PRZYRODA Wymagania edukacyjne - klasa V Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca) Wymagania podstawowe (ocena dostateczna) Wymagania rozszerzające (ocena dobra) Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra) Wymagania wykraczające (ocena celująca) Dział 1. Polska moja ojczyzna wymienia państwa wymienia stolice państw podaje nazwy województw podaje nazwy władz wskazuje w najbliŝszej graniczące z Polską; podaje graniczących z Polską; sąsiadujących wojewódzkich, powiatowych okolicy ślady działania sił nazwy: województwa, odczytuje informacje z województwem, i gminnych; porównuje wewnętrznych powiatu i gminy, w których z mapy administracyjnej w którym mieszka; wymienia budowę skał litych, i zewnętrznych mieszka; rozpoznaje Polski; przyporządkowuje elementy krajobrazu zwięzłych i luźnych; pospolite drzewa iglaste poznanym rodzajom skał polodowcowego; na mapie przyporządkowuje typ lasu i liściaste, a 2 spośród nich podane nazwy skał; konturowej Polski zaznacza rodzajowi gleby; wyjaśnia podpisuje nazwami wyjaśnia, od czego zaleŝy pasy rzeźby terenu; zaleŝność ilości jezior gatunkowymi; rozpoznaje Ŝyzność gleby; wymienia typy gleb od czasu zlodowacenia; i podpisuje przyporządkowuje poznanym występujących w Polsce; przyporządkowuje
na mapie konturowej typom lasów podaje przyczyny wymienione przez lub na rysunku po 2 charakterystyczne dla zmniejszania się powierzchni nauczyciela organizmy schematycznym rzekę nich rośliny; podaje nazwy lasów w Polsce; podaje po poszczególnym królestwom; główną, dopływy królestw, na które 1 przykładzie: jeziora wymienia formy ochrony i jeziora; wymienia podzielono organizmy; górskiego, jeziora przyrody w Polsce 2 róŝnice między komórką wyjaśnia znaczenie pojęć: przybrzeŝnego, sztucznego roślinną a komórką rzeka główna, dopływ ; zbiornika wodnego; omawia zwierzęcą; omawia sposób wymienia czynniki rolę, jaką pełnią poznane zachowania się niezbędne do procesu struktury komórkowe; na obszarach chronionych fotosyntezy; wymienia formy wyjaśnia, na czym polega ochrony przyrody w Polsce ochrona całkowita, a na czym ochrona częściowa Dział 2. Morze Bałtyckie słonowodne środowisko Ŝycia na podstawie rysunków wyjaśnia, dlaczego wymienia przystosowania wyjaśnia, dlaczego Morze ocenia stan czystości Morza schematycznych nazywa w strefie przybrzeŝnej morza glonów do Ŝycia w morzu; Bałtyckie jest bardzo słabo Bałtyckiego; podaje glony wielokomórkowe; występuje najwięcej charakteryzuje działalność zasolone; wyjaśnia przykłady wykorzystania na mapie konturowej Polski organizmów; nazywa części fal na wybrzeŝu wysokim przyczyny piętrowego przez człowieka glonów zaznacza: mierzeję, zatokę, ciała glonów i wybrzeŝu niskim; wymienia rozmieszczenia glonów morskich jezioro przybrzeŝne; podaje wielokomórkowych; główne cechy krajobrazu w morzu; podaje przykłady 2 cechy pogody nadmorskiej; wymienia cechy pobrzeŝy niszczącej i budującej wskazuje na mapie Polski charakterystyczne wybrzeŝa działalności morza; rysuje
parki narodowe: Woliński i Słowiński; wymienia główne miasta pobrzeŝy niskiego i wybrzeŝa wysokiego; wymienia główne zajęcia mieszkańców pobrzeŝy. kierunek bryzy w dzień i w nocy Dział 3. Jeziora słodkowodne środowisko Ŝycia wymienia czynniki rysuje schematycznie glony: wskazuje na przykładach wyjaśnia związek podaje przykłady wpływu niezbędne do Ŝycia roślinom jednokomórkowy przystosowania roślin występowania organizmów zanieczyszczeń wodnym; rozpoznaje na i kolonijny; omawia do Ŝycia w strefie wodnych na organizmy Ŝyjące rysunku glony znaczenie glonów; wymienia przybrzeŝnej jeziora z przenikaniem światła w wodzie jednokomórkowe, kolonijne cechy przystosowujące i w strefie otwartej toni i temperaturą wody; i wielokomórkowe; rośliny do Ŝycia w wodzie; wodnej; wymienia rośliny wskazuje dowody działania wymienia nazwy 3 roślin wymienia strefy Ŝycia strefy przybrzeŝnej i strefy lądolodu na Pojezierzu strefy przybrzeŝnej; w jeziorze; podaje otwartej toni wodnej; Suwalskim odczytuje z mapy po 2 przykłady roślin wymienia osobliwości po 2 nazwy jezior występujących w strefie Puszczy Augustowskiej na Pojezierzu Mazurskim przybrzeŝnej i w strefie i Pojezierzu Suwalskim otwartej toni wodnej; omawia zaleŝność temperatury wody w jeziorze od pory roku Dział 4. Ląd jako środowisko Ŝycia
rozpoznaje na rysunkach: podpisuje części ciała mchu wyjaśnia znaczenie nazw: wyjaśnia, dlaczego mchy na podstawie analizy mech, paproć, skrzyp, i paproci; wskazuje miejsca rośliny zarodnikowe, nazywa się roślinami budowy mchów uzasadnia widłak, roślinę nasienną, występowania zarodników rośliny nagonasienne pionierskimi; wskazuje stwierdzenie, Ŝe są one grzyb, porost; podpisuje mchów, paproci i skrzypów; i rośliny okrytonasienne ; 3 róŝnice między roślinami najprostszymi roślinami części rośliny nasiennej; podaje po 2 przykłady omawia rolę poszczególnych zarodnikowymi a roślinami lądowymi; podaje przykłady wymienia funkcje korzeni znaczenia w przyrodzie: części kwiatu; odróŝnia nasiennymi; podaje przekształceń korzeni, liści, i łodygi; podaje przykłady mchów, roślin kwiat od kwiatostanu; przykłady przekształceń pędów owoców suchych nagonasiennych wskazuje przystosowania łodygi; omawia budowę i mięsistych; na rysunku i roślin okrytonasiennych; owoców do róŝnych owocu; wymienia etapy wskazuje części grzyba rozpoznaje typy systemów sposobów rozsiewania; rozwoju rośliny i podaje ich nazwy; korzeniowych roślin podaje po 2 przykłady okrytonasiennej; wyjaśnia rozpoznaje 3 gatunki nasiennych; wymienia pozytywnej i negatywnej roli znaczenie pojęć: organizmy grzybów jadalnych funkcje liścia; określa grzybów w przyrodzie symbiotyczne warunki niezbędne i w Ŝyciu człowieka; nazywa i wskaźniki czystości do kiełkowania nasion; kształty plechy porostów powietrza ; wymienia podaje róŝnicę między objawy, które mogą grzybami a roślinami świadczyć o zatruciu grzybami; omawia budowę porostu Dział 5. Krajobrazy Nizin Środkowopolskich
wskazuje na mapie wskazuje i podpisuje na wymienia cechy krajobrazu omawia rolę lądolodu wymienia 2 osobliwości konturowej Polski pas nizin; mapie konturowej Polski: nizin; charakteryzuje w kształtowaniu krajobrazu przyrodnicze odczytuje z mapy Polski Nizinę Śląską, Nizinę poszczególne niziny nizin; na przykładzie Białowieskiego Parku nazwy głównych miast Mazowiecką, Nizinę w Polsce, uwzględniając Puszczy Białowieskiej Narodowego połoŝonych Podlaską i Polesie Lubelskie; warunki rozwoju rolnictwa podaje przykłady na Nizinie Śląskiej, Nizinie nazywa parki narodowe na wzajemnych oddziaływań Mazowieckiej Nizinie Mazowieckiej, między organizmami i Nizinie Podlaskiej Nizinie Podlaskiej i Polesiu Lubelskim; wymienia cechy klimatu nizin Dział 6. Krajobrazy wyŝyn odczytuje z mapy Polski podaje 2 przykłady bogactw wymienia cechy opisuje krajobraz krasowy; proponuje 3 rodzaje działań, nazwy głównych miast mineralnych występujących charakterystyczne wyjaśnia, w jaki sposób które mogą się przyczynić WyŜyny Śląskiej na WyŜynie Śląskiej; podaje krajobrazów wyŝyn: Śląskiej, powstają wąwozy; do poprawy stanu i WyŜyny Lubelskiej; 2 przykłady roślin Krakowsko-Częstochowskiej na podstawie opisu środowiska na WyŜynie na mapie konturowej Polski sucholubnych występujących i Lubelskiej; wymienia identyfikuje parki narodowe Śląskiej zaznacza połoŝenie pasa na WyŜynie Krakowsko- przystosowania suchorośli na wyŝynach wyŝyn; podaje nazwy wyŝyn -Częstochowskiej, wymienia do warunków Ŝycia polskich 2 przykłady roślin uprawianych na WyŜynie Lubelskiej
Dział 7. Krajobrazy gór na mapie konturowej Polski wyjaśnia znaczenie pojęcia podaje cechy wskazuje przyczyny na mapie konturowej Polski wskazuje Góry kotlina ; wymienia charakterystyczne krajobrazu wymierania jodeł zaznacza połoŝenie Świętokrzyskie, Sudety charakterystyczne cechy Tatr Wysokich i Tatr w Górach Świętokrzyskich 3 górskich parków i Tatry; odczytuje z mapy krajobrazu wysokogórskiego; Zachodnich; oblicza i lasów w Sudetach; wyjaśnia narodowych: ogólnogeograficznej rozpoznaje na ilustracji limbę temperaturę powietrza znaczenie pojęć: gołoborza Świętokrzyskiego, wysokość najwyŝszych i kosodrzewinę na szczycie, mając podaną turnie, granie, Ŝleby, Karkonoskiego szczytów Gór temperaturę u podnóŝa gór; stoŝki piargowe, wiatr i Tatrzańskiego; Świętokrzyskich, Sudetów charakteryzuje piętra halny ( halny ); opisuje podaje po 2 przykłady i Tatr; podaje nazwy pięter roślinne w Tatrach przystosowania roślin do osobliwości przyrodniczych roślinnych w Tatrach; Ŝycia w klimacie górskim parków narodowych: wymienia 2 cechy pogody Świętokrzyskiego, w Tatrach Karkonoskiego i Tatrzańskiego Dział 8. Budowa i właściwości materii wyjaśnia, dlaczego wskazuje w Ŝyciu wyjaśnia znaczenie pojęć: podaje 2 przykłady podaje przykłady sytuacji nie spadamy z Ziemi, mimo codziennym bieguny jednoimienne zastosowania maszyn potwierdzających istnienie Ŝe ma ona kształt kuli; po 1 przykładzie działania i bieguny róŝnoimienne ; prostych we współczesnych napięcia powierzchniowego;
wymienia nazwy sił: tarcia, sił spręŝystości, rysuje schematycznie urządzeniach technicznych; podaje inne niŝ wymienione 3 przedmiotów sił oddziaływania dźwignię dwustronną wyjaśnia związek w podręczniku przykłady przyciąganych przez magnes; elektrostatycznego; podaje i dźwignię jednostronną; właściwości ciał stałych, wykorzystania zjawiska podaje po 1 przykładzie 2 przykłady urządzeń, porównuje właściwości cieczy i gazów rozszerzalności zastosowania: dźwigni w których budowie tej samej substancji z odległościami między temperaturowej ciał dwustronnej, dźwigni wykorzystano zasadę w róŝnych stanach skupienia; cząsteczkami; porównuje jednostronnej, bloku, równi działania dźwigni; określa nazywa siły, dzięki którym przewodnictwo cieplne ciał pochyłej i kołowrotu; rysuje właściwości mechaniczne kropla deszczu ma kształt stałych, cieczy i gazów modele atomów i cząsteczek; 2 ciał stałych; rysuje zbliŝony do kuli; wyjaśnia, określa podstawowe (kształt, schematycznie ułoŝenie dlaczego przedmioty objętość) właściwości ciał cząsteczek w ciałach stałych, zanurzone w wodzie stałych, cieczy i gazów; cieczach i gazach są mokre; porównuje podaje po 1 przykładzie parowanie z wrzeniem występowania zjawiska rozszerzalności temperaturowej ciał stałych i cieczy Dział 9. Przemiany chemiczne wokół nas
podaje po 2 przykłady dzieli wymienione substancje wyjaśnia, dlaczego rysuje modele podanych omawia znaczenie pierwiastków chemicznych na metale i niemetale; pierwiastki chemiczne przez nauczyciela 3 wybranych metali i związków chemicznych; wyjaśnia, dlaczego gleba jest nazywamy substancjami pierwiastków chemicznych i 3 wybranych niemetali wymienia właściwości mieszaniną niejednorodną; prostymi, a związki i związków chemicznych; w prawidłowym i zastosowanie odczytuje z wykresu skład chemiczne substancjami podaje przykłady funkcjonowaniu organizmu 3 wybranych metali; powietrza; podaje przykłady złoŝonymi; wymienia zastosowania stopów metali; człowieka odróŝnia mieszaninę występowania i znaczenia sposoby rozdzielania wyjaśnia, na czym polega jednorodną od mieszaniny roztworów wodnych mieszanin jednorodnych; utlenianie w komórkach niejednorodnej; omawia w przyrodzie; wymienia wymienia składniki roztworu 2 sposoby rozdzielania cechy spalania (rozpuszczalnik i substancję mieszanin niejednorodnych; rozpuszczoną); wskazuje wymienia czynniki przykłady pozytywnej przyspieszające proces i negatywnej roli wody jako rozpuszczania się substancji rozpuszczalnika; wymienia stałej w wodzie; wymienia róŝnice między utlenianiem 2 sposoby zapobiegania a spalaniem korozji Dział 10. Ochrona przyrody
podaje 3 przykłady działań wymienia po 2 źródła wyjaśnia, jak powstaje smog; wyjaśnia, jak powstają wskazuje na mapie człowieka niekorzystnych zanieczyszczeń powietrza, podaje przykłady kwaśne opady; podaje konturowej najbardziej dla środowiska; podaje gleby i wody; uzasadnia samooczyszczania się przykłady odpadów zanieczyszczone miejsca 2 przykłady działań celowość segregacji przyrody; wyjaśnia szczególnie groźnych dla w Polsce globalnych słuŝących odpadów znaczenie pojęcia środowiska ochronie środowiska; podaje utylizacja ; podaje 3 przykłady działań przykłady surowców indywidualnych słuŝących wtórnych ochronie środowiska