POKL na Mazowszu działania pomocy społecznej MAZOWIECKIE CENTRUM POLITYKI SPO ECZNEJ REALIZACJA PROJEKTU RAZEM DLA MAZOWSZA EDUKACJA W DZIA ANIU Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej kontynuuje w bieżącym roku realizację projektu Razem dla Mazowsza Edukacja w Działaniu. Jest to projekt systemowy w ramach Priorytetu VII Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (POKL) Poddziałania 7.1.3 Szkolenie oraz specjalistyczne doradztwo dla kadry instytucji pomocy społecznej, działających na terenie Mazowsza. Celem projektu jest rozwój kadry pomocy społecznej i jakości pracy socjalnej. Kadry i szkolenia działania 2010 W ramach projektu realizujemy 25 działań skierowanych bezpośrednio do pracowników instytucji pomocy i integracji społecznej z terenu województwa mazowieckiego. Szacunkowa liczba uczestników projektu to ponad 1 500 osób pracowników: ośrodków pomocy społecznej, powiatowych centrów pomocy rodzinie, domów pomocy społecznej, placówek opieki całodobowej, placówek opiekuńczo-wychowawczych i innych służb społecznych, organizacji pozarządowych zajmujących się problematyką społeczną, Wydziału Polityki Społecznej Urzędu Wojewódzkiego i Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznej. W bieżącym roku przewidzieliśmy do realizacji 59 szkoleń, których tematyka była przygotowana zgodnie z potrzebami zgłaszanymi przez uczestników szkoleń w poprzednich latach oraz zapisanych w Bilansie potrzeb na 2010 rok. Przy doborze tematyki uwzględniliśmy również wnioski zgłaszane przez przedstawicieli świata nauki oraz organizacji pozarządowych współpracujących z MCPS w zakresie rozwoju aktywnej integracji na Mazowszu. W szkoleniach uwzględniono cztery bloki modułowe pomocne w budowaniu partnerstw lokalnych. W tym działaniu uczestniczą pracownicy powiatowych centrów pomocy rodzinie (PCPR) i ośrodków pomocy społecznej (OPS) z czterech wybranych powiatów. Ich celem jest dążenie do zawiązania lokalnych partnerstw na rzecz rozwoju systemu wsparcia dziecka i rodziny. Największym powodzeniem od wielu lat cieszą się szkolenia dotyczące warsztatu pracy pracownika socjalnego, superwizji w pracy socjalnej oraz z zakresu przygotowania, realizacji i rozliczania projektów POKL. Nowe tematy, które 4 Biuletyn MCPS nr 1/2010
POKL na Mazowszu działania pomocy społecznej i wprowadziliśmy do katalogu szkoleń, to asystent rodziny i asystent osoby niepełnosprawnej. Wizyty studyjne i seminaria W projekcie zaplanowane są również wizyty studyjne w pięciu regionach województwa mazowieckiego oraz w pięciu innych województwach: wielkopolskim, śląskim, świętokrzyskim, małopolskim i kujawsko-pomorskim. W trakcie tych wizyt będziemy mieli okazję bezpośrednio na miejscu zapoznać się z przykładami dobrych praktyk z zakresu ekonomii społecznej, opieki nad dzieckiem i rodziną oraz budowania partnerstw lokalnych. Rozwój usług socjalnych na Mazowszu współpraca służb społecznych i powiatowych urzędów pracy będzie z kolei tematem lokalnych seminariów organizowanych w okresie od września do listopada 2010 roku w pięciu regionach naszego województwa. Konferencje: mazowiecka i ogólnopolska Projekt jest przez cały czas monitorowany, prowadzimy też na bieżąco konsultacje z pracownikami pomocy społecznej w zakresie doboru tematyki podejmowanych działań. Okazją do takiej wymiany spostrzeżeń była marcowa promocja projektu. Kolejna duża konferencja promująca projekt odbędzie się w Warszawie w dniach 17-18 listopada br. Będzie to największe na Mazowszu spotkanie środowiska pomocy społecznej organizowane w 20. rocznicę powstania ustawy o pomocy społecznej 1 i utworzenia ośrodków pomocy społecznej na poziomie gmin. Tematem konferencji będzie analiza procesów zmian, które nastąpiły w tym okresie oraz możliwości wykorzystania środków POKL na rozwój usług socjalnych i pracy socjalnej na Mazowszu. Proces zmian, które zachodzą w sferze społecznej w związku z realizacją projektów POKL będzie również tematem ogólnopolskiej konferencji, która odbędzie się w War szawie w dniach 1-3 grudnia br. Chcemy ją poświęcić 1 Ustawa z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 87 poz. 506 z późn. zm). skuteczności i efektywności działań aktywizacyjnych prowadzonych przez jednostki organizacyjne pomocy społecznej finansowanych ze środków POKL. Do udziału w tej konferencji zapraszamy wszystkie Regionalne Ośrodki Polityki Społecznej w kraju. Specjalistyczne doradztwo W ramach projektu systemowego Razem dla Mazowsza Edukacja w Działaniu, Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej prowadzi specjalistyczne doradztwo dla ośrodków pomocy społecznej i powiatowych centrów pomocy rodzinie. W 2010 roku doradztwo prowadzone jest indywidualnie dla OPS i PCPR z danego powiatu przez jednego doradcę, jeśli jednostki te nie korzystają z doradztwa w innych formach. Doradztwo jest prowadzone w zakresie: pisania, realizacji, ewaluacji i rozliczania projektów systemowych, rozwoju form aktywnej integracji, kierunków rozwoju pracy socjalnej, metod i sposobów aktywizacji klientów pomocy społecznej, nowych form oraz narzędzi wsparcia indywidualnego i środowiskowego, poprawy systemów zarządzania jednostkami pomocy i integracji społecznej. Specjalistyczne doradztwo na rzecz instytucji pomocy społecznej z terenu województwa mazowieckiego realizowane jest w formie bezpośrednich spotkań (w siedzibie OPS/PCPR), telefonicznie, a także przy wykorzystaniu poczty elektronicznej i tradycyjnej. Specjalistycznym doradztwem dla pracowników OPS/ PCPR w ramach realizacji projektu systemowego MCPS Razem dla Mazowsza Edukacja w Działaniu na terenie województwa zajmuje się dziesięciu doradców. Krótkie podsumowanie Program Operacyjny Kapitał Ludzki jest instrumentem, dzięki któremu dokonuje się ogromny postęp w dziedzinie rozwoju usług socjalnych i pracy socjalnej. Działania po- Biuletyn MCPS nr 1/2010 5
POKL na Mazowszu działania pomocy społecznej dejmowane przez Mazowieckie Centrum Pomocy Społecznej wpisują się w jego założenia i pozwalają na wprowadzenie zmian w środowiskach lokalnych nie tylko przez podniesienie poziomu wiedzy i umiejętności pracowników pomocy i integracji społecznej, ale przede wszystkim przez budowanie wzajemnych relacji i lokalnych oraz regionalnych partnerstw na rzecz rozwiązywania najtrudniejszych problemów społecznych występujących na Mazowszu. Zapraszamy wszystkich pracowników pomocy społecznej do uczestnictwa w oferowanych działaniach i współtworzenia zmiany, którą niesie POKL 2. Barbara Kucharska, Maria Wrońska 2 Więcej szczegółowych informacji znajdą Państwo na naszej stronie internetowej www.mcps-efs.pl/doradztwo.html Barbara Kucharska jest zastępcą dyrektora Mazowieckiego Centrum Pomocy Społecznej. Od 1990 roku aktywnie uczestniczy w budowaniu systemu pomocy społecznej na Mazowszu. Maria Wrońska jest koordyntorem projektu Razem dla Mazowsza Edukacja w Działaniu. Doradcy wojewódzcy w programie Razem dla Mazowsza Edukacja w Działaniu 1. Ewa Baran (na terenie całego województwa mazowieckiego ze szczególnym uwzględnieniem powiatów: Maków Mazowiecki, Mińsk Mazowiecki, Mława, Ciechanów, Pruszków, Łosice i Sochaczew) e-mail: ewa.baran@mcps-efs.pl 2. Helena Dorociak (na terenie całego województwa mazowieckiego ze szczególnym uwzględnieniem powiatów: Grodzisk, Otwock i Piaseczno) e-mail: helena.dorociak@mcps-efs.pl Ponadto pani Helena Dorociak udziela wsparcia w zakresie ewaluacji i badań. 3. Aldona Metlerska (na terenie całego województwa mazowieckiego ze szczególnym uwzględnieniem powiatów: Lipsko, Radom, Szydłowiec i Garwolin) e-mail: aldona.metlerska@mcps-efs.pl 4. Małgorzata Mroziewicz-Górnik (na terenie całego województwa mazowieckiego ze szczególnym uwzględnieniem powiatów: Białobrzegi i Zwoleń) e-mail: malgorzata.mroziewiczgornik@mcps-efs.pl 5. Róża Nowak (na terenie całego województwa mazowieckiego, ze szczególnym uwzględnieniem powiatu Grójec) e-mail: roza.nowak@mcps-efs.pl 6. Danuta Rokita (na terenie całego województwa mazowieckiego ze szczególnym uwzględnieniem powiatów: Kozienice i Przysucha) e-mail: danuta.rokita@mcps-efs.pl Tematy szkoleń realizowanych w 2010 roku w ramach projektu Razem dla Mazowsza Edukacja w Działaniu * Rozwój środowiskowej pracy socjalnej * Praca z rodziną * Zarządzanie i funkcjonowanie instytucji pomocy społecznej * Rozwój lokalnych usług socjalnych * Przygotowanie i realizacja projektu * Monitoring i ewaluacja projektu * Finansowanie i rozliczanie projektu * Praca z osobami z zaburzeniami psychicznymi * Mediacje i negocjacje w pracy z trudnym klientem * Asystent rodziny i asystent osoby niepełnosprawnej * Zarządzanie usługami w pomocy społecznej * Ustawodawstwo socjalne * Aktywna integracja w ustawodawstwie * Nowe metody wykorzystywane w pracy socjalnej (coaching, mentoring, tutoring) * Rola organizacji pozarządowych w budowaniu partnerstw lokalnych * Dobre praktyki ekonomii społecznej w krajach UE * Aktywna integracja * Stres i wypalenie zawodowe * Szkolenia krajowe i regionalne (wizyty studyjne) 7. Marianna Ślubowska (na terenie całego województwa mazowieckiego, ze szczególnym uwzględnieniem powiatów: Pułtusk, Węgrów, Ostrów Mazowiecka i Ostrołęka) e-mail: marianna.slubowska@mcps-efs.pl 8. Zdzisława Barankiewicz (na terenie całego województwa mazowieckiego ze szczególnym uwzględnieniem powiatów: Gostynin, Płock i Nowy Dwór Mazowiecki) e-mail: zdzislawa.barankiewicz@mcps-efs.pl 9. Emilia Izdebska (na terenie całego województwa mazowieckiego ze szczególnym uwzględnieniem powiatów: Wołomin, Wyszków, Legionowo i Warszawa-Zachód) e-mail: emilia.izdebska@mcps-efs.pl 10. Dorota Wójcik (na terenie całego województwa mazowieckiego, ze szczególnym uwzględnieniem powiatów: Żyrardów oraz OPS/PCPR m. st. Warszawy) e-mail: dorota.wojcik@mcps-efs.pl 6 Biuletyn MCPS nr 1/2010
POKL na Mazowszu działania pomocy społecznej i PROJEKTY JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH POMOCY SPO ECZNEJ Większość jednostek organizacyjnych pomocy społecznej województwa mazowieckiego podejmuje z powodzeniem zadanie realizacji projektów systemowych w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (POKL) Priorytet VII Działanie 7.1. Przedstawiamy Państwu obszerną informację o działaniach w tym zakresie prowadzonych przez ośrodki pomocy społecznej i powiatowe centra pomocy rodzinie w roku 2010 i planowanych na 2011 rok (według stanu na dzień 16 lipca 2010 roku). Informacja ta została opracowana na podstawie ankiety przygotowanej przez Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej skierowanej do kilkuset instytucji: ośrodków pomocy społecznej (OPS) i powiatowych centrów pomocy rodzinie (PCPR) znajdujących się w naszym województwie. Ankietę dotyczącą przebiegu realizacji projektów systemowych w roku 2010 i planach na 2011 rok rozesłano do 327 ośrodków pomocy społecznej, 38 powiatowych centrów pomocy rodzinie oraz 4 ośrodków pomocy rodzinie znajdujących się w powiatach grodzkich. Do Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznej nie zwróciły ankiet jedynie 2 jednostki: z Solca nad Wisłą (powiat lipski) i z Słubic (powiat płocki). Powodem tego była konieczność usuwania skutków powodzi, która nawiedziła te gminy w czerwcu bieżącego roku. Powiatowe centra pomocy rodzinie zgodne współdziałanie Projekty w ramach POKL w 2010 roku będą realizować wszystkie powiatowe centra pomocy rodzinie, których jest w województwie mazowieckim 38. Środki na ten cel zamkną się łączną kwotą 25 995 185,35 zł. W 2011 roku projekty w ramach POKL planują realizować 32 mazowiec kie PCPR, tym razem na łączną kwotę 26 034 777,36 zł. Dokładnych planów w tym zakresie nie wykazały jeszcze jednostki w: Grodzisku Mazowieckim, Makowie Mazowieckim, Nowym Dworze Mazowieckim, Otwocku, Pruszkowie oraz w Sochaczewie. Do realizacji projektów wybrano różne rodzaje działań możliwych do sfinansowania ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. I tak 29 powiatowych centrów pomocy rodzinie wybrało kontrakty, 5 jednostek Program Aktywności Lokalnej (PAL). Kolejnych 21 PCPR realizuje w ramach projektów indywidualne programy usamodzielniania i programy integracji społeczno-zawodowej osób niepełnosprawnych. W przypadku pozostałych projektów konkursowych w ramach środków z Unii Europejskiej działania tego typu realizuje kilka PCPR (w Białobrzegach, Mławie i w Płocku). PCPR w Wołominie nawiązało partnerstwo jako uczestnik innego projektu finansowanego z POKL. Aż 22 PCPR wyraziły chęć zgłoszenia realizowanych przez siebie projektów jako przykładów dobrej praktyki. W bieżącym roku 23 PCPR realizowały rządowe programy z zakresu pomocy społecznej (Program opieki nad dzieckiem i rodziną, Programy konkursowe MPiPS Promocja i edukacja w zakresie rodzicielstwa zastępczego zawodowego, np. programy: I ty możesz zostać rodzicem zastępczym, Współpraca interdyscyplinarna drogą do poprawy sytuacji dzieci pozostających w systemie opieki zastępczej, Psychoedukacja i terapia domowa dla niespokrewnionych z dzieckiem rodzin zastępczych). Pięć PCPR realizowało programy osłonowe, bądź inne wynikające z rozeznanych potrzeb lokalnych (PCPR Lipsko, PCPR Ostrołęka, PCPR Otwock, PCPR Pruszków, PCPR Sokołów Podlaski). Przy realizacji projektów systemowych POKL, na dzień zbierania informacji, z właściwym powiatowym urzędem pracy współpracuje 26 PCPR, z czego 12 miało już podpisane umowy lub porozumienia, a 2 były w trakcie ich podpisywania. Liczba pracowników zatrudnionych w ramach upowszechniania aktywnej integracji i pracy socjalnej w 2010 roku w powiatowych centrach pomocy rodzinie kształtuje się następująco: koordynatorzy 40 osób, pracownicy socjalni 100 osób, asystenci: rodziny/osoby niepełnosprawnej 17 osób, inni pracownicy 247 osób. Ośrodki pomocy społecznej dobry przykład Z informacji pochodzących z ankiet rozesłanych do wszystkich ośrodków pomocy społecznej na Mazowszu, w 2010 roku projekty w ramach programu operacyjnego POKL będzie realizować 232 z nich na łączną kwotę 42 179 595,50 zł. W 2011 roku do złożenia projektów w ramach POKL przygotowuje się 189 ośrodków pomocy społecznej w naszym województwie. Kwota alokacji wykazanej przez nie wynosi łącznie 37 417 624,49 zł. Projekty będą realizowane przy pomocy różnych działań ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. I tak 240 ośrodków pomocy rodzinie wybrało kontrakty, 27 Program Aktywności Lokalnej (PAL), przy zastosowaniu następujących narzędzi: praca socjalna, doradztwo zawodowe, asystent rodziny, wsparcie psychologa, szkolenia, kursy, program integracji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych. Biuletyn MCPS nr 1/2010 7
POKL na Mazowszu działania pomocy społecznej Z przekazanych danych wynika, że projekty systemowe POKL realizowano w ramach partnerstwa w 5 OPS: w Bulkowie, Słupnie, Staroźrebach (powiat płocki), Kowali (powiat radomski) i Chlewiskach (powiat szydłowiecki). W przypadku innych projektów konkursowych prowadzonych w ramach środków z Unii Europejskiej działania tego typu realizowały 22 ośrodki pomocy społecznej. Były to OPS w: Białobrzegach, Stromcu (powiat białobrzeski), Opinogórze Górnej (powiat ciechanowski), Karczewie (powiat otwocki), Konstancinie-Jeziornej (powiat piaseczyński), Bodzanowie (powiat płocki), Radzanowie (powiat białobrzeski), Słupnie (powiat płocki), Płocku (powiat grodzki), Raciążu (gmina miejska, powiat płoński), Przasnyszu (miasto), Radomiu (powiat grodzki), m. st. Warszawie (dzielnice: Bielany, Praga Południe, Śródmieście, Wawer), Błoniu i Ożarowie Mazowieckim (powiat warszawski zachodni), Korytnicy, Liwiu (powiat węgrowski), Tłuszczu (powiat wołomiński) i w Wyszkowie. Dziewięć ośrodków pomocy społecznej współpracowało w part nerstwie jako uczestnik innego projektu finansowanego z POKL. Były to OPS w Bodzanowie i Starej Białej (powiat płocki), Mordach, Skórcu (powiat siedlecki), Chlewiskach (powiat szydłowiecki) oraz w dzielnicy Żoliborz m.st. Warszawy, Tłuszczu, Zielonce (powiat wołomiński) i w Stoczku (powiat węgrowski), Tylko 59 OPS wyraziło chęć zgłoszenia realizowanych przez siebie projektów jako przykłady dobrej praktyki. Rządowe programy z zakresu pomocy społecznej realizowały 232 OPS (Program opieki nad dzieckiem i rodziną, Pomoc państwa w zakresie dożywiania, Poakcesyjny Program Wsparcia Obszarów Wiejskich, Uczeń na wsi i Asystent rodziny). Programy osłonowe, bądź inne, wynikające z rozeznanych potrzeb lokalnych realizowało 47 OPS (Projekty socjalne aktywizacja środowiska lokalnego, Uczeń na wsi, Program opieki nad dzieckiem i rodziną, skierowany do rodzin wielodzietnych, Poakcesyjny Program Wsparcia Obszarów Wiejskich, Pomoc państwa w zakresie dożywiania, Programy zapobiegające marginalizacji grup zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz programy aktywizowania zawodowego i społecznego, Program Pomóż innym zostając wolontariuszem, Program dla osób bezdomnych Warto chcieć, Program dla osób bezrobotnych Daj sobie szansę uwierz w siebie w Ostrołęce, Tworzenie zawodowych niespokrewnionych z dzieckiem rodzin zastępczych, Tworzenie mieszkań chronionych, monitorowanie zjawiska bezdomności w Płocku, Program Aktywizacji Lokalnej silna rodzina, wsparcie specjalistów warsztaty dla rodzin w Michałowicach, powiat pruszkowski). Z powiatowym urzędem pracy przy realizacji projektów systemowych POKL współpracuje 219 ośrodków pomocy społecznej, z czego 148 jednostek ma podpisane umowy lub porozumienia. W trakcie ich podpisywania są następne 33 OPS. Z powodu braku gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych, do projektów nie przystąpiły gminy: Trojanów (powiat garwoliński), Chynów (powiat grójecki), Karniewo, Maków Mazowiecki (powiat makowski), Sulejówek (powiat miński), Brok (powiat ostrowski), Baboszewo (powiat płoński), Iłów, Młodzieszyn, Nowa Sucha (powiat sochaczewski), Bielany (powiat sokołowski). Gminy Trojanów, Karniewo, Maków Mazowiecki, Brok, Baboszewo, Nowa Sucha i Bielany jako powód braku strategii podały, że jest ona w trakcie opracowywania. OPS Sulejówek jako przyczynę wskazał nadmiar innych obowiązków, długotrwałe procedury oraz problemy z prawnikiem. Gminy Chynów, Młodzieszyn oraz Iłów nie podały żadnej przyczyny. Ze spełnieniem ustawowego wymogu dotyczącego liczby pracowników socjalnych zatrudnionych w OPS trudności mają następujące gminy: powiat białobrzeski: Promna, Radzanów, Stara Błotnica, Wyśmierzyce; powiaty ciechanowski: Gołymin Ośrodek, Sońsk; powiat garwoliński: Borowie, Garwolin gmina miejska, Garwolin gmina wiejska, Miastków Kościelny, Pilawa, Sobolew, Trojanów, Wilga, Żelechów; powiat gostyniński: Gostynin gmina miejska, Gostynin gmina wiejska, Szczawin Kościelny; powiat grodziski: Grodzisk Mazowiecki, Jaktorów, Żabia Wola; powiat grójecki: Belsk Duży, Błędów, Chynów, Goszczyn, Mogielnica, Pniewy, Warka; powiat kozienicki: Garbatka Letnisko, Gniewoszów, Gra bów n/pilicą, Sieciechów; 8 Biuletyn MCPS nr 1/2010
POKL na Mazowszu działania pomocy społecznej i powiat legionowski: Legionowo, Nieporęt, Serock, Wieliszew; powiat lipski: Ciepielów; powiat łosicki: Olszanka; powiat makowski: Płoniawy, Bramura, Sypniewo; powiat miński: Cegłów, Dębe Wielkie, Halinów, Kałuszyn, Mińsk Mazowiecki gmina miejska, Mińsk Mazowiecki gmina wiejska, Mrozy, Siennica, Stanisławów, Sulejówek; powiat mławski: Mława, Strzegowo, Stupsk, Szreńsk, Wieczfnia Kościelna; powiat nowodworski: Czosnów, Leoncin, Nasielsk; powiat ostrołęcki: Czarnia, Goworowo, Łyse, Myszyniec, Olszewo, Borki, Troszyn; powiat ostrowski: Andrzejewo, Boguty, Pianki, Brok, Nur, Ostrów Mazowiecka gmina miejska, Ostrów Mazowiecka gmina wiejska; powiat otwocki: Celestynów, Józefów, Kołbiel, Otwock, Sobienie Jeziory; powiat piaseczyński: Góra Kalwaria, Konstancin-Jeziorna, Lesznowola, Piaseczno, Prażmów, Tarczyn; powiat płocki: Bielsk, Bulkowo, Radzanowo, Słupno, Stara Biała, Staroźreby; powiat płoński: Baboszewo, Dzierzążnia, Joniec, Płońsk gmina miejska, Płońsk gmina wiejska, Raciąż gmina miejska, Raciąż gmina wiejska; powiat pruszkowski: Michałowice, Nadarzyn, Piastów, Pruszków, Raszyn; powiat przasnyski: Chorzele, Krasne, Krzywonoga Mała; powiat przysuski: Gielniów; powiat pułtuski: Gzy, Pułtusk, Winnica; powiat radomski: Jedlińsk, Jedlnia-Letnisko, Wolanów, Zakrzew; powiat siedlecki: Kotuń, Mokobody, Mordy, Paprotnia, Siedlce gmina wiejska, Skórzec; powiat sierpecki: Gozdowo, Mochowo, Sierpc gmina miejska, Sierpc gmina wiejska, Zawidz; powiat sochaczewski: Brochów, Iłów, Nowa Sucha, Sochaczew gmina wiejska, Sochaczew gmina miejska, Teresin; powiat sokołowski: Bielany, Kosów Lacki, Sterdyń; powiat szydłowiecki: Mirów; powiat warszawski: Bemowo, Białołęka, Bielany, Mokotów, Ochota, Praga Południe, Praga Północ, Targówek, Ursus, Ursynów, Wawer, Włochy, Wilanów, Wola, Wesoła, Żoliborz; powiat warszawski zachodni: Błonie, Izabelin, Leszno, Łomianki, Ożarów Mazowiecki, Stare Babice; powiat węgrowski: Grębków, Liw, Łochów, Miedzna, Sadowne, Wierzbno; powiat wołomiński: Dąbrówka, Jadów, Kobyłka, Poświętne, Radzymin, Strachówka, Tłuszcz, Wołomin, Ząbki; powiat wyszkowski: Rząśnik, Wyszków, Zabrodzie; powiat żuromiński: Bieżuń, Kuczbork Osada, Lubowidz, Lutocin, Siemiątkowo Kosiebrodzkie; powiat żyrardowski: Mszczonów, Puszcza Mariańska, Żyrardów. Kadra w liczbach Liczba pracowników zatrudnionych w ramach upowszechniania aktywnej integracji i pracy socjalnej w 2010 roku w ośrodkach pomocy społecznej kształtuje się następująco: koordynatorzy 201 osób, pracownicy socjalni 611 osób, asystenci: rodziny/osoby niepełnosprawnej 52 osoby, inni pracownicy 506 osób. Doradzctwo metodyczne Jedno z pytań ankiety poświęconej realizacji projektów systemowych ośrodków pomocy społecznej i powiatowych centrów pomocy rodzinie w roku 2010 oraz planów na 2011 rok dotyczyło doradztwa metodycznego dla projektu systemowego POKL. Skorzystała z niego przeważająca większość powiatowych centrów pomocy rodzinie i ośrodków pomocy społecznej. Usługi doradcze świadczyło na ich rzecz przede wszystkim MCPS, ale także Regionalne Ośrodki EFS, oddziały terenowe Mazowieckiej Jednostki Wdrażania Projektów Unijnych, organizacje pozarządowe (Stowarzyszenie BORiS), Biuro Funduszy Europejskich Urzędu m.st. Warszawy oraz w jednym przypadku prywatna firma szkoleniowa. Podsumowanie Z powyższych danych wynika, że instytucje pomocy społecznej na Mazowszu aktywnie włączyły się w proces absorpcji środków unijnych przeznaczonych na rozwój kapitału ludzkiego. Stwarza to realne szanse na znaczne podwyższenie kwalifikacji pracowników tych instytucji, mimo istniejących aktualnie niedoborów kadry (zaledwie 149 ośrodków pomocy społecznej nie zgłasza takiego problemu), a przede wszystkim na podniesienie poziomu świadczonych przez nie usług. Podział administracyjny województwa mazowieckiego: Województwo mazowieckie składa się z 42 powiatów: 37 ziemskich: białobrzeski, ciechanowski, garwoliński, gostyniński, grodziski, grójecki, kozienicki, legionowski, lipski, łosicki, makowski, miński, mławski, nowodworski, ostrołęcki, ostrowski, otwocki, piaseczyński, płocki, płoński, pruszkowski, przasnyski, przysuski, pułtuski, radomski, siedlecki, sierpecki, sochaczewski, sokołowski, szydłowiecki, warszawski zachodni, węgrowski, wołomiński, wyszkowski, zwoleński, żuromiński i żyrardowski. 5 grodzkich: Ostrołęka, Płock, Radom, Siedlce i Warszawa. Środki przeznaczone na realizację POKL na Mazowszu w 2010 roku: powiatowe centra pomocy rodzinie (38): 25 995 185, 35 zł, ośrodki pomocy społecznej (232): 42 179 595,50 zł. Planowane środki przeznaczone na realizację POKL na Mazowszu w 2011 roku: powiatowe centra pomocy rodzinie (32): 26 034 777,36 zł, ośrodki pomocy społecznej (189): 37 417 624,49 zł. Biuletyn MCPS nr 1/2010 9
POKL na Mazowszu działania pomocy społecznej Kolor biały: 0-10% Kolor żółty: poniżej 30% Kolor pomarańczowy: 30-50% Kolor zielony: 50-80% Kolor brązowy: powyżej 80% Kolor czerwony: 100% Aktywność OPS/PCPR w realizacji projektów systemowych na Mazowszu Liczba gmin w powiecie, które realizują projekty POKL w % 10 Biuletyn MCPS nr 1/2010
Mazowiecki informator dla aktywnej integracjii PRZECIWDZIA ANIE PRZEMOCY W RODZINIE Samorząd województwa mazowieckiego prowadzi od kilku lat wiele działań, które mają na celu przeciwdziałanie przemocy w rodzinie. Realizowane są programy dla ofiar i sprawców przemocy, wspierane instytucje świadczące profesjonalną pomoc osobom pokrzywdzonym oraz ich rodzinom. Odbywają się liczne szkolenia podnoszące kwalifikacje osób zajmujących się przeciwdziałaniem przemocy na całym Mazowszu. Organizowane są również kampanie społeczne dotyczące zjawiska przemocy i/lub agresji rówieśniczej, których celem jest edukacja i uwrażliwienie społeczeństwa na ten problem. Wsparcie dla ogólnopolskich kampanii Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej w 2010 roku wspiera trzy kampanie: o Zły dotyk (II edycja) organizowaną przez Fundację Dzieci Niczyje i Rzecznika Praw Dziecka. Jest to ogólnopolska kampania społeczna poświęcona problemowi wykorzystywania seksualnego dzieci (www.zlydotyk.pl), o Niebieska Linia (Telefon 801 12 00 02) Ogólnopolskiego Pogotowia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie, realizowaną przez Stowarzyszenie na Rzecz Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie Niebieska Linia (www. niebieskalinia.info), o Każdy ruch w Internecie zostawia ślad prowadzoną w ramach programu Dziecko w Sieci przez Fundację Dzieci Niczyje, Naukową i Akademicką Sieć Komputerową oraz Rzecznika Praw Dziecka. Kampania ta informuje społeczeństwo o nowych zapisach w Kodeksie karnym dotyczących uwodzenia dzieci w Internecie w myśl tych zapisów uwodzenie dzieci jest przestępstwem (www.dzieckowsieci.pl). W związku z zapisami znowelizowanej ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493 z późn. zm.), Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej przygotowuje Wojewódzki Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. Analiza danych wojewódzkich W celu rozpoznania sytuacji na Mazowszu dokonana została analiza danych zastanych, m.in. danych statystycznych Policji, badań Fundacji Dzieci Niczyje, TNS OBOP przygotowanych dla Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej oraz informacji z jednostek samorządów terytorialnych z terenu województwa. Analiza zasobów województwa mazowieckiego w zakresie przemocy w rodzinie została sporządzona przez MCPS na podstawie takich dokumentów, jak Sprawozdania z realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie (za I-XII. 2009 roku) przygotowane dla Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej oraz Informacje z rocznego sprawozdania gmin w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych w obszarze przeciwdziałania przemocy w rodzinie (2009 rok) opracowane dla Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Wynika z niej, że zjawiskiem przemocy domowej w województwie mazowieckim dotkniętych jest 10 489 osób, w tym: 4 257 to ofiary przemocy, 3 008 sprawcy przemocy, a 1 288 to jej świadkowie. W związku z doświadczaniem przemocy, ośrodki pomocy społecznej i powiatowe centra pomocy rodzinie objęły różnymi formami pomocy 25 052 osób. Biuletyn MCPS nr 1/2010 11
Mazowiecki informator dla aktywnej integracji Ze sprawozdań wynika również, że wsparcie w formie interwencji kryzysowej otrzymało: 7 478 osób z 4 744 rodzin. Pracownicy ośrodków pomocy społecznej i powiatowych centrów pomocy rodzinie wypełnili 1 215 Niebieskich Kart, wobec 1 265 osób sprawców przemocy podjęto działania interwencyjne. Wyspecjalizowane instytucje i kadry Zasoby instytucjonalne i kadrowe wyspecjalizowane w przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie w województwie mazowieckim stanowią także: 1. Punkty Informacyjno-Konsultacyjne działające w strukturach urzędów miast i gmin, a w m. st. Warszawie w urzędach dzielnic. W 2009 roku z ich porad skorzystało 9 380 osób z terenu naszego województwa; 2. Ośrodki Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie Domy dla Matek z Małoletnimi Dziećmi i Kobiet w Ciąży (7 placówek) i Specjalistyczne Ośrodki Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie (3 placówki). Udzieliły one pomocy 882 osobom; 3. Ośrodki Interwencji Kryzysowej, z ich wsparcia skorzystało 3 337 osób; 4. Schroniska i Hostele dla Ofiar Przemocy w Rodzinie (łącznie 8 placówek) w powiatach: lipskim, mławskim, płońskim, pruszkowskim, wołomińskim, żyrardowskim oraz mieście Ostrołęce i m. st. Warszawie; 5. Zespoły interdyscyplinarne w 2009 roku funkcjonowało 48 takich stałych zespołów, z czego 17 zostało powołanych w celu przeciwdziałania przemocy wobec dzieci. 6. Inne: a. grupy wsparcia, grupy terapeutyczne i socjoterapeutyczne, w 2009 roku w województwie mazowieckim działało ich 668, b. telefony zaufania, które funkcjonują w 25 powiatach udzielając pomocy zarówno ofiarom przemocy (39 punktów obsługujących telefon zaufania), jak i jej sprawcom (23 punkty). c. 51 specjalistów, którzy uzyskali Certyfikat Specjalisty/Konsultanta w zakresie przeciwdziałania przemocy rodzinie przyznawany przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w ramach Programu potwierdzania kwalifikacji osób pracujących w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinach w szczególności z problemem alkoholowym. Liczba ta stanowi prawie 30% wszystkich specjalistów pracujących na terenie całego kraju (154 osoby). Wnioski do dalszych działań Z analizy danych wynika, że zdecydowanie najwięcej przypadków przemocy domowej wykazało m. st. Warszawa, były nią dotknięte 2 104 osoby. Stolica wyróżnia się najbardziej rozbudowaną infrastrukturą instytucji i innych zasobów przeciwdziałania zjawisku przemocy w rodzinie, posiada też zdecydowanie większą liczbę instrumentów wsparcia. Następne w kolejności pod względem skali występowania tego zjawiska jest miasto Radom, które wykazało 1 550 osób dotkniętych przemocą w rodzinie. Z pozostałych 40 powiatów dużą liczbę takich osób wykazały odpowiednio: ciechanowski 306, legionowski 352, pruszkowski 229, 12 Biuletyn MCPS nr 1/2010
Mazowiecki informator dla aktywnej integracjii sochaczewski 305 i wołomiński 315. Powiaty te, wyłączając m. st. Warszawę oraz miasto Radom, wyraźnie zaznaczają się na tle całego województwa: wykazują one wyraźnie wyższe wartości liczbowe dotyczące przemocy w rodzinie i bardziej rozbudowaną infrastrukturę przeciwdziałania temu niepokojącemu zjawisku. Niestety, w województwie mazowieckim są też powiaty, które charakteryzują się gorszą infrastrukturą i nielicznymi lokalnymi zasobami przeciwdziałania przemocy. Te powiaty to: białobrzeski, lipski, łosicki i przysuski. Województwo mazowieckie jest regionem wewnętrznie bardzo zróżnicowanym. Analizując problem przemocy w rodzinie, możemy również dopatrzeć się znaczących różnic między poszczególnymi obszarami. Regiony bardziej rozwinięte gospodarczo, o wyższym standardzie życia mieszkańców, wykazują wprawdzie większe nasilenie zjawiska przemocy, a także bogatsze zasoby i większe możliwości jej przeciwdziałania. Dysponują ponadto wyspecjalizowanymi instrumentami pomocy jej ofiarom. Biorąc pod uwagę fakt, że przemoc w rodzinie jest problemem społecznym w województwie mazowieckim wskazane jest dalsze rozwijanie sieci usług mających na celu wypracowanie interdyscyplinarnego podejścia do tego zjawiska przez wyspecjalizowane kadry, rozszerzenie edukacji społeczeństwa i zwiększenie dostępności informacji na ten temat dla mieszkańców. Opracowywany obecnie Wojewódzki Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie ma przyczynić się do zwiększenia efektywności działań na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie na Mazowszu. Katarzyna Kowolik, Dominika Wolska Katarzyna Kowolik jest głównym specjalistą, Dominika Wolska inspektorem w Mazowieckim Centrum Polityki Społecznej. Biuletyn MCPS nr 1/2010 13
14 Biuletyn MCPS nr 1/2010 Kalendarium wydarzeń 2010