ks. Tomasz Jelonek Biblijna historia zbawienia WYDAWNIClWO Ii'ilaszachaba e KRAKÓW 1991
Redaktorzy: MARIA KAN1A PIOTR SLABEK PRZEDMOWA Projekt okładki: MIROSLA W KRZYSZKOWSKI Imprimatur: Kuria Metropolitarna w Krakowie t Kazimierz Górny Vic. Gen. Ks. Stanisław Grzybek Cenzor L.dz. 634/87 Kraków, dnia 23 ITI 1987 r... Spodobało się Bogu w swej dobroci i mądrości objawić siebie samego i ujawnić nam tajemnicę woli swojej, dzięki której przez Chrystusa, Słowo Wcielone, ludzie mają dostęp do Ojca w Duchu Świętym i stają się uczestnikami boskiej natury... Ten plan objawienia urzeczywistnia się przez czyny i słowa wewnętrznie z sobą powiązane, tak że czyny dokonane przez Boga w historii zbawienia ilustrują i umacniają naukę oraz sprawy słowami wyrażone; słowa zaś obwieszczają czyny i odsłaniają tajemnicę w nich zawartą" (Konstytucja dogmatyczna Soboru Watykańskiego Drugiego o Objawieniu Bożym, l). ISBN 83-00- 03478- t I<NAZSKY SEMINAR sv Frantiska Xaverskeho 'BANSKA BYSTRTCA żapi5ane dlf1a:.. KNIZN1CA 2. 3 1 znacka:!:""kasfkeve Ci!ilID:.l '13 ŚE 1999 Wydawnictwo maaachaba pl. Na Stawach 3, 30-107 Kraków tel.: 22 13 22 w. 66, 67 tel/fax: 22 44 47 Wydanie II, poprawione. Nakład 9650+350 egz. Druk: Drukarnia Diecezjalna w Katowicach Sobór ukazuje nam historiozbawczy sposób patrzenia na Pismo święte. Dlatego po Soborze wprowadzono w ramach studiów teologicznych historię zbawienia jako przedmiot nauczania. Podręcznik, który oddajemy do rąk czytelników, jest pomyślany jako pomoc w studiowaniu tego przedmiotu. Nie jest on jedynie skryptem akademickim, porusza bowiem wiele problemów biblijnych i stara się ukazywać najważniejszy wątek Objawienia. Dlatego staje się pożytecznym przewodnikiem ułatwiającym każdemu zainteresowanemu spotkanie z Pismem świętym. Spotkanie raczej pierwsze, ale poważnie traktowane i pozwalające zakosztować smaku bliskiego przestawania z Biblią. Przewodnik adresowany jest więc nie tylko do studentów pierwszego roku teologii, którzy słuchają wykładów z historii zbawienia i przygotowują się do egzaminu z tego przedmiotu, ale adresatem jest szeroki ogół wiernych, którzy pragną czytać Pismo święte i rozeznać się w jego podstawowych problemach. Książka składa się z części wprowadzającej, zawierającej ogólne wiadomości o Piśmie świętym, i części właściwej. Część wprowadzająca przedstawia najprostsze i najważniejsze zagadnienia związane z odpowiedzią na pytanie, czym jest Pismo święte. Część właściwa omawia najpierw biblijną koncepcję zbawienia, a potem, zgodnie z chronologią, przechodzi poszczególne etapy historii zbawienia od stworzenia świata do par i Chrystusa. Ponieważ wiele problemów biblijnych, poruszanych przy sposobności 5
SPIS TREŚCI PRZEDMOWA............... 5 CZĘŚĆ WPROWADZAJĄCA: OGÓLNE WIADOMOSCI OP MmS. 7 Nazwa............. 9 Biblia księgą religijną........ 10 Pismo święte na tle innych ksiąg religijnych. 12 Biblia stawia zapytania........ 13 "napisane pod natchnieniem Ducha Ś więtego". 16 "ustalony zbiór ksiąg"...... 18 "Starego i Nowego Testamentu".. 19 Prawa rozwoju objawienia biblijnego. 21 Księgi Starego i Nowego Testamentu. 23 "Zawierają objawioną przez Boga prawdę o zbawieniu". 28 Różne sposoby przedstawienia prawdy zbawczej. 30 CZĘŚĆ WLASCIWA: HISTORIA ZBAWIENIA. 33 BIBLIJNA KONCEPCJA ZBAWIENIA. Zbawienie........ Ludzkość a problem zła.. Jedynym Zbawicielem jest Bóg. Dobro i zło........ Zbawienie dokonuje się w historii i poprzez historię. Oryginalność myśli biblijnej według Eliadego Zbawienie i objawienie przez historię. Historia zbawienia......... PLAN ZBAWIENIA........ Konstytucja Dei Verbum o zbawczym planie Bożym. Etapy zbawczego planu........... Hymn na cześć Bożej woli zbawczej...... PROLOG HISTORII ZBAWIENIA: STWORZENIE Ś WIATA I CZŁOWIEKA.............. 50 Pismo święte nie rozpatruje problemów przyrodniczych. 36 36 37 39 40 41 42 43 44 46 46 47 48.... 50 Stworzenie świata początkiem dziejów zbawienia. DWa opisy stworzenia.... Pierwsze zdanie Pisma świętego. Pierwszy opis stworzenia. Układ opisu..... Kolejność dzieł stwórczych Logika tego układy... Bóg jest wszechmocny.. Bóg jest nieskończenie dobry. Czym jest świat?.... Człowiek........ Podsumowanie pierwszego opisu stworzenia. Drugi opis stworzenia Stworzenie człowieka.. Bóg - Garncarz.... Proch ziemi i dech życia. Bóg urządza ogród... Człowiek stworzony do pracy. Człowiek jest istotą etyczną. Człowiek jest istotą społeczną Człowiek wyższy od zwierząt. Odpowiednia pomoc. Stworzenie kobiety Sen mężczyzny.. "Ciało z ciała".. Godność kobiety. Nauka o człowieku i małżeństwie. UPADEK CZŁOWIEKA - NEGATYWNA ODPOWIED Ź NA ODWIECZNĄ DOBRO Ć BOGA Kontynuacja rozdziału drugiego. Gatunek literacki opowiadania Wąż......... Teologia i psychologia pokusy Opis grzechu...... Skutki nieposłuszeństwa... Przesłuchanie i wyrok na węża. Protoewangelia Wyrok na kobietę..... 51 53 54 55 58 58 59 61 61 62 63 65 65 66 67 68 68 69 69 70 70 71 72 72 72 73 74 75 75 76 77 78 79 80 80 81 82 194 195
Wyrok na mężczyznę........ Bóg opiekuje się człowiekiem.... Niemożliwość powrotu o własnych siłach Droga powrotu....... Próba rozwiązania problemu zła. PREHISTORIA ZBAWIENIA. Problem historyczności.... Fakty i szata literacka..... Trzy podstawy uznania Rdz 1-11 za historię Bratobójstwo............ Potop.............. Potop w relacji eposu Gilgamesz i w wersji biblijnej. Wieża Babel...... Pouczenie teologiczne... DZIEJE PATRIARCH Ó W. Historyczność opowiadania Forma literacka.. Istota i rola legendy Abraham Izaak Jakub Józef. Dzieje wybrania. Moralność patriarchów Typiczny charakter opowiadań o patriarchach Jeszcze kilka uwag na marginesie. _.... Problem mitu astralnego........ WYJ Ś CIE Z EGIPTU I PRZYMIERZE SYNAJSKlE. Naród prześladowany Mojżesz.,... Powołanie Mojżesza. Gatunek literacki opisu Płaszczyzna historyczna Skutki wybuchu wulkanu. Santorin i plagi egipskie. Plagi według Biblii... Wyjście z Egiptu.... Przymierze modelem religii 82 83 84 85 86 87 87 89 90 90 91 92 94 95 96 96 97 97 99 102 102 103 104 104 105 106 107 110 110 110 111 112 113 114 115 116 118 118 Przymierze synajskie....... Znaczenie tego etapu dziejów zbawienia. Organizacja kultu........ Mojżesz........... DZIEJE IZRAELA JAKO HISTORIA RELIGIJNA. Wędrówka przez pustynię Jozue....... Okres Sędziów.... Samuel i początki królestwa. Król Dawid.. Rządy Salomona Rozłam w Izraelu Prorocy.... Niewola babilońska Powrót i odbudowa Epoka grecka i wojny machabejskie. Hasmonejczycy i Herod Wielki... TYPICZNY CHARAKTER INSTYTUCJI I POSTACI STAREGO TESTAMENTU. Typologia Wyjścia..... Przymierze i Ziemia Obiecana. Królestwo Dawida. Świątynia........ Reszta Izraela...... Obietnica i rzeczywistość przyszła. Biblijna koncepcja czasu. Preeschatologia... Protoeschatologia... Eschatologia realizująca się niebawem Eschatologia transcendentna.... Mesjasz........... JEZUS I JEGO DZIEŁO - F AKTY PASCHALNE. Historyczność Jezusa... Jezus historii Chrystus wiary........ Krytyka takiego stanowiska......... Historyczność Jezusa tłumaczy istnienie Ewangelii. Historyczność Jezusa tłumaczy nowość nauki. Inne dowody.............. 119 120 121 121 123 123 124 125 127 128 129 130 132 134 135 137 139 142 142 144 145 146 146 147 147 148 149 149 150 151 153 153 154 154 155 156 156 196 197
Czym są Ewangelie? 157 Różnice w przekazie 158 Historia Jezusa.. 158 Fakty paschalne.. 162 Pascha Starego Testamentu. 162 Pascha Nowego Przymierza. 162 Opisy męki i śmierci Jezusa. 163 Zmartwychwstanie Chrystusa 164 Prawdziwość Zmartwychwstania.......... 165 CZAS KOŚCIOŁA - REALIWJĄCA SIĘ RZECZYWISTO ŚĆ ESCHATOLOGICZNA 167 Nowy Izrael............. 167 Kościół.............. 167 Wniebowstąpienie i Zesłanie Ducha Ś więtego. 168 Dalszy rozwój obrazu rzeczywistości ostatecznej. 170 Krew Baranka i słowo świadectwa 172 Sens historii.... 173 Zadanie chrześcijanina. 173 Ku Pełni..... 174 Z traktatu św. Jana Eudes. 175 Przyjdź!........ 176 EPILOG DZIEJ Ó W ZBAWIENIA 177 Szata literacka...... 177 Dzień Jahwe - Dzień Chrystusa 179 Przyjście zbawcze... 180 Wielkość Dnia Chrystusa.. 181 Paruzja i epifania.... 181 Tryumf Chrystusa i wiernych 182 Zwycięstwo nad potęgami. 183 Powszechne zmartwychwstanie. 185 Epifania..... 185 Sąd ostateczny.... 186 Reintegracja kosmosu.. 188 Końcowe uwielbienie Ojca 190 Koniec historii zbawienia. 190 ZAMIAST ZAKO Ń CZENIA 192 () 1st Miesięcznik LIST to pismo katolickie, prywatne, redagowane przez świeckich, poświęcone modlitwie i życiu chrześcijańskiemu. W każdym numerze znajdziesz: wskazówki jak się modlić świadectwa życia z Bogiem informacje o nowych ruchach w Kościele modlitwy poezje fotografie Prenumeratę półroczną można zamawiać, pisząc na adres: Wydawnictwo maszaehaba Plac Na Stawach 3 30-1 07 Kraków Pamiętaj, że tylko prenumerata zapewni Ci regularną lekturę LISTU! 198 -. 5V. Fr"nti Q AOV " Ć: J BA r 15 K A E Y T r( I C OCNI2NI(;A A'
Wydawnictwo maszachaba zapowiedzi wydawnicze: Biblioteka LISTU: Carlo Carretto Bóg, który nadchodzi ks. Henryk Pietras SJ By nie milczeć o Bogu (Zarys teologii Ojców Kościoła) Rene Voillaume Echa Nazaretu Alfred Liipple Powróćmy do modlitwy Robert Faricy SJ, Locy Rooney SND Jak rozmawiać z Bogiem (Siedmiotygodniowa szkoła modlitwy osobistej) Biblioteka NaGłosu: ks. Jan Twardowski Niecodziennik