokali. Ania szybko odkryła, że praca nie jest tym, czym miała być. Na rozmowach w Polsce i na samym początku szef obiecywał szkolenia, bonusy, dopłaty do mieszkań. O obietnicach wkrótce zapomniał. Po opłaceniu czynszu, rachunków, council taxu, komórki, w portfelu nie zostawało dużo. Z drugiej strony nie byłoby nawet gdzie wydawać pieniędzy w tym malutkim, nadmorskim miasteczku, poniedwie wyspytekst: KASIA KOKOWSKA przyjazd przyjazdowi nierówny Dostałam pracę! cieszy się Ania, odkładając telefon. Jest w Edynburgu od dziesięciu dni, była już na kilku rozmowach i wreszcie się udało. Do tej pory jej kwalifikacje okazywały się zbyt wysokie lub niewystarczające. Stanowisko urzędniczki w ogólnokrajowej organizacji finansowej być może nie jest szczytem marzeń, ale brzmi dumnie i daje szanse na rozwój zawodowy. Ania przyjechała na Wyspy półtora roku temu. Zawsze chciała wyjechać za granicę, więc kiedy dowiedziała się o rekrutacji na stanowisko asystentki w dziale księgowości w sieci domów opieki na południu Anglii, nie zastanawiała się długo. W Polsce miała dobrą pracę w międzynarodowej korporacji, ale chciała spróbować czegoś nowego, podszkolić język. Przyjęła propozycję i w marcu 2005 wyjechała. Daniel jest w Szkocji już trzy i pół roku. Wcześniej spędził w Edynburgu 9 miesięcy, ale postanowił wrócić do Polski i założyć własny biznes. Nie udało się, więc znów przyjechał. Najpierw pracował na zmywaku w pakistańskiej restauracji. Wytrzymał trzy tygodnie. Na początku było mu bardzo ciężko: prawie wcale nie znał języka, był luty, wprawdzie udało mu się 6 ZMYWAK
POD PRĄD waż nie ma tam zbyt wielu sklepów. Szlifowanie języka też okazało się fikcją: firma zatrudniała ponad 50 Polaków, a do robienia cash booków nie trzeba było bardzo zaawansowanej znajomości angielskiego. Przez rok dzieliła malutkie, jednosypialniowe mieszkanie ze współlokatorką, z którą pracowała. To właśnie ona jako pierwsza przeniosła się do Szkocji i namówiła Anię na przeprowadzkę. W pierwszej pracy Daniel zarabiał 3 funty za godzinę. Praca była nielegalna. Znał wtedy tylko kilka angielskich słówek, których nauczył go mały synek sąsiadów. Dostał jednak cynk od znajomego, że jest praca w pralni. Szkoci nie kwapili się do takich zajęć, szczególnie na nocne zmiany. Szef przyjął go z otwartymi rękami. Daniel pracował po 100 godzin tygodniowo za około 4 funty na godzinę. Dorabiał czasem na bramce. Wynajął prywatnie mieszkanie w centrum. Odłożył pieniądze i postanowił otworzyć interes w Polsce. Nie udało się. Wrócił. We wrześniu 2006 Ania przyjechała do Edynburga na tygodniowy urlop. Miała plik starannie napisanych CV, ogłoszenie na gumtree i umówione spotkania w agencjach pośrednictwa pracy. Nocowała na dmuchanym materacu w salonie u znajomych. Z duszą na ramieniu szła na pierwszą rozmowę w agencji ASA International. Obawiała się szkockiego akcentu, zawodzącej ją czasem znajomości języka, tego, że ma niewystarczające kwalifikacje. Niepotrzebnie. Doradca był zachwycony jej doświadczeniem, przyznał się też, że ma dziewczynę z Polski, która mówi po angielsku znacznie gorzej i od razu przedstawił Ani oferty. Obowiązki nie zawsze były intrygujące, pensja wprawdzie wyższa niż dotychczasowa, ale liczyła się z wyższymi kosztami życia w Edynburgu. Jednak pierwszy krok został zrobiony. Zarejestrowała się w kolejnych agencjach, rozmowy w Reedzie i Hays Accountancy poszły nadspodziewanie dobrze. Zdenerwowała się dopiero, kiedy prowadząca rozmowę w małej agencji zganiła jej strój. Tak jakby to było najważniejsze! - zżymała się. Jeszcze w tym Przywitała ją szefowa kadr, która nie zadała ani jednego pytania na temat doświadczenia czy kwalifikacji, pytała natomiast dużo o radzenie sobie ze stresem, dotrzymywanie terminów, osobiste sukcesy, wkład wniesiony do poprzednich miejsc zatrudnienia. samym tygodniu była na rozmowie kwalifikacyjnej na stanowisko asystentki w dziale księgowości sieci hoteli. Następnego dnia zaproponowano jej pracę, ale po namyśle odmówiła. Po rozmowie miała wrażenie, że choć zarabiałaby więcej, niż ostatnio, to miałaby mniej obowiązków i co za tym idzie - zdobyłaby mniej doświadczenia. Propozycja utwierdziła ją jednak w przekonaniu, że na pewno znajdzie pracę w Edynburgu. ZMYWAK 7
POD PRĄD Po powrocie do Szkocji Daniel znalazł pracę w pizzerii. Tam nauczyłem się mówić po angielsku. - mówi. - Spędzałem 12- godzinne zmiany w towarzystwie Szkotek i Irlandek, którym nie zamykały się buzie. Chcąc niechcąc łapałem słowa i zwroty. Pracował w pizzerii rok, kiedy Polska wstąpiła do Unii Europejskiej. Wtedy szef pomógł mu zarejestrować się w Home Office, wystąpić o National Insurance Number. Przez następny rok pracował zupełnie legalnie i zaczął zastanawiać się nad zmianą pracy na lepiej płatną. Mógł spokojnie iść do JobCentre i liczyć na pomoc. Mógł zarejestrować się w agencjach pośrednictwa i dostawać tymczasowe zlecenia. Wreszcie mógł pracować za dobrą stawkę. Po powrocie z urlopu Ania bez wahania złożyła wypowiedzenie. Miała dwa tygodnie na przeprowadzkę. Skontaktowała się z agencjami i umawiała na kolejne rozmowy, podając już dokładną datę, od kiedy może zacząć pracować. Spakowała cały swój dobytek i wyruszyła znów na drugi koniec Wysp. Jedną z pierwszych ofert, jakie dostała było interesujące stanowisko w sporej firmie konsultingowej. Na rozmowie czekała ją niespodzianka: zamiast szefa działu finansów przywitała ją szefowa kadr, która nie zadała ani jednego pytania na temat doświadczenia czy kwalifikacji, pytała natomiast dużo o radzenie sobie ze stresem, dotrzymywanie terminów, osobiste sukcesy, wkład wniesiony do poprzednich miejsc zatrudnienia. Słowem psychologiczny bełkot, wyjątkowo trudny dla cudzoziemki. Ania niezrażona jeździła po całym Edynburgu na rozmowy i radziła sobie coraz lepiej. Po kilku spotkaniach miała gotowe odpowiedzi na każde zaskakujące pytanie. Daniel pracował jako kierowca samochodu dostawczego, robotnik budowlany, dorabiał jako bramkarz w klubach. Szukałem coraz lepiej płatnych zajęć - wyjaśnia. W Polsce pracował przy produkcji samolotów (skończył specjalistyczne technikum). Czy myślał o pracy w swoim zawodzie, teraz, kiedy jest tu już tak długo i zna język? - W Szkocji nie produkuje się samolotów, ale wiem, gdzie takie fabryki są na terenie Anglii. Chodzi mi to po głowie, może kiedyś spróbuję? Kolejna rozmowa w niezależnej organizacji finansowej na George Street. Ania za dobrą mo-
Zapamiętaj! netę bierze fakt, że rozmowę przeprowadza dwóch mężczyzn. Zawsze można użyć kilku kobiecych sztuczek. Pytania psychologiczne już jej nie dziwią, sypie odpowiedziami jak z rękawa. Następnego dnia odbiera telefon z agencji: dostała pracę. Bez wahania przyjmuje ofertę. Pierwsze dni, mimo jesiennego przeziębienia, problemów z zapamiętaniem imion i trudności w zrozumieniu różnorodnych akcentów współpracowników, mijają pomyślnie. Praca już jest, Ania jest zadowolona teraz czas, żeby z materaca w salonie przenieść się do własnego pokoju. Daniel to stary wyjadacz na szkockim rynku pracy. Szukał pracy na różne sposoby, choć twierdzi zdecydowanie, że najlepsze fuchy trafiały mu się przez znajomych. Zależało mu na dobrej pensji, na początku nie znał języka, więc inne sposoby znalezienia pracy raczej nie wchodziły w grę. Ania szukała konkretnego stanowiska, liczyła się z tym, że jeśli nie znajdzie interesującej, rozwojowej pracy, to wróci do Polski. Żadne z nich nie myśli teraz o powrocie; Daniel mieszka ze swoją dziewczyną. Ania śmieje się: Może poznam jakiegoś przystojnego Szkota i zostanę tu na zawsze? Niezależnie od tego, gdzie szukasz pracy, przygotuj sobie CV, wydrukuj plik i zostawiaj wszędzie tam, gdzie przyjdzie ci do głowy. Jeśli słabo znasz język, wyucz się przydatnych formułek i poproś kogoś, żeby przećwiczył z tobą możliwe scenariusze rozmów. Wracaj w miejsca, w których zostawiłeś CV nawet po kilka razy. Jeśli zarejestrowałeś się w agencji i nikt do ciebie nie dzwoni dzwoń codziennie i przypominaj, że szukasz pracy. Przygotowuj się do rozmów. Dowiedz się czegoś o firmie, przygotuj się do mówienia o własnym doświadczeniu z danej dziedziny. Nastaw się na pytania psychologiczne. Zwykle pracodawca oczekuje konkretnej odpowiedzi przemyśl wcześniej, jakiej. Niezależnie od stanowiska ważny jest schludny wygląd. Każdy sposób na szukanie pracy jest dobry: JobCentre, agencje pośrednictwa, gazety, internet, ogłoszenia w szybach wystawowych, cynk od znajomych, a także własny tupet. Myślisz o kupnie, sprzedaży lub wynajęciu mieszkania w Edynburgu? Zadzwoń lub napisz do Roberta Carolla, lokalnego eksperta nieruchomości! Robert Carroll, Boyd Property Tel. 0131 226 0342 robert@boyd-property.com Mówię po angielsku, francusku i niemiecku. Nigdy nie mów, że szukasz jakiejkolwiek pracy i możesz robić wszystko. W Wielkiej Brytanii ceni się specjalistów. Jeśli szukasz pracy jako kelner, eksponuj swoje zdolności interpersonalne. Bądź cierpliwy, nie zniechęcaj się, każdą rozmowę o pracy traktuj jako nowe doświadczenie. ZMYWAK 9
oświecenie na tropie pracy Szukanie pracy, zwłaszcza w obcym kraju, to proces, który sam w sobie jest ciężką harówką, wymaga gruntownych przygotowań i wytrwałości. Do sukcesu potrzebna jest znajomość języka, porządnie napisane CV, dostęp do telefonu i Internetu, wygodne buty, pewność siebie oraz mnóstwo determinacji. TEKST: ANNA GORĄCY Język angielski Umiejętność komunikowania się w języku angielskim to Twój punkt wyjściowy i absolutny priorytet. Nawet jeśli szczęśliwym trafem uda ci się znaleźć zatrudnienie przy prawie zerowej znajomości języka, twoje szanse na lepszą pracę, a co za tym idzie wyższą stawkę, będą nikłe, jeśli nie będziesz w stanie porozmawiać o tym z pracodawcą. Nie każdy, kto przyjeżdża do Szkocji musi mówić płynną angielszczyzną, jednak każdy, kto poważnie myśli o karierze tutaj, powinien się choć odrobinę postarać. Angielski to pierwsza i najważniejsza inwestycja dla Polaków przyjeżdżających tutaj do pracy. - mówi Nigel Robinson z agencji Resource (GB) Ltd - Pracodawcy zupełnie inaczej patrzą na osobę, która wyraża autentyczną chęć porozumiewania się w tym języku nawet jeśli ich angielski ogranicza się początkowo do kilku słów i fraz. Kursy językowe w Szkocji nie kosztują fortuny, istnieje nawet możliwość nauki za darmo. Listę miejsc organizujących tego typu kursy znajdziecie na naszym portalu Zmywak.pl. Curriculum vitae Najczęściej to właśnie CV decyduje o tym, czy pracodawca w ogóle weźmie daną kandydaturę pod uwagę. Jeśli twoje CV jest nieprofesjonalne, źle skonstruowane i pełne błędów, może zaprzepaścić szanse na pracę już na starcie. Na nagminne błędy językowe w polskich CV zwraca uwagę Ewa Walker z agencji Pol-UK Recruitment. Właściciele tutejszych restauracji być może już przyzwyczaili się do tego, że jak Polak pisze, iż pracował jako «cooker» nie oznacza to, że służył za ludzką kuchenkę, ale po prostu był kucharzem. Może jednak zamiast ryzykować ośmieszenie się w oczach przyszłego pracodawcy warto postarać się o to, by CV zostało porządnie przetłumaczone na zrozumiały dla Brytyjczyków angielski. Porady na temat pisania CV dostępne są na wyciągniecie ręki. Istnieją firmy, a nawet osoby prywatne, które za drobną opłatą pomogą napisać profesjonalny życiorys. Careers Scotland (Doradztwo Zawodowe Szkocja) oferuje darmowe indywidualne konsultacje oraz kursy pisania CV. Ich broszury w języku polskim dostępne są w publicznych bibliotekach, a na www.careers-scotland.org.uk można znaleźć Kreator CV. Także na naszym portalu Zmywak.pl zamieściliśmy mnóstwo praktycznych informacji na temat tego, jak powinno wyglądać profesjonalne CV i gdzie szukać pomocy przy jego pisaniu, słowniczek użytecznych zwrotów oraz szablony do ściągnięcia. Uzbrojeni w porządne CV i komunikatywny angielski możemy przystąpić do właściwego polowania na wymarzoną pracę. Każdy ze sposobów poszukiwa- 10 ZMYWAK
OŚWIECENIE nia zatrudnienia jest dobry, wszystkie na raz są jeszcze skuteczniejsze. Im więcej firm i agencji odwiedzasz, im więcej znajomych pytasz, im więcej CV wysyłasz, tym większe stają się twoje szanse na znalezienie ciekawego stanowiska. Prasa i Internet Szkockie dzienniki drukują ogłoszenia o pracy codziennie. Największe z nich raz w tygodniu zamieszczają specjalny dodatek z ogłoszeniami The Scotsman i The Herald w piątek, Evening News we czwartek. Ogłoszenia te można również przeglądać w wersji elektronicznej na stronach internetowych gazet. Na Wyspach działa także mnóstwo internetowych portali pracy. Na samym początku poszukiwań wskazane jest poświęcenie kilku dni na rejestrację na wszystkich tych stronach oraz zostawienie swojego CV. Później wystarczy już tylko codziennie spędzić godzinę przeglądając i odpowiadając na nowe oferty. Internet pozwala również szukać pracy bezpośrednio u pracodawcy. Statystyki mówią, że 68% osób, które znalazły zatrudnienie za pośrednictwem Internetu, odpowiedziało na ogłoszenie wyszukane bezpośrednio na stronie internetowej danej firmy, lub wysłało z tej strony CV w ciemno. Powodem większej skuteczności takich Angielski to pierwsza i najważniejsza inwestycja dla Polaków przyjeżdżających tutaj do pracy. aplikacji może być przekonanie, że kandydat, który szuka pracy bezpośrednio na stronie internetowej pracodawcy jest szczerze zainteresowany posadą w danej firmie i ma wyższe kwalifikacje. Wniosek jest prosty: odwiedzaj regularnie strony internetowe wszystkich instytucji, w których chciałbyś pracować. Agencja pośrednictwa pracy Agencje pośrednictwa pracy pomogą ci zarówno w znalezieniu zatrudnienia stałego, jak i pracy tymczasowej. Ta druga opcja jest idealnym rozwiązaniem zwłaszcza na początku kariery w Szkocji pracując przez krótki okres w rożnych firmach zdobędziesz potrzebne doświadczenie i pewność siebie. Często agencje oferują też pracę na zasadzie temp to perm - zaczynasz jako czasownik tymczasowy, a jeśli się sprawdzisz, po jakimś czasie firma proponuje ci umowę na czas nieokreślony. W każdym z opisanych przypadków koszty zatrudnienia ponosi pracodawca. Jeśli agencja na Wyspach chce wziąć od ciebie opłatę za swoje usługi działa bezprawnie. Rejestracja w agencjach zajmuje czas trzeba wysłać CV, zadzwonić i umówić się na rozmowę kwalifikacyjną, może również zaliczyć testy komputerowe. Następnie agencja będzie musiała potwierdzić Twoje referencje pamiętaj, by zawsze mieć ze sobą dane kontaktowe dwóch poprzednich pracodawców lub kopie listów polecających. Cały proces może trwać ponad tydzień, potem już tylko pamiętajmy o tym, by regularnie przypominać się tym agencjom, w których się zarejestrowaliśmy. Państwową agencją pracy w Wielkiej Brytanii są Jobcentres. Ich oddziały rozsiane po całych Wyspach uważane są za Najpopularniejsze strony z ogłoszeniami o pracy www.jobcentreplus.gov.uk - strona państwowej agencji pracy www.s1jobs.com - największa wyszukiwarka pracy w Szkocji www.reed.co.uk - ogłasza się tu nie tylko Reed Employment, ale i wiele innych agencji www.monster.co.uk - najpopularniejszy portal pracy na Wyspach www.gumtree.com - portal z ogłoszeniami za darmo, można tu rownież umieścic swoje własne www.goodmoves.org - ogłoszenia szkockich organizacji pozarządowych ZMYWAK 11
OŚWIECENIE Rady dla nowoprzybyłych daje Nigel Robinson, Resource (GB) Ltd: Jeżeli twój angielski pozostawia wiele do życzenia, a jednocześnie masz na to pieniądze, pierwszą rzeczą, o której powinieneś pomyśleć jest zapisanie się na kurs językowy. Nawet jeśli chcesz zacząć pracować jak najszybciej, pamiętaj, że znajomość języka może okazać się czynnikiem decydującym o tym, czy dostaniesz pracę czy nie. Im lepszy angielski, tym lepsza praca i lepsze zarobki. Kiedy już uda ci się znaleźć zatrudnienie, koniecznie załatw NIN (National Insurance Number) - jeżeli tego nie zrobisz będziesz płacić wysoki emergency tax. Zarejestruj się też w WRS (Worker Registration Scheme) na stronie Home Office. Otwórz konto w banku, aby nie było problemów z wypłatą wynagrodzenia. Jeżeli szukasz pracy za pośrednictwem agencji, odwiedź ich tyle, ile tylko dasz radę - to zwiększy twoje szanse na zatrudnienie. Nie bój się pukać rownież bezpośrednio do drzwi potencjalnych pracodawców i pytać o pracę osobiście nigdy nie wiadomo, gdzie ją w końcu znajdziesz. Bądź cierpliwy i uparty może minąć trochę czasu zanim zaczniesz się czuć pewnie w nowym otoczeniu, poczujesz grunt pod nogami i zaczniesz otrzymywać regularną wypłatę. bastiony ofert zatrudnienia za minimalną stawkę, można je również znaleźć w Internecie (www.jobcentreplus.gov.uk). Najbardziej skuteczna jest jednak wizyta w lokalnym Jobcentre i rozmowa na temat naszych oczekiwań i kwalifikacji z jego pracownikiem. Przez znajomych i z buta Mówi się, że załatwianie pracy po znajomości to przypadłość typowo polska. Niezupełnie. Angielskie powiedzenie It s not what you know, it s who you know (nieważne, co umiesz, ważne, kogo znasz) sprawdza się na brytyjskim rynku pracy. Postawmy się w sytuacji pracodawcy: oferowanie zatrudnienia komuś tylko na podstawie CV i półgodzinnej rozmowy kwalifikacyjnej to mimo wszystko przysłowiowe kupowanie kota w worku. Jeśli więc któryś z naszych zaufanych pracowników zna kogoś, kto według niego jest dobry i rzeczywiście ma odpowiednie kwalifikacje, zaproponowanie etatu takiej osobie wydaje się o wiele mniej ryzykowne. Przyjmowanie pracowników z polecenia praktykuje się zarówno w małych firmach, jak i wielkich korporacjach (tam często oferuje się premie za polecenie odpowiedniego kandydata). Sprawdza się to zwłaszcza przy wszelkiego rodzaju zastępstwach i kontraktach tymczasowych, kiedy nie ma czasu i funduszy na kampanię rekrutacyjną. Warto więc regularnie przypominać się znajomym pracującym w miejscach, w których my również chcielibyśmy pracować. Śledząc ogłoszenia w największych szkockich gazetach i na portalach internetowych wydawać by się mogło, że w Szkocji poza paroma dużymi instytucjami potencjalnych pracodawców jest niewielu. To nieprawda. Mniejsze firmy mają się tutaj świetnie, tylko niekoniecznie korzystają z takiego sposobu poszukiwania nowych pracowników. Mali pracodawcy często nie posiadają wielkich budżetów na rekrutację. Warto kontaktować się zatem z takimi firmami nawet jeśli nie jesteśmy pewni, że szukają akurat nowych pracowników. Dzwonienie w ciemno i chodzenie od drzwi do drzwi w poszukiwaniu pracy może wydawać się aktem desperacji, jednak bardzo często okazuje się skuteczne. Mówi się, że obecnie z pracą dla Polaków jest nieco trudniej niż kiedyś, zwłaszcza w dużych miastach, gdzie jest nas najwięcej. - mówi Ewa Walker z Pol-UK. - Jednak jeśli ktoś rzeczywiście chce pracować i poważnie podchodzi do poszukiwań - to pracować w końcu będzie. 12 ZMYWAK
inglisz is izi Government Defends Radical New Speed Camera Policy BY: DAVID BUCKINGHAM, THE-SPINE.COM The government has defended its plans to introduce a new range of Gatso speed cameras onto British roads. The cameras come armed with twin multiple-rocket pods and a heat seeking missile capable of disabling a vehicle nearly thirty miles from the point where a speeding offence was committed. This is a deterrent - said transport secretary, Douglas Alexander. If drivers know that they face the risk of being hit by a high explosive ordinance, they might think a little more carefully about speeding. And with a thirty mile range, we can have highly trained controllers review the tapes before they decide to fire the missiles. Leaked government figures have revealed that they expect nearly 2000 casualties each year as a direct result of the new speed cameras, but their projections also estimate that accidental deaths will drop by nearly 4000. Said a transport expert, these might seem a bit dramatic but in real terms, Britain s roads will be safer. pronunciation / wymowa Try to say it aloud as quickly as you can. for Beginners: Three witches watch three Swatch watches. Which witch watch which Swatch watch? Trzy czarownice oglądają trzy zegarki Swatcha. Która czarownica ogląda który zegarek? for Pros: Three switched witches watch three Swatch watch switches. Which switched witch watch which Swatch watch switch? Trzy czarownice po zmianie płci oglądają trzy guziczki przy zegarkach Swatcha. Która czarownica ogląda który guziczek? funny english A strange sign in the hotel bedroom in Japan: Guests are requested not to smoke or do other disgusting behaviours in bed. vocabulary / słownictwo to defend (against/from) - bronić (przed/od) armed (with) - uzbrojony (w) rocket pod - wyrzutnia rakietowa heat-seeking missile - pocisk naprowadzany termicznie speeding - jazda z nadmierną prędkością offence - przestępstwo, wykroczenie deterrent - czynnik odstraszający to act as a deterrent - działać jako czynnik odstraszający to face the risk - być narażonym na ryzyko ordinance - zarządzenie, rozporządzenie to fire the missiles - wystrzelić pociski casualty - ofiara wypadku leak - przeciek (informacji) leaked figures - ujawnione liczby Ponadto na portalu Zmywak.pl codziennie nowe Słówko i idiom dnia! Zapraszamy!
W polskiej Świetlicy TEKST: KASIA BIELIŃSKA FOTO: ALAN THOMSON Świelica, stworzona w Edynburgu przez Polską Grupę Wolontariuszy, to doskonałe miejsce dla wszystkich, którzy podczas pobytu w Szkocji chcieliby choć na chwilę oderwać się od szarej rzeczywistości w miejscu wypełnionym radością i pozytywną energią. Chociaż Świetlica powstała z założenia jako miejsce, gdzie polskie dzieci mogą zajrzeć po szkole, to dziś jak magnes przyciąga także dorosłych. W każdy poniedziałek do Fort Primary School przy North Fort Street, gdzie mieści się Świetlica wpada blisko setka osób. Dzieci z rodzicami, młodzież, dorośli - grupkami albo pojedynczo. Już w progu czeka na nich pierwsze zaskoczenie: zamiast chłodnych szkolnych pomieszczeń - kolorowe pokoje, mała kuchenka, w której można zrobić sobie kawę i herbatę. Na ławach szachy, scrabble, przekąski. Przy stole bilardowym trwa właśnie ożywiona rozgrywka. W sali obok stół do tenisa, można zagrać również w ping-ponga. Wszyscy zajadają się polskimi zupami żurkiem, kapuśniakiem i grochówką, oraz domowymi ciastami. Na sali oprócz stałych bywalców Świetlicy i naturszczyków, którzy wpadli pierwszy raz, także zaproszeni goście: instruktorka ćwiczeń Falung Gong z Chin oraz dyrektor szkoły podstawowej George Rubienski, który miesiąc temu dołączył do grupy wolontariackiej. 14 ZMYWAK
Jest nas coraz więcej Do zupy wszyscy zajadają świeży polski chleb. Wolontariusz Daniel przewozi go rowerem w olbrzymim plecaku wraz z bułkami, pączkami i chałką - cotygodniowymi darami jedynej polskiej piekarni w Edynburgu. Do przybyłych od progu uśmiecha się Kasia Raszewska. To sprawczyni całego zamieszania. Kasia studiuje na edynburskim Uniwersytecie i jest pracownikiem socjalnym szkockiego Councilu. O genezie powstania Świetlicy mówi: Rok temu zaczęły do mnie docierać sygnały o polskich rodzinach, które znalazły się w sytuacjach kryzysowych. Jest nas tu coraz więcej, a co za tym idzie, coraz wyraźniejsza stała się potrzeba wsparcia. Chodzi o pomoc na bardzo różnych płaszczyznach począwszy od informacji, gdzie się udać, by rozwiązać konkretny problem czy jak wypełnić formularz o benefity, skończywszy na sytuacjach dramatycznych utracie pracy i środków do życia obojga rodziców czy problemach rodzinnych. Początkowo Kasia działała z grupą znajomych, potem zaczęli się zgłaszać do niej przyszli wolontariusze. Okazało się, że ciekawych, chętnych do pomocy i pełnych energii osób wcale w Edynburgu nie brakuje. Tak powstała Grupa Polskich Wolontariuszy. Liczy sobie 30 osób i wciąż ich przybywa. Na początku był Staś Choć Świetlica powstała z założenia jako miejsce, gdzie polskie dzieci mogą zajrzeć po szkole, to dziś jak magnes przyciąga także dorosłych. Świetlicowe inicjatywy rozpoczęły się od szachów Stasia. Po paru miesiącach pobytu w Szkocji uległem wypadkowi. Nie radziłem sobie, wrzuciłem posta na forum Londynek.net. Odezwała się Kasia, zaproponowała pomoc. Tak się poznaliśmy. A jakiś czas potem Kasia poprosiła mnie o poprowadzenie kółka szachowego Do przybyłych od progu uśmiecha się Kasia Raszewska, sprawczyni całego zamieszania. - Rok temu zaczęły do mnie docierać sygnały o polskich rodzinach, które znalazły się w sytuacjach kryzysowych. Jest nas tu coraz więcej, a co za tym idzie, coraz wyraźniejsza stała się potrzeba wsparcia.
w polskiej Świetlicy opowiada Staszek. Dodaje, że choć w Szkocji jest już od dwóch lat, doskonale pamięta początki. Najgorsze były pierwsze trzy miesiące. Nasze dzieci zostawiły w Polsce kolegów, szkołę, dziadków. Cały ich świat. Nie mówiły dobrze po angielsku, nie mogły nawiązać przyjaźni z rówieśnikami, czuły się samotne. Nie zdajemy sobie sprawy, że emigracja jest często dla dzieci trudniejszym doświadczeniem niż dla dorosłych - dodaje. Kredki i baśnie Grafik Wiesław wraz z Katie prowadzą zajęcia plastyczne dla dzieci. Wszyscy układają bajkę o rycerzu i księżniczce, tyle że rycerz zamiast zdobywać wybrankę, zbiera mrówki na zupę dla smoka. Te zajęcia są po to, by pobudzić dzieciaki do kreatywnego myślenia, do szukania niespodziewanych rozwiązań. Nie chodzi o to, by stworzyć z gliny coś absolutnie doskonałego, ale po prostu o dobrą zabawę, żeby dzieci miały coś poza szkołą, wtedy łatwiej będzie w niej przetrwać. Co najważniejsze - wszystkie cuda powstają z materiałów, które są osiągalne w każdym domu: szarego papieru, kartonów, kredek. Wiesiek śmieje się, że kartonami, które znosi z okolicznych sklepów, ma załadowany cały samochód i mieszkanie. Wolontariusze mają dla najmłodszych także inne propozycje: zajęcia ruchowe, naukę języka polskiego, a także czytanie najpiękniejszych polskich baśni. Ten ostatni pomysł okazał się bardzo udany. Dzieciaki zasłuchują się w czytanych przez wolontariuszy legendach o kwiecie paproci czy o Popielu, którego zjadły myszy. Pod koniec sierpnia z wierszem Brzechwy Na wyspach Bergamutach... do grona czytających niespodziewanie dołączył polski konsul Aleksander Dietkow, który właśnie odwiedzał Świetlicę. Po tej wizycie konsul sfinansował zakup książek i podręczników do nauki. Świetlica na muchomorkach Pierwsze czytanie bajek było bardzo szczególne - odbywało się w warunkach plenerowych, na trawie przy szkole. Tego dnia klucze do szkolnych pomieszczeń nie dotarły do rąk organizatorów. Jednak wszyscy znakomicie odnaleźli się w piknikowej atmosferze: w szachy grano polegując w trawie, dzieci pod okiem wolontariuszy szalały na boisku, Dorocina zapraszała do gry w scrabble, a grupa dorosłych, która nie przysiadła akurat na muchomorach, poszła w krzaczki na lekcje angielskiego prowadzone przez Darka.
Nauka języka to propozycja skierowana przede wszystkim do dorosłych. Niezwykle potrzebna, bo przecież znaczna część kłopotów Polaków przebywających w Szkocji bierze się z nieznajomości języka. Zajęcia prowadzą Krzysiek oraz Darek z pomocą Collina, 90-letniego globtrotera, który większość czasu spędził w Afryce i Azji, a Polaków - od czasu wojny - darzy wielkim sentymentem. Dla goszczącej w Świetlicy młodzieży już wkrótce ruszą także zajęcia komputerowe, które wraz z warsztatami dziennikarsko-graficznymi pomogą młodym w realizacji ich marzenia - uruchomieniu własnej gazetki. Zastrzyk energii Na świetlicowe spotkania Kasia Raszewska zaprasza specjalistów z organizacji pozarządowych, pracowników pomocy społecznej, przedstawicieli jednostek organizacyjnych Urzędu Miasta i parlamentarzystów. Wspólnie wyjaśniają nurtujące Polaków wątpliwości, dyskutują o integracji, podpowiadają rozwiązania. Od kilku tygodni działa w Świetlicy prowadzony przez wolontariuszy punkt informacyjno-poradniczy. Można uzyskać odpowiedź na pytania i dowiedzieć się, gdzie szukać pomocy. Często informacjami wymieniają się także sami uczestnicy Świetlicy. Płyną przyjacielskie rady i konkretna pomoc. Wiadomo, że każdy z nas jest inny. Ale problemy, z jakimi spotykamy się po przeprowadzce do Szkocji, są często takie same - mówi wolontariuszka Natalia. Większość z wolontariuszy pomagających w Świetlicy pracuje, często również popołudniami. Zdarza się i tak, że czasem brakuje sił na przygotowanie zajęć dla dzieci. Mam akurat problemy w pracy i przyznam, że po prostu nie chciało mi się tu dziś przyjść. Ale jestem - bo to dodaje energii, wszyscy tego potrzebujemy - mówi Daniel. Wolontariusze są przekonani, że Świetlica w takiej formie to dopiero początek, bo wraz z bezustannie pojawiającymi się nowymi osobami, pojawiają się także świeże pomysły. Świetlica mieści się w Fort Community Centre, Fort Primary School przy North Fort Street w Edynburgu (www.fort.edin.org/map.html). Zaprasza w każdy poniedziałek w godzinach od 16.00 do 21.00.
Skrzydlate Polki Pilotowanie różnych modeli samolotów sprawiało, że kobiety często siadały za sterami ze spisaną pobieżnie przez poprzednią pilotkę instrukcją obsługi, z którą często zapoznawały się dopiero w trakcie lotu. bombowcem do Anglii TEKST: KATARZYNA WALA W artykule wykorzystano materiały źródłowe ATA, wspomnienia B. Karpińskiej Polki pilotki oraz opracowania Tadeusza Chwałczyka i Janusza Ziółkowskiego. Zdjęcia pochodzą ze zbiorów prywatnych Tadeusza Chwałczyka i Wojciecha Zmyślonego.
OKRUCHY ŻYCIA Kino o tematyce wojennej przyzwyczaiło nas do wizerunku kobiet sanitariuszek, łączniczek lub pracujących w służbie pomocniczej. Tymczasem zaledwie nieliczni wiedzą, że pracowały one również w charakterze pilotek, szczególnie w Wielkiej Brytanii. To właśnie one przeprowadzały samoloty różnej wielkości z fabryk do baz operacyjnych oraz pomiędzy nimi. Zaczęło się od szybowców Druga wojna światowa. W brytyjskiej bazie lotniczej panuje nerwowe poruszenie. Wszyscy co chwilę z niepokojem spoglądają w niebo zastanawiając się, czy wyczekiwanego Spitfire a nie zestrzeliła gdzieś po drodze niemiecka Luftwaffe. Wreszcie nad horyzontem pojawia się ciemny kształt myśliwca. Nad lotniskiem unosi się zbiorowy oddech ulgi. Chwilę później samolot ląduje. Na stopniach ukazuje się postać kobiety w brązowym lotniczym kombinezonie. Po chwili wahania jeden z oczekujących żołnierzy niepewnie pyta: Kiedy pojawi się kapitan? Właśnie przed panem stoi... Odpowiedź wowołuje wyraz ogromnego zdumienia na twarzy Anglika. Zwłaszcza, że pilotem okazuje się być Polka, Anna Leska-Daab. Okres dwudziestolecia międzywojennego był czasem bardzo szybkiego rozwoju awiacji w Rzeczpospolitej Polskiej, która dopiero co odzyskała niepodległość. Lotnictwo szybowcowe cieszyło się wielką popularnością, stając się synonimem nowoczesności. Zwłaszcza po dokonaniach Żwirki i Wigury w szeregi lotników kategorii lekkiej zaczyna wstępować coraz więcej młodych ludzi, w tym również wiele kobiet. W latach 1937-1939 Polska była drugą potęgą szybowcową świata, ustępując miejsca jedynie Niemcom. Stale rosła ilość aeroklubów i lotnicze obycie, co niedługo zaowocowało tak rozsławionym w czasie wojny heroizmem i profesjonalizmem polskich lotników. O Dywizjonie 303 i udziale Polaków w bitwie o Anglię zapewne każdy z nas słyszał. O Marusi Ogoniok też. Ale o polskich lotniczkach mało się do tej pory mówiło. Niebo nad Londynem Tymczasem wraz z wybuchem wojny w Wielkiej Brytanii powstaje paramilitarna organizacja pomocnicza Air Transport Auxiliary (ATA), zajmująca się transportem samolotów bojowych z fabryk na lotniska dywizjonów myśliwskich i bombowych, początkowo tylko na obszarze Wielkiej Brytanii, w późniejszym okresie również z wytwórni zlokalizowanych w Stanach Zjednoczonych. Do ATA trafiają ci piloci, którzy ze względu na wiek, warunki ZMYWAK 19
Zjednoczonych do wojny i działalność amerykańskich feministek sprawiły, że za oceanem powstaje bliźniacza organizacja - Women's Airforce Service Pilots - której szeregi zasila przeszło tysiąc kobiet. Z upływem czasu ATA staje się swoistym latającym legionem, skupiając w swoich szeregach w czasie całej działalności około 1300 pilotów. Córki przestworzy Jadwiga Piłsudska - pilot ATA zdrowotne lub płeć nie zostali zakwalifikowani do lotnictwa wojskowego (RAF). Warunkiem przyjęcia do ATA jest posiadanie kategorii A w lotnictwie cywilnym oraz przynajmniej 250 godzin nalotu. Tytuł, jakim posługują się członkowie organizacji zależy od ich umiejętności osoba pilotująca samoloty jedno- i dwusilnikowe (między innymi Huragany i Spitfire'y) otrzymuje stopień drugiego oficera, umiejętność nawigacji wielosilnikowców daje prawo do posługiwania się mianem pierwszego oficera. Błyskawicznie rosnące potrzeby transportowe wojska sprawiają, że do ATA zaczynają być przyjmowani również cudzoziemcy z krajów sprzymierzonych. Stworzona zostaje także sekcja kobieca. Przez cały okres wojny w szeregach ATA służyły 183 pilotki. Najwięcej Angielek, sporo - bo 27 - Amerykanek, a także Kanadyjki, Nowozelandki, pilotki z Południowej Afryki, niewielka liczba Holenderek i tylko my trzy - Polki - wspomina te czasy Barbara Wojtulanis, jedna z pierwszych cudzoziemek w ATA. Przystąpienie Stanów W pierwszych dniach wojny Annie Leskiej-Daab, pracującej wtedy w Eskadrze Sztabowej Dowództwa Lotnictwa, udaje się wyrwać samolot z okupowanego przez Niemców lotniska. Przez Rumunię i Francję trafia do Anglii, gdzie w sierpniu 1940 roku wraz ze Stefanią (Barbarą) Wojtulanis rozpoczyna starania o przyjęcie w szeregi ATA. Po przeprowadzonym pilotażu i rewelacyjnie zaliczonych egzaminach pozostaje im już tylko poczekać na dokumenty z Home Office ATA podlega bowiem Ministerstwu Zaopatrzenia Lotnictwa, zatem wszystkich pracowników, w tym również i pilotów, obowiązuje to samo prawo, włączając w to zasady zatrudniania obcokrajowców. Wreszcie w styczniu 1941 roku nadchodzi upragnione zezwolenie na pracę. Obie panie stają się wreszcie pełnoprawnymi członkiniami ATA. Najmłodszą spośród polskich pilotek jest Jadwiga Piłsudska, młodsza córka Marszałka Józefa Piłsudskiego. Swoją przygodę z lotnictwem rozpoczyna już w wieku 17 lat od szybowców, początkowo na lotnisku w Sokolej Górze, a następnie w Bezmiechowej w Bieszczadach. Do wybuchu wojny jej nalot szybowcowy wynosi około 100 godzin. Kiedy wybucha wojna, razem z matką i starszą siostrą podejmuje ochotniczą pracę w stacji ratunkowej na warszawskiej Pradze. Po 17 września 1939 roku, kiedy Armia Czerwona zalewa wschodnie tereny Polski, postanawiają uciec na Zachód. Po przybyciu do Anglii Jadwiga Piłsudska również rozpoczyna starania o przyjęcie do ATA. Jednakże ze względu na zbyt małe doświadczenie uzyskuje odpowiedź odmowną. Podejmuje zatem studia ar- 20 ZMYWAK