Załącznik do Uchwały Nr XLII/266/13 z dnia 18 kwietnia 2013 r. GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII W GMINIE SIECHNICE NA LATA 2013-2015
Rozdział I Diagnoza obecnej sytuacji Narkomania jest problemem ogólnoświatowym, kojarzonym często z najgorszymi występkami gatunku ludzkiego, prowadzącymi do moralnego upadku. Jest to problem, który powstaje na podłożu przeobrażeń zachodzących we współczesnym cywilizowanym świecie i dotyka nie tylko jednostki, ale całego społeczeństwa. Zanikanie tradycyjnych więzi społecznych, zwłaszcza rodzinnych oraz osłabienia funkcji wychowawczej rodziny i szkoły potęguje to zjawisko. Narkomania jest niepokojącym przejawem trudności dojrzewania psychospołecznego, a zwłaszcza emocjonalnego człowieka. Szczególnie niepokojące jest rozszerzenie się tego zjawiska wśród młodzieży, a nawet wśród coraz młodszych dzieci. Do najczęstszych przyczyn sięgania po środki odurzające należą: ciekawość poznania tego co zakazane, chęć zaimponowania kolegom i otoczeniu, potrzeba, a nawet warunek przynależności do grupy rówieśniczej, niemożność poradzenia sobie z problemami i trudnościami szkolnymi, osobistymi i rodzinnymi. Dramat uzależnienia może być udziałem każdego dziecka. Nie jest to wyłącznie problem rodzin dysfunkcyjnych ani patologicznych środowisk. Co więc można zrobić, aby uchronić dzieci przed nałogami? Na razie najskuteczniejszym sposobem walki jest profilaktyka. Należy dążyć do tego, aby ich zachowania były następstwem świadomych wyborów a nie nakazów. Aby umiały dokonywać wyborów z korzyścią dla swojego zdrowia. Profilaktyka powinna odnosić się nie tylko do najmłodszej części społeczeństwa ale i do dorosłych, gdzie szczególny nacisk należy położyć na zwalczanie stereotypów. Nadal bowiem narkomani w oczach społeczeństwa to ludzie bez ambicji, ludzie nic nie warci, których należy spisać na straty, izolować od społeczeństwa. Dla większości słowo narkoman kojarzy się nieodzownie z patologią, marginesem społecznym, dnem, brakiem godności. Należy uświadamiać społeczność lokalną, że narkomania tak, jak inne uzależnienia jest przede wszystkim poważną chorobą, która swoje podstawy ma nie w złej woli chorego, raczej w kwestii psychologicznej. Ludzie sięgają po narkotyki, dlatego że zgubili się w rzeczywistości, mają problemy psychologiczno-osobiste, niektórzy z ciekawości i wielu jeszcze innych przyczyn, a nie dlatego, że są z natury źli i wymyślili sobie taki właśnie sposób na życie. Działania podjęte dla społeczności lokalnej gminy Siechnice w latach 2010-2012 były odpowiedzią na wyniki badań terenowych przeprowadzonych na terenie gminy w latach 1999 2006 2009. Kontynuowane były działania informacyjno edukacyjne dla dzieci i młodzieży, jak również działania informacyjno konsultacyjne dla wszystkich mieszkańców gminy. Program profilaktyki narkotykowej realizowany był w placówkach oświatowych we współpracy z terapeutami z Ośrodka Leczenia Uzależnień MONAR w Milejowicach. 2
Podczas spotkań z młodzieżą (kl. VI SP i gimnazjum), a także z rodzicami i kadrą pedagogiczną szkół, terapeuci przekazywali wiedzę na temat szkodliwości substancji psychoaktywnych i możliwościach radzenia sobie z problemem. Jak wynika z obserwacji specjalistów, młodzież posiada wiedzę na temat szkodliwości eksperymentowania z narkotykami i zdaje sobie sprawę jakie skutki uboczne wywołuje używanie tzw. dopalaczy. Młodzież bardzo chętnie brała aktywny udział w zajęciach na co wskazywała chęć zadawania pytań i wyrażania własnych poglądów. Okazuje się, że narkotyki, szczególnie palenie marihuany są dość popularnym tematem wśród młodych ludzi, jednak wiedza jaką posiadają jest daleka od prawdy. Młodzież przekonana jest, że od tego narkotyku nie można się uzależnić, nie umiera się i posiadanie niewielkiej ilości jest legalne. Ta wątpliwa wiedza wynika z informacji jakie przekazują media na temat używania narkotyków przez znanych ludzi, co nie zawsze jest właściwie odbierane przez młodych poszukiwaczy wrażeń. Młodzież nie posiada również właściwej wiedzy na temat stosowania dopalaczy uważając, że stosowane są one przez sportowców na siłowni. Mylą je niejednokrotnie ze sterydami i anabolikami, które wg nich nie zrobią im krzywdy a uczynią ich życie bardziej atrakcyjnym. Ważnym więc staje się systematyczne podnoszenie świadomości wśród młodzieży o zagrożeniach wynikających nie tylko z nadużywania ale w ogóle z używania substancji psychoaktywnych. Istotne jest aby wiedza ta przekazywana była przez wykwalifikowanych, a przede wszystkich doświadczonych specjalistów, którzy w swojej pracy spotykają się z tym problemem i doskonale znają nieustannie zmieniające się trendy w tej dziedzinie. Istotne jest również docieranie z takimi informacjami do rodziców, którzy jak się okazuje nie znają symptomów wskazujących na eksperymentowanie ich dziecka z narkotykami, a co jest niezwykle ważne we wczesnym wykryciu problemu i podjęcia wczesnej skutecznej interwencji. Rodzice często nie zdają sobie sprawy, że ich grzeczne dziecko przynosi do domu piątki zdobyte dzięki amfetaminie a potem idzie na prywatkę do koleżanki gdzie pali marihuanę. Bazując na stereotypach dotyczących narkomanów, nikt nawet nie przypuszcza, że narkomanem może być ich własne dziecko lub inne dzieci z dobrych domów. Rodzice często nie dopuszczają do siebie również myśli, że w szkole, do której chodzi ich dziecko mogą być narkotyki. Tak samo jest z nauczycielami czy dyrektorami szkół, którzy twierdzą, że w ich szkole na pewno taki problem nie istnieje, Narkotyki i problem narkomanii istnieją w każdej szkole, w różnym stopniu, ale w każdej, a kadra pedagogiczna powinna być szczególnie wyczulona na dostrzeganie i zapobieganie problemowi. Na terenie gminy działa Punkt Konsultacyjny dla osób potrzebujących porady w temacie narkotyków. Zatrudnieni w nim terapeuci udzielają porad zarówno w bezpośrednim kontakcie jak również telefonicznie. Z obserwacji specjalistów wynika, iż problem używania substancji psychoaktywnych jest nadal tematem wstydliwym. Na spotkanie z terapeutą zgłaszają się najczęściej rodzice dzieci, które zaczynają eksperymentować z narkotykami (w 2012 r. udzielono 3
ok. 30 porad). Osoby uzależnione wybierają anonimowy kontakt telefoniczny i szukają możliwości podjęcia leczenia z dala od swojego miejsca zamieszkania. W związku z powyższym przeciwdziałanie narkomanii jest jednym z ważnych zadań podejmowanych przez gminę w ramach działań profilaktycznych. Konkretne działania zostały określone w niniejszym Programie, zgodnie z Ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii. Program adresowany jest do osób uzależnionych od narkotyków, ich rodzin oraz wszystkich, którzy zagrożeni są tego rodzaju uzależnieniem, ze szczególnym uwzględnieniem działań informacyjnoedukacyjnych dla dzieci i młodzieży. Rozdział II Cele Programu Głównym celem tego programu jest ograniczenie dostępności i używania narkotyków oraz poszerzenie działań edukacyjnych i profilaktycznych w zakresie uzależnień oraz rozwiązywanie związanych z tym problemów społecznych. Cel ten realizowany jest przez: 1. ograniczenie przyjmowania środków psychoaktywnych przez młodzież i dorosłych na terenie gminy, 2. prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie przeciwdziałania narkomanii ze szczególnym uwzględnieniem dzieci i młodzieży, 3. budowanie skutecznych form kontroli społecznej nad szkodliwymi formami postępowania osób nadużywających środki psychoaktywne, 4. motywowanie osób nadużywających środki psychoaktywne do działań zaradczych, w tym do podjęcia terapii odwykowej, 5. monitorowanie problemów narkotycznych na terenie gminy. Rozdział III Zadania programu 1. Zwiększenie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych i osób zagrożonych uzależnieniem poprzez: 1) dysponowanie aktualnymi informacjami na temat możliwości pomocy i kompetencji poszczególnych służb, które można zaangażować w profesjonalną oraz systemową pomoc dla osób uzależnionych i ich rodzin, 2) nawiązanie współpracy z ośrodkami specjalistycznymi na terenie województwa udzielającymi pomocy terapeutycznej dla osób uzależnionych oraz zagrożonych uzależnieniami, 4
3) udzielania przez Punkt Konsultacyjny, działający przy Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej pomocy doraźnej, interwencyjnej i terapeutycznej w zakresie uzależnienia od narkotyków, 4) realizacja programów terapeutycznych dla osób uzależnionych od środków odurzających oraz zagrożonych uzależnieniami, 5) wspomaganie grup terapeutycznych oraz grup wsparcia dla osób uzależnionych i zagrożonych uzależnieniami. 2. Udzielanie rodzinom, w których występują problemy narkomanii pomocy psychospołecznej i prawnej w następujący sposób: 1) wykrywanie zagrożeń narkotycznych występujących w rodzinach, 2) prowadzenie specjalistycznego poradnictwa: psychologicznego, pedagogicznego, terapeutycznego i prawnego, 3) prowadzenie przez Punkt Konsultacyjny porad dla rodzin, w których występują problemy narkomanii, 4) finansowanie wybranych usług i programów informacyjno-pomocowych, profilaktyczno-terapeutycznych mających na celu zdiagnozowanie i zapobieganie problemom narkomanii na terenie gminy, 5) uświadamianie członkom rodzin zagrożeń wynikających z narkomanii poprzez organizowanie szkoleń, pogadanek, debat dotyczących problemu narkomanii wśród dzieci i młodzieży. 3. Prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej, edukacyjnej oraz szkoleniowej w zakresie rozwiązywania problemów narkomanii, w szczególności skierowanych do dzieci i młodzieży, poprzez prowadzenie zajęć sportowo-rekreacyjnych dla uczniów, a także działań na rzecz dożywiania dzieci uczestniczących w pozalekcyjnych programach opiekuńczo-wychowawczych i socjoterapeutycznych poprzez: 1) organizowanie i prowadzenie w szkołach i przedszkolach na terenie gminy zajęć oraz programów profilaktycznych oraz informacyjno-edukacyjnych dla dzieci i młodzieży, 2) prowadzenie na terenie szkół programów edukacyjnych w zakresie problemów oraz profilaktyki narkotycznej skierowanych do rodziców, 3) budowanie systemu szybkiej interwencji w szkole, 4) finansowanie autorskich programów profilaktycznych realizowanych przez szkoły, 5) wspieranie przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjum w rozwijaniu działań profilaktycznych, 5
6) prowadzenie programów profilaktycznych i wprowadzanie programów alternatywnych jako element organizacji czasu wolnego dzieci i młodzieży poprzez promowanie zdrowego stylu życia wolnego od narkotyków i innych używek, 7) organizowanie zajęć pozaszkolnych w świetlicach środowiskowych z realizacją programów opiekuńczo-wychowawczych, 8) informowanie o dostępności do usług terapeutycznych oraz prowadzenie powszechnej edukacji w zakresie szkodliwości substancji uzależniających, 9) zakup materiałów profilaktycznych o tematyce narkomanii (książki, broszury, ulotki), 10) organizowanie wyjazdów i kolonii letnich z programem profilaktycznowychowawczym, 11) organizowanie wypoczynku w czasie ferii i wakacji dla dzieci i młodzieży szkolnej z programem profilaktyczno-wychowawczym, 12) dofinansowywanie dożywiania dla dzieci i młodzieży z rodzin biednych i dysfunkcyjnych, 13) realizowanie elementów profilaktyki podczas imprez organizowanych na terenie gminy, 14) organizowanie szkoleń i kursów specjalistycznych dla osób zajmujących się problemem narkomanii oraz osób mających styczność z problemem, 15) organizowanie festynów, imprez sportowo rekreacyjnych i kulturalnych promujących zdrowy tryb życia, 16) organizowanie spotkań, prelekcji, pogadanek dla osób spotykających się z problemem uzależnienia od środków psychoaktywnych w pracy zawodowej. 4. Wspieranie działalności instytucji, organizacji pozarządowych i osób fizycznych, służących rozwiązywaniu problemów narkomanii w następujący sposób: 1) współpraca z organizacjami pozarządowymi i innymi jednostkami pożytku publicznego w obszarze profilaktyki i rozwiązywania problemów narkomanii, w tym promowanie ciekawych projektów i inicjatyw społecznych, 2) wspieranie działalności instytucji, stowarzyszeń i osób fizycznych służących profilaktyce i rozwiązywaniu problemów narkomanii, 3) współpraca z Policją, Strażą Miejską, Sądem, kuratorami rodzinnymi i społecznymi, pedagogami szkolnymi w celu podnoszenia skuteczności podejmowanych działań, 4) wspieranie działalności grup wsparcia powstałych na terenie gminy. 6
5. Pomoc społeczna osobom uzależnionym i ich rodzinom, dotkniętych ubóstwem i wykluczeniem społecznym i integrowanie ze środowiskiem lokalnym tych osób z wykorzystaniem pracy socjalnej i kontraktu socjalnego poprzez: 1) udzielanie wsparcia dla osób powracających do środowiska lokalnego z ośrodka terapii uzależnień, socjoterapeutycznego lub karnego, 2) współpraca z organizacjami pozarządowymi, kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi z zakresu zapobiegania narkomanii, 3) podejmowanie działań interwencyjnych w sytuacjach kryzysowych, 4) pomoc Ośrodka Pomocy Społecznej w Siechnicach (diagnoza sytuacji przeprowadzona przez pracowników socjalnych sytuacji w rodzinach dotkniętych problemem, udzielenie pomocy w rodzinach gdzie występuje problem uzależnienia z wykorzystaniem kontraktu socjalnego), 5) wspieranie zajęć psychoedukacyjnych dla rodzin ukierunkowanych na zmianę nawyków zachowania, które mogą utrudniać reintegrację społeczną osób po ukończeniu leczenia, 6) szkolenie realizatorów programu zadań z zakresu przeciwdziałania narkomanii. Rozdział IV Finansowanie Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii finansowany będzie w ramach środków planowanych w budżecie gminy, stanowiących dochody z tytułu zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych. Rozdział V Realizatorzy programu Jednostką odpowiedzialną za realizację Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2013-2015 jest Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Siechnicach. Rozdział VI Ewaluacja Programu Wskaźniki monitoringu: 1. Liczba osób przyjętych przez Punkt Konsultacyjny. 2. Liczba osób i rodzin objęta wsparciem Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. 3. Ilość osób skierowanych na terapię. 7
4. Liczba dzieci i młodzieży oraz dorosłych objęta programami profilaktycznymi, edukacyjnych oraz akcjami informacyjnymi. 5. Liczba dzieci korzystających ze wsparcia w pozaszkolnych formach spędzania wolnego czasu. 6. Liczba interwencji w sytuacjach kryzysowych przeprowadzona przez jednostki gminne. Rozdział VI Sprawozdanie 1. Sprawozdanie z realizacji Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2013-2015 Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej przedstawia Burmistrzowi Siechnic do 31 marca każdego roku. 2. Burmistrz Siechnic po zatwierdzeniu przedstawia sprawozdanie Radzie Miejskiej w Siechnicach. 8
U z a s a d n i e n i e Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. Nr 179, poz. 1485 ze zm.) nakłada na gminę obowiązek opracowania Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii. Sposoby realizacji zadań zawarte są w Programie Przeciwdziałania Narkomanii w Gminie Siechnice na lata 2013-2015. 9