III. WYNIKI BADANIA W PODZIALE INSTYTUCJONALNYM PLACÓWKI Analiza statystyczna zebranych danych umoŝliwia równieŝ przedstawienie wyników badania uwzględniając poszczególne typy placówek. Zmienne, które analizowaliśmy pod kątem typu jednostki organizacyjnej pomocy społecznej są takie same, jak w poprzednich częściach raportu. Zatrudnienie w badanych placówkach Zacznijmy od ogólnych uwag dotyczących wielkości zatrudnienia w placówkach objętych badaniem. Średnia liczba wszystkich zatrudnionych pracowników w badanych jednostkach pomocy społecznej wyniosła 26,93 (dotyczy to zarówno pracowników merytorycznych jak i personelu administracyjno technicznego). Najmniejsza liczba zatrudnionych to 3 pracowników, a największa 328. Połowa badanych jednostek zatrudnia od 6 do 20 pracowników, ale aŝ 15% placówek zatrudnia do 5 pracowników. Średniej wielkości placówki, czyli takie, w których pracuje od 21 do 50 osób (19%), a placówki duŝe stanowią 16% badanych (zatrudnienie powyŝej 50 osób). Analizując wyniki liczby pracowników merytorycznych, czyli pracowników wymienionych w tabeli powyŝej, moŝna powiedzieć, Ŝe znaczna większość placówek (83%) zatrudnia do 20 takich pracowników. Świadczy to o dość wysokim procencie pracowników administracyjnych zatrudnionych w placówkach. Wyniki dotyczące zatrudnienia ogólnego, jak i liczby pracowników merytorycznych przedstawiają poniŝsze wykresy. 61
Liczba zatrudnionych ogółem 13% 3% 15% 19% 50% do 5 od 6 do 20 od 21 do 50 od 51 do 100 pow yŝej 100 Liczba zatrudnionych pracowników merytorycznych 13% 4% 0% 39% 44% do 5 od 6 do 20 od 21 do 50 od 51 do 100 pow yŝej 100 Płeć Jakkolwiek generalnie kobiety przewaŝają liczebnie nad męŝczyznami w kaŝdym typie placówki, to warto zauwaŝyć, Ŝe od 10% do 27% pracowników to męŝczyźni w takich placówkach jak PCPR, DPS, ŚDS, domy dziecka, ośrodki adopcyjno opiekuńcze i pogotowie 62
opiekuńcze. W tym najwięcej męŝczyzn pracuje w pogotowiach opiekuńczych. W pozostałych typach placówek męŝczyźni stanowią mniej niŝ 10% pracowników, a najmniej, bo tylko 3,7% w świetlicach środowiskowych. Wiek i staŝ pracy Kolejny wykres (nr ) pokazuje średni wiek i staŝ pracy w poszczególnych placówkach. RóŜnice w średnich są widoczne w obszarze kaŝdej zmiennej (np. wieku, staŝu pracy ogółem, pracy na stanowisku, itd.). Najmłodsi pracownicy pracują w świetlicach środowiskowych (ok. 34 lata), co teŝ przekłada się na najkrótszy staŝ pracy (blisko 10 lat). Najstarsi pracownicy (średnia wieku ok. 40 lat) są w ośrodkach pomocy społecznej, a takŝe w DPS-ach. Jednak ogólny staŝ pracy wyraźnie jest najdłuŝszy w GOPS-ach (18,5 roku) i MGOPS-ach (19 lat). RóŜnice między średnimi wynoszące ok. 8 lat występują w takich zmiennych jak: staŝ na stanowisku, w instytucji i w pomocy społecznej. Średnie tych zmiennych są podobne i pokazują, Ŝe najdłuŝsze staŝe mają pracownicy w ośrodkach pomocy społecznej, a najkrótsze w MOPR i PCPR (co jest prawdopodobnie spowodowane tym, Ŝe są to młode instytucje). 63
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 GOPS MGOPS MOPS PCPR MOPR DPS ŚDS Dom Dziecka Św ietlica środow iskow a Ośrodek adopcyjno - opiekuńczy Pogotow ie opiekuńcze ogółem w iek staŝ pracy ogółem staŝ pracy na stanow isku staŝ pracy w instytucji staŝ pracy w pomocy społecznej Dane dotyczące zmiany stanowiska i wynagrodzenia pokazują, Ŝe z ogólnego procentu osób (12,2%), które zmieniły stanowisko na porównywalne, najwięcej osób zmieniło stanowisko pracy w miejskich ośrodkach pomocy społecznej (43,5%). RównieŜ w GOPS-ach i DPS-ach dość duŝy odsetek osób zmienił stanowisko odpowiednio 19,5% i 14,9%). W tych samych instytucjach najwięcej osób zmieniło stanowiska na wyŝsze (po ok. 20% spośród wszystkich 64
osób, które zmieniły stanowisko na wyŝsze). MoŜna przypuszczać, Ŝe zmiana stanowiska zarówno na wyŝsze jak i na porównywalne pociąga za sobą zmianę wynagrodzenia na wyŝsze, gdyŝ równieŝ w GOPS-ach, MOPS-ach i DPS-ach najwięcej osób w otrzymało wyŝsze wynagrodzenie w porównaniu z wynagrodzeniem sprzed pięciu lat. Wynagrodzenie W tabeli i na wykresie przedstawione zostały dane na temat poziomu średniego wynagrodzenia w kaŝdym typie badanej placówki. Okazuje się, Ŝe najwyŝsze średnie wynagrodzenie otrzymują pracownicy Gminnych Ośrodków Pomocy Społecznej, dopiero na drugim miejscu są Miejskie Ośrodki Pomocy Społecznej. Natomiast najniŝsze wynagrodzenie osiągają pracownicy MOPR-ów. RóŜnica pomiędzy MOPR a GOPS wyniosła blisko 1000 zł. Próbując wyjaśnić tak duŝą rozpiętość zarobków naleŝy zauwaŝyć, Ŝe respondenci mogli wpisywać róŝne kwoty wynagrodzenia, tj. brutto lub netto (choć w ankiecie była wyraźna prośba o wpisywanie kwot brutto). średnie wynagrodzenie GOPS 2340,75 MGOPS 2187,55 MOPS 2211,99 PCPR 1941,31 MOPR 1414,98 DPS 1708,21 ŚDS 1755,59 Dom Dziecka 2138,43 Świetlica środowiskowa 1480,46 Ośrodek adopcyjno - opiekuńczy 2209,86 Pogotowie opiekuńcze 2155,28 ogółem 2012,34 65
GOPS 2340,75 MOPS 2211,99 Ośrodek adopcyjno - opiekuńczy 2209,86 MGOPS 2187,55 Pogotow ie opiekuńcze 2155,28 Dom Dziecka 2138,43 średnia 2012,34 PCPR 1941,31 ŚDS 1755,59 DPS 1708,21 Św ietlica środow iskow a 1480,46 MOPR 1414,98 Wykształcenie wyŝsze magisterskie wyŝsze zawodowe policealne, pomaturalne średnie ogólnokształcąc e średnie zawodowe zasadnicze zawodowe podstawowe brak danych GOPS 32,0% 10,1% 48,9% 1,6% 2,6% 2,9% 1,6% 0,3% MGOPS 27,2% 10,3% 47,3% 2,2% 2,2% 6,5% 3,3% 1,1% MOPS 50,3% 7,4% 32,5% 1,2% 3,8% 1,9% 2,1% 0,9% PCPR 63,6% 13,6% 19,1% 0,9% 2,7% 0,0% 0,0% 0,0% MOPR 7,5% 5,0% 20,0% 7,5% 25,0% 0,0% 0,0% 35,0% DPS 27,9% 7,2% 26,7% 10,6% 19,7% 3,1% 3,4% 1,3% ŚDS 50,3% 9,6% 25,1% 1,2% 9,6% 1,8% 1,8% 0,6% Dom Dziecka 82,7% 5,5% 6,4% 0,9% 4,5% 0,0% 0,0% 0,0% Świetlica środowiskowa 77,8% 3,7% 14,8% 0,0% 3,7% 0,0% 0,0% 0,0% 66
Ośrodek adopcyjno - opiekuńczy Pogotowie opiekuńcze 87,7% 6,8% 4,1% 1,4% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 88,8% 4,7% 2,8% 2,8% 0,9% 0,0% 0,0% 0,00% Porównując poziom wykształcenia w poszczególnych typach placówek moŝna stwierdzić, Ŝe najwięcej osób z wyŝszym wykształceniem magisterskim (ponad 80%) jest w ośrodkach adopcyjno opiekuńczych, pogotowiach opiekuńczych i domach dziecka. W tych placówkach najwięcej teŝ osób ma wykształcenie pedagogiczne. Na wykresie widać równieŝ, Ŝe w DPSach, MGOPS-ach i GOPS-ach do 30% pracowników ma wykształcenie wyŝsze. Jednocześnie w tych placówkach, jak równieŝ w MOPS-ach dość duŝy odsetek ma ukończone szkoły policealne, w tym najwięcej kolegium słuŝb społecznych. Najmniejszy odsetek osób z wyŝszym wykształceniem (zarówno magisterskim jak i zawodowym) odnotowaliśmy w MOPR-ach, gdzie sięgnął on nieco ponad 10%, przy czym naleŝy zauwaŝyć, Ŝe w tej grupie jest bardzo duŝy odsetek braku odpowiedzi (nieco ponad 30%). 67
Pogotow ie opiekuńcze Ośrodek adopcyjno - opiekuńczy Św ietlica środow iskow a Dom Dziecka ŚDS DPS MOPR PCPR MOPS MGOPS GOPS 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% w yŝsze magisterskie w yŝsze zaw odow e policealne średnie ogólne średnie zaw odow e zasadnicze zaw odow e podstaw ow e brak odp. Specjalizacja Jeśli chodzi o ukończone studia podyplomowe i specjalizacje w poszczególnych rodzajach placówek, to występuje wyraźna tendencja wysokich odsetków w MOPS-ach, GOPS-ach i DPS-ach. Wśród wszystkich osób po studiach podyplomowych po ponad 20% to osoby z MOPS-ów i DPS-ów. Natomiast spośród 27,3% ogółu respondentów, którzy ukończyli specjalizację 28,1% pracuje w MOPS-ach, a po 20% w GOPS-ach i DPS-ach. Najwięcej z tych osób ma ukończoną specjalizację z organizacji pomocy społecznej, co dotyczy równieŝ innych placówek (szczególnie oświatowo wychowawczych). 68
tak nie bd suma GOPS N 143 235 0 378 % 37,8% 62,2% 0,0% 100,0% MGOPS N 60 124 0 184 % 32,6% 67,4% 0,0% 100,0% MOPS N 193 385 1 579 % 33,3% 66,5% 0,2% 100,0% PCPR N 28 83 0 111 % 25,2% 74,8% 0,0% 100,0% MOPR N 6 34 0 40 % 15,0% 85,0% 0,0% 100,0% DPS N 139 601 5 745 % 18,7% 80,7% 0,7% 100,0% ŚDS N 39 128 0 167 % 23,4% 76,6% 0,0% 100,0% Dom Dziecka N 26 84 0 110 % 23,6% 76,4% 0,0% 100,0% Świetlica środowiskowa N 8 19 0 27 % 29,6% 70,4% 0,0% 100,0% Ośrodek adopcyjnoopiekuńczy N 23 50 0 73 % 31,5% 68,5% 0,0% 100,0% Pogotowie Opiekuńcze N 22 85 0 107 % 20,6% 79,4% 0,0% 100,0% ogółem N 687 1828 6 2521 % 27,3% 72,5% 0,2% 100,0% Ranking placówek ze względu na odsetek pracowników posiadających specjalizacje: 1 GOPS 37,8% 2 MOPS 33,3% 3 MGOPS 32,6% 4 Ośrodek adopcyjno-opiekuńczy 31,5% 5 Świetlica środowiskowa 29,6% 6 PCPR 25,2% 7 Dom Dziecka 23,6% 8 ŚDS 23,4% 9 Pogotowie Opiekuńcze 20,6% 10 DPS 18,7% 69
11 MOPR 15,0% Szkolenia Jak przedstawiono wcześniej, 67,1% respondentów uczestniczyło w kursach i szkoleniach w ciągu ostatniego roku. Wśród pracowników poszczególnych typów placówek najliczniejsza grupa szkolących się to pracownicy MOPR-ów (aŝ 90% pracowników), a najmniej liczna pracownicy DPS-ów (55,2%). N odsetek pracowników placówki szkolących się GOPS 378 75,4 MGOPS 184 69,6 MOPS 579 73,6 PCPR 111 74,8 MOPR 40 90,0 DPS 745 55,2 Środowiskowy Dom Samopomocy 167 63,5 Dom Dziecka 110 62,7 Świetlica Środowiskowa 27 66,7 Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy 73 71,2 Pogotowie Opiekuńcze 107 72,0 Kontynuacja nauki Choć w całej badanej populacji jest niewielka część osób podnoszących poziom wykształcenia (15,9%), to jednak porównując odsetki osób kontynuujących naukę w poszczególnych typach placówek moŝna wskazać dość istotne róŝnice. I tak, wśród pracowników PCPR-ów kontynuuje naukę ponad 1/5 zatrudnionych (22,5%) i jest to odsetek dwukrotnie większy w porównaniu do pracowników świetlic środowiskowych, gdzie uczy się 11,1% zatrudnionych osób. Pozostałe placówki, w których procent osób kontynuujących naukę jest największy to MGOPS-y (21,2%), Środowiskowe Domy Samopomocy (21,0%) oraz Domy Dziecka (20,9%). Pozostałe placówki, w których odsetek ten jest najmniejszy to pogotowia opiekuńcze (11,2%), MOPS-y (13,1%) oraz DPS-y (14,4%). Dokładne dane procentowe zawiera poniŝsza tabela: 70
tak nie GOPS 16,9% 82,5% MGOPS 21,2% 76,6% MOPS 13,1% 84,5% PCPR 22,5% 75,7% MOPR 20,0% 77,5% DPS 14,4% 83,9% Środowiskowy Dom Samopomocy 21,0% 75,4% Dom Dziecka 20,9% 78,2% Świetlica Środowiskowa 11,1% 88,9% Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy 13,7% 86,3% Pogotowie Opiekuńcze 11,2% 86,9% ogółem 15,9% 82,3% PoniŜszy wykres ilustruje procentowy odsetek respondentów posiadających specjalizacje, uczestniczących w szkoleniach oraz kontynuujących naukę w kaŝdym z typów placówek: 71
Pogotow ie Opiekuńcze Ośrodek Adopcyjno- Opiekuńczy Św ietlica Środow iskow a Dom Dziecka Środow iskow y Dom Samopomocy DPS MOPR PCPR MOPS MGOPS GOPS 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 kontynuujący naukę uczestniczący w szkoleniach posiadających specjalizacje Plany zawodowe Jeśli chodzi o szkolenia, nie ma znaczących róŝnic pomiędzy pracownikami róŝnych typów placówek chcących podwyŝszać swoje kwalifikacje uczestnicząc w tym rodzaju aktywności większość z nich (w kaŝdym przypadku ponad 60% pracowników) chciałaby uczestniczyć w szkoleniach w ciągu najbliŝszego roku. Specjalizację zawodową chciałoby rozpocząć 10% pracowników MOPR-ów, ponad 5% pracowników PCPR-ów chciałoby rozpocząć studia podyplomowe, natomiast aŝ 7,4% pracowników świetlic środowiskowych chciałoby zmienić pracę na inną, nie w pomocy społecznej. 72
udział w szkoleniach specjalizacja zawodowa specjalizacja z organizacji pomocy społ. studia zawodowe lub magisterskie studia podyplomowe zmiana stanowiska zmiana placówki w obszarze pomocy społ zmiana pracy na inna, nie w pomocy społ. liczba wskazań liczba osób GOPS 303 69 16 38 34 16 12 20 508 378 80,2 18,3 4,2 10,1 9,0 4,2 3,2 5,3 100,0 MGOPS 144 35 15 19 15 6 4 9 247 184 78,3 19,0 8,2 10,3 8,2 3,3 2,2 4,9 100,0 MOPS 463 78 27 39 96 33 14 41 791 579 80,0 13,5 4,7 6,7 16,6 5,7 2,4 7,1 100,0 PCPR 90 18 14 10 37 6 1 9 185 111 81,1 16,2 12,6 9,0 33,3 5,4 0,9 8,1 100,0 MOPR 28 9 4 4 1 1 1 0 48 40 70,0 22,5 10,0 10,0 2,5 2,5 2,5 0,0 100,0 DPS 470 50 38 51 59 48 37 83 836 745 63,1 6,7 5,1 6,8 7,9 6,4 5,0 11,1 100,0 ŚDS 133 18 5 18 23 13 2 14 226 167 79,6 10,8 3,0 10,8 13,8 7,8 1,2 8,4 100,0 DD 84 13 4 6 30 10 2 8 157 110 76,4 11,8 3,6 5,5 27,3 9,1 1,8 7,3 100,0 ŚŚrod. 21 0 0 1 4 4 0 3 33 27 77,8 0,0 0,0 3,7 14,8 14,8 0,0 11,1 100,0 OAO 58 3 2 3 14 5 1 5 91 73 79,5 4,1 2,7 4,1 19,2 6,8 1,4 6,8 100,0 PO 82 9 1 3 27 3 3 4 132 107 76,6 8,4 0,9 2,8 25,2 2,8 2,8 3,7 100,0 Rankingi placówek ze względu na odsetek osób wskazujących poszczególne rodzaje zamierzeń zawodowych w stosunku do ogólnej liczby osób zatrudnionych w danym typie placówki (1) udział w szkoleniach w ciągu najbliŝszego roku: % 1 PCPR 81,1 2 GOPS 80,2 3 MOPS 80,0 73
4 ŚDS 79,6 5 Ośrodek adopcyjno-opiekuńczy 79,5 6 MGOPS 78,3 7 Świetlica Środowiskowa 77,8 8 Pogotowie opiekuńcze 76,6 9 Dom Dziecka 76,4 10 MOPR 70,0 11 DPS 63,1 (2) rozpoczęcie specjalizacji zawodowej: % 1 MOPR 22,5 2 MGOPS 19,0 3 GOPS 18,3 4 PCPR 16,2 5 MOPS 13,5 6 Dom Dziecka 11,8 7 ŚDS 10,8 8 Pogotowie opiekuńcze 8,4 9 DPS 6,7 10 Ośrodek adopcyjno-opiekuńczy 4,1 11 Świetlica Środowiskowa 0,0 (3) rozpoczęcie specjalizacji z organizacji pomocy społecznej: % 1 PCPR 12,6 2 MOPR 10,0 3 MGOPS 8,2 4 DPS 5,1 5 MOPS 4,7 6 GOPS 4,2 7 Dom Dziecka 3,6 8 ŚDS 3,0 9 Ośrodek adopcyjno-opiekuńczy 2,7 74
10 Pogotowie opiekuńcze 0,9 11 Świetlica Środowiskowa 0,0 (4) rozpoczęcie studiów zawodowych lub magisterskich: % 1 ŚDS 10,8 2 MGOPS 10,3 3 GOPS 10,1 4 MOPR 10,0 5 PCPR 9,0 6 DPS 6,8 7 MOPS 6,7 8 Dom Dziecka 5,5 9 Ośrodek adopcyjno-opiekuńczy 4,1 10 Świetlica Środowiskowa 3,7 11 Pogotowie opiekuńcze 2,8 (5) rozpoczęcie studiów podyplomowych: % 1 PCPR 33,3 2 Dom Dziecka 27,3 3 Pogotowie opiekuńcze 25,2 4 Ośrodek adopcyjno-opiekuńczy 19,2 5 MOPS 16,6 6 Świetlica Środowiskowa 14,8 7 ŚDS 13,8 8 GOPS 9,0 9 MGOPS 8,2 10 DPS 7,9 11 MOPR 2,5 (6) zmiana stanowiska: 75
% 1 Świetlica Środowiskowa 14,8 2 Dom Dziecka 9,1 3 ŚDS 7,8 4 Ośrodek adopcyjno-opiekuńczy 6,8 5 DPS 6,4 6 MOPS 5,7 7 PCPR 5,4 8 GOPS 4,2 9 MGOPS 3,3 10 Pogotowie opiekuńcze 2,8 11 MOPR 2,5 (7) zmiana placówki na inną, ale w pomocy społecznej: % 1 DPS 5,0 2 GOPS 3,2 3 Pogotowie opiekuńcze 2,8 4 MOPR 2,5 5 MOPS 2,4 6 MGOPS 2,2 7 Dom Dziecka 1,8 8 Ośrodek adopcyjno-opiekuńczy 1,4 9 ŚDS 1,2 10 PCPR 0,9 11 Świetlica Środowiskowa 0,0 (8) zmiana pracy na inną, poza pomocą społeczną: % 1 DPS 11,1 2 Świetlica Środowiskowa 11,1 3 ŚDS 8,4 4 PCPR 8,1 5 Dom Dziecka 7,3 76
6 MOPS 7,1 7 Ośrodek adopcyjno-opiekuńczy 6,8 8 GOPS 5,3 9 MGOPS 4,9 10 Pogotowie opiekuńcze 3,7 11 MOPR 0,0 Ocena własnych kwalifikacji GOPS MGOPS MOPS PCPR MOPR DPS ŚDS Dom Dziecka Świetlica środowiskowa Ośrodek adopcyjnoopiekuńczy Pogotowie Opiekuńcze suma wystarczające zbyt niskie zbyt wysokie bd N 321 43 5 9 378 % 84,9% 11,4% 1,3% 2,4% 100,0% N 161 18 4 1 184 % 87,5% 9,8% 2,2% 0,5% 100,0% N 513 22 29 15 579 % 88,6% 3,8% 5,0% 2,6% 100,0% N 92 7 7 5 111 % 82,9% 6,3% 6,3% 4,5% 100,0% N 31 4 0 5 40 % 77,5% 10,0% 0,0% 12,5% 100,0% N 645 31 45 24 745 % 86,6% 4,2% 6,0% 3,2% 100,0% N 145 6 11 5 167 % 86,8% 3,6% 6,6% 3,0% 100,0% N 101 8 1 0 110 % 91,8% 7,3% 0,9% 0,0% 100,0% N 21 2 3 1 27 % 77,8% 7,4% 11,1% 3,7% 100,0% N 61 4 5 3 73 % 83,6% 5,5% 6,8% 4,1% 100,0% N 98 0 7 2 107 % 91,6% 0,0% 6,5% 1,9% 100,0% N 2189 145 117 70 2521 % 86,8% 5,8% 4,6% 2,8% 100,0% 77
Ranking placówek ze względu na odsetek pracowników oceniających swoje kompetencje jako zbyt niskie w stosunku do pełnionych obowiązków 1 GOPS 11,4% 2 MOPR 10,0% 3 MGOPS 9,8% 4 Świetlica środowiskowa 7,4% 5 Dom Dziecka 7,3% 6 PCPR 6,3% 7 Ośrodek adopcyjno-opiekuńczy 5,5% 8 DPS 4,2% 9 MOPS 3,8% 10 ŚDS 3,6% 11 Pogotowie Opiekuńcze 0,0% W kontekście powyŝszych wyników spójrzmy na to, jak kwalifikacje swoich pracowników oceniają szefowie poszczególnych typów placówek: kwalifikacje wszystkich zatrudnionych osób są wystarczające podwyŝszyć swoje kwalifikacje powinno ok. 25% zatrudnionych podwyŝszyć swoje kwalifikacje powinno ok. 50% zatrudnionych podwyŝszyć swoje kwalifikacje powinno ok. 75% zatrudnionych podwyŝszyć swoje kwalifikacje powinny wszystkie zatrudnione osoby GOPS 23,48 30,43 22,61 9,57 13,91 MGOPS 27,27 27,27 27,27 9,09 6,06 MOPS 16,98 52,83 15,09 7,55 7,55 PCPR 20,69 48,28 13,79 10,34 6,90 DPS 31,48 55,56 9,26 1,85 1,85 ŚDS 25,00 54,17 4,17 12,50 4,17 Dom Dziecka 42,11 47,37 5,26 5,26 0,0 Świetlica 60,00 20,00 0,0 0,0 20,00 środowiskowa Ośrodek adopcyjno 43,75 43,75 6,25 0,0 6,25 opiekuńczy Pogotowie 46,15 46,15 0,0 7,69 0,0 opiekuńcze 78
PoniŜszy wykres obrazuje opinię kierowników i dyrektorów placówek dotyczącą kwalifikacji swoich pracowników. MoŜna powiedzieć, Ŝe najlepiej zostały ocenione kwalifikacje pracowników świetlic środowiskowych, gdyŝ aŝ 60% kierowników tych placówek stwierdziło, Ŝe wszyscy pracownicy mają wystarczające kwalifikacje. Z drugiej strony 20% kierowników tych palcówek stwierdziło, Ŝe wszyscy pracownicy powinni podwyŝszać kwalifikacje, co moŝe być pozytywną tendencją przy załoŝeniu, Ŝe pracownicy bez względu na obecne kwalifikacje powinni stale się doszkalać. Generalnie najwięcej szefów wszystkich placówek ocenia, Ŝe kwalifikacje powinno podwyŝszyć ok. 25% pracowników. Pogotow ie opiekuńcze Ośrodek adopcyjno - opiekuńczy Św ietlica środow iskow a Dom Dziecka ŚDS DPS PCPR MOPS MGOPS GOPS 0 10 20 30 40 50 60 70 kw alifikacje w szystkich zatrudnionych osób są w ystarczające podw yŝszyć sw oje kw alifikacje pow inny w szystkie zatrudnione osoby podw yŝszyć sw oje kw alifikacje pow inno ok. 75% zatrudnionych podw yŝszyć sw oje kw alifikacje pow inno ok. 50% zatrudnionych podw yŝszyć sw oje kw alifikacje pow inno ok. 25% zatrudnionych 79
Porównajmy oceny kwalifikacji zawodowych badanych osób te formułowane przez nich samych z tymi, które stawiają ich przełoŝeni. Spośród opinii pracowników bierzemy pod uwagę tylko te, które opisują ich kompetencje jako 'wystarczające' oraz 'zbyt niskie'. Spośród opinii kierowników bierzemy pod uwagę te, które oceniają sytuacje jako bardzo dobrą i dobrą, czyli ' kwalifikacje wszystkich i prawie wszystkich (75%) zatrudnionych osób są wystarczające' oraz te oceniające sytuacje jako złą i bardzo złą, czyli ' podwyŝszyć swoje kwalifikacje powinny wszystkie lub prawie wszystkie (75%) zatrudnione osoby'. kierownicy: kwalifikacje wszystkich lub prawie wszystkich (75%) pracowników są wystarczające pracownicy: kwalifikacje wystarczające kierownicy: podwyŝszyć swoje kwalifikacje powinni wszyscy lub prawie wszyscy (75%) pracownicy pracownicy: kwalifikacje zbyt niskie GOPS 53,9 84,9 23,5 11,4 MGOPS 54,5 87,5 15,2 9,8 MOPS 69,8 88,6 15,1 3,8 PCPR 69,0 82,9 17,2 6,3 DPS 87,0 86,6 3,7 4,2 ŚDS 79,2 86,8 16,7 3,6 Dom Dziecka 89,5 91,8 5,3 7,3 Świetlica środowiskowa 80,0 77,8 20,0 7,4 Ośrodek adopcyjno 87,5 opiekuńczy 83,6 6,3 5,5 Pogotowie opiekuńcze 92,3 91,6 7,7 0,0 80
Pogotowie opiekuńcze Ośrodek adopcyjno opiekuńczy Świetlica środowiskowa Dom Dziecka ŚDS DPS PCPR MOPS MGOPS GOPS 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 pracownicy: kwalifikacje zbyt niskie kierownicy: podwyŝszyć swoje kwalifikacje powinni wszyscy lub prawie wszyscy pracownicy pracownicy: kwalifikacje wystarczające kierownicy: kwalifikacje wszystkich lub prawie wszystkich pracowników są wystarczające ZbieŜność ocen formułowanych przez kierowników placówek i ich podwładnych moŝna zaobserwować jedynie w odniesieniu do: DPS-ów tutaj zgodność opinii jest najwyŝsza, domów dziecka oraz ośrodków adopcyjno-opiekuńczych. W przypadku pozostałych placówek rozbieŝność ocen jest bardzo wyraźna, przy czym zawsze pracownicy oceniają swoje 81
kwalifikacje lepiej niŝ ich szefowie. Najbardziej krytyczni są kierownicy GOPS-ów, najmniej krytyczni szefowie placówek pogotowia opiekuńczego. Najbardziej samokrytyczni są takŝe pracownicy GOPS-ów, najmniej samokrytyczni pracownicy domów dziecka. Finansowanie podwyŝszania kwalifikacji PoniŜsza tabela zawiera odpowiedź na pytanie: jak wielu kierowników placówek i jakim stopniu jest skłonnych i ma moŝliwości do finansowania rozwoju zawodowego swoich pracowników? GOPS MGOPS MOPS PCPR DPS ŚDS Dom Dziecka Świetlica środowiskowa Ośrodek adopcyjno-opiekuńczy Pogotowie opiekuńcze całkowicie w połowie w niewielkiej części wcale 18,3 13,0 38,3 24,4 21,2 27,3 30,3 18,2 11,3 18,9 24,5 34,0 13,8 17,2 44,8 20,7 9,3 11,1 51,9 25,9 12,5 12,5 37,5 33,3 26,3 15,8 31,6 21,1 0,0 20,0 80,0 0,0 31,3 18,8 25,0 6,3 7,7 30,8 46,2 7,7 W najlepszej sytuacji są pracownicy ośrodków adopcyjno-opiekuńczych niemal co trzecia placówka tego typu (31,3%) finansuje w całości edukację swoich pracowników. W dobrej sytuacji są takŝe pracownicy domów dziecka na całkowite finansowanie mogą liczyć osoby zatrudnione w co czwartym domu (26,3%) oraz pracownicy miejsko-gminnych ośrodków pomocy społecznej co piąta placówka (21,2%) finansuje podnoszenie kwalifikacji pracowników całkowicie. Najgorzej natomiast wygląda kwestia finansowania nauki w miejskich ośrodkach pomocy społecznej i środowiskowych domach samopomocy ponad 1/3 (34,0% MOPS-ów i 33,3% ŚDS) placówek nie partycypuje w kosztach edukacji pracowników w Ŝadnym stopniu. Najwięcej dyrektorów placówek finansuje szkolenia czy studia pracowników 'w niewielkiej części'. 82
Pogotow ie opiekuńcze Ośrodek adopcyjno - opiekuńczy Św ietlica środow iskow a Dom Dziecka ŚDS DPS PCPR MOPS MGOPS GOPS 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 całkow icie w połow ie w niew ielkiej części w cale 83
PODSUMOWANIE Przedstawione w raporcie wyniki są efektem ogólnopolskiego, reprezentatywnego badania kadry pomocy społecznej w Polsce. Prezentują obraz personelu jednej z istotniejszych instytucji społecznych, personelu, w skład którego wchodzi wiele grup zawodowych o zróŝnicowanych funkcjach, zatrudnianych w rozmaitych typach placówek. W badaniu starano się uchwycić to zróŝnicowanie dając zarazem opis poziomu przygotowania zawodowego pracowników instytucji. Wykształcenie co najmniej pomaturalne (policealne) posiada 71,4% badanych, w tym wyŝsze magisterskie 43,8%, wyŝsze zawodowe 8,1%, pomaturalne (policealne), przede wszystkim ukończone szkoły pracowników socjalnych, 29,7%. Warto zauwaŝyć, Ŝe w ciągu 12 lat odsetek osób z wykształceniem wyŝszym wzrósł niemal trzykrotnie, zaś odsetek osób z wykształceniem policealnym zmalał o połowę w badaniu z 1995 roku zanotowano 15,75% osób z wykształceniem wyŝszym oraz 61,9% osób, które ukończyły szkoły pracowników socjalnych. Wnioski te dawałyby podstawę do ostroŝnego optymizmu, gdyby nie fakt, Ŝe ponad 80% badanych (82,3%) nie kontynuuje nauki w formie pozwalającej ponieść formalny poziom wykształcenia. Na studiach magisterskich i zawodowych, w szkołach policealnych i kolegiach uczy się jedynie 15,9% respondentów. Jako wyraźnie niewystarczający wypada natomiast uznać odsetek osób posiadających dyplomy specjalizacji. Nieco ponad 1/4 badanych, 27,3%, ukończyła specjalizacje, w tym 11,5% specjalizację z organizacji pomocy społecznej, obligatoryjną dla osób pełniących funkcje kierownicze, 8,6% specjalizację I stopnia w zawodzie, 1,0% specjalizację II stopnia w zawodzie pracownika socjalnego. Osoby biorące udział w badaniu uczestniczą co prawda w szkoleniach większość, bo 67,1% respondentów brała udział choćby w jednym kursie w ciągu ubiegłego roku. Jednak odsetek badanych nie biorących udziału w Ŝadnym szkoleniu w ciągu roku wynoszący niemal 30% (29,2%) trzeba uznać za zbyt wysoki. Generalnie więc badani ograniczają w znacznym stopniu swoją aktywność edukacyjną do uczestnictwa w szkoleniach, krótkich, doraźnych formach kształcenia kosztem uczestnictwa w bardziej zorganizowanych i dłuŝej trwających. Co więcej, pytani o zamierzenia zawodowe na najbliŝszą przyszłość, w zdecydowanej większości 74,4% planują właśnie uczestnictwo w szkoleniach. 84
NaleŜy zatem bez wątpienia rekomendować podejmowanie takich przede wszystkim działań, które miałyby na celu z jednej strony zwiększenie dostępności kształcenia ustawicznego, z drugiej zaś miałyby funkcję motywującą do podejmowania i / lub kontynuowania edukacji. Zwiększanie dostępności zaś trzeba wiązać w zdecydowanym stopniu ze wzrostem poziomu finansowania rozwoju zawodowego badanych przez pracodawców. Niemal 2/3 badanych placówek (61,8%) finansuje kształcenie swoich pracowników jedynie w niewielkiej części lub nie finansuje wcale. 85