URZĄD GMIINY II MIIASTA W BŁASZKACH KONCEPCJJA PROGRAMOWO-PRZESTRZENNA GOSPODARKII WODNO-ŚCIIEKOWEJJ NA TERENIIE GMIINY BŁASZKII POPRZEZ BUDOWĘ PRZYDOMOWYCH OCZYSZCZALNII ŚCIIEKÓW Opracowanie wykonano w: BŁŁAASSZZKKI I,, 22001111
Greecon Sp. z o.o. ZIELONE TECHNOLOGIE ul. Brzeźna 5, 98-100 Łask tel. 43 675 00 99 www.greecon.pl e-mail: biuro@greecon.pl we współpracy z: Urzędem Gminy i Miasta w Błaszkach ul. Pl. Niepodległości 13 98-235 Błaszki - 2 -
Autorzy pragną serdecznie podziękować pracownikom Urzędu Gminy i Miasta w Błaszkach, a szczególnie Panu Burmistrzowi Piotrowi Świderskiemu za udostępnienie materiałów oraz czas poświęcony na pomoc w przygotowaniu niniejszego opracowania. - 3 -
Spis treści: I. WSTĘP... 6 1.1.PODSTAWA OPRACOWANIA... 6 1.2.PRZEDMIOT I ZAKRES OPRACOWANIA... 6 1.3.STRESZCZENIE... 7 II. ANALIZA OTOCZENIA... 9 2.1. POŁOŻENIE... 9 2.2. GEOLOGIA I GEOMORFOLOGIA... 11 2.3. KLIMAT... 11 2.4. GLEBY... 12 2.5. SYTUACJA SPOŁECZNO-DEMOGRAFICZNA... 12 2.6. CHARAKTERYSTYKA LOKALNEGO SEKTORA GOSPODARCZEGO... 16 2.7. WALORY PRZYRODNICZE I TURYSTYCZNE REGIONU... 19 III. OPIS SYSTEMU ZAOPATRZENIA W WODĘ... 20 IV. OPIS SYSTEMU ODPROWADZANIA I OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW... 21 V. ZIDENTYFIKOWANE PROBLEMY... 22 VI. ANALIZA SWOT GMINY POD KĄTEM GOSPODARKI WODAMI POWIERZCHNIOWYMI... 23 VII. UWARUNKOWANIA PRAWNE W TYM PRZEWIDYWANE KIERUNKI EWOLUCJI UREGULOWAŃ PRAWNYCH W ŚWIETLE DYREKTYW UE... 24 VIII. METODY OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW... 32 8.1. ETAPY OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW... 33 8.2. ASPEKTY TECHNOLOGICZNE EKOLOGICZNE I PRAWNE RÓŻNYCH TECHNOLOGII OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW. 37 8.2.1. Oczyszczalnie indywidualne i lokalne... 37 8.2.2. Przepisy prawne... 42 8.2.3. Kryteria wyboru rozwiązania... 42 8.2.4. Zasady wyboru systemu gospodarki ściekowej... 43 IX. CELE KONCEPCJI... 46 9.1. CELE SPOŁECZNO-EKONOMICZNE PROGRAMU... 46 9.2. CELE EKOLOGICZNE... 47 9.3. ZAŁOŻENIA ODNOŚNIE TECHNOLOGII... 47 X. ANALIZA WARIANTÓW... 50 10.1. WARIANT I... 51 10.2.WARIANT II... 52 10.3.WARIANT III... 54 10.4.WARIANT IV... 57 10.5.WARIANT V... 60 10.5. WNIOSKI Z ANALIZY WARIANTÓW.... 63 10.6. ZAŁOŻENIA FINANSOWE DLA WARIANTÓW REKOMENDOWANYCH (PROPOZYCJA)... 64 XI. GOSPODARKA OSADOWA... 64-4 -
11.1. KONCEPCJA ZAGOSPODAROWANIA OSADÓW ŚCIEKOWYCH.... 64 XII. KANALIZACJA DESZCZOWA... 68 XIII. WSTĘPNA OCENA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO... 69 XIV. ORGANIZACJA SYSTEMU OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW... 70 XV. WDRAŻANIE I EWALUACJA KONCEPCJI... 70 XVI. MOŻLIWE MONTAŻE FINANSOWE W TYM DOFINANSOWANIE Z ŚRODKÓW ZEWNETRZNYCH.... 71 16.1. OCENA RYZYKA... 74 XVII. OCHRONA BIERNA WÓD POWIERZCHNOWYCH... 74 17.1. KONCEPCJA ZBIORNIKÓW BUFOROWYCH... 74 17.2 POWIĄZANIE INWESTYCJI Z INNYMI PRZEDSIĘWZIĘCIAMI WRAZ Z ODNIESIENIEM DO ODPOWIEDNICH STRATEGII BRANŻOWYCH... 76 17.2.1. Polityka rządowa i regionalna zbieżność z celami RPO.... 76 17.2.2. Zgodność projektu z politykami horyzontalnymi UE... 78 17.2.3. Komplementarność z innymi programami... 79 XVIII. WNIOSKI... 79 XIX. SŁOWNIK POJĘĆ I TERMINÓW... 83 XX. SPIS RYCIN... 85 XXI. SPIS TABEL... 85-5 -
I. Wstęp Zasoby wody w naszym kraju jak powszechnie wiadomo, nie są nieograniczone, wręcz przeciwnie obserwujemy zjawisko stałego kurczenia się zasobów dostępnych. Specjaliści stwierdzili, że obok ocieplenia klimatu, brak dostępnej wody będzie największym problemem obecnego stulecia. Wiek XXI będzie wiekiem walki o wodę, gdyż w ciągu najbliższych 20 lat jej zużycie może wzrosnąć nawet o 40%, szczególnie może być to istotne w rolnictwie gdzie ekstremizacja klimatu może spowodować nieznaną dotąd u nas na szerszą skalę konieczność nawadniania upraw polowych. Woda staje się więc towarem coraz bardziej deficytowym. Z drugiej strony te same zjawiska mogą powodować okresowe nadmiary wody skutkujące podtopieniami i powodziami. Gospodarka wodna i związana z nią gospodarka ściekowa to nieodłączny element życia i rozwoju nowoczesnych społeczeństw. Należy więc jak najszybciej przystąpić do działań zapewniających ochronę i oszczędne gospodarowanie wodą. Działania te powinny być podejmowane począwszy od najmniejszych jednostek podziału administracyjnego państwa, jakim są gminy. Właściwe gospodarowanie zasobami wodnymi to jeden z czynników stanowiących o zrównoważonym rozwoju, tj. takim, w którym możliwe jest zaspakajanie podstawowych potrzeb zarówno współczesnych, jak i przyszłych pokoleń bez naruszania równowagi przyrodniczej. Opracowana Koncepcja jest dokumentem planistycznych mającym za zadania przedstawić mieszkańcom gminy proponowane rozwiązania wraz z szacunkowym harmonogramem w zakresie gospodarki wodno ściekowej. 1.1.Podstawa opracowania Koncepcja programowo przestrzenna gospodarki wodno-ściekowej gminy Błaszki została wykonana na podstawie umowy z dnia. r. zawartej w Błaszkach pomiędzy Gminą Błaszki reprezentowaną przez Burmistrza Gminy i Miasta Błaszki Piotra Świderskiego A Firmą Greecon.Sp z o.o. z siedzibą 98-100 Łask, Brzeźna 5 KRS 0000352416 reprezentowaną przez Prezesa Zarządu Juliusza Sumoroka 1.2.Przedmiot i zakres opracowania Przedmiotem niniejszego opracowania pn. Koncepcja programowo przestrzennej gospodarki wodno ściekowej gminy Błaszki jest przedstawienie docelowych rozwiązań gospodarki w zakresie wód powierzchniowych obejmujące: zaopatrzenia w wodę, budowy nowych sieci kanalizacji sanitarnej, budowy i modernizacji oczyszczalni ścieków, - 6 -
budowy przydomowych oczyszczalni ścieków, zagospodarowania osadu ściekowego, zagospodarowanie wód opadowych, rozwiązanie problemu zanieczyszczeń obszarowych. Proponowane rozwiązania dostosowane są do wymogów ochrony środowiska. Regulacji prawnych w tym zakresie obecnych i spodziewanych wynikających z regulacji UE oraz do kierunków rozwoju budownictwa określonych w studium zagospodarowania przestrzennego ze szczególnym uwzględnieniem istniejących urządzeń wodno kanalizacyjnych, oraz do prognozy rozwoju turystyki. Materiały wyjściowe: Program Ochrony Środowiska Gminy i Miasta Błaszki na lata 2010 do 2013 z perspektywą do roku 2017, Program Ochrony Środowiska powiatu sieradzkiego Plan Rozwoju Lokalnego Gminy i Miasta Błaszki na lata 2007-2013 Program Ochrony Środowiska Województwa. Łódzkiego na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015 Strategia Rozwoju woj. Łódzkiego na lata 2007-2020 r. Plan Rozwoju Powiatu Sieradzkiego na lata 2007-2013 Mapy 1.3.Streszczenie Koncepcja programowo przestrzenne gospodarki wodno ściekowej gminy Błaszki jest dokumentem o charakterze strategicznym przedstawiającym uwarunkowania wewnętrzne (gminy) oraz zewnętrzne takie jak przepisy prawa w tym regulacje UE oraz dostępne technologie. W pierwszych rozdziałach opisano gminę pod kątem zagadnień mających wpływ na gospodarkę wodno ściekową, takich jak ukształtowanie terenu, rodzaj działalności gospodarczej, wody powierzchniowe, dotychczasowe sposoby rozwiązania gospodarki wodno ściekowej, itp. Następnie omówiono uwarunkowania prawne. Wynika z nich, że z uwagi na aplikację dyrektyw UE do polskiego prawa problemy gospodarki wodno ściekowej powinny być uregulowane szczególnie na terenach chronionych do roku 2015. Regulacje te przewidują rozwiązania w postaci systemu kanalizacji zbiorczej tam gdzie jest więcej niż 120 mieszkańców na 1 km bieżący sieci kanalizacyjnej, w razie braku możliwości spełnienia tego warunku proponuje się oczyszczalnie lokalne (na kilka kilkanaście domów, ew. całą wieś) bądź też oczyszczalnie przydomowe. Regulacje UE nie przewidują po 2015 roku zezwolenia na gromadzenie ścieków w zbiornikach bezodpływowych (szambach). W niniejszej koncepcji kierowano się wytycznymi artykułu 42 Prawa Wodnego, który mówi, że należy budować sieci kanalizacyjne tam gdzie to jest uzasadnione ekonomicznie i ekologicznie, natomiast - 7 -
w sytuacji braku takich przesłanek należy problemy gospodarki wodno ściekowej rozwiązywać poprzez systemy lokalne ( oczyszczalnie przydomowe, bądź oczyszczalnie lokalne). Ponadto uwzględniono stanowisko Krajowego Związku Regionalnych Izb Obrachunkowych mówiące o tym, że decyzje o konkretnych inwestycjach wodno kanalizacyjnych powinny być udokumentowane analizami opłacalności ekonomicznej przyjętego rozwiązania. W zakresie technologii wymagane będzie, aby proces oczyszczania odbywał się w instalacji oczyszczającej a w jego efekcie oczyszczony ściek odpowiadał II klasie czystości wody (a na terenach szczególnie chronionych I klasie). Nakłada konkretne wymogi co do technologii które będą omówione w Koncepcji. Równie ważną konkluzją wynikającą z regulacji UE jest wymóg ponoszenia kosztów oczyszczania ścieków przez osoby, które te ścieki produkują (wytwarzają). Dotyczy to zarówno osób fizycznych jak i prawnych. Wynika z tego, że gmina nie będzie mogła w żaden sposób dofinansować procesu oczyszczania ścieków z budżetu gminy. Stąd wybierane rozwiązania powinny charakteryzować się jak najniższymi kosztami eksploatacyjnymi tak, aby koszt 1m 3 nie przekroczył wartości akceptowalnej społecznie. Dla gminy Błaszki przeanalizowano różne warianty gospodarki wodno ściekowej. W wariancie I przedstawiono rozbudowaną sieć kanalizacyjną i podłączenie mieszkańców do oczyszczalni zbiorczej w Borysławicach. Wariant II obejmuje budowę oczyszczalni lokalnych na terenie wszystkich sołectw gminy. W wariancie III proponuje się budowę oczyszczalni przydomowych. Wariant IV i V to propozycja budowy oczyszczalni lokalnych oraz oczyszczalni przydomowych wszędzie tam gdzie budowa oczyszczalni zbiorczej jest ekonomicznie nieuzasadniona. W osobnym rozdziale rozpatrzony jest problem zagospodarowania osadów ściekowych ze względu na rosnące koszty utylizacji za składowanie odpadów biodegradowalnych na składowiskach odpadów. Następnie zaproponowano sposoby dofinansowania inwestycji. Sugerowanym rozwiązaniem jest w pierwszym etapie korzystanie z środków PROW. Wybranie jakiegokolwiek wariantu nie poprawi stanu wód powierzchniowych gminy z dnia na dzień. Ponadto nie odwróci negatywnych tendencji wypłukiwania zakumulowanych w glebie przez wiele lat zanieczyszczeń. Dlatego obok ochrony aktywnej czyli oczyszczania ścieków należy pomyśleć o ochronie pasywnej czyli tworzeniu naturalnych stref ochronnych. Takie działania są jednak możliwe wówczas, kiedy pojawią się środki na ochronę bioróżnorodności oraz na programy rolno środowiskowe. Koncepcja w sposób usystematyzowany i długofalowy projektuje działania władz gminy w zakresie gospodarki wodno ściekowej aż do całkowitego rozwiązania tych problemów zgodnie z dokumentami wyższych rzędów takich jak Strategia Powiatu, Województwa i Kraju. - 8 -
II. Analiza otoczenia 2.1. Położenie Gmina Błaszki położona jest w zachodniej części województwa łódzkiego i w zachodniej części powiatu sieradzkiego. Sąsiaduje od północy z gminą Goszczanów, od strony wschodniej z gminą Warta, od strony południowej z gminą Brąszewice, od zachodu z granicę gminy wyznacza granica woj. wielkopolskiego. Powierzchnia gminy wynosi 20 163 ha, co stanowi 13,52 % powierzchni powiatu oraz 1,11 % powierzchni województwa łódzkiego. Obszar gminy Błaszki leży w podprowincji Niziny Środkowopolskie (wchodzącej w skład prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego). Gmina należy do mezoregionu Wysoczyzna Złoczewska, będącego częścią makroregionu Nizina Południowowielkopolska. Tyko niewielka część północna gminy leży w obrębie mezoregionu Wysoczyzna Turecka. Rzeki gminy to: Trojanówka, Swęda, Jamnica, Struga Grzymaczewska. oraz liczne małe cieki i rowy melioracyjne. Dla przedstawienia położenia gminy na tle województwa zaprezentowano poniżej odpowiednio schematyczne mapy województwa łódzkiego, powiatu sieradzkiego. - 9 -
Rysunek 1. Powiat sieradzki na mapie województwa łódzkiego Rysunek 2. Gmina Błaszki na mapie powiatu sieradzkiego - 10 -
Przez teren gminy przebiegają drogi krajowe, powiatowe i gminne. Największe znaczenie ma połączenie drogowe z Wrocławiem, Poznaniem i Łodzią. Inne połączenie komunikacyjne to droga powiatowa Nr 265 Błaszki Klonowa,droga powiatowa Nr 403 Błaszki Piaski Augustynów, droga powiatowa Nr 404 Błaszki Świątkowice Wieluń. Miasto Błaszki znajduje się w odległości 21 km od Sieradza, 30 km od Kalisza i 79 km od Łodzi i posiada połączenie komunikacyjne autobusowe i kolejowe z Sieradzem i Kaliszem. 2.2. Geologia i geomorfologia Obszar gminy Błaszki leży w podprowincji Niziny Środkowopolskie (wchodzącej w skład prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego). Gmina należy w większości do mezoregionu Wysoczyzna Złoczewska, będącego częścią makroregionu Nizina Południowowielkopolska. Równina ta graniczy od północy z Wysoczyzną Turecką (niewielka część północna gminy należy również do tego mezoregionu), od zachodu z Kotliną Grabowską od południa z Wysoczyzną Wieruszowską i Wyżyną Wieluńską, od południowego wschodu z Kotliną Szczercowską a od północnego wschodu z Kotliną Sieradzką. Wysoczyzna Złoczewska leży głównie na obszarze woj. łódzkiego, tylko fragmentarycznie w woj. wielkopolskim. Teren gminy jest przeważnie nizinny połażony na wysokości 150-155 m.n.p.m. Obszar wysoczyzny na oddzielne wzniesienia rozcina rzeka Trojanówka waz z dopływami. Gmina położona jest na zachodnim obrzeżu Kredowej Niecki Łódzkiej, w rejonie gdzie wg Samsonowicza utwory trzeciorzędowe i czwartorzędowe występować powinny bezpośrednio na wapieniach górno - jurajskich. Utwory kredowe rozpoczynają się od głębokości 143 m wykształcone w postaci piasku pylastego z iłem marglistym, margla wapnisto - ilastego, piaskowca średnio - ziarnistego i wapienia białego twardego. Pod względem litologicznym utwory powierzchniowe są mało zróżnicowane. 2.3. Klimat Gmina Błaszki pod względem warunków klimatycznych wykazuje cechy dzielnicy łódzkiej (według podziału rolniczo - klimatycznego Polski R. Gumińskiego). Średnia roczna temperatura wynosi 7,6 ºC, średnia miesięczna temperatura stycznia to 2,5ºC, a średnia miesięczna temperatura lipca to 17,5ºC. Dni z przymrozkami jest ponad 100, czas trwania pokrywy śnieżnej wynosi 60-70 dni, a suma opadów rocznych wynosi tu około 600 mm, jest na ogół wyższa niż w dzielnicach nizinnych. Okres wegetacji wynosi 210-220 dni. Na terenie gminy przeważają wiatry zachodnie (ok. 48%). Średnia roczna prędkość wiatru wynosi 3,6 m/s, przy czym prędkości wiatru latemi jesienią są mniejsze niż wiosną i zimą. Średnie zachmurzenie na terenie gminy wynosi ok. 6,5 godziny, wilgotność powietrza mieści się w granicach 70-90%. Średnie usłonecznienie wynosi ok. 4 godzin na dobę w ciągu roku, przekraczając w czerwcu 6 godz./dobę. - 11 -
2.4. Gleby W pokrywie glebowej gminy dominują gleby pseudobielicowe, oraz brunatne wyługowane wytworzone z piasków. W dolinach rzek występują mady rzeczne, a w obniżeniach terenu gleby murszowe i torfowy. W Gminie przeważają gleby klasy III i IV. 2.5. Sytuacja społeczno-demograficzna Duże znaczenie dla rozwoju gminy mają procesy demograficzne. Na koniec 2010 roku gminę Błaszki zamieszkiwało 12789 osób. (wg danych Urząd Gminy). Ludność Gminy stanowi tylko 0,50% ludności Województwa Łódzkiego (2 549 048) i odpowiednio 10.55 % ludności powiatu sieradzkiego (121 217). Powierzchnia gminy wynosi 201,65 km 2, co stanowi 13,52 % powierzchni powiatu a tylko 1,11 % powierzchni województwa łódzkiego. W gminie na 100 kobiet przypada 100 mężczyzn, natomiast dla obszaru województwa na 100 mężczyzn przypada 105 kobiet. Wskaźnik gęstości zaludnienia dla gminy wynosi 64 osoby/km 2, podczas gdy dla powiatu sieradzkiego 80 osób/km 2,a dla województwa 140 osób/km 2. Przyrost naturalny w gminie jest ujemny i wynosi -0,7 na 1000 osób. Jest to zjawisko zbieżne z trendami występującymi w województwie, gdzie przyrost naturalny ludności jest również ujemny. Poniższe dane obrazują, że ludność gminy w ostatnich latach, pomimo ujemnego przyrostu naturalnego, utrzymuje się na podobnym poziomie. Odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym jest nieco wyższy (17,33%) niż w województwie (16,32%). - 12 -
Tabela 1. Podstawowe wskaźniki demograficzne w latach 2007 2009 Stałe miejsce zameldowania Gmina Błaszki stan na 31 XII 2007 2008 2009 Ogółem 13 052 12 987 12 974 Faktyczne miejsce zamieszkania Gmina Błaszki Ogółem 12 890 12 796 12 798 Ruch naturalny - przyrost naturalny Ogółem -5-6 -9 Ludność w wieku przedprodukcyjnym (17 lat i mniej), produkcyjnym i poprodukcyjnym W wieku przedprodukcyjnym 2899 2795 2721 W wieku produkcyjnym 7753 7807 7877 W wieku poprodukcyjnym 2178 2201 2216 Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku w % ludności ogółem Obszar wiejski w wieku przedprodukcyjnym 22,6 21,8 21,2 w wieku produkcyjnym 60,4 61,0 61,5 w wieku poprodukcyjnym 17,0 17,2 17,3 Migracje - saldo migracji w ruchu wewnętrznym i zagraniczne - 35-36 - 12 Źródło: Dane GUS Bank Danych Regionalnych Tabela 2. Liczba ludności w poszczególnych sołectwach gminy l.p. Miejscowość Liczba mieszkańców 1. Adamki 141 2. Borysławice 607 3. Brończyn 178 4. Brończyn Długie Działy 84 5. Brończyn Nowa Kolonia 49 6. Brudzew 185 7. Bukowina 245 8. Chabierów 217 9. Chociszew 71 10. Chrzanowice 195 11. Chrzanowice Wilczkowice 34 12. Cienia 223 13. Domaniew 225-13 -
14. Garbów 113 15. Golków 99 16. Gorzałów 93 17. Gruszczyce 408 18. Gruszczyce Aleksandria 42 19. Grzymaczew 187 20. Gzików 231 21. Jasionna 230 22. Kalinowa 612 23. Kamienna Kolonia 230 24. Kamienna - Wieś 166 25. Kamienna Wieś Brzozowiec 210 26. Kije Pęczek Dzikie 30 27. Kije Pęczek Kije 17 28. Kije Pęczek Kopacz 30 29. Kije Pęczek Niwa 58 30. Kije Pęczek Pęczek 20 31. Kije Pęczek Stelmachy 8 32. Kije Pęczek Wcisło 35 33. Kobylniki SHR 103 34. Kobylniki Wieś 33 35. Kociołki 78 36. Kokoszki 259 37. Kołdów 161 38. Korzenica 127 39. Kwasków 174 40. Lubanów 259 41. Łubna Jakusy 255 42. Łubna Jarosłaj 158 43. Maciszewice 170 44. Morawki 192 45. Mroczki Małe 184 46. Nacesławice 154 47. Niedoń 81 48. Niedoń Dworek 14 49. Niedoń Emilianów 99 50. Niedoń Pogoń 43 51. Niedoń Wiercin 21 52. Orzeżyn 269 53. Romanów 184 54. Równa 286 55. Równa Mierżony 34-14 -
56. Sarny 133 57. Sarny Zaborów 31 58. Sędzimirowice 260 59. Skalmierz 345 60. Smaszków 193 61. Smaszków Kostrzewice 72 62. Stok Nowy 133 63. Stok Polski 222 64. Stok Polski Polesie 37 65. Sudoły 119 66. Suliszewice 268 67. Tuwalczew 81 68. Włocin Kolonia 356 69. Włocin- Wieś 147 70. Włocin Wieś Marianów 67 71. Wojków 146 72. Wojków Borek 20 73. Woleń 123 74. Wójcice 175 75. Wrząca 482 76. Wrząca Łapigrosz 60 77. Wrząca Poręby 37 78. Zawady 156 79. Zawady Bugaj 24 80. Żelisław Kolonia 223 81. Żelisław Wieś 268 Razem 12789 Źródło: Urząd Miasta i Gminy Błaszki, stan na 31.12. 2010 r. - 15 -
2.6. Charakterystyka lokalnego sektora gospodarczego Najważniejszy sektor gospodarki gminy Błaszki stanowi rolnictwo, dające zatrudnienie większości mieszkańców. Grunty rolne stanową 82,5%, nieużytki 7,7 %, lasy - 9,8% Wśród gruntów rolnych największą powierzchnię zajmują grunty orne 77% pow. ogól. trwałe użytki zielone 7,35% pow. ogól., pozostała użytki rolne to 1,13 % pow.ogól. lasy zajmują 9,85% powierzchni gminy. Głównym kierunkiem rozwoju gospodarki jest przemysł rolno- spożywczy, co wynika z jej typowo rolniczego charakteru. - 16 -
Tabela 3. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON Jednostki zarejestrowane 2007 2008 2009 Sektor prywatny w tym: 549 529 475 osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą 500 478 423 spółki handlowe 13 12 13 spółdzielnie 3 3 2 Fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne 35 35 35 Spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego 1 1 2 Sektor publiczny 15 14 14 Ogółem 564 543 489 Źródło: Dane GUS Bank Danych Regionalnych Funkcjonujące w gminie firmy są w większości małymi firmami - 81% z nich to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Są to także firmy nie osiągające zbyt dużych dochodów. - 17 -
Tabela 4. Struktura podmiotów gospodarczych wg rodzaju działalności Rodzaje działalności 2009 2010 Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo, rybactwo [A, B] 40 40 Przemysł(górnictwo, przetwórstwo, energetyka)[c, D, E] 63 64 Budownictwo [F] 59 79 Handel i naprawy [G] 174 189 Hotele i restauracje [H] 36 39 Transport. Gospodarka magazynowa. Łączność [I] 13 13 Pośrednictwo finansowe [J] 2 1 Obsługa nieruchomości i firm [K] 6 7 Administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne [L] 7 7 Edukacja [M] 21 18 Ochrona zdrowia i opieka społeczna [N] 7 8 Działalność usługowa komunalna [O] 21 21 Pozostała działalność [P, Q,R,S] 56 63 Razem 505 549 Źródło: Dane GUS Bank Danych Regionalnych Na terenie gminy znajdują się następujące zakłady produkcyjne: AGROSAD J. Wróbel, R. Wróbel S.j., Równa 28 Firma Handlowa ALMA Sp. z o.o., Cienia Wielka 11 GRANUM ANIMAL NUTRITION Mirosława Jasińska, Lubanów 18a Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe S. i A. PIETRUCHA Zakład Pracy Chronionej Wytwórnia Parkietów, Stolarstwo, Tartacznictwo Krzysztof Misztal, Cienia 54 Przedsiębiorstwo Chemiczne CHEMAN S.A. Centrum Dystrybucji Błaszki, Domaniew 9 AGAT MARCINIAK S.j., Sędzimirowice 16 Pupil Foods, Niedoń PHU RO-DRW Kuca Zenon - Żelisław GATREX Zakład Przemysłu Drzewnego Krzysztof Janas, Włocin Piekarnictwo Jan Kuczewski, Waldemar Kuczewski, Barbara Lipieńska, Gruszczyce Ślusarstwo Alojzy Wasilewski, Włocin Zakład Ślusarski Zbigniew Rusak, Kalinowa - 18 -
Mechanika Pojazdowa Andrzej Grzelak, Zawady AUTO-MOBILE-SERWICE (złomowanie), Lubanów Lakiernictwo Pojazdowe Jan Biliński, Włocin Zakład Usług Wielobranżowych Janik Józef Janik, Kalinowa PPH BOL-STAL Bolesław Łuczak, Chrzanowice Wytwórnia pasz GRANUM, Lubanów Firma Handlowa CERES Sp. z o.o. Domaniew Stacja paliw DONIA Lubanów Stacja paliw Kamienna Stacja paliw Gruszyczce Stacja LPG Lubanów Gabinet weterynaryjny Lubanów 18a Krzysztof Jasiński Gabinet weterynaryjny Brysławice 76 Wiesław Noweta Firma AGAT Sędzimirowice Przedsiębiorstwo Wielobranżowe TECH-BUD, Domaniew Materiały budowlane, opał Krystyna Filipowska Gruszczyce Hodowla roślin Kalinowa Sp z o.o. Kalinowa 99 2.7. Walory przyrodnicze i turystyczne regionu Obszary gminy Błaszki to przede wszystkim zbiorowiska nieleśne zajmujące prawie 90 % całej powierzchni. Lasy występują południowej części gminy zajmując 9,8 % powierzchni. Występuje tu starodrzewy dębowe, sosnowe i bukowe. Pejzaż gminy tworzą połacie pól uprawowych. Na terenie gminy nie ma Obszaru NATURA 2000, nie występują również obszary przyrodnicze podlegające innej, szczególnej ochronie. Ustanowiono natomiast 75 pomników przyrody oraz 16 parków wiejskich o wartości przyrodniczej. W sąsiedztwie wsi Wrząca znajduje się rezerwat leśny "Wrząca", o powierzchni 59.1 ha. Przedmiotem ochrony na terenie tego rezerwatu są fitocenozy kwaśnej buczyny niżowej oraz ponad stuletnie starodrzewy bukowe z udziałem jodły. Największe kompleksy leśne znajdują się na południe od wsi Wojków w sąsiedztwie leśniczówki dworek. Dominującym siedliskiem jest bór świeży (głównie sosna), bory mieszane świeże (sosna, brzoza, świerk, topola)oraz siedlisko lasu mieszanego świeżego (gatunki liściaste). Występują tu również użytki ekologiczne w postaci bagien śródleśnych z licznymi źródłami wodnymi, w których początek mają rzeki Pokrzywka i Trojanówka. W lasach spotkać można m.in. chronione rośliny takie jak konwalie, widłaki, wrzosy, mchy, a także borówkę, żurawinę i jagodę. Fauna też prezentuje się różnorodnie. Spotkamy tu m.in. lisy, borsuki, dziki, sarny, bobry, kuny, żółwia błotnego. Występuje pojedyncze stanowisko bociana czarnego.. - 19 -
III. Opis systemu zaopatrzenia w wodę Zaopatrzenie ludności w wodę odbywa się poprzez wodociąg z 8 ujęć zlokalizowanych w miejscowościach Borysławice, Kamienna, Chabierów, Gruszczyce, Gzików, Kalinowa, Równa, Włocin. Sieć wodociągowa w gminie Błaszki jest dobrze rozwinięta, 97% gospodarstw ma możliwość korzystania z wodociągów. Do sieci przyłączonych jest ok. 3100 gospodarstw domowych. Łączna długość sieci wodociągowej wynosi 323,5 km. Tylko nieliczne gospodarstwa czerpią wodę ze studni kopanych. Na chwilę obecną do sieci wodociągowej podłączonych jest około 12 530 odbiorców. Ujęcia wody zlokalizowane są w miejscowościach: Borysłąwice Studnia Nr 1 o przepływie Q=63,0 m 3 /h głębokości 48,7 m ppt - wody tej studni pochodzą z czwartorzędowego poziomu wodonośnego. Studnia Nr 2z o przepływie Q=67,41 m 3 /h głębokości 57,0 m ppt - wody tej studni pochodzą z czwartorzędowego poziomu wodonośnego. Kamienna studnia o przepływie Q=64,0 m 3 /h głębokości 138 m ppt- wody tej studni pochodzą z trzeciorzędowego poziomu wodonośnego. Gruszczyce studnia Nr 1 o przepływie Q=28,5 m 3 /h głębokości 36 m ppt- wody tej studni pochodzą z czwartorzędowego poziomu wodonośnego- obecnie nieczynna. studnia Nr 2 o przepływie Q=24,6 m 3 /h głębokości 36 m ppt- wody tej studni pochodzą z czwartorzędowego poziomu wodonośnego. studnia Nr 3 o przepływie Q=14,0 m 3 /h - wody tej studni pochodzą z czwartorzędowego poziomu wodonośnego. Gzików studnia o przepływie Q=60,0 m 3 /h głębokości 42 m ppt- wody tej studni pochodzą z czwartorzędowego poziomu wodonośnego. Kalinowa studnia Nr 1 o przepływie Q=45,4 m 3 /h głębokości 39 m ppt- wody tej studni pochodzą z czwartorzędowego poziomu wodonośnego. studnia Nr 2 o przepływie Q=57,7 m 3 /h głębokości 37 m ppt- wody tej studni pochodzą z czwartorzędowego poziomu wodonośnego. - 20 -
Równa Wojków studnia o przepływie Q=60,2 m 3 /h głębokości 62 m ppt- wody tej studni pochodzą z czwartorzędowego poziomu wodonośnego. studnia o przepływie Q=30,0 m 3 /h głębokości 77 m ppt- wody tej studni pochodzą z czwartorzędowego poziomu wodonośnego. Woda z tych studni uzdatniana jest na stacji w Borysławicach Kamiennej, Wojkowie, Równej, Gruszczycach i Gzikowie. W ramach regionalnej sieci monitoringu zwykłych wód podziemnych badania wody dla wodociągu gminnego w Błaszkach wykazały że wody te nie są najlepszej jakości. Zostały zakwalifikowane do wód średniej jakości (II klasa) o naturalnym chemizmie, częściowo zmienione antropogenicznie, nienadające się do celów pitnych i gospodarczych bez poprzedzającego złożonego uzdatniania oraz (III klasa) do wód niskiej jakości, których cech fizyczne i zawartość głównych wskaźników zanieczyszczeń znacznie przekraczają normy obowiązujące dla wód pitnych. Przeciętny pobór wody w gminie Błaszki wynosi ok 1688 m 3 /d, przy wydajności około 10 192,8 m 3 /d. Zużycie wody podlega wahaniom sezonowym. Według danych z ZGKiM w Błaszkach w 2010 roku zużyto 402000 m 3 wody. IV. Opis systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków Głównym źródłem zanieczyszczeń wód powierzchniowych są ścieki bytowo - gospodarcze, które pochodzą z gospodarstw nie objętych kanalizacją. Stanowią one duże zagrożenie dla wód nie tylko powierzchniowych. Ścieki najczęściej są gromadzone w bezodpływowych (często nieszczelnych) zbiornikach. Nie do końca jest również rozwiązany problem ich opróżniania. Zagadnienie to ma duże znaczenie, ponieważ często zabudowa wsi skoncentrowana jest wzdłuż biegu cieków wodnych. W obszarach dolin i obniżeń, gdzie płytko zalega zwierciadło wody pierwszego poziomu może dojść do znacznych skażeń w przypadku powodzi (podmycie szamb). Zanieczyszczenia rolnicze powstają w wyniku spłukiwania i ługowania gleb użytkowanych rolniczo. Źródłem zanieczyszczeń może być niewłaściwe magazynowanie obornika, gnojowicy i gnojówki oraz ich nieodpowiednie wykorzystanie rolnicze. W wyniku opadów i roztopów następuje migracja składników nawozowych do wód powierzchniowych, a w przypadku ługowania również do wód podziemnych. Dużym zagrożeniem są również miejsca, gdzie substancje te są przygotowywane do użycia, często bez zachowania podstawowych środków bezpieczeństwa i higieny, wysypują lub wylewają się na ziemię i w bardzo wysokich stężeniach punktowo przenikają do wód podziemnych. Jest to bardzo groźne w sytuacjach, gdzie miejscami takimi są podwórza gospodarstw zaopatrujących się w wodę z własnych ujęć. Wg danych uzyskanych z Urzędu Gminy długość kanalizacji sanitarnej Błaszek wynosi 17,4 km. Do sieci wykonanych jest 480 przyłączy. Sieć kanalizacyjna obejmuje swym zasięgiem miejscowość, - 21 -
Borysławice i Kalinową. Ścieki z miasta Błaszki odprowadzane są do oczyszczalni znajdującej się w Borysławicach. Jest to oczyszczalnia biologiczno-mechaniczna o przepustowości 1066 m 3 /d pracująca na 40% możliwości. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Trojanówka. Ilość ścieków oczyszczonych w oczyszczalni to 367,54 m 3 /d. Miejscowość Kalinowa posiada osobną sieć kanalizacyjną wraz oczyszczalnią, z której ścieki odprowadzane są do rowu melioracyjnego SW 24a/1. Wydajność oczyszczalni w Kalinowej to 102,0 m 3 /d a faktycznie wykorzystywanej to 89,45 m 3 /d. Na oczyszczalnie ścieków w Kalinowej dopływają ścieki bytowo-gospodarcze w ilości ok. 85,08 m 3 /d /dobę. Oczyszczalnia przyjmuje również ścieki ze Spółdzielni Mieszkaniowej z Kobylnik (ok. 4.37 m 3 /d). Parametry ścieków mieściły się w normach pozwolenia wodno-prawnego. Do oczyszczalni podłączone są wody popłuczne ze SUW w Kalinowej. Niestety automatyczny system płukania powoduję wypłukiwanie osadu z komór napowietrzania. Osad ten przedostaje się do lagun i do rowu melioracyjnego co powoduje jego zanieczyszczenie. Pozostały osad nadmierny wywożony jest na oczyszczalnię w Borysławicach. Do oczyszczalni ścieków w Borysławicach wpływają ścieki z terenu miasta Błaszki w ilości ok. 239,0 m 3 /d. Do oczyszczalni dowożone są również ścieki z terenu gminy Błaszki jak i gmin sąsiednich. Średnia ilość ścieków dowożonych wozem asenizacyjnym to 128,51 m 3 /d. Na jakość ścieków dostarczonych wpływają: Ubojnia Drobiu Wyrębski Wróblew, Ubojnia Zwierząt R. Wiśniewski Waliszewice, Ubojnia Zwierząt Roman Maślak Ostrów, Masarnia SOLMEX Brzeziny. Parametry ścieków oczyszczonych mieszczą się w granicach normy pozwolenia wodno-prawnego. V. Zidentyfikowane problemy Problemy województwa łódzkiego zostały zidentyfikowane w Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego do roku 2020, w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego, Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Łódzkiego oraz w strategicznych dokumentach szczebla powiatowego i gminnego. Wśród zidentyfikowanych problemów obok niskiego poziomu przedsiębiorczości i kwalifikacji mieszkańców tych obszarów ograniczenie możliwości rozwojowych wynika także m.in. z niskiego poziomu wyposażenia infrastrukturalnego w zakresie podstawowej infrastruktury technicznej i społecznej. Czynniki te w połączeniu z ograniczonymi możliwościami finansowymi samorządów lokalnych tworzą barierę dla zwiększenia poziomu inwestycji lokalnych i zewnętrznych i tym samym ograniczają możliwości dywersyfikacji źródeł zatrudnienia i podniesienia poziomu cywilizacyjnego mieszkańców tych obszarów. Jednym z istniejących problemów obszarów wiejskich są słabo rozwinięte infrastruktury ochrony środowiska. Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego wskazuje działania wspierających budowę infrastruktury wodno-ściekowej. Do realizacji takich priorytetów i działania jak: Zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego społeczeństwa i gospodarki poprzez monitorowanie zasobów wodnych regionu, podejmowanie kompleksowych działań zmierzających do poprawy ich jakości oraz stosowanie przedsięwzięć związanych z ochroną i dążeniem do usprawniania systemu kontroli przestrzegania - 22 -
prawa (Cel 2 Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych ich ochrona oraz ochrona ich zlewni) konieczne jest podejmowanie wysiłku inwestycyjnego w zakresie wskazanym w niniejszym projekcie. Słabo rozwinięta infrastruktura techniczna i społeczna wsi stanowi jedną z najpoważniejszych barier wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich i rozwoju pozarolniczych działalności gospodarczych. Nieodpowiedni stopień rozwoju infrastruktury wiejskiej nie tylko obniża standard życia i gospodarowania mieszkańców wsi, lecz także decyduje o słabej atrakcyjności obszarów wiejskich dla inwestorów. Bariery kapitałowe oraz ograniczone możliwości finansowe samorządu nie pozwalają także na odpowiednie zaspokojenie potrzeb społecznych i kulturalnych mieszkańców wsi oraz zachowania dziedzictwa kulturowego. Wszystkie te czynniki wpływają na to, że w gminie Błaszki standard życia jest średni. Planowane inwestycje dają jednak duże szanse na jego poprawę. Wykorzystanie naturalnych atutów przyrodniczych wpłynąć powinno na rozwój gminy. Rozbudowa sieci kanalizacyjnej również będzie dodatkowym pobudzającym czynnikiem przy otwieraniu nowych dziedzin działalności gospodarczych takich jak sklepy, zakłady usługowo - handlowe, bary, gospodarstwa agroturystyczne, które pozwolą na zmniejszenie bezrobocia. Ponadto grunty, które nie posiadają pełnego uzbrojenia w media takie jak woda, gaz, kanalizacja, energia elektryczna są mniej atrakcyjne dla bezpośrednich inwestorów. Dla społeczności lokalnej realizacja projektu umożliwi rozwiązanie części problemów dotyczących bezrobocia, a co z tym się wiąże może przyczynić się do zapewnienia odpowiedniego standardu życia rodzin, stworzy warunki na rozwój agroturystyki, przyczyni się do wzrostu atrakcyjności gminy. VI. Analiza SWOT gminy pod kątem gospodarki wodami powierzchniowymi Tabela 5. Analiza SWOT Silne strony: Rozwinięta sieć hydrograficzna Posiadanie strategii zakładającej wykorzystanie walorów środowiska przyrodniczego szczególnie do produkcji rolnej. Mało zdegradowane środowisko naturalne Determinacja władz gminy w dążeniu do rozwiązania problemu gospodarki wodno-ściekowej. Szanse Zewnętrzne: Słabe strony: Szczupłość środków własnych gminy. Niska świadomość ekologiczna. Wysokie nakłady jednostkowe w gospodarce ściekowej z uwagi na rozproszoną zabudowę. Silnie zakorzenione wśród mieszkańców utylizowanie ścieków bezkosztowe poprzez wylewanie ich do gleby lub wód powierzchniowych. Zły stan wód powierzchniowych, duży stopień skażenia ściekami bytowymi. Zagrożenia Zewnętrzne: - 23 -
Silna presja na ochronę wód powierzchniowych. Możliwość pozyskania środków pomocowych. Szybki rozwój technologii związanych z gospodarowaniem zasobami wodnymi i oczyszczaniem ścieków. Trudności w pozyskaniu środków pomocowych. Możliwość destabilizacji sytuacji gospodarczej. Znaczny wzrost cen w zakresie inwestycji wodno-ściekowych Zagrożenia środowiska powstające poza obszarem gminy. Wnioski z analizy - Problemy dotykające gminę brak kompleksowych rozwiązań gospodarki wodno - ściekowej przy w wysokim stopniu zwodociągowania gminy, mały stopień skanalizowania gminy w porównaniu z jej zwodociągowaniem. zanieczyszczenia wód i gleb spowodowane istniejącym systemem odprowadzania ścieków opartym na zbiornikach bezodpływowych na terenach wiejskich, wysokie koszty budowy sieci kanalizacyjnej na terenach o rozproszonej zabudowie, niespełnienie przepisów dotyczących odpowiednich warunków sanitarno higienicznych w gospodarstwach zajmujących się produkcją rolną, niski poziom świadomości ekologicznej mieszkańców, przy braku środków własnych na realizację inwestycji w gospodarkę ściekową. VII. Uwarunkowania prawne w tym przewidywane kierunki ewolucji uregulowań prawnych w świetle Dyrektyw UE Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej, mając na uwadze min., że wody na obszarze Wspólnoty znajdują się pod wzrastającą presją spowodowaną ciągłym wzrostem zapotrzebowania, postanowiły ustanowić wspólne zasady w celu koordynacji wysiłków podejmowanych przez Państwa Członkowskie w kierunku lepszej ochrony wód Wspólnoty w aspekcie ilościowym i jakościowym. Niezbędne okazało się propagowanie zrównoważonego korzystania z wód, dążenie do uregulowania problemów wód transgranicznych, zapewnienie ochrony ekosystemów wodnych oraz ekosystemów lądowych i terenów podmokłych bezpośrednio od nich zależnych, a także zabezpieczenie i rozwijanie potencjalnych sposobów korzystania z wód Wspólnoty. Koniecznością stało się określenie przez Wspólnotę ogólnych ram dla działań, wspólnych zasad i polityki wodnej posiadającej przejrzyste, efektywne i spójne programy. Wynikiem prac UE było ustanowienie Ramowej Dyrektywy Wodnej ( RDW ) 2000/60/EC. Po jej przyjęciu, - 24 -
w dniu 23 października 2000 r., stała się ona wykładnią prawną dla państw członkowskich, a po akcesji Polski również dla naszego kraju. Decyzją nr 2455/2001/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 listopada 2001 r. ustanowiono wykaz priorytetów w dziedzinie polityki wodnej, nowelizując w tych artykułach Dyrektywę 2000/60/WE. Wstęp dyrektywy definiuje, że woda to dobro ogólne, które winno być chronione i traktowane jako dziedzictwo, nie zaś jako przedmiot komercji. Zasada ta zobowiązuje wszystkich korzystających z zasobów wodnych do racjonalnego nimi gospodarowania, a także do ich ochrony w taki sposób, by możliwy był rozwój zrównoważony. Do generalnych zasad zawartych w dokumencie zalicza się: realizowanie gospodarki wodnej wg zdefiniowanych celów środowiskowych, oparcie zarządzania na zlewniowym modelu administracji wodnej i zlewniowym planowaniu, regułę pokrywania kosztów usług wodnych. Rządzący państwami, jak również władze lokalne (powiatowe, gminne) zobowiązani są do działań organizujących i stymulujących ochronę i racjonalne użytkowanie wód. Dyrektywa bierze pod uwagę konieczność uwzględniania specyfiki państw członkowskich oraz właściwości związanych z poszczególnymi regionami czy zlewniami. Na uwagę zasługuje podkreślany obowiązek likwidacji szkód u źródła oraz zasada zanieczyszczający płaci. Wynika stąd niezbędność integracji i zrównoważonego gospodarowania wodami w energetyce, transporcie, rolnictwie, rybołówstwie, turystyce i rekreacji. Ramowa Dyrektywa Wodna za priorytet uznaje dbałość o charakterystyki jakościowe zasobów wodnych i postuluje redukcję emisji niebezpiecznych substancji do wód. Dyrektywa mówi też o konieczności sformułowania wspólnych dla państw członkowskich definicji jakościowego stanu wód (w pewnych przypadkach również stanu ilościowego). Podkreślone jest rozpoznawanie i odwracanie tendencji wzrostu stężeń zanieczyszczeń wód podziemnych. Biorąc pod uwagę, że zasoby wód powierzchniowych i podziemnych są odnawialne, dyrektywa potwierdza potrzebę właściwego planowania terminów osiągania zadanych charakterystyk jakościowych. Jest to szczególnie ważne w odniesieniu do wód podziemnych, w których zmiany jakościowe przebiegają znacznie wolniej niż w wodach powierzchniowych. Kolejnymi elementami jest konieczność wykonania analiz stanu wód w poszczególnych zlewniach i oceny oddziaływań antropogenicznych. Skutki tych oddziaływań i postęp we wprowadzaniu w życie dyrektywy powinny być monitorowane. Podkreślono też konieczność informowania ogółu społeczeństwa o zagadnieniach związanych z gospodarką wodną, o działaniach realizowanych, jak również planowanych. Znaczącym elementem zarządzania jest etapowanie działań. Dyrektywa zobowiązuje do opracowywania planów - 25 -
gospodarowania wodami w dorzeczach. Szczegółowy zakres planów jest określony w odpowiednich aneksach tego dokumentu. Dyrektywa Ramowa nakłada też na państwa członkowskie obowiązek wykonania analiz charakterystyk obszarów objętych planami, przeglądu wpływu działalności człowieka na stan wód powierzchniowych i podziemnych oraz analizy ekonomicznej użytkowania wód. Zadaniem, jakie muszą wykonać państwa członkowskie jest także sporządzenie rejestru obszarów chronionych. Powinien on zawierać informacje o lokalizacji obszaru, uzasadnienie jego utworzenia, charakterystykę stanu wód, informacje nt. zakresu ochrony, monitoringu i wprowadzonych ograniczeniach. Dyrektywa zobowiązuje państwa członkowskie do ustanowienia i prowadzenia monitoringu stanu wód powierzchniowych, podziemnych i obszarów chronionych. Dyrektywa zawiera w swoich zapisach docelowe terminy realizacji poszczególnych zobowiązań z niej wynikających. Ważniejsze z nich to: wdrożenie rozwiązań prawnych grudzień 2003; charakterystyka obszarów dorzecza, opracowanie rejestru obszarów chronionych identyfikacja i ocena oddziaływań antropogenicznych, analiza ekonomiczna użytkowania wód grudzień 2004; wprowadzenie wspólnych rozwiązań dotyczących punktowych i rozproszonych źródeł zanieczyszczeń grudzień 2012; opracowanie programów działań grudzień 2009; przygotowanie środków do realizacji programów działań grudzień 2012; publikacja projektów pierwszych planów gospodarowania wodami na obszarze dorzecza grudzień 2008; opracowanie pierwszych planów gospodarowania wodami na obszarze dorzecza grudzień 2009; opracowanie i wdrożenie programów monitoringu grudzień 2006 Cele ochrony środowiska: dobry stan wód powierzchniowych grudzień 2015; zgodność ze wszystkimi standardami dla obszarów chronionych grudzień 2015; dobry stan wód podziemnych grudzień 2015; dobry stan ekologiczny dla sztucznych i zmodyfikowanych zasobów wodnych grudzień 2015; zapewnienie pokrywania kosztów usług wodnych grudzień 2010. - 26 -
Pełne wdrożenie do 2030 Ramowej Dyrektywy Wodnej zostało narzucone w dokumencie programowym platformy technologicznej pt. Water Supply and Sanitation Technology Platform WSSTP w 2004 r., w ramach prac planistycznych Komisji Europejskiej nakreślającej stan gospodarki wodnej w Europie w 2030 r. Zasady prawne dotyczące szeroko rozumianych zagadnień gospodarki wodnej i ochrony wód zawarte są w ustawach: Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. Nr 62, poz. 627), Dz. U. z 2008 r. Nr 25 Poz. 150, Dz. U. z 2009 r. Nr 215 poz.1664, Nr. 168 poz. 1326 Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r (Dz. U. Nr 115 poz. 1229) Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019 z późn. zm. (obie wraz z późniejszymi, systematycznie wprowadzanymi ustawami o zmianach) oraz w szeregu rozporządzeń (aktów wykonawczych) do wymienionych ustaw, obie te ustawy są transformacją Ramowej Dyrektywy Wodnej na grunt prawa Polskiego. Ustawa Prawo wodne reguluje sprawy związane z gospodarowaniem wodami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju uwzględniając szczegółowe rozwiązania dotyczące: zintegrowanej ochrony przed zanieczyszczeniem, oczyszczania ścieków komunalnych, ochrony wód przed zanieczyszczeniami azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych. Wg wspomnianej ustawy zarządzanie zasobami wodnymi powinno być prowadzone w zakresie: rozpoznania i udokumentowania zasobów wodnych, zapewnienia odpowiedniej ilości i jakości wody dla ludności, ochrony zasobów wodnych przed zanieczyszczeniem oraz niewłaściwą lub nadmierną eksploatacją, utrzymywania lub poprawy stanów ekosystemów wodnych i od wody zależnych, ochrony przed powodzią oraz suszą, zapewnienia wody na potrzeby rolnictwa i przemysłu, zaspokojenia potrzeb związanych z turystyką, sportem, rekreacją, tworzenia warunków dla energetycznego, transportowego oraz rybackiego wykorzystania wód. Z ustawy jasno wynika, że wszystkie wody naturalne podlegają ochronie, niezależnie od tego, czyją stanowią własność, a korzystanie z wód polega na ich użytkowaniu na potrzeby ludności oraz gospodarki w taki sposób, aby nie powodować pogorszenia stanu ekologicznego wód i ekosystemów od nich zależnych, a także zapobiegać marnotrawstwu wody. Ponadto, zasady i warunki zbiorowego zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi oraz zbiorowego odprowadzania ścieków, w tym zasady działalności przedsiębiorstw wodno kanalizacyjnych, zasady tworzenia warunków do zapewnienia ciągłości dostaw i odpowiedniej jakości - 27 -
wody, niezawodnego odprowadzania i oczyszczania ścieków, a także ochrony interesów odbiorców usług, z uwzględnieniem wymagań ochrony środowiska oraz optymalizacji kosztów określa ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r, o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. Nr 72, poz. 747) wraz z Ustawą z dnia 22 kwietnia 2005 r. o zmianie ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U. 2005 nr 85 poz. 729) z późn. zm. ( Dz. U. z 2006 r. Nr 123 poz. 858, Dz. U. z 2009 r. Nr 18 poz.97) W odniesieniu do gospodarki wodnej częściowej transpozycji Dyrektyw UE do naszego prawa dokonała: Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 roku o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2001 r. Nr 72 poz. 747) z późn.zm. Wprowadziła ona zapisy następujących dyrektyw: Dyrektywa 91/271/EWG dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych, Dyrektywa 75/440/EWG dotycząca wymaganej jakości wód powierzchniowych przeznaczonych do poboru wody pitnej w państwach członkowskich, Dyrektywa 79/869/EWG dotycząca metod pomiaru i częstotliwości pobierania próbek oraz analizy wód powierzchniowych przeznaczonych do poboru wody pitnej w państwach członkowskich, Dyrektywa 80/778/EWG dotycząca jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, Ustawy i rozporządzenia Opracowanie koncepcji utylizacji ścieków wykonane zostało zgodnie z aktualnym stanem prawnym. Podstawowe akty prawne obowiązujące w gospodarce wodno ściekowej wymienione zostały poniżej: Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2001, nr 62, poz. 627) z późn. zm. Dz. U. z 2008 r. Nr 25 Poz. 150 Dz. U. z 2009 r. Nr 215 poz. 1664 Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz.U. 2001, nr 115, poz. 1229) z późn. zm. Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019 tekst jednolity z późn. zm. Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U. 2001, nr 72, poz.747) z późn. zm. ( Dz. U. z 2006 r. Nr 123 poz 858, Dz. U. z 2009 r. Nr 18 poz. 97) Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (tekst pierwotny: Dz.U 1985, nr 12, poz. 49; tekst jednolity: Dz.U. 1998, nr 90, poz. 575) z późn. zm. (Dz. U. z 2006 r. Nr 122 poz. 851, Dz. U. z 2009 r. Nr 18 poz. 97, Nr 157 poz. 1241) Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst pierwotny: Dz.U. 1994, nr 89, poz. 414;Dz. U. z 2008 r. Nr 145 poz. 914, Dz. U. z 2009 r. Nr 161 poz.1279, Dz.U. 2010 nr 243 poz. 1623). - 28 -
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. 2003, nr 80, poz.717) z późn. zm. Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 Nr 199 poz 1227) Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. 1994, nr 27, poz. 96) z późn. zm. (Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947, Dz. U.z 2006 r. Nr 190 poz. 1399 - tekst jednolity z późn. zm.) Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst pierwotny: Dz.U. 1996, nr 13, poz. 74; tekst jednolity: Dz. U. 2001, nr 142, poz. 1591, Dz.U. z 2009, nr16 poz. 95) z późn. zm Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. 1996, nr 132, poz. 622) z późn. zm.( tekst jednolity: Dziennik Ustaw z 2005 r. Nr 236 poz.2008) Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o biokomponentach i biopaliwach ciekłych (Dz.U. z 2006 r Nr 169 poz. 1199 z późn. zm. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2001 r. Nr 62 poz. 628) z późn. zm. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 lipca 2010 r. w sprawie sposobu wyznaczania obszaru i granic aglomeracji (Dz.U. z 2010 nr 137 poz. 922) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 17 października 2002 r. w sprawie warunków wprowadzania nieczystości ciekłych do stacji zlewnych (Dz.U. 2002, nr 188, poz. 1576). Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 listopada 2002 r. w sprawie wymagań dla pojazdów asenizacyjnych (Dz. U. 2002, nr 193, poz.1617). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. 2006, Nr 137, poz. 984) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 stycznia 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. 2009, Nr 27, poz. 169). Rozporządzenie Ministra Budownictwa z dnia 14 lipca 2006 r. w sprawie sposobu realizacji obowiązków dostawców ścieków przemysłowych oraz warunków wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych (Dz.U. 2006, nr 136, poz. 964). - 29 -
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda w kąpieliskach (Dz.U. 2002, nr 183, poz.1530). Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 14 stycznia 2002 r. w sprawie określenia przeciętnych norm zużycia wody (Dz. U. 2002, nr 8, poz.70). Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi z dnia 29 marca 2007 r. ( Dz. U. z 2007 r. Nr 61poz.417) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 maja 2004 r. w sprawie wzorów tablic informacyjnych o strefie ochronnej ujęcia wody (Dz.U. 2004, nr 136, poz. 1457) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 listopada 2004 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wzorów tablic informacyjnych o strefie ochronnej ujęcia wody (Dz.U. z 2004 nr 250 poz. 2506) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz.U z 2010 nr213 poz. 1397) Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2010 r. w sprawie wysokości stawek opłat za korzystanie ze środowiska na rok 2011. ( M.P. 2010 Nr 74 poz. 945) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 lipca 2010 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych (Dz.U. z 2010 nr 137 poz. 924) Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 21 października 2010 r. w sprawie wysokości stawek kar za przekroczenie warunków wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi oraz za przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu, na rok 2011 (M.P. z 2010 r. Nr 78 poz. 965). Dyrektywy Wspólnot Europejskich 1. Dyrektywa75/440/EWG z dnia 16 czerwca 1975 r. dotycząca wymaganej jakości wód powierzchniowych przeznaczonych do poboru wody pitnej w państwach członkowskich (Dz.Urz. WE L 194 z 25.07.1975). 2. Dyrektywa 76/160/EWG z dnia 8 grudnia 1975 r. dotycząca jakości wody w kąpieliskach (Dz.Urz. WE L 31 z 05.02.1976). 3. DYREKTYWA 2006/7/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 15 lutego 2006 r. dotycząca zarządzania jakością wody w kąpieliskach i uchylająca dyrektywę 76/160/EWG ( Dz. Urz. L 064 z 04.03.2006 r.) 4. Dyrektywa 76/464/EWG z dnia 4 maja 1976 r. w sprawie zanieczyszczenia spowodowanego przez niektóre substancje niebezpieczne odprowadzane do środowiska wodnego Wspólnoty (Dz. Urz. WE L 129 z 18.05.1976). - 30 -
5. Dyrektywa 78/659/EWG z dnia 18 lipca 1978 r. w sprawie jakości słodkich wód wymagających ochrony lub poprawy w celu zachowania życia ryb (Dz. Urz. WE L 222 z 14.08.1978) 6. Dyrektywa 79/869/EWG z dnia 9 października 1979 r. dotycząca metod pomiaru i częstotliwości pobierania próbek oraz analiz wód powierzchniowych przeznaczonych do poboru wody pitnej w Państwach Członkowskich (Dz. Urz. WE L 271 z 29.10. 7. Dyrektywa 79/923/EWG z dnia 30 października 1979 r. w sprawie wymaganej jakości wód, w których żyją skorupiaki (Dz. Urz. WE L 281 z 10.11.1979). 8. Dyrektywa 2006/113/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie wymaganej jakości wód, w których żyją skorupiaki (wersja ujednolicona) (Dz. Urz. L 376 z 27.12.2006 r.) 9. Dyrektywa 80/68/EWG z dnia 17 grudnia 1979 r. w sprawie ochrony wód gruntowych przed zanieczyszczeniem spowodowanym przez niektóre substancje niebezpieczne (Dz. Urz. WE L 20 z 26.01.1980 r.). 10. Dyrektywa 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 r. dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych (Dz. Urz. WE L 135 z 30.05.1991 r.). 11. Dyrektywa 91/676/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. dotycząca ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego (Dz. Urz. WE L 375 z 31.12.1991). 12. Dyrektywa 2000/60/WE z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz. Urz. WE 327 z 22.12.2000). 13. Dyrektywa 2006/118/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie ochrony wód podziemnych przez zanieczyszczeniami i pogorszeniem ich stanu ( Dz. Urz. L 372 z 27.12.2006 r.) 14. Dyrektywa 2008/105/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie środowiskowych norm jakości w dziedzinie polityki wodnej zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy Rady 82/176/EWG, 83/156/EWG, 84/156/EWG, 84/491/EWG oraz zmieniająca dyrektywę 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady. Ustawa o samorządzie gminnym stanowi, że zaspakajanie zbiorowych potrzeb mieszkańców należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy ochrony środowiska, wodociągów, zaopatrzenia w wodę, kanalizacji oraz usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych. Zadania samorządu wynikające z zapisów ustawy są zadaniami obligatoryjnymi oraz rezultatem świadomości struktur samorządowych, ich dojrzałości i odpowiedzialności za zrównoważony rozwój i zachowania proekologiczne wspólnoty Budowa systemów kanalizacji sanitarnej należy niewątpliwie do zadań najważniejszych. Poza systemem zbiorczej kanalizacji sanitarnej, odprowadzającym ścieki do zbiorczych oczyszczalni ścieków, należy rozważyć możliwość, a wręcz konieczność, zastosowania innych rozwiązań. - 31 -