ZESZYTY NAUKOWE WSOWL - - - - - Nr 4 (158) 2010 ISSN 1731-8157 Tomasz SMAL W artykule przedstawiono nowoczesne rozwiązania organizacyjno-techniczne w zakresie utrzymania obiektów technicznych, a zwłaszcza sprzętu wojskowego, w stanie zdatności zadaniowej. Przedstawiono przy tym możliwości modyfikacji systemu utrzymania techniki wojskowej w następujących obszarach: pozyskiwanie sprzętu wojskowego, potencjał ludzki, rozwiązania organizacyjne i techniczne. Na podstawie przeprowadzonych analiz i przykładów, zaproponowano zmiany, jakie powinny zostać wprowadzone w systemie utrzymania techniki wojskowej. Słowa kluczowe: systemy logistyczne, utrzymanie obiektów technicznych, szybkie naprawy techniki wojskowej WSTĘP Proces utrzymania obiektów technicznych w stanie zdatności zadaniowej jest jednym z elementów systemu logistycznego, zabezpieczającego działanie wojsk w czasie działań bojowych [1]. Głównym celem tego procesu powinno być zapewnienie dowódcy odpowiedniej ilości środków do realizacji określonego zadania [2]. Aby sprostać temu zadaniu, niezbędne jest wdrażanie do funkcjonowania systemu najnowszych rozwiązań organizacyjno-technicznych, do których można zaliczyć (rys. 1): modyfikacje systemu pozyskiwania sprzętu wojskowego; optymalne zagospodarowanie potencjału ludzkiego; racjonalne rozwiązania organizacyjne w zakresie funkcjonowania systemu; najnowszej generacji rozwiązania techniczne w zakresie utrzymania zdatności zadaniowej obiektów technicznych. Potencjał ludzki (poziom wyszkolenia, doświadczenie, zaangażowanie) Organizacja funkcjonowania ppłk dr inż. Tomasz SMAL systemu Instytut Dowodzenia Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych Pozyskiwanie sprzętu wojskowego (zdolność przetrwania i podatność logistyczna) Obiekt techniczny (urządzenie, maszyna, pojazd, statek) Potencjał sprzętowy (technologie, narzędzia Sprawność techniczna (w węższym znaczeniu zdatność zadaniowa)
Tomasz SMAL - - - - - 244 Rys. 1. Elementy wpływające na utrzymanie obiektów technicznych w stanie zdatności zadaniowej Źródło: Opracowanie własne 1. POZYSKIWANIE SPRZĘTU WOJSKOWEGO Pierwszą fazą w nowym modelu pozyskiwania sprzętu wojskowego jest definiowanie potrzeb. Z logistycznego punktu widzenia, ważnym problemem przy definiowaniu potrzeb jest projektowanie systemu logistycznego nowo nabywanej techniki wojskowej, które powinno rozpocząć się już na etapie analizy możliwości spełniania potrzeb. Projekt systemu logistycznego powinien zawierać, między innymi, takie elementy, jak: system eksploatacji (w tym naprawy), zaopatrywania, określenie dostępności i projektowanie urządzeń obsługowych, określenie szkoleń i treningów, urządzeń transportowych, informatyzacja [3]. Uwzględnienie powyższych elementów będzie miało wpływ na podatność logistyczną obiektu technicznego w czasie jego eksploatacji, na którą składa się nie tylko podatność eksploatacyjna (diagnostyczna, obsługowa, ewakuacyjna, naprawcza, transportowa), ale także jego potrzeby logistyczne [4]. Modyfikacja systemu pozyskiwania sprzętu wojskowego w odniesieniu do jego utrzymania w stanie zdatności zadaniowej, zwłaszcza podczas działań bojowych, polegać powinna na zwiększaniu żywotności bojowej nowo wytwarzanych lub modernizowanych obiektów oraz zaprojektowaniu, na podstawie przeprowadzonych testów, metodyki szybkiej weryfikacji uszkodzeń, a także zaproponowaniu ich naprawy bezpośrednio w rejonie działań. Określenie żywotności bojowej pozyskiwanego sprzętu wojskowego może opierać się na testach praktycznych lub symulacjach komputerowych. Przykładem wykorzystania symulacji komputerowych do projektowania napraw uszkodzonego sprzętu wojskowego jest projekt naukowo-badawczy realizowany w Wojskowej Akademii Technicznej dotyczący KTO Rosomak. Jednak w pełni wiarygodne wyniki można uzyskać jedynie w przypadku eksperymentu. Przykładowo, każdy system uzbrojenia zakupywany przez Siły Zbrojne USA musi przejść pozytywnie odpowiednie procedury określające żywotność bojową statków powietrznych, tzw. testy przetrwania w wyniku ostrzału ostrą amunicją ( survivability tests lub live fire test ). Tego rodzaju testy były prowadzone m.in. dla samolotu F/A-22. Płatowiec F/A-22 przeszedł test pomyślnie, a stwierdzone uszkodzenia były znacznie mniejsze niż zakładano.
NOWOCZESNE ROZWIĄZANIA ORGANIZACYJNO - TECHNICZNE W ZAKRESIE - - - - - Następnie wykonano naprawę uszkodzonego skrzydła, składającego się z poszycia kompozytowego i szkieletu tytanowego, która była dużym wyzwaniem, a jej przeprowadzenie było znakomitą okazją do doskonalenia metod naprawczych [5] (rys. 2), jako że naprawę samolotu po testach live fire przeprowadzono, używając standardowego wyposażenia BDR 1. Podsumowując, modyfikacja systemu pozyskiwania nowego sprzętu wojskowego w zakresie zwiększenia skuteczności jego utrzymania w stanie zdatności zadaniowej, powinna polegać nie tylko na określeniu czynników wymienionych wyżej, ale i na takim zaprojektowaniu obiektu technicznego, aby charakteryzował się on wysoką podatnością naprawczą [6]. Podatność naprawcza to właściwość obiektu charakteryzująca jego przystosowanie do wykonywania napraw. Aby ocena podatności naprawczej była wysoka, obiekt powinien [7]: być zaprojektowany z zachowaniem modułowości zespołów; posiadać złącza szybkomocujące zapewniające szybki montaż i demontaż; posiadać możliwości wykorzystania w procesie demontażu montaż typowych urządzeń i narzędzi; posiadać przewidziane powierzchnie bazowe (otwory) elementów w celu ich wykorzystania w procesie regeneracji; posiadać znaki umożliwiające prawidłowy montaż współpracujących elementów obiektu; posiadać wydzielone konstrukcyjnie i łatwo wymienialne duże gabarytowo i cienkościenne części oraz intensywnie korodujące powierzchnie; zapewnić stosowanie w procesie regeneracji części nowoczesnych metod i procesów technologicznych. Rys. 2. Personel CLSS dokonuje naprawy skrzydła samolotu F/A-22 Źródło: F/A-22 Live Fire Repair. SURVIAC Bulletin Volume XVIII Issue 2 2002 Przykładem pojazdu konstruowanego z myślą o szybkich naprawach polowych jest HMMWV. W pojeździe tym kierowca, bez jakichkolwiek zestawów naprawczych, a jedynie na podstawie instrukcji BDR [8], jest w stanie usprawnić poszczególne układy 1 BDAR Battle Damage Assessment and Repair 245
Tomasz SMAL - - - - - lub zespoły. SZ RP powinny również wymagać od producentów konstruowania pojazdów o dużej podatności naprawczej i łatwym dostępie do zespołów i podzespołów. 2. ZAGOSPODAROWANIE POTENCJAŁU LUDZKIEGO Bez względu na rodzaj prowadzonej działalności, człowiek i jego intelekt jest najważniejszym ogniwem każdego systemu. Dlatego też, omawiając system utrzymania obiektów technicznych w stanie zdatności zadaniowej, nie sposób zignorować problemu efektywnego gromadzenia, przetwarzania i zwielokrotnionego wykorzystania doświadczeń ludzkich. Na skutek permanentnej restrukturyzacji SZ RP, a zwłaszcza struktur logistyki, kwestia systemowego wykorzystania doświadczeń i wiedzy specjalistów, z zakresu napraw techniki wojskowej, jest mocno zaniedbana. Za przykład niech posłuży fakt następujący: pracownicy naukowo-dydaktyczni, realizujący projekty badawcze w Wojskowej Akademii Technicznej, stosunkowo dokładnie przebadali dostępne na polskim rynku klejowe kompozyty naprawcze i na tej podstawie wytypowali spośród nich te, które dają gwarancję największej skuteczności naprawy sprzętu wojskowego w warunkach polowych [9]. Tymczasem w jednostkach wojskowych dokonuje się przypadkowych zakupów materiałów klejowych, bez szerszego rozeznania ich właściwości wytrzymałościowych i użytkowych. Kolejny problem naszej armii to starzejąca się kadra specjalistów napraw stacjonarnych i polowych techniki wojskowej. Wprowadzenie armii zawodowej oraz nabór do pododdziałów remontowych młodych i niedoświadczonych szeregowych i podoficerów zawodowych, sprawia, że często nie są oni w stanie sprostać stawianym przed nimi zadaniom. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku szkolenia kandydatów na oficerów przyszłych dowódców plutonów. Ich wiedza z zakresu budowy i eksploatacji sprzętu wojskowej stale maleje. Dzieje się tak, ponieważ są oni najczęściej absolwentami szkół średnich o profilu humanistycznym, a ilość godzin przeznaczonych na przedmioty techniczne w uczelniach wojskowych jest permanentnie zmniejszana. Problem braku w pododdziałach remontowych doświadczonych mechaników próbuje się rozwiązywać poprzez zatrudnianie weteranów w swoim fachu, czyli byłych żołnierzy zawodowych, którzy służyli w pododdziałach remontowych. Ich wiedza i fachowość są bezcenne, ale czy poza doraźnym wykorzystaniem ich pracy ktoś gromadzi i wykorzystuje ich doświadczenie? Poza tym, jak wynika z przeprowadzonych z dowódcami batalionów remontowych wywiadów, średni wiek zatrudnionych na stanowiskach specjalistów remontowych stale rośnie. Dodatkowym utrudnieniem, zdaniem dowódców, jest zastępowanie wakujących stanowisk specjalistów etatami pochodzącymi z Narodowych Sił Rezerwy. Dla zobrazowania sposobu wymiany doświadczeń z zakresu technik naprawczych sprzętu wojskowego w warunkach polowych, można przytoczyć przykład Sił Zbrojnych USA, gdzie istnieje nakaz prowadzenia regularnej dokumentacji naprawczej. Specjalne formularze oceny uszkodzenia i wykonanej naprawy przekazywane są do instytucji zajmującej się zbieraniem i analizowaniem tego typu materiałów, tj. Survivability/ Vulnerability Information Analysis Center (SURVIAC). Dodatkowo, po doświadczeniach z operacji Pustynna Burza wprowadzono zalecenie o przekazywaniu informacji o naprawach do pododdziałów technicznych wszystkich rodzajów Sił Zbrojnych [10]. Podobne procedury dotyczące gromadzenia i rozpowszechniania doświadczeń expedient repair są zalecane do zaimplementowania we wszystkich armiach Sojuszu, na 246
NOWOCZESNE ROZWIĄZANIA ORGANIZACYJNO - TECHNICZNE W ZAKRESIE - - - - - podstawie STANAG-u 2418, który został również ratyfikowany przez SZ RP. Procedury zalecone wspomnianym dokumentem są już od dawna wdrożone w niektórych armiach sojuszniczych, co stwierdzono podczas międzynarodowych ćwiczeń Collective Effort 04, w których brali udział przedstawiciele logistyki SZ RP. Z przeprowadzonych przez nich rozmów wynika, że dobór narzędzi i materiałów naprawczych w stosowanych przez armię norweską zestawach naprawczych, jest efektem wieloletnich prac doświadczalnych i eksploatacyjnych [11] (rys. 3). Rys. 3. Zestawy do szybkich napraw armii norweskiej Źródło: T. Smoła, Sprawozdanie z ćwiczeń Collective Effort 04, Poznań 2004 Teoretyczna i praktyczna znajomość budowy i zasad działania obiektu technicznego to podstawa wszelkich napraw. Bez tej wiedzy żaden kierowca lub mechanik nawet gdyby był wyposażony w najlepsze zestawy naprawcze, nie usprawni urządzenia lub pojazdu. Doświadczenia innych armii wskazują, że nie wolno nam zaprzepaszczać potężnego potencjału intelektualnego dotyczącego praktycznej realizacji szybkich napraw doraźnych, tkwiącego zwłaszcza w starszych i doświadczonych mechanikach. Gdy ich zabraknie, nasza armia straci bezcenną skarbnicę wiedzy i doświadczenia. Trzeba będzie wielu lat doświadczeń zanim powrócimy do punktu wyjścia w nowej, pełni profesjonalnej armii z mało doświadczonymi specjalistami - szeregowymi zawodowymi z półrocznym, wypracowanym w centrach szkolenia, stażem mechanika. Tak jak ewoluuje myśl intelektualna i wyobraźnia ludzka, tak samo będą się rozwijały technologie i systemy napraw polowych obiektów technicznych. Te same techniki, osprzęt i materiały naprawcze będą mogły być zastosowane w przeróżny sposób w odmiennych sytuacjach i warunkach. Ważne jest, aby te doświadczenia gromadzić, weryfikować i proponować do użycia najszybsze i najskuteczniejsze z metod. Nie będzie to jednak możliwe bez odpowiednich rozwiązań systemowych. Podsumowując, należy stwierdzić, że właściwe zagospodarowanie potencjału ludzkiego w obszarze utrzymania obiektów techniki wojskowej w stanie zdatności zadaniowej powinno polegać na: 247
Tomasz SMAL - - - - - 248 utworzeniu lub wyznaczeniu ośrodka zajmującego się szkoleniem i badaniem aplikacji z zakresu technologii BDAR; opracowaniu jednej dla SZ RP cyfrowej platformy gromadzenia, przetwarzania i udostępniania danych w obszarze technologii, osprzętu i materiałów naprawczych, a także informacji o wykonanych naprawach i ich trwałości; organizowaniu, w oparciu o wytypowany ośrodek, cyklicznych szkoleń z zakresu szybkich napraw polowych sprzętu wojskowego z udziałem doświadczonych instruktorów - specjalistów remontowych; zaproszeniu do udziału w rozpowszechnianiu doświadczeń i propagowaniu wiedzy z obszaru BDAR naukowców oraz firm cywilnych, zajmujących się problematyką utrzymania obiektów technicznych w stanie zdatności zadaniowej; rozpowszechnianiu informacji o technikach i metodach naprawczych wśród kadry pododdziałów remontowych np. za pośrednictwem cyklicznych biuletynów. 3. ROZWIĄZANIA ORGANIZACYJNE W ZAKRESIE FUNKCJONOWANIA SYSTEMU Funkcjonowanie systemu utrzymania obiektów technicznych w stanie zdatności zadaniowej można by znacznie usprawnić poprzez: modyfikację struktur służb logistycznych, realizujących zadania obsługowonaprawcze; opracowanie i wdrożenie procedur i instrukcji sprzętowych dotyczących realizacji szybkich napraw techniki wojskowej bezpośrednio w rejonie działań; wykorzystanie do wspomagania prac obsługowo-naprawczych nowoczesnych narzędzi informatycznych; stałe monitorowanie funkcjonowania systemu i szukanie możliwości optymalizacyjnych. Przedsięwzięcia wchodzące w skład zabezpieczenia technicznego realizowane są siłami stacjonarnego i mobilnego potencjału obsługowo naprawczego. Mobilny potencjał stanowią pododdziały remontowe oddziałów i pododdziałów wojsk lądowych, wyposażone w mobilne warsztaty obsługowo remontowe oraz pododdziały remontowe szczebla operacyjnego [12] (rys. 4). Zasadniczy problem polega jednak na tym, iż służby logistyczne w czasie pokoju szkolą się i realizują zadania w ramach pododdziałów logistycznych (w interesującym nas przypadku są to pododdziały remontowe), natomiast na czas działań bojowych przekształcają się w mobilne urządzenia logistyczne, takie jak: patrole rozpoznania i pomocy technicznej, grupy ewakuacyjno remontowe, grupy ewakuacji technicznej. Dodatkowo, w dobie ograniczania wydatków i rezygnacji z ćwiczeń taktycznych z wojskami, praktycznie nie przeprowadza się ćwiczeń dla urządzeń logistycznych i nie ma tym samym możliwości ich zgrywania.
NOWOCZESNE ROZWIĄZANIA ORGANIZACYJNO - TECHNICZNE W ZAKRESIE - - - - - Rys. 4. Struktura systemu zabezpieczenia technicznego Sił Zbrojnych RP Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Doktryny Logistycznej wojsk lądowych (DD/4.2) oraz stron internetowych: [online] [dostęp: 04.06.2010]. Dostępny w Internecie: http://www.sgwp.wp.mil.pl/komorka.php?idkomorka=51, http://www.iwspsz.wp.mil.pl/pl/index.html oraz http://www.sow.mil.pl Kolejna sprawa to brak możliwości realizacji szkolenia lub wykonywania bieżących zadań naprawczych z wykorzystaniem mobilnych warsztatów obsługowonaprawczych oraz ich wyposażenia etatowego i dodatkowe na czas W (KOR - komplety oprzyrządowania remontowego lub ZR - zestawy remontowe). Mechanicy nie mają praktycznie możliwości, aby doskonalić swoje umiejętności na tym sprzęcie. Podczas pokoju, do zadań utrzymania obiektów technicznych w stanie zdatności funkcjonalnej i zadaniowej wykorzystywana jest stacjonarna baza obsługoworemontowa, natomiast wyposażenie mobilne jest przechowywane na czas W, starzeje się i dewaluuje, a służby logistyczne nie mogą z niego skorzystać. Należy zatem postawić pytanie, jak mają one dobrze realizować swoje zadania w czasie działań bojowych, kiedy KOR-y zobaczą dopiero na wojnie. Nie można przy tym zapominać o kosztach związanych z taką organizacją prac obsługowo-naprawczych, kiedy to wyeksploatowany wiekowo pojazd utylizuje się z pełni sprawnym i niewiele używanym wyposażeniem obsługowo-naprawczym, które przy odpowiedniej organizacji procesu, mogłoby być wykorzystywane do bieżących zadań. Innym problemem naszych pododdziałów remontowych jest brak systemu szybkich napraw doraźnych sprzętu wojskowego bezpośrednio w rejonie działań, zwanych w skrócie BDAR, BDR i ABDR [2] lub szerszym pojęciowo określeniem, wprowadzonym przez Stanag 2418 - expedient repair 1. Sojusznicza doktryna 1 Expedient repair naprawa, może być tymczasowa, realizowana w celu przywrócenia sprawności sprzętu za pomocą niekonwencjonalnych/improwizowanych metod naprawczych zarówno w warunkach 249
Tomasz SMAL - - - - - logistyczna [13] zakłada, że naprawa sprzętu wojskowego na polu walki jest bardzo istotnym zadaniem w całym systemie zabezpieczenia technicznego. Naprawa taka może być improwizowana i powinna być podejmowana możliwie szybko w celu przywrócenia uszkodzonego UiSW do dalszej służby. Podejmuje się ją wówczas, gdy: brak jest czasu niezbędnego do wykonania pełnowartościowej naprawy lub nie ma odpowiednich części zamiennych; po wykonaniu zadania bojowego, na którego potrzeby była realizowana naprawa doraźna, sprzęt powinien być poddany specjalistycznemu remontowi w celu przywrócenia pełnych zdolności UiSW lub przywrócenia wyposażenia do jego pierwotnego ukompletowania. Kraje sojusznicze skutecznie wdrażają rozwiązania organizacyjno techniczne, które pozwalają, przedstawione wyżej założenia doktrynalne, realizować w praktyce. W naszym kraju nie prowadzi się systemowych prac w tym kierunku, ponieważ: nie realizuje się szkoleń z zakresu expedient repair ; nie dostosowuje się struktur i technologii naprawczych dla potrzeb BDR; nie wyposaża się pojazdów i pododdziałów remontowych w zestawy BDR; nie opracowuje się instrukcji BDR dla pojazdów, ani nie wymusza na producentach działań w tym zakresie 1 ; nie monitoruje się rynku nowoczesnych technologii, narzędzi i materiałów naprawczych, pod kątem wykorzystania w wojsku; nie realizuje się współpracy z firmami cywilnymi i ośrodkami naukowymi zajmującymi się problemem szybkiego usuwania uszkodzeń. Nawet jeżeli w niektórych pododdziałach remontowych prowadzi się próby wdrożenia technologii expedient repair, to są to doświadczenia pojedyncze i często nieskoordynowane, z których nie wynikają głębsze wnioski i działania, a także nie popularyzuje się wyników z tych prac. Interesującym przykładem, związanym z przekazywaniem informacji i doświadczeń o uszkodzeniach i zrealizowanych naprawach w technologii BDAR, jest projekt zbierania i rozpowszechniania informacji o uszkodzeniach bojowych i sposobach radzenia sobie z nimi poprzez strony internetowe. Projekt został stworzony przez Joint Combat Assessment Team (JCAT), wykorzystany przez SURVIAC do wsparcia systemu raportowania o uszkodzeniach bojowych samolotów [14]. Strona internetowa o nazwie Combat Damage Incident Reporting System (CDIRS) została wykorzystana jako baza danych dla wszystkich udokumentowanych uszkodzeń bojowych podczas operacji Iracka Wolność. Pomysł powstał w 2005 roku i początkowo strona była statycznym źródłem informacji, a obecnie jest swoistą bazą danych pracującą w czasie rzeczywistym. Może zostać wykorzystana bezpośrednio w czasie działań bojowych. Dodatkowo została wyposażona w narzędzia umożliwiające prowadzenie analizy danych, rozpowszechnianie informacji do wszystkich 1 250 garnizonowych jak i polowych i realizowana na podstawie zatwierdzonych procedur/instrukcji. Źródło: STANAG 2418: Procedures for expedient repair, including battle damage repair. W Wojskach Lądowych USA podstawowe wozy bojowe posiadają instrukcję BDR, a służby logistyczne wraz przedstawicielami producenta realizują liczne programy badawcze, ćwiczenia i szkolenia z zakresu BDE. Źródło: PMO SBCT Logistics Divisions: PEO GCS Retrofit, Reset and Battle Damage Repair (BDR) of Stryker Vehicles. October-December 2008.
NOWOCZESNE ROZWIĄZANIA ORGANIZACYJNO - TECHNICZNE W ZAKRESIE - - - - - zainteresowanych pododdziałów, wyszukiwania informacji według określonych kryteriów, np. według uszkodzonego komponentu lub według daty wystąpienia uszkodzenia. 4. ROZWIĄZANIA TECHNICZNE W ZAKRESIE FUNKCJONOWANIA SYSTEMU Istotnym problemem w organizacji funkcjonowania systemu utrzymania techniki wojskowej na wymaganym poziomie zdatności technicznej jest brak w naszej armii nowoczesnych technologii naprawczych oraz osprzętu i materiałów naprawczych, które zgrupowane w specjalne zestawy, mogłyby służyć do realizacji szybkich napraw doraźnych UiSW, realizowanych w warunkach polowych. Analiza oferty rynkowej dotyczącej nowoczesnych technologii naprawczych wskazuje, że istnieje wiele metod szybkiego usuwania uszkodzeń obiektów technicznych [15], z których największy potencjał uniwersalnego i stosunkowo łatwego zastosowania mają klejowe kompozyty naprawcze [16, 17] (rys. 5). Rys. 5. Przykładowe naprawy z użyciem kompozytów klejowych, wykonane podczas ćwiczeń Collective Effort 04 Źródło: T. Smoła, Sprawozdanie z ćwiczeń Collective Effort 04, Poznań 2004 Podobnie sytuacja wygląda w przypadku osprzętu i materiałów naprawczych, gdzie liczne firmy cywilne oferują bogatą ofertę wyrobów [18], za pomocą których można skomponować uniwersalne i specjalistyczne zestawy naprawcze pod kątem szybkich napraw polowych UiSW. Przeznaczone dla wojska produkty powinny cechować się wysoką trwałością, dużą uniwersalnością oraz łatwym użyciem w trudnych warunkach polowych (rys. 6). 251
Tomasz SMAL - - - - - WNIOSKI 252 Rys. 6. Śrubokręt udarowy i wzmacniacz momentu (multiplikator) Źródło: Materiały reklamowe Na podstawie przeprowadzonych w artykule analiz oraz przedstawionych przykładów można sformułować następujące wnioski: 1. Modyfikacji wymaga system pozyskiwania nowych systemów uzbrojenia, w taki sposób, aby podczas umów kontraktowych zadbać o potrzeby pododdziałów logistycznych. Z punktu widzenia utrzymania nowego systemu na odpowiednim poziomie zdatności zadaniowej korzystne jest, aby posiadał on wysoką żywotność bojową, a w przypadku uszkodzenia mógł być w możliwie prosty i szybki sposób naprawiony. Potrzebni są zatem dobrze wyszkoleni mechanicy, odpowiednie procedury i instrukcje naprawcze, a także osprzęt i materiały do realizacji napraw, zwłaszcza w przypadku ich realizacji w warunkach działań bojowych. 2. Należy sobie zdać sprawę, że kluczowym elementem polowego systemu napraw sprzętu wojskowego jest właściwe przygotowanie personelu dokonującego oceny uszkodzeń i wykonującego naprawy. Właściwy poziom wyszkolenia ludzi, odpowiedzialnych za usuwanie uszkodzeń w warunkach działań bojowych, uzyskuje się poprzez permanentne prowadzenia szkoleń zarówno teoretycznych, jak i przede wszystkim praktycznych oraz gromadzenie pozyskiwanych doświadczeń w postaci instrukcji, poradników, czy systemów informatycznych. 3. Konieczne wydaje się pilne uporządkowanie problematyki racjonalnej organizacji systemu utrzymania obiektów technicznych w stanie zdatności zadaniowej. Nieracjonalny i nieekonomiczny wydaje się obecny podział struktur i sprzętu na czas P i W, zwłaszcza, że brakuje środków na regularne szkolenie pododdziałów logistycznych w ramach struktur i na sprzęcie czasu W. Dodać trzeba, że przyjęte obecnie rozwiązania organizacyjno-techniczne nie przystają do ekspedycyjnego charakteru działań naszych wojsk podczas ostatnich operacji pokojowych, podczas których szeroko wykorzystuje się łatwe do przerzutu warsztaty zbudowane na kontenerach oraz technologię i wyposażenie expedient repair. 4. Szybka naprawa sprzętu wojskowego w warunkach działań bojowych może być skutecznie zrealizowana tylko wówczas, gdy specjalista remontowy jest dobrze wyszkolony w obszarze takich napraw, posiada odpowiednie instrukcje, osprzęt i materiały naprawcze, a dowódca, na podstawie stosownych procedur, będzie mógł wyrazić zgodę na taką naprawę.
NOWOCZESNE ROZWIĄZANIA ORGANIZACYJNO - TECHNICZNE W ZAKRESIE - - - - - 5. Szeroka dostępność różnorodnych technologii, narzędzi i materiałów naprawczych wymusza poszukiwanie najlepszych rozwiązań dla wojska. Powinno się to odbywać poprzez realizację eksperymentalnych badań porównawczych, dokonywanie analiz ekonomicznych i aplikacyjnych oraz szeroką wymianę doświadczeń, mających na celu wytypowanie najkorzystniejszych produktów i technologii, uwzględniając specyficzne wymagania wojskowych służb logistycznych. LITERATURA [1] Utrzymanie pojazdów i maszyn, pod red Niziński S. i Michalski R., Biblioteka Problemów Eksploatacji, Olsztyn 2007. [2] Smal T., Geneza, rozwój i funkcjonowanie systemu BDAR. [w:] III Sympozjum Naukowo-Techniczne - Eksplolog 2008 nt.: Problemy eksploatacji techniki bojowej oraz kompetencje oficerów logistyki WL pod red. K. Kowalski, Wrocław-Karłów 19-21.11.2008r. [3] Mitkow S., Logistyka w pozyskiwaniu systemów uzbrojenia, [w:] Przegląd Logistyczny, nr 1/2009. [4] Smal T., Szukalski M., Podatność logistyczna sprzętu wojskowego, [w:] Logistyka, nr 6/2009, płyta CD. [5] F/A-22 Live Fire Repair, [w:] SURVIAC Bulletin, Volume XVIII Issue 2 2002. [6] STANAG 2418: Procedures for expedient repair, including battle damage repair. 2009. [7] Żółtowski B., Ćwik Z., Leksykon Diagnostyki Technicznej. Wyd. Uczelniane ATR, Bydgoszcz 1996. [8] TM 9-2815-237-34: Obsługa i naprawa silnika i układu zasilania HMMWV, TM 9-2320-280-20-3: Obsługa i naprawa zespołów HMMWV. [9] Tworzywa adhezyjne. Zastosowanie w naprawach sprzętu technicznego, pod red. Godzimirski J., ISBN 978-83-204-3605-1, WNT, Warszawa 2010. [10] Cyphers D., Battle Damage Assessment and Repair (BDAR) Capability Improvement Program, [in:] Aircraft Survivability, Summer 2007. [11] Smoła T., Sprawozdanie z ćwiczeń Collective Effort 04. Poznań 2004. [12] DD/4.2: Doktryna logistyczna wojsk lądowych, DWLąd., Warszawa 2006. [13] ALP-9(B): Doktryna Logistyczna Sił Lądowych NATO. [14] Egner D., Mullins D., Combat Damage Incident Reporting System (CDIRS), [in:] Aircraft Survivability, Summer 2007. [15] Smal T., Smoła T., Technologie szybkich napraw obiektów technicznych, [w:] Logistyka, nr 2/2010. [16] Smal T., Naprawa uszkodzeń bojowych sprzętu wojskowego z zastosowaniem kompozytów klejowych, [w:] Eksploatacja Uzbrojenia i Sprzętu Wojskowego. Problemy Obsługiwania Techniki Lądowej w Siłach Zbrojnych RP, pod red. K. Kowalski, Wrocław 2006. 253
Tomasz SMAL - - - - - [17] Smal T., Rośkowicz M., Charakterystyka uszkodzeń i napraw wojskowych statków powietrznych, [w:] Logistyka nr 2/2009. [18] Smal T., Smoła T., Materiały i osprzęt do szybkich napraw obiektów technicznych, [w:] Logistyka nr 2/2010, Poznań 2010, płyta CD. 254 MODERN ORGANISATIONAL AND TECHNICAL SOLUTIONS WITH REGARD TO MAINTAINING TECHNICAL OBJECTS IN USABLE CONDITIONS Summary The paper presents modern organisational and technical solutions with regard to maintaining technical objects (especially military equipment) in usable conditions. The author discusses the possibilities of modifying the maintenance system in the following areas: military systems purchases, human potential, organisational and technical solutions. On the basis of the analyses conducted and the examples presented, rationalisations have been suggested, which should be introduced in the maintenance system of military equipment. Key words: logistic systems, maintenance of technical objects, emergency repairs of military equipment Artykuł recenzował: prof. dr hab. inż. Jan GODZIMIRSKI