LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU DLA OBSZARU PIĘCIU GMIN: GMINY TCZEW, GMINY SUBKOWY, GMINY MORZESZCZYN, GMINY PELPLIN ORAZ GMINY GNIEW

LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU DLA OBSZARU PIĘCIU GMIN: GMINY TCZEW, GMINY SUBKOWY, GMINY MORZESZCZYN, GMINY PELPLIN ORAZ GMINY GNIEW tekst jednolity marzec 2013

Zleceniodawca: Lokalna Grupa Działania Wstęga Kociewia ul. 22 lipca 4 83-132 Morzeszczyn tel.: (58) 536 27 19 fax: (58) 536 27 92 e-mail: lgd@wstega-kociewia.pl www.wstega-kociewia.pl Wykonawca pierwotnej wersji LSR: Business Mobility International Spółka z o.o. al. 3-go Maja 11 76-200 Słupsk tel.: (59) 8 456 301-302 fax: (59) 8 456 303 e-mail: office@bm-intl.2com.pl www.bmintl.com Wykonawca zaktualizowanej wersji LSR: Grupa Doradcza EURO-PRO ul. Targ Drzewny 3/7 80-886 Gdaosk tel.: (58) 352 45 90 fax: (58) 732 79 71 e-mail: biuro@euro-pro.pl www.euro-pro.pl Lokalna Strategia Rozwoju 2

SPIS TREŚCI 1 WSTĘP 5 2 CHARAKTERYSTYKA LGD JAKO JEDNOSTKI ODPOWIEDZIALNEJ ZA REALIZACJĘ LSR 6 2.1 OGÓLNE INFORMACJE NA TEMAT LOKALNEJ GRUPY DZIAŁANIA - FUNDACJA LOKALNA GRUPA DZIAŁANIA WSTĘGA KOCIEWIA 6 2.2 STATUS PRAWNY LGD WSTĘGA KOCIEWIA 7 2.3 PROCES BUDOWY PARTNERSTWA 7 2.4 CHARAKTERYSTYKA PARTNERÓW I SPOSÓB ROZSZERZANIA SKŁADU LGD 12 2.4.1 PARTNERZY WCHODZĄCY W SKŁAD LGD 12 2.4.2 ZASADY I SPOSOBY ROZSZERZANIA LUB ZMIANY SKŁADU LGD 18 2.5 STRUKTURA ORGANU DECYZYJNEGO 19 2.5.1 CHARAKTERYSTYKA CZŁONKÓW RADY PROGRAMOWEJ 19 2.5.2 KWALIFIKACJA I DOŚWIADCZENIE OSÓB WCHODZĄCYCH W SKŁAD RADY PROGRAMOWEJ 21 2.6 ZASADY I PROCEDURY FUNKCJONOWANIA LGD ORAZ ORGANU DECYZYJNEGO 22 2.6.1 STRUKTURA I ROZDZIAŁ FUNKCJI POMIĘDZY POSZCZEGÓLNE ORGANY LGD 22 2.6.2 ZASADY I PROCEDURY FUNKCJONOWANIA ORGANU DECYZYJNEGO 24 2.6.3 OPIS STANOWISK I PROCEDURY REKRUTACJI PRACOWNIKÓW 26 2.6.4 ZASADY FUNKCJONOWANIA BIURA, WARUNKI TECHNICZNE I LOKALOWE 30 2.7 DOŚWIADCZENIE LGD I PARTNERÓW LGD W REALIZACJI OPERACJI 31 3 OPIS OBSZARU OBJĘTEGO LSR WRAZ Z UZASADNIENIEM JEGO WEWNĘTRZNEJ SPÓJNOŚCI 33 3.1 UWARUNKOWANIA PRZESTRZENNE 33 3.2 UWARUNKOWANIA GEOGRAFICZNE I PRZYRODNICZE 35 3.2.1 UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI 35 3.2.2 KLIMAT 36 3.2.3 GLEBY 37 3.2.4 LESISTOŚD 37 3.2.5 OBSZARY CHRONIONE 38 3.2.6 ZASOBY WODNE 41 3.3 UWARUNKOWANIA HISTORYCZNE I KULTUROWE 41 3.3.1 DZIEDZICTWO KULTURY MATERIALNEJ 44 3.3.2 TOŻSAMOŚD KULTUROWA 46 3.4 OCENA SPOŁECZNO GOSPODARCZA OBSZARU 47 3.4.1 STRUKTURA LUDNOŚCI ZAMIESZKAŁEJ NA OBSZARZE LGD 47 3.4.2 POZIOM ZATRUDNIENIA I STOPA BEZROBOCIA /ODSETEK BEZROBOCIA 50 3.4.3 GOSPODARKA OBSZARU 52 3.4.4 INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA I POZIOM ŻYCIA MIESZKAOCÓW 56 3.5 DIAGNOZA SPÓJNOŚCI OBSZARU 60 3.6 SPECYFIKA OBSZARU 62 4 ANALIZA SWOT OBSZARU LGD 64 4.1 ANALIZA 64 4.2 WNIOSKI 67 5 CELE OGÓLNE I SZCZEGÓŁOWE LSR ORAZ PRZEDSIĘWZIĘCIA PLANOWANE DO REALIZACJI 73 5.1 CELE LOKALNEJ STRATEGII ROZWOJU 73 5.2 OPIS PLANOWANYCH PRZEDSIĘWZIĘD W RAMACH LSR 74 5.2.1 PRZEDSIĘWZIĘCIE I: OBYWATEL KOCIEWIAK 74 5.2.2 PRZEDSIĘWZIĘCIE II: DUCH I MATERIA, CZYLI MIĘDZY WCZORAJ A JUTRO. 78 5.2.3 PRZEDSIĘWZIĘCIE III: NIEBIESKI, ŻÓŁTY I ZIELONY - CZYSTE BARWY KOCIEWIA 83 5.2.4 PRZEDSIĘWZIĘCIE IV: KOCIEWSKI PEŁNY TRZOS 87 Lokalna Strategia Rozwoju 3

5.2.5 PRZEDSIĘWZIĘCIE V: TURYSTA MIŁY GOŚD NA KOCIEWIU. 91 6 WIZJA I MISJA 95 7 SPÓJNOŚD SPECYFIKI OBSZARU Z CELAMI LSR 96 8 UZASADNIENIE PODEJŚCIA ZINTEGROWANEGO DLA PRZEDSIĘWZIĘD PLANOWANYCH W RAMACH LSR 98 9 UZASADNIENIE PODEJŚCIA INNOWACYJNEGO DLA PRZEDSIĘWZIĘD PLANOWANYCH W RAMACH LSR 102 10 OKREŚLENIE PROCEDURY WYBORU I OCENY ZGODNOŚCI OPERACJI Z LSR 105 10.1 PROCEDURA OGŁOSZENIA O NABORZE WNIOSKÓW 105 10.2 PROCEDURA PRZYJĘCIA WNIOSKU 110 10.3 PROCEDURA OCENY ZGODNOŚCI OPERACJI Z LSR 113 10.4 PROCEDURA OCENY OPERACJI WEDŁUG LOKALNYCH KRYTERIÓW WYBORU 119 10.5 PROCEDURA WYBORU OPERACJI DO DOFINANSOWANIA 125 10.6 PROCEDURA ODWOŁANIA SIĘ OD DECYZJI RADY PROGRAMOWEJ 131 10.7 PROCEDURA PRZEKAZANIA I ARCHIWIZACJI DOKUMENTACJI KONKURSOWEJ 136 11 BUDŻET LSR DLA KAŻDEGO ROKU JEJ REALIZACJI 139 11.1 WSTĘP 139 11.2 BUDŻET DLA LGD WSTĘGA KOCIEWIA 140 12 OPIS PROCESU PRZYGOTOWANIA I KONSULTOWANIA LSR 142 13 PROCES WDRAŻANIA I AKTUALIZACJI LSR 144 14 ZASADY I SPOSOBY DOKONYWANIA OCENY WŁASNEJ 146 15 POWIĄZANIA LSR Z INNYMI DOKUMENTAMI PLANISTYCZNYMI ZWIĄZANYMI Z OBSZAREM LSR 148 15.1 POWIĄZANIA LSR Z LOKALNYMI DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI OBSZARU LGD WSTĘGA KOCIEWIA 148 15.2 POWIĄZANIA LSR Z DOKUMENTAMI REGIONALNYMI WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO 153 15.2.1 POWIĄZANIA ZE STRATEGIĄ ROZWOJU WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO 153 15.2.2 POWIĄZANIA ZE STRATEGIĄ ROZWOJU TURYSTYKI W WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM 155 15.2.3 POWIĄZANIA LSR Z REGIONALNYM PROGRAMEM OPERACYJNYM DLA WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO NA LATA 2007 2013 158 15.3 POWIĄZANIA LSR Z DOKUMENTAMI KRAJOWYMI 161 15.3.1 PROGRAM OPERACYJNY KAPITAŁ LUDZKI 161 15.3.2 PROGRAM OPERACYJNY INNOWACYJNA GOSPODARKA 162 16 PLANOWANE DZIAŁANIA, PRZEDSIĘWZIĘCIA LUB OPERACJE REALIZOWANE PRZEZ LGD W RAMACH INNYCH PROGRAMÓW WDRAŻANYCH NA OBSZARZE OBJĘTYM LSR 164 16.1 WSTĘP 164 16.2 PLANOWANE DZIAŁANIA REALIZOWANE PRZEZ LGD W RAMACH INNYCH PROGRAMÓW 164 16.3 MECHANIZMY ZABEZPIECZAJĄCE PRZED NAKŁADANIEM SIĘ POMOCY 165 17 PRZEWIDYWANY WPŁYW REALIZACJI LSR NA ROZWÓJ REGIONU I OBSZARÓW WIEJSKICH 166 Lokalna Strategia Rozwoju 4

1 WSTĘP Lokalna Strategia Rozwoju obejmuje pięd gmin powiatu tczewskiego i została oparta na diagnozie stanu tego obszaru oraz wynikach konsultacji przeprowadzonych w trakcie debat strategicznych z udziałem Lokalnej Grupy Działania Wstęga Kociewia, lokalnych decydentów, liderów lokalnych, organizacji pozarządowych, przedstawicieli środowisk twórczych i artystycznych oraz kulturalnych. Również na etapie aktualizacji Strategii dokonanej w 2011 r., zapewniono udział osób reprezentujących różne środowiska i sektory i wykorzystano informacje uzyskane od szerokiego grona respondentów. Formułowane cele ogólne i cele szczegółowe oparte zostały na analizie SWOT i pracy zespołów eksperckich. Strategia realizowana będzie przez fundację pn. Lokalna Grupa Działania Wstęga Kociewia, która jest międzysektorowym partnerstwem przedstawicieli sektora publicznego, społecznego i gospodarczego. Strategia ta stanie się głównym instrumentem wspólnej polityki rozwoju społeczno-gospodarczego tego obszaru. Podstawowym przesłaniem dokumentu - poza określeniem celów dla obszaru objętego Strategią - jest określenie przedsięwzięd, które w większości staną się podstawą do tworzenia poszczególnych operacji przez które Strategia będzie realizowana. Przedsięwzięcia zawarte w przedmiotowym dokumencie zawierają w sobie narzędzia wykonawcze w postaci przypisanych im listom rekomendowanych operacji oraz wskaźnikom. Strategia ma charakter otwarty - w okresie jej monitorowania i wdrażania poszczególne jej elementy mogą ulegad zmianom. Przy dokonywaniu zmian Strategii istotne jest zapewnienie udziału partnerów i możliwie szerokiego grona respondentów w formułowaniu oraz decydowaniu o kształcie dokumentu. Ostateczne zatwierdzenie Strategii musi byd realizowane zgodnie z ustalonymi procedurami podejmowania decyzji określonymi w statucie Lokalnej Grupy Działania Wstęga Kociewia. Lokalna Strategia Rozwoju 5

2 CHARAKTERYSTYKA LGD JAKO JEDNOSTKI ODPOWIEDZIALNEJ ZA REALIZACJĘ LSR 2.1 OGÓLNE INFORMACJE NA TEMAT LOKALNEJ GRUPY DZIAŁANIA - FUNDACJA LOKALNA GRUPA DZIAŁANIA WSTĘGA KOCIEWIA Partnerstwo Lokalna Grupa Działania Wstęga Kociewia jest porozumieniem samorządów wiejskich i miejsko-wiejskich powiatu tczewskiego, instytucji publicznych, lokalnych przedsiębiorców, a także organizacji pozarządowych i grup nieformalnych w celu wspólnego działania na rzecz rozwoju obszarów wiejskich Kociewia Tczewskiego. Fundacja Lokalna Grupa Działania Wstęga Kociewia, w skrócie LGD Wstęga Kociewia, działa na podstawie ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz.U. z 1991 r. Nr 46, poz. 203 z późn. zm.), ustawy z 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, rozporządzenia Rady (WE) Nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (Dz.Urz. UE L 277 z 21.10.2005 r.) oraz postanowieo statutu. Siedzibą Lokalnej Grupy Działania jest Morzeszczyn. Terenem działalności LGD jest obszar obejmujący: Gminę Gniew, Gminę Morzeszczyn, Gminę Pelplin, Gminę Subkowy oraz Gminę Tczew. Dla właściwego realizowania swoich celów statutowych Lokalna Grupa Działania może prowadzid działalnośd na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej oraz poza jej granicami. Celami Lokalnej Grupy Działania Wstęga Kociewia jest działanie na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, a w szczególności: 1. inicjowanie i wspieranie nowatorskich rozwiązao w rozwoju obszarów wiejskich; 2. opracowanie, aktualizacja i realizacja Lokalnej Strategii Rozwoju (w rozumieniu przepisów Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich) dla obszaru gmin: Gniew, Morzeszczyn, Pelplin, Subkowy, Tczew; 3. promocja gmin wiejskich: Gniew, Morzeszczyn, Pelplin, Subkowy oraz Tczew; 4. aktywowanie ludności wiejskiej do brania udziału w procesie rozwoju; Lokalna Strategia Rozwoju 6

5. upowszechnianie i wymiana informacji o inicjatywach związanych z aktywizacją ludności na obszarach gmin wiejskich; 6. rozwijanie i umacnianie postaw nastawionych na aktywne współdziałanie w rozwoju społeczeostwa obywatelskiego. 2.2 STATUS PRAWNY LGD WSTĘGA KOCIEWIA Pełna nazwa LGD zapisana w jej statucie brzmi: Lokalna Grupa Działania Wstęga Kociewia. Lokalna Grupa Działania Wstęga Kociewia posiada status prawny fundacji. Ustanowiona została przez Fundatorów aktem notarialnym sporządzonym w Kancelarii Notarialnej w Tczewie, repertorium A Nr 6079/2005. Wniosek o rejestrację wraz z przepisanymi prawem załącznikami, aktem notarialnym, w tym statutem Fundacji, został złożony w Sądzie Rejonowym w Gdaoskim VII Wydziale Gospodarczym Krajowego Rejestru Sądowego w Gdaosku dnia 28 grudnia 2005 r. Fundacja została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym pod numerem 0000249301 postanowieniem Sądu Rejonowego w Gdaosku z dnia 14 lutego 2006 r. 2.3 PROCES BUDOWY PARTNERSTWA Inicjatorem powstania partnerstwa na rzecz rozwoju obszarów wiejskich Wstęga Kociewia była Gmina Morzeszczyn oraz Fundacja Pokolenia. Pierwsze spotkanie partnerskie odbyło się we wrześniu 2005 r. Obok inicjatorów wzięli w nim udział przedstawiciele wszystkich zainteresowanych samorządów, a więc: Gminy Tczew, Subkowy, Pelplin oraz Gniew, a także Powiatu Tczewskiego. Na tym etapie, do wstępnych prac związanych z budowaniem partnerstwa, zaangażowano głównie przedstawicieli sektora publicznego, co wynikało z konieczności określenia obszaru terytorialnego zasięgu partnerstwa. Zanim powstało partnerstwo instytucjonalne poszczególni partnerzy współpracowali ze sobą na zasadzie porozumienia przy realizacji szeregu przedsięwzięd. Wśród ważniejszych należy wymienid: realizację projektu Grupy Partnerskie ze środków Fundacji Partnerstwo dla Środowiska, powołanie działalności lokalnej organizacji grantowej w ramach programu Polsko-Amerykaoskiej Fundacji Wolności i Akademii Rozwoju Filantropii w Polsce Działaj Lokalna Strategia Rozwoju 7

Lokalnie IV oraz Działaj Lokalnie V, cykliczna organizacja Powiatowego Turnieju Gospodyo Wiejskich przy wsparciu Ośrodka Doradztwa Rolniczego, czy wreszcie powołanie Lokalnej Organizacji Turystycznej KOCIEWIE międzysektorowej organizacji partnerskiej. Wykorzystując dotychczasowe doświadczenia współpracy oraz posługując się wzorcami funkcjonowania partnerstw w Polsce i w Europie, na przełomie października i listopada 2004 r. opracowano projekt Zintegrowana Strategia Rozwoju Obszarów Wiejskich Kociewia Tczewskiego. Projekt, którego wnioskodawcą była Gmina Morzeszczyn, złożono w ramach konkursu do I Schematu programu Pilotażowego Programu Leader+. Został on pozytywnie oceniony i otrzymał dofinansowanie. Realizowany był w okresie wrzesieo 2005 r. marzec 2006 r. Głównymi zadaniami w projekcie było zbudowanie reprezentatywnego międzysektorowego partnerstwa typu Leader oraz oddolne opracowanie zintegrowanej strategii rozwoju obszarów wiejskich. Pierwsze spotkanie osób zaangażowanych w budowę partnerstwa odbyło się w sierpniu 2005 r. Uczestniczyli w nim dotychczasowi partnerzy oraz przedstawiciele zaproszonych podmiotów społecznych i gospodarczych. Podczas spotkania omówione zostały dalsze zasady współpracy w ramach realizacji projektu, wyznaczono osoby odpowiedzialne w poszczególnych gminach za koordynację działao projektu, dokonano identyfikacji potencjalnych partnerów oraz działao związanych z poszerzaniem partnerstwa. Kolejnym działaniem było zorganizowanie dwóch plenarnych spotkao dla potencjalnych partnerów. Dzięki przeprowadzonym w poszczególnych gminach rozmowom, pozyskano chętne do pracy nad strategią organizacje, instytucje oraz firmy. Jesienią 2005 r. przeprowadzono 27 spotkao informacyjnych dla mieszkaoców terenów wiejskich powiatu tczewskiego, w których udział wzięło ponad 600 mieszkaoców. W trakcie ich trwania przeprowadzono badania ankietowe, których celem było rozpoznanie głównych problemów i celów rozwojowych obszaru. Podczas spotkao spośród mieszkaoców wsi wyłoniono też kolejnych partnerów do budowania i realizacji strategii. Dzięki spotkaniom udało się również sprecyzowad skład osobowy zespołu wdrażającego oraz grup roboczych. W grudniu 2005 r., w wyniku wcześniejszych działao, w pełni ukształtowany został skład Lokalnej Grupy Działania Wstęga Kociewia. Akt notarialny podpisany został 28 grudnia 2005 r., zaś wniosek o rejestrację fundacji złożony został do Krajowego Rejestru Sądowego 29 grudnia. Rejestracja nastąpiła 14 lutego 2006 r. Lokalna Strategia Rozwoju 8

Fundatorzy fundacji Lokalna Grupa Działania Wstęga Kociewia : A. Sektor Publiczny - Gmina Morzeszczyn - Gmina Gniew - Gmina Pelplin - Gmina Subkowy - Gmina Tczew - Powiat Tczewski B. Sektor Społeczny - Fundacja Zamek w Gniewie - Lokalna Organizacja Turystyczna KOCIEWIE - Krystyna Gierszewska, jako reprezentantka Gminnej Rady KGW w Pelplinie - Adam Hillar, jako reprezentant Ochotniczej Straży Pożarnej w Opaleniu - Fundacja Pokolenia C. Sektor Gospodarczy - Bank Spółdzielczy w Tczewie - Usługi Rekreacyjne Ranczo Uroczysko - PHU Ślizex Rejestracja Lokalnej Grupy Działania Wstęga Kociewia nie zakooczyła procesu budowania partnerstwa. Jak każda organizacja, LGD działa w kierunku realizacji celów statutowych, co nierozerwalnie jest związane z budowaniem jak najbardziej reprezentatywnego przedstawicielstwa trzech sektorów. W związku z tworzeniem zintegrowanej strategii rozwoju obszarów wiejskich, na przełomie stycznia, lutego i marca 2006 r. odbyło się sześd spotkao plenarnych. Finalna wersja strategii opracowana została w marcu 2006 r. Strategia była załącznikiem do projektu w ramach II Schematu Pilotażowego Programu Leader+. Lokalna Strategia Rozwoju 9

W styczniu 2007 r. miało miejsce walne zebranie Rady Programowej fundacji (Rada Programowa w przypadku LGD Wstęga Kociewia do dnia zmiany statutu i kompetencji poszczególnych organów, była odpowiednikiem walnego zebrania członków w stowarzyszeniu, od dnia 25 sierpnia 2008 r. funkcję tę przejęło Zgromadzenie Partnerów). W wyniku wcześniejszych działao informacyjnych do składu Rady przystąpili nowi członkowie. Odbyły się też wybory do władz II kadencji. W styczniu 2007 r., rozpoczęto również realizację projektu ze środków II Schematu Pilotażowego Programu Leader+. Projekt Współpraca Integracja Rozwój dla Wstęgi Kociewia zakładał realizację zapisów opracowanej wcześniej Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich Kociewia Tczewskiego. Składał się on z 16 grup zadao, za których realizację odpowiedzialni byli poszczególni partnerzy Lokalnej Grupy Działania. W ramach projektu stworzono szereg koncepcji projektowych, projektów zagospodarowania lokalnych zasobów oraz przeprowadzono badania i inwentaryzacje. Zorganizowano też szereg działao informacyjnych i promocyjnych, wymieniono doświadczenia z partnerami z Polski i Europy. Przez cały okres realizacji projektu prowadzono działania promocyjne i informacyjne. W trakcie realizacji projektu w ramach II Schematu, od 1 stycznia 2007 r., do 14 kwietnia 2008 r., biuro LGD prowadziła Fundacja Pokolenia (jeden z inicjatorów partnerstwa). Zadanie to realizowano również po zakooczeniu projektu. Na przełomie sierpnia i września 2008 r. dokonano zmian statutowych przystosowujących funkcjonowanie LGD do wymogów PROW 2007-2013. Powołano organ decyzyjny, odbyły się też wybory uzupełniające na stanowisko Prezesa Zarządu oraz członków organu decyzyjnego i organu nadzoru. Przyjęto też nowych partnerów fundacji. Od października 2008 r., decyzją zarządu, administracją kierował kolejny fundator Lokalna Organizacja Turystyczna KOCIEWIE, która miała za zadanie przygotowad Lokalną Grupę Działania Wstęga Kociewia do wdrażania Osi 4 Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. W październiku 2008 zintensyfikowano też prace nad Lokalną Strategią Rozwoju. W listopadzie zorganizowano sześd spotkao informacyjno-warsztatowych. Pierwsze warsztaty dotyczyły diagnozowania problemów, analizy danych projektowych, formułowania celów, konstruowania harmonogramu i budżetu. Określania rezultatów projektowych i wskaźników Lokalna Strategia Rozwoju 10

weryfikacji dla osób z obszaru działania LGD Wstęga Kociewia pracujących nad LSR oraz potencjalnych beneficjentów Osi 4 PROW 2007-2013. Drugie z kolei doskonaliły umiejętności na temat polityk horyzontalnych dla osób z obszaru działania LGD Wstęga Kociewia pracujących nad LSR oraz potencjalnych beneficjentów Osi 4 PROW. W spotkaniach uczestniczyło 128 mieszkaoców gmin objętych Strategią. W wyniku konsultacji wypracowano dalsze kierunki rozwoju dla obszaru realizacji Strategii, pozyskano też nowych partnerów fundacji. Po raz trzeci wszyscy potencjalni beneficjenci LSR wzięli udział w warsztatach innowacji społecznej osób z obszaru działania LGD Wstęga Kociewia pracujących nad Strategią. Po raz czwarty liderzy obszaru objętego LSR wzięli udział w warsztatach planowania strategicznego osób z obszaru działalności LGD Wstęga Kociewia. Efektem spotkao było również opracowanie przez mieszkaoców, organizacje pozarządowe oraz podmioty publiczne i gospodarcze z obszaru LGD 112 wstępnych propozycji operacji, które stanowiły podstawę do opracowania celów i przedsięwzięd kluczowych LSR. Dla poprawy informacji i wiedzy nt. Programu Leader zorganizowano piąte spotkanie informacyjne dla mieszkaoców obszaru LGD na temat działao typu Leader oraz LSR w okresie programowanie 2007-2013. Szóste spotkanie to Seminarium dla potencjalnych beneficjentów Osi 4 PROW 2007-2013 podsumowujące projekt. Ostatecznie, po przeprowadzeniu koocowych konsultacji społecznych z przedstawicielami społeczności lokalnej, samorządów oraz podmiotów gospodarczych, Lokalna Strategia Rozwoju została przyjęta przez Zgromadzenie Partnerów LGD Wstęga Kociewia. Budowanie partnerstwa jest procesem złożonym i długoterminowym. Dzięki temu, iż rozpoczął się on już w drugiej połowie 2005 r., Lokalna Grupa Działania Wstęga Kociewia stała się partnerstwem w pełni funkcjonalnym, posiadającym bogate doświadczenia wewnętrzne oraz praktykę w realizacji projektów odpowiadających na lokalne potrzeby. Dzięki działaniom promocyjnym i informacyjnym, zwiększa się świadomośd i wiedza mieszkaoców dotycząca roli i zadao LGD, a co za tym idzie, nieustannie wzrasta też liczba partnerów fundacji. Lokalna Strategia Rozwoju 11

2.4 CHARAKTERYSTYKA PARTNERÓW I SPOSÓB ROZSZERZANIA SKŁADU LGD 2.4.1 PARTNERZY WCHODZĄCY W SKŁAD LGD Partnerem fundacji są Fundatorzy oraz osoby fizyczne i prawne zamieszkujące lub prowadzące swoją działalnośd na terenie działania LGD Wstęga Kociewia, które złożyły pisemną deklarację współpracy dla realizacji celów LGD i uzyskały tytuł Partnera mocą uchwały Rady Programowej. Wszyscy partnerzy pełnią funkcję członków Zgromadzenia Partnerów osobiście w przypadku osób fizycznych, bądź przez przedstawicieli w przypadku osób prawnych. Partnerzy mogą delegowad swych przedstawicieli do organów LGD. Tabela 1. Charakterystyka Partnerów LGD Wstęga Kociewia z podziałem na sektory Sektor publiczny: Lp. Imię i nazwisko bądź nazwa członka Gmina Rodzaj prowadzonej działalności 1. Gmina Morzeszczyn Morzeszczyn Gmina wiejska leżąca na obszarze realizacji LSR, jeden z inicjatorów partnerstwa, realizator projektu w ramach I Schematu PP Leader+. Fundator LGD Wstęga Kociewia. 2. Gmina Tczew Tczew Gmina wiejska leżąca na obszarze realizacji LSR, jeden z inicjatorów partnerstwa. Fundator LGD Wstęga Kociewia. 3. Gmina Subkowy Subkowy Gmina wiejska leżąca na obszarze realizacji LSR, jeden z inicjatorów partnerstwa. Fundator LGD Wstęga Kociewia. 4. Gmina Pelplin Pelplin Gmina miejsko-wiejska leżąca na obszarze realizacji LSR, jeden z inicjatorów partnerstwa. Fundator LGD Wstęga Kociewia. 5. Gmina Gniew Gniew Gmina miejsko-wiejska leżąca na obszarze realizacji LSR, jeden z inicjatorów partnerstwa. Fundator LGD Wstęga Kociewia. 6. Powiat Tczewski Obszar LGD Powiat, na którego obszarze leży obszar realizacji strategii, jeden z inicjatorów Lokalna Strategia Rozwoju 12

partnerstwa. Fundator LGD Wstęga Kociewia. 7. Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdaosku. Powiatowy Zespół Doradztwa Rolniczego w Tczewie 8. Gminny Ośrodek Kultury w Morzeszczynie Morzeszczyn Morzeszczyn Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego jest instytucja publiczną zajmującą się sprawami rolniczymi i rozwoju wsi. Przedstawiciel PODR jest mieszkaocem Gminy Morzeszczyn, aktywnie zaangażowanym w budowanie partnerstwa LGD Wstęga Kociewia i tematykę rozwoju obszarów wiejskich Kociewia Tczewskiego. Gminny Ośrodek Kultury w Morzeszczynie aktywnie działa na polu kultury, posiada bogate doświadczenie we wdrażaniu projektów ze środków zewnętrznych, m.in. z programu Działaj Lokalnie. Ośrodek działa na terenie Gminy Morzeszczyn. 9. Dom Kultury w Subkowach Subkowy Dom Kultury w Subkowach jest samorządową instytucją kultury Gminy Subkowy. Aktywnie zaangażowany we współpracę z mieszkaocami, posiada bogate doświadczenie we wdrażaniu projektów ze środków zewnętrznych, m.in. z programu Działaj Lokalnie. Ośrodek działa na terenie Gminy Subkowy. 10. Miejski Ośrodek Kultury w Pelplinie Sektor społeczny: Pelplin Miejski Ośrodek Kultury jest samorządową instytucją kultury. Podstawowym celem Ośrodka jest włączenie społeczności Gminy Pelplin do aktywnego uczestnictwa w kulturze oraz jej współtworzenie przez organizację wydarzeo kulturalnych, edukację kulturalną, promocję kultury lokalnej i regionalnej. Od 2007 r. organizator Festiwalu Kultury Kociewskiej. Lp. Imię i nazwisko bądź nazwa członka Gmina Rodzaj prowadzonej działalności 1. Fundacja Zamek w Gniewie 2. Lokalna Organizacja Turystyczna KOCIEWIE Gniew Obszar LGD Organizacja pozarządowa działająca na terenie LGD, jeden z inicjatorów partnerstwa. Fundator LGD Wstęga Kociewia. Partnerska organizacja pozarządowa działająca na terenie LGD w obszarze turystyki, jeden z inicjatorów partnerstwa. Fundator LGD Wstęga Lokalna Strategia Rozwoju 13

Kociewia. 3. Krystyna Gierszewska Pelplin Osoba prywatna, bardzo mocno zaangażowana w kultywowanie tradycji regionalnych, w szczególności regionalnej kuchni kociewskiej, autorka książki Tradycyjne smaki Kociewia. Fundator LGD Wstęga Kociewia. 4. Fundacja Pokolenia Pelplin Organizacja pozarządowa o charakterze infrastrukturalnym działająca na terenie LGD, w ramach realizacji I i II Schematu PP Leader+ prowadziła biuro partnerstwa, jeden z inicjatorów partnerstwa. Fundator LGD Wstęga Kociewia. 5. Kociewskie Forum Kobiet Pelplin Organizacja pozarządowa skupiająca członkinie kół gospodyo wiejskich z obszaru Powiatu Tczewskiego. Aktywnie działająca na polu kulturalnym. 6. Ewa Wojszko Tczew Osoba prywatna, członkini Koła Gospodyo Wiejskich w Swarożynie, aktywnie działa na polu szerzenia kultury, organizacji imprez lokalnych. 7. Ewa Żurek Tczew Osoba prywatna, członkini Koła Gospodyo Wiejskich w Miłobądzu, aktywnie działa na polu szerzenia kultury, organizacji imprez lokalnych. 8. Ochotnicza Straż Pożarna w Wielkim Garcu Pelplin Ochotnicza Straż Pożarna w Wielkim Garcu, obok działalności typowej dla OSP, aktywnie zajmuje się kształtowaniem świadomości ekologicznej mieszkaoców. Działa w formie stowarzyszenia. 9. Stowarzyszenie Centrum Aktywnych Gniew Gniew Organizacja pozarządowa powołana przez młodych ludzi, działająca na terenie Gminy Gniew na polu działalności kulturalnej i społecznej. 10. Katarzyna Bandźmiera Morzeszczyn Osoba prywatna. Aktywnie działająca na rzecz rozwoju wsi Lipia Góra i Gminy Morzeszczyn. 11. Kazimierz Gregorkiewicz Gniew Osoba prywatna, rolnik. Osoba zaangażowana w rozwój turystyki na terenie Gminy Gniew. 12. Maria Bałdyga Pelplin Osoba prywatna, Małe Walichnowy. 13. Jarosław Słomski Pelplin Osoba prywatna, rolnik. Lokalna Strategia Rozwoju 14

14. Jarosław Konopioski Pelplin Osoba prywatna, rolnik. 15. Stowarzyszenie Miłośników Pelplina Pelplin Głównym celem Stowarzyszenia jest szeroka działalnośd dla dobra mieszkaoców oraz na rzecz rozwoju Miasta i Gminy Pelplin oraz ziemi Kociewskiej. Organizacja kultywuje historię, kulturę i tradycje regionu. 16. Magdalena Dworakowska Gniew Osoba prywatna, dziennikarz gazety lokalnej. 17. Stowarzyszenie Akademia Opaleoska Gniew Organizacja pozarządowa działająca we wsi Opalenie i na terenie regionu. Zajmuje się działalnością turystyczną, kultywowaniem tradycji regionu, m.in. organizuje coroczne smażenie powideł opaleoskich. 18. Wiesława Kraioska Gniew Osoba prywatna, bardzo zaangażowana w działalnośd społeczną, sołtys wsi Kolonia Ostrowicka. 19. Wojciech Dobrowolski Tczew Osoba prywatna, rolnik prowadzący działalnośd agroturystyczną, kowal, hodowca koni. 20. Emilia Laskowska Pelplin Osoba prywatna, zaangażowana w działalnośd w branży turystycznej. 21. Kamila Guz Subkowy Osoba prywatna, aktywnie uczestnicząca w realizacji zadao z zakresu kultury. Od momentu powstania LGD zaangażowana w działalnośd partnerstwa. 22. Monika Piekarska Morzeszczyn Osoba prywatna, aktywnie uczestnicząca w realizacji zadao z zakresu kultury. Członek lokalnego zespołu muzycznego. od momentu powstania LGD zaangażowana w działalnośd partnerstwa. 23. Ludowy Zespół Sportowy "Wisła" Pelplin Organizacja społeczna, działająca w dziedzinie sportu. 24. Joanna Kaczyoska Tczew Osoba prywatna, KGW. 25. Mariusz Śledź Pelplin Osoba prywatna, działacz społeczny i miłośnik regionu. 26. Zbigniew Wojszko Tczew Osoba prywatna. Dyrektor Zespół Szkół Agrotechnicznych i Ogólnokształcących im. Stanisława Staszica w Swarożynie - szkoły Lokalna Strategia Rozwoju 15

średniej z obszaru LGD, kształcącej m.in. w kierunkach agrobiznesu, rolnictwa, hodowli koni, ochrony środowiska. Od 2003 r. jest głównym organizatorem Powiatowego Konkursu Wielkanocnego, którego zadaniem jest promocja kultury i obyczajów kociewskich. 27. Czesława Steba Pelplin Osoba prywatna. Dyrektor Zespołu Kształcenia i Wychowania w Kulicach w Gminie Pelplin. Aktywnie zaangażowana w działalnośd społeczną i kultywowanie tradycji regionalnych. 28. Jacek Hinc Pelplin Osoba prywatna. Nauczyciel w Zespole Szkół w Rajkowach w Gminie Pelplin. Aktywnie zaangażowana w rozwój sportu i turystyki. 29. Mirosław Narloch Gniew Osoba prywatna. Zastępca Dyrektora w Zespole Szkół w Opaleniu w Gminie Gniew. Aktywnie zaangażowany w rozwój turystyki, działalnośd społeczną i kultywowanie tradycji regionalnych. 30. Tadeusz Czerwioski Pelplin Osoba prywatna,. Dyrektor Zespołu Kształcenia i Wychowania w Rudnie, na obszarze działania LGD w Gminie Pelplin. 31. Gminny Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych 32. Stowarzyszenie Wesoła Stonoga Tczew Organizacja pozarządowa skupiająca mieszkaoców obszarów wiejskich, głównie rolników. Pelplin Organizacja pozarządowa związana ze Specjalnym Ośrodkiem Szkolno - Wychowawczym w Pelplinie i koncentrująca się na podniesieniu poziomu integracji osób niepełnosprawnych w środowisku lokalnym. 33. Anna Kata Tczew Osoba prywatna 34. Mirosława Wolfahrt Pelplin Osoba prywatna; radna Rady Miejskiej w Pelplina, działająca w KGW; działająca w KGW 35. Łukasz Chmielecki Pelplin Osoba prywatna, radny Rady Miejskiej w Pelplinie, członek OSP, aktywnie działający na rzecz rozwoju obszarów wiejskich 36. Michał Ciecholewski Tczew Osoba prywatna; specjalista w zakresie funduszy unijnych. Lokalna Strategia Rozwoju 16

37. Bogdan Badziong Gniew Osoba prywatna, znawca Kocieiwa i jego historii, działający na rzecz promocji i rozwoju turystyki. 38. Magda Tkaczyk Morzeszczyn Osoba prywatna, działajaca na rzecz promocji, rozwoju turystyki i aktywizacji obszarów wiejskich 39. Konstanty Lewioski Morzeszczyn Osoba prywatna, specjalista ws doradztwa rolniczego i funduszy unijnych Sektor gospodarczy: Lp. Imię i nazwisko bądź nazwa członka Gmina Rodzaj prowadzonej działalności 1. Bank Spółdzielczy w Tczewie Obszar LGD Bank Spółdzielczy działający na obszarze realizacji LSR, aktywnie wspiera działania społeczne, jeden z inicjatorów partnerstwa, Fundator LGD Wstęga Kociewia. 2. Usługi Rekreacyjne Uroczysko Subkowy Firma w branży usług rekreacyjnych i turystycznych, jeden z inicjatorów partnerstwa. Fundator LGD Wstęga Kociewia. 3. P.H.U. Ślizex Gniew Przedsiębiorstwo produkcyjne w branży metalowej, jeden z inicjatorów partnerstwa. Fundator LGD Wstęga Kociewia. 4. Gospodarstwo Agroturystyczne Krystian Maciejewski Gniew Gospodarstwo agroturystyczne w Opaleniu, oferujące duży wachlarz usług aktywnego wypoczynku. Jeden z pionierów agroturystyki w Gminie Gniew. 5. Usługowy Ubój i Przetwórstwo Mięsa Kazimierz Droszkowski 6. AUTO-NAPRAWA Leszek Czerwioski Gniew Gniew Lokalny rodzinny zakład przetwórstwa mięsnego, oferujący przetwory oparte na tradycyjnych recepturach. Wielokrotnie nagradzany na scenie wojewódzkiej i ogólnopolskiej. Lokalny warsztat samochodowy. Właściciel jest silnie zaangażowany w sprawy rozwoju wsi. 7. "MELER" Leszek Meler Pelplin Piekarnia "Meler" jest prężnie rozwijającą się firmą lokalną z Pelplina. Jej wyroby wyróżniono wieloma nagrodami lokalnymi oraz ogólnopolskimi. 8. AGRO-ZIELEO S.C. Tczew Firma usługowa zajmująca się m.in. projektowaniem zieleni, zagospodarowaniem Lokalna Strategia Rozwoju 17

ogrodów, rewaloryzacją historycznych założeo ogrodowo-parkowych, rekultywacją terenów zdegradowanych, architekturą krajobrazu. 9. Kwiaciarnia "Szafirek" Roman Pruszyoski Pelplin Firma lokalna zaangażowana w działalnośd społeczną. 10. Cukiernia "Badziąg" Pelplin Lokalna cukiernia, produkująca m.in. tradycyjne wyroby cukiernicze. 11. Firma Handlowo-Usługowa "Automobile Centrum" Pelplin Firma lokalna działająca w branży motoryzacyjnej. 12. Zamek Gniew sp.z oo Gniew Firma działająca w oparciu o zabytkowy zamek krzyżacki w branży turystycznej 13. AN- system Pelplin Firma lokalna, handlowo-usługowa, posiadająca partnerów w kraju i zagranicą Partnerstwo Lokalna Grupa Działania Wstęga Kociewia liczy 58 partnerów, z czego 10 reprezentuje sektor publiczny, 37 sektor społeczny, zaś 11 to przedstawiciele sektora gospodarczego. 2.4.2 ZASADY I SPOSOBY ROZSZERZANIA LUB ZMIANY SKŁADU LGD Lokalna Grupa Działania jest organizacją otwartą. Statut LGD przewiduje przyjmowanie nowych partnerów i rozszerzenie składu Zgromadzenia Partnerów fundacji, które jest odpowiednikiem walnego zgromadzenia członków w stowarzyszeniu. Zgromadzenie Partnerów jest najwyższą władzą w fundacji Lokalna Grupa Działania Wstęga Kociewia. Zgodnie ze statutem Lokalnej Grupy Działania Wstęga Kociewia ( 14 pkt 1) Partnerzy Fundacji, to: Fundatorzy; osoby fizyczne i prawne zamieszkujące lub prowadzące swoją działalnośd na terenie działania Lokalnej Grupy Działania, które złożą pisemną deklarację współpracy dla realizacji celów Lokalnej Grupy Działania i uzyskają tytuł Partnera mocą uchwały Zarządu oraz wpłacą - w ciągu 14 dni od decyzji Zarządu - na konto Lokalnej Grupy Działania kwotę określoną w uchwale Zarządu. Lokalna Strategia Rozwoju 18

Współpraca z LGD w formie partnera fundacji jest dobrowolna. Partnerem fundacji może stad się każda osoba fizyczna i prawna, która spełnia niniejsze warunki. Fundatorzy, jako inicjatorzy powstania fundacji, mają zagwarantowane stałe miejsce w Zgromadzeniu Partnerów. Proces rozszerzania partnerstwa jak i skreślania z listy partnerów LGD określa szczegółowo Statut LGD. 2.5 STRUKTURA ORGANU DECYZYJNEGO 2.5.1 CHARAKTERYSTYKA CZŁONKÓW RADY PROGRAMOWEJ Organ Decyzyjny Rada Programowa Lokalnej Grupy Działania Wstęga Kociewia składa się z liczby od 12 do 28 osób. Powołuje ją Zgromadzenie Partnerów. W Radzie Programowej zasiadają przedstawiciele sektora publicznego, społecznego i gospodarczego, w tym przedstawiciele wszystkich gmin, na których terenie działa LGD, przy czym co najmniej 50% członków Rady muszą stanowid przedstawiciele Partnerów społecznych i gospodarczych, zamieszkujących lub działających na terenie działania Lokalnej Grupy Działania oraz każdy z obszarów gmin wchodzących w skład LGD musi mied swojego przedstawiciela w Radzie. Wyboru Rady Programowej dokonuje Zgromadzenie Partnerów na trwającą 4 lata kadencję. Członek Rady nie może byd zatrudniony w biurze LGD. W wyniku wyborów do Rady Programowej w dniu 4 września 2008 r. oraz późniejszych zmian, organ decyzyjny liczy 20 osób, które są przedstawicielami zgłoszonymi przez partnerów LGD Wstęga Kociewia. Tabela 2. Charakterystyka członków Rady Programowej organu decyzyjnego Lp. Imię i nazwisko bądź nazwa członka Nazwa partnera, którego przedstawicielem jest członek Gmina, którą członek reprezentuje Sektor, którego przedstawicielem jest członek 1. Krzysztof Grzesiak Bank Spółdzielczy w Tczewie Subkowy gospodarczy 2. Krystyna Gierszewska Nie dotyczy (osoba prywatna) Pelplin społeczny 3. Konstanty Lewioski Nie dotyczy (osoba prywatna) Morzeszczyn społeczny Lokalna Strategia Rozwoju 19

4. Agnieszka Czerwioska Gmina Pelplin Pelplin publiczny 5. Ewa Wojszko Nie dotyczy (osoba prywatna) Tczew społeczny 6. Piotr Laniecki Gmina Morzeszczyn Morzeszczyn publiczny 7. Karolina Liebrecht Gmina Tczew Tczew publiczny 8. Joanna Olszewska Gmina Gniew Gniew publiczny 9. Magda Tkaczyk Nie dotyczy (osoba prywatna) Morzeszczyn społeczny 10. Krzysztof Urban Stowarzyszenie Centrum Aktywnych - Gniew Gniew społeczny 11. Monika Piekarska Nie dotyczy (osoba prywatna) Morzeszczyn społeczny 12. Kazimierz Gregorkiewicz Nie dotyczy (osoba prywatna) Gniew społeczny 13. Dorota Nawój Gmina Subkowy Subkowy publiczny 14. Kamila Guz Nie dotyczy (osoba prywatna) Subkowy społeczny 15. Tomasz Lemka AN- System FH-U Pelplin gospodarczy 16. Helena Szustka- Maciejewska Gospodarstwo Agroturystyczne Krystian Maciejewski Gniew gospodarczy 17. Michał Ciecholewski Nie dotyczy (osoba prywatna) Tczew społeczny 18. Łukasz Chmielecki Ochotnicza Straż Pożarna w Wielkim Garcu Pelplin społeczny 19. Mirosława Wolfahrt Nie dotyczy (osoba prywatna) Pelplin społeczny 20. Anna Kata Nie dotyczy (osoba prywatna) Tczew społeczny Wśród osób wchodzących w skład Rady Programowej 6 przedstawicieli reprezentuje sektor publiczny, 11 przedstawicieli sektor społeczny oraz 3 sektor gospodarczy. Wszystkie gminy mają swoich przedstawicieli w organie decyzyjnym. Lokalna Strategia Rozwoju 20

2.5.2 KWALIFIKACJA I DOŚWIADCZENIE OSÓB WCHODZĄCYCH W SKŁAD RADY PROGRAMOWEJ Członkowie Rady posiadają szeroką wiedzę i doświadczenie w realizacji projektów na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, w tym ze środków Unii Europejskiej i Pilotażowego Programu Leader+. Od 2005 r. na terenie LGD Wstęga Kociewia organizowane są szkolenia i warsztaty w ramach realizacji PP Leader+ oraz w ramach działao szkoleniowych i informacyjnych prowadzonych przez Lokalna Grupę Działania. Ośmiu spośród członków Rady uczestniczyło w 2-dniowych warsztatach szkoleniowych Podejście typu LEADER i zasady budowania strategii rozwoju obszarów wiejskich, które odbyły się w grudniu 2005 r. Wśród szkoleo dotyczących Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 zorganizowano warsztaty Rola Lokalnych Grup Działania i zasady wdrażania Osi 4 PROW 2007-2013, które ukooczyło 11 osób spośród członków Rady oraz cykl 5 szkoleo informacyjno-warsztatowych na temat PROW 2007-2013 i Lokalnej Strategii Rozwoju, w których uczestniczyli wszyscy członkowie organu decyzyjnego. Łącznie udokumentowaną wiedzę z zakresu rozwoju obszarów wiejskich i podejścia Leader posiada ponad połowa członków organu decyzyjnego. Członkowie Rady Programowej posiadają bogate doświadczenie w realizacji projektów na rzecz obszarów wiejskich. Dwóch spośród nich, jako wójtowie, odpowiedzialni byli za realizację projektów w ramach działania Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego ze środków Sektorowego Programu Operacyjnego - Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006" oraz projektów w ramach Pomorskiego Programu Odnowy Wsi. Jeden spośród członków odpowiadał jako wójt za realizację I Schematu Pilotażowego Programu Leader+, a następnie jako Prezes Zarządu LGD Wstęga Kociewia, za realizację projektu w ramach II Schematu. Poszczególni członkowie Rady uczestniczyli w realizacji zarówno projektu w ramach I, jak i II Schematu Pilotażowego Programu Leader+. Wśród nich 3 osoby realizowały zadania związane z informacją nt. Programu Leader+ oraz koordynacją prac nad zintegrowaną strategią rozwoju obszarów wiejskich na podstawie umowy zlecenie, a 6 spośród członków jako wolontariusze koordynowali zadania (operacje) projektu Współpraca Integracja Rozwój dla Wstęgi Kociewia (II Schemat PP Leader+). Lokalna Strategia Rozwoju 21

Szczegółowy opis wiedzy i doświadczenia, a także reprezentacji sektorów i gmin przez poszczególnych członków Rady Programowej (organu decyzyjnego LGD) stanowi załącznik do wniosku o wybór LGD do realizacji LSR. 2.6 ZASADY I PROCEDURY FUNKCJONOWANIA LGD ORAZ ORGANU DECYZYJNEGO 2.6.1 STRUKTURA I ROZDZIAŁ FUNKCJI POMIĘDZY POSZCZEGÓLNE ORGANY LGD Lokalna Grupa Działania Wstęga Kociewia działa w formie fundacji. Fundacja posiada następującą strukturę: 1. Zgromadzenie Partnerów 2. Rada Programowa organ decyzyjny 3. Zarząd organ zarządzania oraz reprezentacji 4. Komisja Rewizyjna organ kontroli Zgromadzenie Partnerów Najwyższą władzą w fundacji LGD Wstęga Kociewia jest Zgromadzenie Partnerów. Do kompetencji Zgromadzenia Partnerów należy uchwalanie na wniosek Zarządu rocznych i wieloletnich kierunków i programów działania Lokalnej Grupy Działania (w tym akceptacja Lokalnej Strategii Rozwoju Lokalnej Grupy Działania na podstawie projektu opracowanego przez Zarząd), podejmowanie uchwał w sprawie zmiany Statutu Lokalnej Grupy Działania, a także powoływanie i odwoływanie Rady, Zarządu oraz Komisji Rewizyjnej. W kompetencji Zgromadzenia jest także podejmowanie decyzji, dotyczących uruchamiania innych instrumentów wsparcia aktywności lokalnej na terenie realizacji lokalnej strategii rozwoju. Rada Programowa organ decyzyjny Funkcję decyzyjną w LGD Wstęga Kociewia pełni Rada Programowa. Do wyłącznej kompetencji Rady należy podejmowanie decyzji dotyczących operacji, które mają zostad objęte dofinansowaniem w ramach realizacji Lokalnej Strategii Rozwoju LGD na podstawie przepisów Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Lokalna Strategia Rozwoju 22

Rada liczy od 12 do 28 osób, przy czym co najmniej 50% członków Rady muszą stanowid przedstawiciele Partnerów społecznych i gospodarczych, zamieszkujących lub działających na terenie działania Lokalnej Grupy Działania oraz każdy z obszarów gmin wchodzących w skład LGD musi mied swojego przedstawiciela w Radzie. Wyboru Rady Programowej dokonuje Zgromadzenie Partnerów na trwającą 4 lata kadencję. Członek Rady nie może byd zatrudniony w biurze LGD. Powyższe regulacje zapewniają reprezentatywnośd członków Rady. Zarząd organ zarządzania oraz reprezentacji Na czele Lokalnej Grupy Działania stoi Zarząd. Zarząd pełni funkcję zarządczą Lokalnej Grupy Działania i reprezentuje ją na zewnątrz. Zarząd Lokalnej Grupy Działania liczy od 3 do 5 osób w tym: Prezesa, Wiceprezesa oraz pozostałych Członków Zarządu, powoływanych i odwoływanych przez Zgromadzenie Partnerów. Kadencja Zarządu trwa 4 lata. Do kompetencji Zarządu należy (zgodnie z 21 pkt 1 Statutu LGD Wstęga Kociewia): a. wnioskowanie uchwalenia rocznych i wieloletnich kierunków i programów działania Lokalnej Grupy Działania; b. sprawowanie zarządu majątkiem Lokalnej Grupy Działania; c. przyjmowanie i przedkładanie Radzie do zatwierdzenia projektu strategii rozwoju Lokalnej Grupy Działania; d. przygotowywanie i składanie do instytucji zewnętrznych wniosków o dofinansowanie projektów, zgodnych z celami i strategia rozwoju LGD, a także czuwanie nad ich prawidłową realizacją; e. przygotowanie propozycji dotyczących uruchamiania innych instrumentów wsparcia aktywności lokalnej na obszarze Lokalnej Grupy Działania oraz ich wykonywanie po zatwierdzeniu przez Radę; f. ustalanie regulaminu Biura Lokalnej Grupy Działania; g. powoływanie Kierownika Biura Lokalnej Grupy Działania; h. składanie do zatwierdzenia Komisji Rewizyjnej rocznych sprawozdao merytorycznych i finansowych z działalności Lokalnej Grupy Działania; Lokalna Strategia Rozwoju 23

i. ustalanie wielkości zatrudnienia i zasad wynagrodzenia pracowników Lokalnej Grupy Działania. Oświadczenia woli w zakresie praw i obowiązków majątkowych Lokalnej Grupy Działania składa Prezes lub Wiceprezes Zarządu oraz inny Członek Zarządu. Komisja Rewizyjna organ kontroli Funkcję kontrolną w fundacji Lokalna Grupa Działania Wstęga Kociewia sprawuje Komisja Rewizyjna. Komisja Rewizyjna składa się z 3 osób. Kadencja Komisji Rewizyjnej trwa 4 lata. W jej skład wchodzą Przewodniczący Komisji oraz dwóch członków. Przewodniczącego i członków Komisji Rewizyjnej wybiera Zgromadzenie Partnerów, podejmując uchwałę zwykłą większością głosów przy obecności co najmniej połowy składu zgromadzenia. Do kompetencji Komisji Rewizyjnej należy przede wszystkim nadzór nad prawidłowością wydatkowania przez Zarząd środków finansowych, w tym zwłaszcza pozyskanych lub przeznaczonych przez Lokalną Grupę Działania na realizację projektów, przeprowadzanie kontroli gospodarki finansowej LGD oraz zatwierdzanie przedłożonych przez Zarząd rocznych sprawozdao finansowych i merytorycznych. Powyższa struktura funkcjonowania Lokalnej Grupy Działania Wstęga Kociewia zapewnia przejrzysty rozdział funkcji pomiędzy poszczególne organy LGD i precyzuje oddzielenie funkcji decyzyjnej od funkcji zarządczej. Obok tego w fundacji funkcjonują jasno określone mechanizmy kontroli. Szczegółowe zasady funkcjonowania Lokalnej Grupy Działania Wstęga Kociewia określa statut oraz regulamin Rady Programowej stanowiące załączniki do wniosku o wybór LGD do realizacji LSR. 2.6.2 ZASADY I PROCEDURY FUNKCJONOWANIA ORGANU DECYZYJNEGO Organizację wewnętrzną i tryb pracy Rady Programowej określa Regulamin Rady Programowej fundacji Lokalna Grupa Działania Wstęga Kociewia, stanowiący załącznik do Lokalnej Strategii Rozwoju. Lokalna Strategia Rozwoju 24

Rada prowadzi swoją działalnośd w oparciu o Statut fundacji Lokalna Grupa Działania Wstęga Kociewia, Uchwały Walnego Zebrania oraz zapisy Rozdziału 9 LSR. Zasady powoływania członków organu decyzyjnego Rada Programowa liczy od 12 do 28 osób, jej członkowie wybierani są przez Zgromadzenie Partnerów Lokalnej Grupy Działania na 4-letnią kadencję, przy czym: co najmniej 50% członków Rady muszą stanowid przedstawiciele Partnerów społecznych i gospodarczych, zamieszkujący lub działający na terenie działania LGD, każdy z obszarów Gmin wchodzących w skład Lokalnej Grupy Działania musi mied swojego przedstawiciela w Radzie. Wybór członków Rady powinien nastąpid nie później niż na 3 miesiące przed zakooczeniem kadencji poprzedniego składu Rady. Wybór Rady skutkuje z dniem zakooczenia kadencji poprzedniego składu. Członkami Rady nie mogą byd osoby zatrudnione w Biurze LGD. Członek Rady nie może byd jednocześnie członkiem Zarządu ani Komisji Rewizyjnej fundacji Lokalna Grupa Działania Wstęga Kociewia. Wygaśnięcie członkowstwa oraz zasady odwoływania członków organu decyzyjnego są szczegółowo opisane w Statucie LGD. W przypadku zaistnienia sytuacji utraty reprezentacji przez Radę Programową, a więc zmniejszenia się składu Rady Programowej poniżej minimalnej ilości osób lub zaburzenia parytetu dotyczącego przedstawicieli Partnerów społecznych i gospodarczych, zarządza się wybory uzupełniające. Opis procedury funkcjonowania organu decyzyjnego zawiera Statut LGD i Regulamin Rady Programowej, który stanowi załącznik do wniosku o wybór LGD do realizacji LSR. Obsługę administracyjno-biurową posiedzeo Rady zapewnia Biuro LGD. Lokalna Strategia Rozwoju 25

2.6.3 OPIS STANOWISK I PROCEDURY REKRUTACJI PRACOWNIKÓW W celu sprawnego i prawidłowego wykonywania zadao Lokalnej Grupy Działania Wstęga Kociewia, a szczególnie realizacji Lokalnej Strategii Rozwoju, utworzone zostało Biuro Lokalnej Grupy Działania. Dla etatowych pracowników zatrudnionych w Biurze LGD na poszczególne stanowiska określone zostały wymagania konieczne i pożądane oraz procedury naboru. Przewidziano następujące stanowiska pracy w Biurze LGD: 1. Kierownik Biura Celem stanowiska jest prowadzenie Biura Lokalnej Grupy Działania Wstęga Kociewia i realizacja zadao LGD, ze szczególnym uwzględnieniem realizacji Lokalnej Strategii Rozwoju. Zakres zadao: kierowanie i nadzór nad pracą Biura LGD Wstęga Kociewia, koordynacja realizacji Lokalnej Strategii Rozwoju w ramach działania 4.1 Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju w ramach PROW 2007-2013; doradztwo dla beneficjentów Osi 4 PROW 2007-2013; przygotowywanie sprawozdao merytorycznych, finansowych i wniosków o płatnośd; koordynacja prac związanych z przygotowywaniem projektów współpracy; pozyskiwanie środków zewnętrznych dotyczących rozwoju obszarów wiejskich, wpisujących się w cele statutowe LGD i LSR, przygotowywanie dokumentacji dla organów LGD, przygotowywanie informacji nt. LGD oraz jej działalności oraz opracowywanie materiałów i koordynacja działao promocyjnych, realizacja innych zadao zleconych przez Zarząd LGD Zakres odpowiedzialności: odpowiedzialnośd za prawidłową pracę Biura; odpowiedzialnośd za profesjonalną obsługę organów LGD i beneficjentów; Lokalna Strategia Rozwoju 26

odpowiedzialnośd za prawidłową realizację i rozliczanie projektów realizowanych przez LGD; odpowiedzialnośd za powierzone wyposażenie biura; odpowiedzialnośd za zadania zlecone przez Zarząd LGD. 2. Specjalista ds. finansów i administracji Celem stanowiska jest prowadzanie spraw finansowych oraz administracyjnych, w tym obsługa Biura i organów LGD Wstęga Kociewia. Zakres zadao: prowadzenie i archiwizację dokumentacji merytorycznej i finansowej, prowadzenie spraw administracyjnych, w tym kadrowych, przygotowywanie sprawozdao merytorycznych, finansowych i wniosków o płatnośd we współpracy z biurem rachunkowym/księgową(ym); doradztwo dla beneficjentów Osi 4 PROW 2007-2013; udział w przygotowywaniu projektów współpracy; przygotowywanie dokumentacji dla organów LGD, bezpośrednia współpraca z biurem rachunkowym/księgową(ym); realizacja innych zadao zleconych przez Kierownika LGD Zakres odpowiedzialności: odpowiedzialnośd za prawidłową gospodarkę finansową; profesjonalną obsługę organów LGD i beneficjentów; odpowiedzialnośd za dokumentację finansową LGD. Szczegółowe opisy powyższych stanowisk pracy i profile wymagao kwalifikacyjnych z uwzględnieniem wymagao koniecznych i pożądanych zawarto w Opisie stanowisk pracy i profilach wymagao kwalifikacyjnych pracowników Biura LGD Wstęga Kociewia stanowiącym załącznik do wniosku o wybór LGD do realizacji LSR. Procedura naboru pracowników W celu zatrudniania pracowników w oparciu o przejrzyste kryteria oraz zagwarantowanie równego dostępu do miejsc pracy w Biurze LGD opracowano procedurę naboru Lokalna Strategia Rozwoju 27

pracowników Biura Lokalnej Grupy Działania Wstęga Kociewia. Procedura reguluje zasady naboru pracowników na etatowe stanowiska w Biurze LGD. O potrzebie zatrudnienia Kierownika Biura decyduje Prezes Zarządu LGD Wstęga Kociewia. W przypadku innych pracowników Biura, potrzebę zatrudnienia zgłasza Kierownik Biura Prezesowi Zarządu, który podejmuje decyzję o zatrudnieniu pracowników. Ogłoszenie o naborze opracowuje się na podstawie opisu stanowisk pracy i profili wymagao kwalifikacyjnych. Ogłoszenie o konkursie podaje do publicznej wiadomości Prezes Zarządu: a) na tablicy informacyjnej w Biurze LGD; b) na tablicach informacyjnych Urzędów Gmin obszaru objętego Lokalną Grupą Działania; c) w lokalnej prasie; d) na stronie internetowej LGD Wstęga Kociewia oraz na innych stronach internetowych, w tym samorządowych oraz serwisach pracy. Termin składania ofert nie powinien byd krótszy niż 10 dni od daty publikacji ogłoszenia. Kandydatów wyłania Komisja konkursowa. Postępowanie konkursowe odbywa się w dwóch etapach: 1. Analizy dokumentów złożonych przez kandydatów pod kątem wymagao danego stanowiska pracy. 2. Rozmowy kwalifikacyjnej z kandydatami wybranymi na podstawie złożonych dokumentów. Tematem oceny kwalifikacyjnej jest: a) wiedza fachowa z zakresu specyfiki stanowiska; b) wiedza z zakresu specyfiki funkcjonowania organizacji pozarządowych i rozwoju obszarów wiejskich; c) wiedza ogólna; d) ocena osobowości kandydata. W przypadku nie wyłonienia kandydata o odpowiednich kwalifikacjach, procedura konkursowa powinna zostad przedłużona. W przypadku zaistnienia sytuacji, w której mimo powtórzenie procedury rekrutacyjnej nie będzie możliwe zatrudnienie pracownika spełniające wszystkie wymagania konieczne, dopuszczalne jest zatrudnienie osoby spełniającej konieczne wymagania jedynie w części. O obniżeniu kryteriów decyduje Komisja Lokalna Strategia Rozwoju 28

konkursowa, przy czym ostateczną decyzję o zatrudnieniu Kierownika Biura podejmuje Zarząd LGD w formie uchwały. Kwestie przeprowadzenia naboru reguluje szczegółowo Procedura naboru pracowników Biura Lokalnej Grupy Działania Wstęga Kociewia, która stanowi załącznik do wniosku o wybór LGD do realizacji LSR. Dodatkowe zadania realizowane przez LGD Stałą obsługę księgową LGD prowadzid będzie zewnętrzne biuro rachunkowe, wybrane w drodze porównania co najmniej trzech ofert. W przypadku realizacji projektów innych niż realizacja działania Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju, możliwe jest zadaniowe zatrudnianie Koordynatorów projektów, którzy spełnią kryteria przewidziane w opisie projektu. Zasada ta dotyczy również Projektów współpracy. Koordynatorów projektów zatrudnia Zarząd Lokalnej Grupy Działania zgodnie ze sposobem reprezentacji. Do prawidłowej realizacji zadao LGD, Lokalna Grupa Działania może zatrudniad ekspertów zewnętrznych, posiadających wysokie kompetencje w poszczególnych dziedzinach. Lokalna Strategia Rozwoju 29

Dotyczy to szczególnie realizacji takich zadao, jak: Specjalistyczne szkolenia wewnętrzne; Animacja społeczna i aktywizacja środowiska lokalnego; Szkolenia dla liderów wiejskich; Szkolenia dla beneficjentów Osi 4; Porady prawne; Badania i analizy; Monitoring i Ewaluacja; Techniczne aspekty funkcjonowania LGD (np. funkcjonowanie strony internetowej, opracowanie materiałów informacyjnych i promocyjnych itp.) Eksperci zewnętrzni muszą posiadad odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie, zgodne z charakterem wykonywanych zadao. Ekspertów zewnętrznych zatrudnia Zarząd Lokalnej Grupy Działania zgodnie ze sposobem reprezentacji, bądź Kierownik Biura na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez Zarząd. 2.6.4 ZASADY FUNKCJONOWANIA BIURA, WARUNKI TECHNICZNE I LOKALOWE Biuro LGD zostało utworzone w celu efektywnej realizacji celów Lokalnej Grupy Działania, ze szczególnym naciskiem na realizację Lokalnej Strategii Rozwoju w ramach PROW 2007-2013. Musi zapewniad doskonałe warunki pracy pracowników Biura oraz wysoką jakośd obsługi beneficjentów LSR. Biuro LGD Wstęga Kociewia położone musi byd w miejscu posiadającym dobrą komunikację z całym obszarem LGD Wstęga Kociewia, a także znajdowad się musi w wydzielonym pomieszczeniu. Powierzchnia pomieszczenia biurowego powinna wynosid minimum 40m 2 i zapewnid: 3 w pełni wyposażone stanowiska pracy dla pracowników Biura LGD; 2 wyodrębnione miejsca, w których udzielane będą porady i konsultacje z beneficjentami, wyposażone w stolik i fotele; miejsce na wyposażenie techniczne biura, takie jak meble, drukarka, kserokopiarka, fax; Lokalna Strategia Rozwoju 30

częśd biura wyodrębniona jako miejsce zebrao, spotkao, narad wyposażone w stół konferencyjny i krzesła. Biuro obowiązkowo musi posiadad dostęp do sanitariatów. Wskazane jest, by w ramach powierzchni zajmowanych przez LGD znajdowało się pomieszczenie socjalne, bądź aneks kuchenny, co wpłynie na podniesienie standardów świadczonych usług, szkoleo, warsztatów i konferencji. W celu prawidłowej archiwizacji dokumentów Biuro powinno posiadad dodatkowe wyodrębnione pomieszczenia, w którym mieścid się będzie archiwum. Szczegółowe warunki, które musi spełnid biuro Lokalnej Grupy Działania opisane są w Warunkach technicznych i lokalowych biura, które stanowią załącznik do wniosku o wybór LGD do realizacji LSR. Biuro LGD Wstęga Kociewia mieści się w Tczewie, przy ulicy Kardynała Wyszyoskiego 3. Pomieszczenia biura spełniają wymogi lokalowe opisane powyżej. W celu organizacji spotkao, w których uczestniczy większa ilośd osób, LGD korzysta z zewnętrznych sal konferencyjnych, w tym mieszczących się w urzędach gmin i partnerskich instytucjach. Praktyka ta stosowana jest od początku procesu budowania partnerstwa. Sale udostępniane są bezpłatnie, co pozwala obniżyd koszty administracyjne LGD związane z utrzymaniem własnych powierzchni konferencyjnych. 2.7 DOŚWIADCZENIE LGD I PARTNERÓW LGD W REALIZACJI OPERACJI Lokalna Grupa Działania powstała w ramach Pilotażowego Programu Leader+. Posiada doświadczenie w realizacji projektu w ramach II Schematu programu Leader+, w okresie od 1 stycznia 2007 r. do 14 kwietnia 2008 r. Jak w każdej organizacji partnerskiej, na doświadczenie LGD składa się przede wszystkim doświadczenie jej partnerów. Największe doświadczenie we wdrażaniu podejścia typu Leader ma Gmina Morzeszczyn, która była beneficjentem projektu w ramach I Schematu Leader+, którego celem było zbudowanie instytucjonalnego partnerstwa na rzecz rozwoju obszarów wiejskich oraz Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich. Lokalna Strategia Rozwoju 31

Wszystkie pięd gmin obszaru objętego Strategią posiada doświadczenie w realizacji projektów w ramach działania Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego. Łącznie zrealizowano kilkanaście projektów w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego "Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006" oraz w ramach Pomorskiego Programu Odnowy Wsi. Wśród organizacji pozarządowych, przeważa doświadczenie w realizacji operacji zbliżonych do małych projektów. Na obszarze LGD funkcjonuje Lokalna Organizacja Grantowa działająca w ramach programu Działaj Lokalnie, w której rolę koordynatora pełni Fundacja Pokolenia (jeden z partnerów LGD). We współpracy z lokalnymi samorządami od 2005 r., corocznie organizowany jest konkurs grantowy skierowany do organizacji działających w powiecie tczewskim, którego celem jest aktywizacja społeczności lokalnych. Wśród partnerów Lokalnej Grupy Działania dwóch udokumentowało doświadczenie w realizacji tego typu operacji. Czterech spośród partnerów LGD realizowało operacje (zadania) w ramach II Schematu Pilotażowego Programu Leader+, które zostały im powierzone przez LGD Wstęga Kociewia. Partnerzy LGD realizują też projekty z innych źródeł zewnętrznych. Za przykład służyd może Fundacja Zamek w Gniewie (realizacja projektu ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej FIO), Centrum Aktywnych Gniew (Fundusz Norweski dla organizacji pozarządowych, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego - PO Edukacja Kulturalna), Kociewskie Forum Kobiet (Fundacja Informacji Środowisk Kobiecych Ośka), czy Fundacja Pokolenia (Lokalna Organizacja Grantowa w ramach programu Działaj Lokalnie, Program Operacyjny Kapitał Ludzki). Reasumując, doświadczenie LGD i partnerów w realizacji zarówno projektów inwestycyjnych, jak i społecznych jest bardzo bogate, co daje duży potencjał wiedzy i umiejętności partnerów, a także, które są gwarantem prawidłowej realizacji operacji w ramach realizacji Lokalnej Strategii Rozwoju. Szczegółowy opis sporządzony według wzoru jest załączony do wniosku o wybór LGD do realizacji LSR. Lokalna Strategia Rozwoju 32

3 OPIS OBSZARU OBJĘTEGO LSR WRAZ Z UZASADNIENIEM JEGO WEWNĘTRZNEJ SPÓJNOŚCI 3.1 UWARUNKOWANIA PRZESTRZENNE Obszar realizacji Lokalnej Strategii Rozwoju leży w południowo-wschodniej części województwa pomorskiego. W całości pokrywa się on z obszarami wiejskimi powiatu tczewskiego. Zajmuje powierzchnię 675 km 2. Lokalna Grupa Działania Wstęga Kociewia obejmuje swoim zasięgiem 3 gminy wiejskie Tczew, Subkowy i Morzeszczyn oraz 2 gminy miejsko-wiejskie Gniew i Pelplin. Największy udział w powierzchni przedmiotowego obszaru mają trzy gminy: Gniew (28,8%), Tczew (25,3%) i Pelplin (20,8%), których powierzchnia razem zajmuje 74,9% powierzchni objętej diagnozą. Tabela 3. Wykaz Gmin wchodzących w skład LGD Wstęga Kociewia. Nazwa gminy Charakter gminy Powierzchnia w km 2 Liczba ludności zameldowanej na pobyt stały Gmina Tczew gmina wiejska 171 12 277 Gmina Subkowy gmina wiejska 78 5 429 Gmina Morzeszczyn gmina wiejska 91 3 869 Gmina Pelplin gmina miejsko-wiejska 141 16 688 Gmina Gniew gmina miejsko-wiejska 194 15 690 Razem 675 53 953 Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, stan na dzieo 31.12.2010 Całośd obszaru realizacji strategii leży w regionie etniczno-kulturowym Kociewie, który obejmuje swym zasięgiem Powiat Tczewski, Powiat Starogardzki oraz większą częśd Powiatu Świeckiego w województwie kujawsko-pomorskim. Ze względu na swą specyfikę obszar Powiatu Tczewskiego jest nazywany Kociewiem Tczewskim. Obszar poddany diagnozie od strony zachodniej sąsiaduje z innym kociewskim powiatem Powiatem Starogardzkim (gminy: Skarszewy, Starogard Gdaoski, Bobowo, Skórcz, Smętowo Graniczne). Od północy obszar ten graniczy z Powiatem Gdaoskim (gminy: Suchy Dąb, Pszczółki, Trąbki Wielkie). Wschodnią granicę LGD tworzy rzeka Wisła, z żuławskimi powiatami: malborskim Lokalna Strategia Rozwoju 33

(gminy: Lichnowy, Miłoradz), sztumskim (gmina Sztum) i kwidzyoskim (gminy: Gardeja, Kwidzyn, Ryjewo) leżącymi na jej drugim brzegu. Południowa granica Powiatu Tczewskiego jest jednocześnie granicą województwa pomorskiego z kujawsko-pomorskim (LGD graniczy z Powiatem Świeckim, Gminą Nowe). Rysunek 1. Granice obszaru objętego Lokalną Strategią Rozwoju Lokalnej Grupy Działania Wstęga Kociewia z podziałem na gminy oraz uwzględnieniem ważniejszych miejscowości, wód, lasów oraz sieci komunikacyjnej. Źródło: Lokalna Organizacja Turystyczna KOCIEWIE, 2008 r. Obszar Powiatu Tczewskiego jest dobrze skomunikowany z otoczeniem. W Tczewie znajduje się istotny węzeł kolejowy biegną stąd linie kolejowe w kierunku Chojnic, Bydgoszczy, Gdaoska i Malborka (Warszawy). Jeszcze bardziej rozwinięta jest komunikacja drogowa. Przez obszar LGD z północy na południe przebiega autostrada A-1. Na obszarze tym istnieją węzły w Stanisławiu (gm. Tczew), Swarożynie (gm. Tczew) i w Pelplinie (gm. Pelplin). Ważny Lokalna Strategia Rozwoju 34

dla powiatu jest także węzeł w Kopytkowie (gm. Smętowo Gr. w Powiecie Starogardzkim), z którego korzystają mieszkaocy południowej części obszaru. Równolegle do autostrady biegnie droga krajowa nr 91 łącząca Gdaosk z Łodzią. Ważne znaczenie dla transportu ma też krzyżująca się z nią w miejscowości Czarlin (Gm. Tczew) droga krajowa 22 łącząca Człuchów z Elblągiem. Rysunek 2. Położenie obszaru objętego Lokalną Strategią Rozwoju na mapie Polski oraz na tle Województwa Pomorskiego. Źródło: Lokalna Organizacja Turystyczna KOCIEWIE, 2008 r. Na obszary wiejskie Kociewia Tczewskiego największe oddziaływanie zewnętrzne ma miasto Tczew oraz niedaleka aglomeracja Trójmiejska. Miasta ta mają istotne znaczenie komunikacyjne (m.in. międzynarodowe lotnisko w Gdaosku), gospodarcze (miejsca pracy, zwiększony dostęp do dóbr), ale także stanowią bazę kulturalną dla obszarów wiejskich. 3.2 UWARUNKOWANIA GEOGRAFICZNE I PRZYRODNICZE 3.2.1 UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI Obszar Kociewia Tczewskiego leży zasadniczo w mezoregionie fizycznogeograficznym Pojezierza Starogardzkiego, stanowiącym wschodnią częśd pofałdowanej moreny dennej Pojezierza Kaszubskiego, ograniczoną od wschodu wąską pradoliną Wisły. Lokalna Strategia Rozwoju 35

Najbardziej charakterystyczną cechą ukształtowania powierzchni Pojezierza Starogardzkiego jest obniżanie się z północnego zachodu (około 150 m n.p.m.) ku południowemu wschodowi (25 m n.p.m.). W tym też kierunku podąża ku dolinie Wisły jej dopływ - Wierzyca. Na Pojezierzu Starogardzkim, poza pradolinami, występują wszystkie formy rzeźby charakterystyczne dla krajobrazu młodoglacjalnego. Ukształtowanie powierzchni jest tu jednak znacznie mniej urozmaicone niż na Pojezierzu Kaszubskim. Nieliczne moreny czołowe nie przekraczają wysokości 150 m n.p.m., rynny jeziorne są stosunkowo płytkie. W żywiej ukształtowanej wschodniej części regionu, na zachód od Gniewa, występuje rozległy zespół drumlinów. Nieco na północ, w pobliżu Pelplina, nad stosunkowo płaskim terenem wznoszą się wały moren czołowych. Dominuje falista morena denna, rozcięta doliną Wierzycy. O młodości krajobrazowej Pojezierza Starogardzkiego świadczy przede wszystkim duża liczba zagłębieo bezodpływowych, pochodzących z nierównej akumulacji lodowcowej i wytapiania martwych lodów. Dolinę Dolnej Wisły, stanowiącą wschodnią granicę regionu, charakteryzuje występujące miejscami położenie depresyjne. Po zachodniej stronie rzeki w dolinie Wisły występują kompleksy łąk opaleoskich, wielkowalichnowskich (tzw. Mała Holandia ) i miłobądzkich (3,7 m n.p.m.). 3.2.2 KLIMAT Kociewie Tczewskie leży w krainie klimatycznej Żuław i Doliny Dolnej Wisły. Podobnie jak w całym Województwie Pomorskim, występuje klimat umiarkowany-przejściowy. Wskaźnik zmienności typów pogody jest mały lub bardzo mały. Niewielka odległośd od Bałtyku sprawia, że klimat jest znacznie bardziej oceaniczny. Lata są chłodniejsze, a zimy cieplejsze, mniejsze są roczne amplitudy temperatur powietrza. Średnia temperatura stycznia kształtuje się od -1,5 do -2,5 C, natomiast w lipcu od 17 do 18 C. Średnie roczne sumy opadów nie przekraczają 550 mm Cechą charakterystyczną stromo nachylonych stoków krawędzi dolin nadwiślaoskich jest ich silne nasłonecznienie i występowanie specyficznego mikroklimatu oraz roślinności ciepłolubnej. Lokalna Strategia Rozwoju 36

3.2.3 GLEBY Gleby Kociewia Tczewskiego kształtują się od czasu ustąpienia lądolodu i jako gleby młode wykazują ścisły związek z rodzajem materiału skalnego pokrywającego dany teren. Na przeważającej części występują dośd żyzne gleby brunatne. Niewielkie obszary na zachód od Tczewa zajmują gleby bielicowe, natomiast na obszarze deltowym na północ od Tczewa zalegają mady. Na Nizinie Walichnowskiej występują czarne ziemie wytworzone z iłów. Pod względem bonitacyjnym duży udział mają gleby bardzo dobre i dobre (klasa gleb: I,II i IIIa). Rozmieszczenie gleb wykazuje wyraźny związek z budową geologiczną, rzeźbą terenu, a także z użytkowaniem ziemi. Podłożem, na którym wytworzyły się gleby są na stokach pokrywy zwietrzelinowe, koluwialne i deluwialne, a w dnach dolin osady aluwialne. Tabela 4. Klasy gleby w [ha] na terenie obszaru LGD z podziałem na gminy. Klasy gleb Gmina Tczew Gmina Morzeszczyn Gmina Pelplin Gmina Gniew Gmina Subkowy Razem I 14,8646 - - 127,7331 23,91 166,5077 II 491,8298 17 551,96 268,0661 495,78 1 824,636 III a 3 905,1306 821,52 3 570,87 1 537,6125 2 707,94 12 543,07 III b 2 631,6389 1 605,92 2 472,38 2 719,4285 1 304,43 10 733,8 IV a 1 942,5053 1 761,34 2 037,28 3 181,4363 750,29 9 672,852 IV b 772,3206 713 609,40 1 394,873 169,595 3 659,189 V 829,0066 4 781,28 605,63 1 016,3223 114,0842 7 346,323 VI 461,6961 470,76 251,73 535,3548 43,0418 1 762,583 Na podstawie danych Centrum Informacji i Edukacji Ekologicznej w Gdaosku (www.infoeko.pomorskie.pl), stan na dzieo 31.12.2009 r. 3.2.4 LESISTOŚD Na obszarze realizacji strategii znajduje się niewielka ilośd lasów. Wskaźnik lesistości Kociewia Tczewskiego wynosi 14,4 %. Znajduje się tu 10 379,6 ha gruntów leśnych. Większe kompleksy leśne występują jedynie w Gminie Tczew (Lasy Swarożyoskie) i Gminie Gniew (Lasy Opaleoskie). 87,4% gruntów leśnych to lasy paostwowe, odsetek gruntów leśnych prywatnych wynosi 12,4%. Lokalna Strategia Rozwoju 37

Tabela 5. Powierzchnia gruntów leśnych wg form własności. Powierzchnia gruntów leśnych Powierzchnia w ha Grunty leśne ogółem 10 379,6 Lasy ogółem 10 098,0 Grunty leśne publiczne ogółem 9 101,6 Grunty leśne publiczne Skarbu Paostwa 9 077,2 Grunty leśne publiczne Skarbu Paostwa w zarządzie Lasów Paostwowych 9 047,9 Grunty leśne prywatne 1 278,0 Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, stan na dzieo 31.12.2010 r. Lasy na obszarze LGD Wstęga Kociewia charakteryzują się przewagą drzewostanu sosnowego, jednakże większośd z nich to drzewostany mieszane. Obszary leśne z przewagą gatunków liściastych występują w okolicach Pelplina i lasach Opaleoskich (Gm. Gniew). Są to drzewostany dębowe i to te najstarsze. W składzie gatunkowym drzewostanów stwierdzono 28 gatunków drzew, w tym 7 obcego pochodzenia. Większośd z nich występuje w formie domieszek, a niektóre spotyka się sporadycznie. Z gatunków obcego pochodzenia występują dąb czerwony, akacja i, w mniejszym stopniu, daglezja. 3.2.5 OBSZARY CHRONIONE Na obszarze realizacji Lokalnej Strategii Rozwoju znajdują się 4 florystyczne rezerwaty przyrody. Wszystkie one zlokalizowane są w Gminie Gniew. Opalenie Dolne rezerwat o powierzchni 1,75 ha znajdujący się przy szosie Opalenie Mała Karczma około 400 m od rezerwatu Opalenie Górne. Chroni subkontynentalny grąd na trasie strumienia z okazami pomnikowych drzew oraz liczne stanowiska gatunków ciepłolubnych m.in. bardzo rzadko występującej pluskwicy europejskiej. Opalenie Górne zajmujący powierzchnię 1,62 ha, rezerwat florystyczny położony przy drodze Opalenie Mała Karczma. Chroni pozostałośd starodrzewu grądowego w okolicy Opalenia. Największą osobliwością tego rezerwatu jest groszek wielkoprzylistkowy aktualnie występuje on jedynie na przydrożu szosy do Opalenia. Lokalna Strategia Rozwoju 38

Wiosło Małe powierzchnia 24,69 ha, rezerwat florystyczny, położony na lewym brzegu Wisły w kierunku północno-zachodnim od miejscowości Wiosło Małe, chroni fragment wiechrzowiny i zbocza doliny Wisły, porośnięte grądem subkontynentalny. Występują tu stanowiska ciepłolubnych gatunków roślin naczyniowych, których populacje ulegają zubożeniu w wyniku podsztytu drzew. Wiosło Duże rezerwat zajmujący obszar o powierzchni 29,88 ha chroniący zbocza i wierzchowinę przykrawędziową doliny Wisły oraz fragmenty jej dna ze starorzeczami. Dawniej na obszarze tym występowały najliczniej gatunki ciepłolubne, których częśd wyginęła. Przyczyną tego procesu jest rozwój podszytów drzew, w tym grochodrzewu, a także ekspanacja trzcinnika piaskowego. Obok form ochrony przyrody w postaci rezerwatów, na analizowanym terenie znajdują się również obszary chronionego krajobrazu: Gniewski Obszar Chronionego Krajobrazu położony na terenie gmin: Gniew, Morzeszczyn i Pelplin, obejmuje dolinę Wierzycy wraz z jej ujściem do Wisły oraz fragmenty falistej wysoczyzny morenowej ze zwartymi, silnie przekształconymi kompleksami leśnymi. Dominują tu grądy subkontynentalne. Występuje szereg stanowisk gatunków roślin ciepłolubnych. Nadwiślaoski Obszar Chronionego Krajobrazu obszar o powierzchni 4 676 ha, położony w gminie Gniew. Obszar bardzo zróżnicowany morfologicznie. W jego skład wchodzi wierzchowina, krawędź, zbocza i fragmenty dna Doliny Wisły. Zwarty kompleks leśny. Przeważają bory sosnowe, lasy dębowo-grabowe bogate są w ciepłolubną florę w tym szereg gatunków stepowych. Obszar Chronionego Krajobrazu Żuław Gdaoskich obszar o powierzchni 1 550 ha położony w Gminie Tczew, na południowej części Niziny Tczewskiej. Jego specyfikę podkreśla skomplikowany system hydrograficzny z odwodnieniem grawitacyjnym. Na rozpatrywanym obszarze znajdują się liczne pomniki przyrody. Uwzględniając ich specyfikę, ilośd pomników przyrody kształtuje się następująco: pojedyncze drzewa: 39 grupy drzew: 14 głazy narzutowe: 3 Lokalna Strategia Rozwoju 39

Obszar Lokalnej Grupy Działania Wstęga Kociewia swym zasięgiem obejmuje również Sied NATURA 2000. Celem programu jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważa się za cenne i zagrożone w skali całej Europy. W skład Natury 2000 wchodzą Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków (OSO), które wyznaczone zostały na podstawie tzw. Dyrektywy Ptasiej oraz Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk, wyznaczone na podstawie tzw. Dyrektywy Siedliskowej. Obszary Sieci Natura 2000 na obszarze realizacji Lokalnej Strategii Rozwoju: Dolina Dolnej Wisły PLB 040003 Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków. Na tym terenie Wisła zachowuje naturalny charakter. Płynie powoli, naturalnym korytem obfitującym w namuliska, wysepki i piaszczyste łachy. W pobliżu rzeki znajdują się liczne starorzecza oraz torfowiska niskie. Brzegi porośnięte są zaroślami wierzbowymi i łęgami, występują także pola uprawne i pastwiska. Skarpy rzeczne są doskonałym miejscem do rozwoju muraw kserotermicznych oraz grądów zboczowych. Gatunki ptaków, których liczebnośd kwalifikuje ostoję do międzynarodowej ostoi ptaków (tzw. gatunki kwalifikujące): gągoł, derkacz, rybitwa białoczelna, zimorodek. Dolna Wisła PLH 220033 Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk. Obszar obejmuje odcinek Doliny Wisły w jej dolnym biegu, od południowej granicy Województwa Pomorskiego do mostu na Wiśle, na południe od Tczewa. Rzeka płynie korytem w dużym stopniu naturalnym, z namuliskami i łachami piaszczystymi. W dolinie zachowane są starorzecza, otoczone mozaiką zarośli wierzbowych i lasów łęgowych, a także pól uprawnych i pastwisk. Miejscami zbocza doliny tworzą wysokie skarpy, na których utrzymują się ciepłolubne murawy napiaskowe i grądy zboczowe. Na tym obszarze występują zróżnicowane zbiorowiska roślinne, w tym dobrze wykształcone i zachowane różne typy łęgów. We florze roślin naczyniowych stwierdzono liczne gatunki zagrożone i prawnie chronione w Polsce. Jest to fragment ostoi ptasiej o randze europejskiej. Powierzchnia całego obszaru wynosi 8 571,7 ha. Wadmierz PLH220031 Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk. Obszar położony jest około 150 m na południowy zachód od drogi łączącej miejscowośd Wadmierz i Brzuśce z kilkoma oczkami wodnymi. Oczka wodne porośnięte są roślinnością tataraku, trzciną pospolitą, skrzypu błotnego, marką szerokolistną oraz rdestnicą pływającą. Obrzeża zbiorników porośnięte są wierzbą szarą, brzozą i robinią akacjową. Powierzchnia w/w obszaru wynosi 23,4 ha. Lokalna Strategia Rozwoju 40

3.2.6 ZASOBY WODNE Największa rzeką regionu jest Wisła, wzdłuż której leży obszar Lokalnej Grupy Działania Wstęga Kociewia. Pozostałe cieki to odcinki rzek pojeziernych: Wierzycy i Szpęgawy oraz prawy dopływ Wierzycy Janka. Charakterystycznym elementem obszaru LGD są jeziora. Wypełniają one zagłębienia terenu typowe dla rzeźby młodoglacjalnej. Na rozpatrywanym terenie licznie występują małe jeziorka bezodpływowe, tzw. "oczka". Do większych jezior obszaru LGD Wstęga Kociewia należą: Jezioro Damaszka, o powierzchni 80,9 ha; Jezioro Połwieś, o powierzchni 38,2 ha; Jezioro Rakowieckie, o powierzchni 32,2 ha; Jezioro Jelenie, o powierzchni 33,4 ha; Jeziora Rokickie Duże (pow. 24,1 ha) oraz Małe (pow. 7,8 ha). Na obszarze objętym Strategią brak jest większych zbiorników wód podziemnych. Główne ujęcia wód podziemnych zlokalizowane są w Tczewie i Gniewie. 3.3 UWARUNKOWANIA HISTORYCZNE I KULTUROWE Znaleziska archeologiczne pozwalają stwierdzid, że tereny dzisiejszego Kociewia Tczewskiego były zasiedlone już w okresie mezolitu (8000-4200 p.n.e.). Od wczesnego średniowiecza dorzecze Wierzycy oraz obszary położone między nim a Doliną Wisły były gęsto zaludnione. Skupisko nad Wierzycą stanowiło obszar, mogący uchodzid za terytorium plemienne. W X-XIII w. Pomorze Gdaoskie wchodziło w skład Paostwa Polskiego. Przez Kociewie Tczewskie wiódł w 997 r. szlak misyjny św. Wojciecha, czego pamiątką jest tradycja kultowa, kościoły pod wezwaniem św. Wojciecha, wreszcie legendy. W okresie rozbicia dzielnicowego Pomorze Gdaoskie usamodzielniło się. W XIII w. dzieliło się na kilka księstw. Powstało księstwo lubiszewskie ze stolicą w Lubiszewie, a od 1252 r. w Tczewie, które obejmowało cały dzisiejszy obszar Kociewia Tczewskiego, jedynie ziemia gniewska należała do Księstwa Świeckiego. Lokalna Strategia Rozwoju 41

Już od kilku wieków tereny po obu stronach Wisły były strefą wzajemnego przenikania Pomorzan i Prusów. W XII i XIII w. kontakty z Prusami miały na ogół konfliktowy charakter. Od kooca XII w. zaczęto więc sprowadzad na Pomorze zakony rycerskie, aby broniły je przed napadami Prusów. Kiedy książę lubiszewsko-tczewski Sambor II przeniósł swą siedzibę do Tczewa (rok 1252), zostawił joannitom Lubiszewo. W pierwszej poł. XIII w. książę Świętopełk osadził w Tymawie (Gm. Gniew) filię cysterskiego zakonu rycerskiego kalatrawensów z Hiszpanii, również w celu walki z Prusami. Nie odegrali oni jednak większej roli i po kilku latach zniknęli. Koniec XII i cały XIII w. to okres ożywionego rozwoju Pomorza Gdaoskiego. Przez Kociewie biegły szlaki handlowe. Via regia (droga królewska) prowadziła z Wielkopolski przez Świecie, Nowe, Gniew, Tczew do Gdaoska. Jej odgałęzienie od Gniewu przez Skórcz, Starogard Gdaoski, Skarszewy do Gdaoska nosiło nazwę via mercatorum (droga kupców). W 1258 r. książę Sambor II sprowadził do Pogódek Cystersów, Mściwoj II nadał im ziemie w rejonie Pelplina (rok 1274). W 1276 r. Sambor II zapisał Krzyżakom ziemię gniewską (aż po Starogard Gdaoski), odebraną wcześniej cystersom z Oliwy. Krzyżacy weszli w jej posiadanie dopiero w 1282 r. Po śmierci Przemyśla II w 1296 r., Pomorze stało się terenem walk między Wacławem II (królem Czech i Polski) i Władysławem Łokietkiem. Ostatecznie jednak Krzyżacy, osadowiwszy się w 1308 r. w Gdaosku, w ciągu następnego roku opanowali prawie całe Pomorze. Wznieśli zamki w Gniewie, Skarszewach, Nowem, Tczewie, Kiszewie, Osieku i na Jeziorze Borzechowskim, a osadom nadali prawa miejskie chełmioskie. W 1454 r. Związek Pruski zerwał stosunki z Zakonem Krzyżackim. Rozpoczęła się wojna trzynastoletnia (1454-66), w której Polska opowiedziała się po stronie Związku, a Krzyżacy zostali ostatecznie przepędzeni z Pomorza. Po pokoju toruoskim, zawartym w 1466 r., z odzyskanych od Krzyżaków ziem utworzono prowincję Prusy Królewskie, w skład której wchodziły województwa: pomorskie, malborskie i chełmioskie. Stolicą województwa pomorskiego był Gdaosk, siedzibą wojewody Skarszewy, jednym z powiatów Powiat Tczewski, składający się w przybliżeniu z obecnych ziem. Dawne posiadłości zakonne stały się królewszczyznami tzw. starostwami niegrodowymi. W latach 1667-96 starostwo w Gniewie należało do Jana Sobieskiego. Lokalna Strategia Rozwoju 42

Po wojnie trzynastoletniej na Pomorzu nastąpił rozwój gospodarki folwarcznej. Kolonizowano bezludne obszary, Dolinę Wisły zagospodarowywali koloniści sprowadzeni z Fryzji i północnych Niemiec, zwani Olendrami. W tym okresie nastąpił drugi napływ ludności tym razem z Mazowsza umacniając proces kształtowania się etnicznej społeczności kociewskiej. Do tego czasu, ludnością autochtoniczną dzisiejszego Kociewia byli Kaszubi. Trzykrotne najazdy szwedzkie na Pomorze w XVII-XVIII w. na trwałe upamiętniły się na rozpatrywanym obszarze Kociewia Tczewskiego. Jeszcze dzisiaj niektóre grodziska ludnośd nazywa szwedzkimi wałami", a bałagan, nieporządek wygląda jak po Szwedach". W latach potopu cały obszar zagarnęli Szwedzi, powodując upadek wsi i miast, który trwał jeszcze przez kilkadziesiąt lat po ich odejściu. W 1772 r. nastąpił I Rozbiór Polski. Kociewie Tczewskie wraz z Pomorzem znalazło się w zaborze pruskim. W styczniu 1807 r. walczące z Prusami wojska napoleooskie dotarły na Kociewie Tczewskie. Wprawdzie cały obszar został wyzwolony, ale w czerwcu 1807 r., na mocy traktatu w Tylży, przypadł Prusom. Kociewie pozostało w pruskiej niewoli aż do początku roku 1920. Administracyjnie wchodziło w skład tzw. rejencji gdaoskiej i kwidzyoskiej. W drugiej poł. XIX w. władze pruskie nasiliły proces germanizacji Pomorza, czemu mieszkaocy Kociewia Tczewskiego przeciwdziałali na różne sposoby. Ośrodkiem kultury stał się Pelplin. W 1824 r. do obiektów, po ostatecznie w 1823 r., zlikwidowanym zakonie Cystersów przeniesiono siedzibę Diecezji Chełmioskiej z Chełmży. Założono w Pelplinie w 1836 r. Collegium Marianum gimnazjum diecezjalne pierwszą szkołę średnią na Kociewiu, która wraz z Biblioteką Diecezjalną stała się ośrodkiem promieniowania polskiej nauki i kultury. Po wojnie francusko-pruskiej (1870-71) zaczął się na Kociewiu bardzo szybko rozwijad przemysł. Zbudowano wówczas także prawie całą istniejącą obecnie sied linii kolejowych. 28 czerwca 1919 r. na mocy Traktatu Wersalskiego Pomorze przyznane zostało Polsce. W styczniu 1920 r. na Kociewie wkroczyły wojska Frontu Pomorskiego, dowodzone przez gen. J. Hallera. Jeszcze w tym samym roku odbył się na Dolnym Powiślu, Warmii i Mazurach plebiscyt. W jego wyniku pięd wiosek (m.in. Janowo) położonych naprzeciwko Gniewu, po drugiej stronie Wisły, zostało przyłączonych do Polski. Stały się one z czasem znane jako Mała Polska. Lokalna Strategia Rozwoju 43

Kociewie Tczewskie stało się terenem granicznym: na północ od niego rozciągało się utworzone przez Ligę Narodów terytorium Wolnego Miasta Gdaoska. Administracyjnie weszło w skład Województwa Pomorskiego. 1 września 1939 r. ok. godz. 4:30 hitlerowcy wymordowali polskich kolejarzy w Szymankowie (na trasie Malbork Tczew), po czym podjęli nieudaną próbę opanowania mostów na Wiśle w Tczewie był to pierwszy akt zbrojny II wojny światowej. W październiku 1939 r. całe Pomorze Gdaoskie wraz z Kociewiem Tczewskim przyłączone zostało do Rzeszy, jako Okręg Gdaosk Prusy Zachodnie. W pierwszych latach po wojnie odbudowano zniszczone lub zdewastowane obiekty przemysłowe. Począwszy od 1948 r. zaczęły powstawad rolnicze spółdzielnie produkcyjne. Po transformacji ustrojowej w 1989 r. nastąpiło znaczne bezrobocie wśród mieszkaoców wsi. Zlikwidowano PGR-y i spółdzielnie produkcyjne, które były podstawą utrzymania dużej ilości rodzin wiejskich. W następnych latach nastąpił proces stabilizacji gospodarki. 3.3.1 DZIEDZICTWO KULTURY MATERIALNEJ Bogata przeszłośd regionu, przenikanie się różnych kultur, powoduje, że obszar Lokalnej Grupy Działania Wstęga Kociewia posiada bogate dziedzictwo kultury materialnej. Znajdują się tu ślady wczesnośredniowiecznych grodzisk, szereg zabytków sakralnych z pocysterską Bazyliką Katedralną w Pelplinie i sanktuariami w Gorzędzieju, Lubiszewie i Piasecznie na czele, aż po dawny średniowieczny zamek krzyżacki w Gniewie. Niemałą rolę w historii Kociewia Tczewskiego odegrali mennonici, którzy pozostawili po sobie systemy i urządzenia regulujące Wisłę, takie jak wały przeciwpowodziowe, urządzenia odwadniające, ale też fragmenty typowej zabudowy holenderskiej. Wśród najbardziej znaczących zabytków materialnych obszaru LGD warto wymienid: Gmina Tczew gotycki kościół pw. Św. Trójcy w Lubiszewie (z 1348 r.) Sanktuarium Maryjne; kościół pw. Macierzyostwa NMP z XIV w. w Miłobądzu; zabytkowy kościół w Turzu z amfiteatralnie usytuowana częścią dla wiernych. Lokalna Strategia Rozwoju 44

Gmina Subkowy gotycki kościół pw. Św. Wojciecha w Gorzędzieju z XIV w. z licznymi perłami malarstwa i rzeźby Sanktuarium Św. Wojciecha, pierwszego Patrona Polski; gotycki kościół parafialny pw. Św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Subkowach. Gmina Morzeszczyn kościół pw. Św. Jakuba w Dzierżążnie z XIV w. z wyposażeniem barokowym; XIX-wieczne założenie parkowo-pałacowe w Lipiej Górze. Gmina Pelplin Bazylika Katedralna w Pelplinie pw. Wniebowzięcia NMP (XIII-XIV w.) o bogatym wystroju z licznymi dziełami sztuki i rzemiosła artystycznego; kościół pw. Bożego Ciała w Pelplinie (XIV w.); Muzeum Diecezjalne założone przez biskupa Stanisława W. Okoniewskiego w 1928r. z wieloma cennymi starodrukami, w tym, z jedynym w Polsce egzemplarzem Biblii Gutenberga; kaplica Św. Barbary; zabytkowe wały przeciwpowodziowe w Małych Walichnowach i Międzyłężu; pozostałości pomennonockie częściowo zachowane urządzenia odwadniające oraz fragmenty typowej zabudowy w okolicach Małych Walichnów; przepompownie położone w Rybakach pochodzące z 1897 r. wraz z zespołem śluz wałowych. Gmina Gniew zamek pokrzyżacki w Gniewie z XIII/XIV w. na skraju skarpy nadwiślaoskiej, mieści się w nim Muzeum Archeologiczne, hotel, gastronomia oraz Centrum Kultury; Pałac Marysieoki w Gniewie, wzniesiony na podwórzu zamkowym w latach 1670-1674 przez Jana III Sobieskiego jako rezydencja dla małżonki obecnie hotel; kościół pw. Św. Mikołaja w Gniewie, wybudowany w latach XIII-XIV w. z wyposażeniem pochodzącym z różnych epok (XV-XIX w.); Lokalna Strategia Rozwoju 45

Sanktuarium Maryjne w Piasecznie, kościół pw. Narodzenia NMP (z 1348 r.), z cudowną figurą Madonny z Dzieciątkiem czczoną od roku 1380 oraz z kaplicą ze Studzienką ; kościół pw. Św. Apostołów Piotra i Pawła w Opaleniu z 1773 r. z wyposażeniem z XVIII w.; dwór z otoczeniem parkowym w Opaleniu i pozostałości mostu przez Wisłę, w 1927 r. przeniesionego do Torunia; Muzeum Tradycji Polskiego Ruchu Ludowego, chata kociewska i ekspozycja regionalna w Piasecznie. 3.3.2 TOŻSAMOŚD KULTUROWA Obszar objęty strategią w całości znajduje się w regionie etniczno-kulturowym Kociewie. Jak każdy region etniczny, również Kociewie nie ma ściśle określonych granic, a te którymi się posługujemy, zostały wytyczone przez dialektologów na podstawie badao gwary i jej wspólnych cech wśród posługującej się nią ludności, a także poczucia tożsamości regionalnej mieszkaoców. Najczęstszym podziałem regionu jest wydzielenie trzech subregionów: Kociewia Tczewskiego, Kociewia Starogardzkiego oraz Kociewia Świeckiego. Podział taki podyktowany jest kulturowym, geograficznym, historycznym a przede wszystkim administracyjnym ciążeniem ziem i miejscowości do trzech największych ośrodków miejskich: Tczewa, Starogardu Gdaoskiego oraz Świecia. Najbardziej znanym elementem związanym z kulturą regionu jest charakterystyczny tradycyjny strój kociewski. Świadectwem kultywowania dawnej kultury i tradycji regionu są też na obszarze Kociewia Tczewskiego twórcy ludowi. Znajdziemy tu szereg artystów zajmujących się wikliniarstwem, kowalstwem, rzeźbiarzy, poetów. Istotne znaczenie mają też regionalne tradycje i obrzędy. Najbardziej charakterystyczne to wielkanocny zwyczaj malowania jajek (kraszanki) i szmaguster (nazwa pochodząca od smagania brzozowymi gałązkami); tradycje Nocy Świętojaoskiej, na Zaduszki wspomina się lólków, czyli przodków. Wśród obrzędów na uwagę zasługują te związane ze ślubem i śmiercią. Lokalna Strategia Rozwoju 46

W tradycji kociewskiej zachowało się wiele regionalnych potraw. Mimo, iż kuchnia kociewska zbudowana jest kuchnią napływową, istnieje szereg potraw mogących bezsprzeczne nosid miano kociewskich. W 2006 roku na Listę Produktów Tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi wpisano dwa wyroby cukiernicze: fefernuski kociewskie oraz grochowianki kociewskie. Obok tradycji regionalnych, ważne znaczenie kulturowe i turystyczne ma historia Kociewia Tczewskiego. Najbardziej prestiżowe przedsięwzięcia sięgają do kultury cysterskiej, krzyżackiej, Polski szlacheckiej i czasów napoleooskich. W Pelplinie, dawnej siedzibie zakonu cystersów, w otoczeniu pocysterskiej Bazyliki Katedralnej, corocznie organizowany jest Jarmark Cysterski. W Gniewie, na terenie dawnego zamku krzyżackiego, cyklicznie organizuje się Międzynarodowy Pokaz Kucia Artystycznego, Turniej Rycerski o miecz króla Jana III Sobieskiego, a także jedną z największych w Polsce imprez odtwórstwa historycznego - widowisko historyczne Vivat Vasa!. Przez długie lata mieszkaocy Kociewia nie pielęgnowali tradycji regionalnych. Silny nacisk na regionalizm i zachowanie tożsamości zaobserwowad można w ciągu ostatnich piętnastu lat. Począwszy od 1995 r. cyklicznie co 5 lat organizowane są Kongresy Kociewskie, w placówkach edukacyjnych (przedszkola, szkoły podstawowe) prowadzi się lekcje regionalne, aktywnie działają organizacje kulturalne i zespoły regionalne. Należy podkreślid znaczny udział kół gospodyo wiejskich w tych działaniach, szczególnie związanych z promocją regionu, tradycyjnego stroju kociewskiego oraz rozpowszechnianiem tradycji kulinarnych. 3.4 OCENA SPOŁECZNO GOSPODARCZA OBSZARU 3.4.1 STRUKTURA LUDNOŚCI ZAMIESZKAŁEJ NA OBSZARZE LGD Obszar objęty Lokalną Strategią Rozwoju obejmuje trzy gminy wiejskie oraz dwie gminy miejsko-wiejskie, na których obszarze znajdują się dwa miasta. Całkowita ilośd ludności na obszarze LGD Wstęga Kociewia na dzieo 31 grudnia 2010 r. wynosi 53 953 osób zameldowanych na pobyt stały. Lokalna Strategia Rozwoju 47

Na obszarach wiejskich zamieszkuje 39 059 osób, zaś w miastach (Pelplin, Gniew) liczba ludności wynosi łącznie 14 894 osób. W związku z tym wskaźnik wiejskości obszaru realizacji strategii wynosi 72,4%. Tabela 6. Ludnośd obszaru LGD Wstęga Kociewia według stałego miejsca zameldowania. Obszar Mężczyźni Kobiety Ogółem Gmina Tczew 6 159 6 118 12 277 Gmina Subkowy 2 771 2 658 5 429 Gmina Morzeszczyn 1 942 1 927 3 869 miasto Pelplin 4 031 4 105 8 136 Gmina Pelplin obszar wiejski 4 236 4 316 8 552 razem 8 267 8 421 16 688 miasto Gniew 3 242 3 516 6 758 Gmina Gniew obszar wiejski 4 512 4 420 8 932 razem 7 754 7 936 15 690 obszary wiejskie 19 620 19 439 39 059 Obszar LGD obszary miejskie 7 273 7 621 14 894 razem 26 893 27 060 53 953 Obszar Mężczyźni Kobiety Ogółem Gmina Tczew 6 159 6 118 12 277 Gmina Subkowy 2 771 2 658 5 429 Gmina Morzeszczyn 1 942 1 927 3 869 miasto Pelplin 4 031 4 105 8 136 Gmina Pelplin obszar wiejski 4 236 4 316 8 552 razem 8 267 8 421 16 688 miasto Gniew 3 242 3 516 6 758 Gmina Gniew obszar wiejski 4 512 4 420 8 932 razem 7 754 7 936 15 690 obszary wiejskie 19 620 19 439 39 059 Obszar LGD obszary miejskie 7 273 7 621 14 894 razem 26 893 27 060 53 953 Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, stan na dzieo 31.12.2010 r. Lokalna Strategia Rozwoju 48

Średnia gęstośd zaludnienia na obszarze objętym Strategią wynosi 79,93 osób na km 2, w województwie pomorskim 121 osób na km 2. Mając na uwadze specyfikę obszarów wiejskich, gęstośd zaludnienia na tle mapy województwa pomorskiego, a szczególnie jego zachodnich powiatów, jest stosunkowo wysoka. Najwyższy wskaźnik gęstości zaludnienia ma gmina miejsko-wiejska Pelplin (ponad 118 osób/km 2 ), co wynika z faktu, iż na jej terenie znajduje się największe miasto obszaru LGD, najniższy zaś gmina wiejska Morzeszczyn (42,5 osób/km 2 ). Tabela 7. Struktura ludności wg ekonomicznych grup wiekowych na obszarze LGD Wstęga Kociewia - w opracowaniu uwzględniono ludnośd wg faktycznego miejsca zamieszkania. Ludnośd w wieku Obszar przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjny m Ogółe m liczba % liczba % liczba % Gmina Tczew 2 907 23,71% 7 993 65,19% 1 361 11,10% 12 261 Gmina Subkowy 1 350 25,06% 3 452 64,07% 586 10,88% 5 388 Gmina Morzeszczyn 975 25,60% 2 442 64,13% 391 10,27% 3 808 obszar wiejski 2 081 24,68% 5 464 64,81% 886 10,51% 8 431 Gmina Pelplin miasto Pelplin 1 576 19,12% 5 384 65,31% 1 284 15,57% 8 244 razem 3 657 21,93% 10 848 65,06% 2 170 13,01% 16 675 obszar wiejski 2 058 23,42% 5 610 63,84% 1 120 12,74% 8 788 Gmina Gniew miasto Gniew 1 298 19,35% 4 253 63,39% 1 158 17,26% 6 709 razem 3 356 21,66% 9 863 63,64% 2 278 14,70% 15 497 Obszar LGD obszary wiejskie obszary miejskie 9 371 24,49% 24 961 64,41% 4 344 11,10% 38 676 2 874 19,23% 9 637 64,35% 2 442 16,42% 14 953 razem 12 245 21,86% 34 598 64,38% 6 786 13,76% 53 629 Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, stan na dzieo 31.12.2010 r. Lokalna Strategia Rozwoju 49

Ogółem w tym kobiety publiczny prywatny Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo; rybactwo Przemysł i budownictwo rynkowe nierynkowe Lokalna Grupa Działania Wstęga Kociewia 3.4.2 POZIOM ZATRUDNIENIA I STOPA BEZROBOCIA /ODSETEK BEZROBOCIA 1 W strukturze sektorowej osób pracujących przewagę stanowią osoby pracujące w sektorze prywatnym (68,7% ogółu pracujących). Biorąc pod uwagę rodzaj działalności, zdecydowanie najwięcej osób było zatrudnionych w przemyśle i budownictwie (52,56%), następnie w usługach nierynkowych (25,12%) i rynkowych (18,1%). Najmniej osób znalazło zatrudnienie w rolnictwie i leśnictwie 4,2%. Tabela 8. Pracujący w 2009 roku (według faktycznego miejsca pracy; bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób oraz pracujących w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie). Ogółem Sektor Usługi Wyszczególnienie Gmina Tczew 2 836 957 430 2 406 41 2 073 344 339 Gmina Subkowy 402 194 167 235 45 102 70 142 Gmina Morzeszczyn 342 170 133 209 19 162 45 78 Gmina Pelplin Gmina Gniew Obszar LGD obszar wiejski 770 371 183 587 83 54 197 232 miasto Pelplin 1 552 825 497 1 055-628 288 409 razem 2 322 1 196 680 1 642 83 682 485 641 obszar wiejski 563 200 134 429 159 211 31 150 miasto Gniew 1 518 592 457 1 061-1 027 202 284 razem 2 081 792 591 1 490 159 1 238 233 434 obszary wiejskie obszary miejskie 4 531 1 892 1 047 3 866 347 3 088 687 941 3 070 1 417 954 2 116-1 655 490 693 razem 7 601 3 309 2 001 5 982 347 4 743 1 177 1 634 Źródło: Główny Urząd Statystyczny, stan na dzieo 31.12.2009 r. 1 Odsetek bezrobocia udział procentowy bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym Lokalna Strategia Rozwoju 50

W zatrudnieniu w przemyśle i budownictwie przodują gminy: Tczew oraz Gniew (szczególnie miasto Gniew). Jest to związane z faktem istnienia w tych miejscowościach dużych przedsiębiorstw. Ponadto na terenie Gminy Tczew zlokalizowana jest Specjalna Strefa Ekonomiczna. Wykres 1. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych na terenie LGD w koocu 2008 r. i w III kw. 2011 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie badao danych statystycznych PUP w Tczewie Analizując dane z kooca 2008 i III kw. 2011 r. r. wyraźnie widad nieznaczny wzrost ilości bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy. Stan bezrobotnych na dzieo 31 grudnia 2008 r. z terenów LGD wynosił 2 016 osób, z czego 64,04% (1 291 osób) stanowiły kobiety, zaś na 30 września 2011 r. roku ilośd osób zarejestrowanych jako bezrobotne wzrosła do 2 577osób, w tym 1 631 kobiet (63,29%). Dowodzi to stagnacji sytuacji kobiet na rynku pracy. Stopa bezrobocia we wrześniu 2011 r. w Polsce wyniosła 11,8%, w województwie pomorskim 11,7%, natomiast w powiecie tczewskim 13,0% (wg danych Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Gdaosku). Lokalna Strategia Rozwoju 51

Wykres 2. Bezrobotni zarejestrowani wg poziomu wykształcenia w powiecie tczewskim Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statycznego, stan na dzieo 31.12.2009 r. Największą grupę zarejestrowanych bezrobotnych stanowią osoby o niskich kwalifikacjach zawodowych osoby z wykształceniem zawodowym 34% ogółu zarejestrowanych. Podobną grupę stanowią bezrobotni z wykształceniem gimnazjalnym, podstawowym i podstawowym niepełnym. 32%, co razem daje prawie 70% zarejestrowanych. Najmniej bezrobotnych posiada wykształcenie wyższe na koniec 2009 r. było to 324 osoby, co stanowi 6% zarejestrowanych. 3.4.3 GOSPODARKA OBSZARU Obszar LGD Wstęga Kociewia jest obszarem typowo rolniczym, czemu sprzyjają bardzo dobre warunki glebowo-klimatyczne, umożliwiające uprawę wszystkich krajowych roślin. Istotne znaczenie ma tez przemysł na terenie Gminy Tczew funkcjonuje Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna, duże zakłady przemysłowe istnieją też w gminie Gniew oraz gminie Pelplin. Specyficzną rolę spełnia Gmina Tczew, która otacza ponad 60-cio tysięczne miasto Tczew, dostarczając usługi dla mieszkaoców miasta (58% podmiotów gospodarczych z powiatu tczewskiego działa na terenie miasta Tczew). Na terenie Gminy Gniew aktywnie rozwija się turystyka. Jest to związane m.in. z zamkiem pokrzyżackim i licznymi masowymi imprezami odtwórstwa historycznego, ale także z Lokalna Strategia Rozwoju 52

przetwórstwo przemysłowe budownictwo handel i naprawy hotele i restauracje transport, gospodarka magazynowa i łacznosc pośrednictwo finansowe obsługa nieruchomości i firm Lokalna Grupa Działania Wstęga Kociewia ciekawym ukształtowaniem terenu, przepływającą rzeką Wierzycą oraz kompleksami leśnymi. Największa liczba osób prowadzących działalnośd gospodarczą w branży hotele i restauracje znajduje się w gminie gminy Pelplin - 99 z łącznej liczby 320 tego typu działalności na obszarze LGD, co stanowi 31%.74% osób zajmujących się działalnością gospodarczą w opisywanej branży pochodzi z obszarów z obszarów wiejskich LGD. Tendencje te widad w rodzaju działalności wśród osób prowadzących działalnośd gospodarczą. Tabela 9. Osoby prowadzące działalnośd gospodarczą na obszarze LGD Wstęga Kociewia w 2009 r. (bez osób prowadzących indywidualne gospodarstwa rolne). w tym Wyszczególnienie Ogółem Gmina Tczew 886 103 175 286 95 28 21 6 Gmina Subkowy 312 42 80 77 35 1 9 0 Gmina Morzeszczyn 151 41 33 39 10 2 6 0 obszar wiejski 386 59 114 88 51 11 8 0 Gmina Pelplin miasto Pelplin 563 93 127 188 48 6 11 1 razem 949 152 241 276 99 17 19 1 obszar wiejski 498 75 110 148 47 21 15 1 Gmina Gniew miasto Gniew 450 40 72 175 34 12 18 2 razem 948 115 182 323 81 33 33 3 obszary wiejskie 2 233 320 512 638 238 63 59 7 Obszar LGD obszary miejskie 1 013 133 199 363 82 18 29 3 razem 3 246 453 711 1 001 320 81 88 10 Źródło: Główny Urząd Statystyczny, stan na dzieo 31.12.2009 r. Wśród podmiotów gospodarki narodowej (przez podmioty gospodarki narodowej rozumie się jednostki prawne, tj.: osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne prowadzące działalnośd gospodarczą) znaczący udział mają podmioty sektora prywatnego 96,12% (w ilości 4 308). Podmioty sektora publicznego stanowią 3,88% (167). Lokalna Strategia Rozwoju 53

W sektorze prywatnym dominują osoby fizyczne prowadzące działalnośd gospodarczą. Na obszarze LGD stanowią 81,70% ogółu. Procent spółek prawa handlowego wynosi 4,67%, z których 18% to spółki z udziałem kapitału zagranicznego. Sektor pozarządowy (a więc fundacje, stowarzyszenia oraz organizacje społeczne zarejestrowane w rejestrze REGON) stanowi 3% podmiotów sektora prywatnego (źródło: dane Banku Danych Lokalnych GUS za 2010 rok). Wykres 3. Podmioty gospodarki narodowej sektora prywatnego na obszarze LGD. Źródło: Główny Urząd Statystyczny, stan na dzieo 31.12.2010 r. Firmy kluczowe dla rozwoju regionu: Gemalto Sp. z o.o. największa co do wielkości nakładów inwestycyjnych międzynarodowa firma produkująca karty elektroniczne (Gm. Tczew); Press-Glas" SA firma będąca największym polskim producentem całej gamy szkła budowlanego, zespolonego (Gm. Tczew); Rationel Polska" Sp. z o.o. produkcja drewnianej stolarki okiennej i drzwiowej (Gm. Tczew); Vetrex" przedsiębiorstwo produkujące okna plastikowe (Gm. Tczew) Velfac Polska Sp. z o.o. (gm. Tczew); Firma transportowa Latocha (Gm. Subkowy); Zakład Masarski Rąbała (Gm. Pelplin); Lokalna Strategia Rozwoju 54