VI KONFERENCJA DNI PRZEMYSŁU 2014 NOWOCZESNY PRZEMYSŁ SILNA ARMIA

VI KONFERENCJA DNI PRZEMYSŁU 2014 NOWOCZESNY PRZEMYSŁ SILNA ARMIA

MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ DEPARTAMENT POLITYKI ZBROJENIOWEJ VI KONFERENCJA DNI PRZEMYSŁU 2014 NOWOCZESNY PRZEMYSŁ SILNA ARMIA 8 kwietnia 2014 roku MATERIAŁY POKONFERENCYJNE Warszawa, maj 2014 r.

Redakcja naukowa dr Paulina Zamelek Departament Polityki Zbrojeniowej MON al. Niepodległości 218 00-911 Warszawa www.dpz.wp.mil.pl Korekta Hanna Bajan-Jaskółowska Redakcja techniczna i skład Lilianna Zawadzka Projekt okładki Lilianna Zawadzka Copyright by Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2014 ISBN 978-83-63755-43-0 Wydanie I, Warszawa 2014 Wydawca i druk: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej 00-909 Warszawa www.wceo.com.pl 4

Spis treści Wstęp...7 Czesław Mroczek sekretarz stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej Otwarcie konferencji Nowoczesny przemysł silna armia... 11 gen. dyw. dr Anatol Wojtan Główne kierunki rozwoju Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w latach 2014 2022...15 gen. broni pil. Lech Majewski Rola, miejsce i zadania Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych w nowym Systemie Kierowania i Dowodzenia Siłami Zbrojnymi RP...27 gen. bryg. Włodzimierz Nowak Polityka zbrojeniowa MON...37 dr Bogusław Winid Rola MSZ we wspieraniu oferty i współpracy międzynarodowej przedsiębiorstw polskiego sektora obronnego...45 dr Agnieszka Woś Kierunki przekształceń strukturalnych spółek sektora obronnego z bezpośrednim i pośrednim udziałem Skarbu Państwa...49 dr hab. Hubert Królikowski Proeksportowe działania wspierające narodowy przemysł obronny...56 Sławomir Kułakowski Strategia promocji eksportu wyrobów polskiego przemysłu obronnego...61 Leszek Grabarczyk Oferta NCBR dla firm i podmiotów naukowych sektora obronnego...63 dr inż. Stanisław Walicki Strategia działań resortu obrony narodowej w obszarze badań naukowych i technologii obronnych...66 Agata Miętek Możliwości finansowania projektów badawczo-rozwojowych w przemyśle w perspektywie 2014 2020...69 5

dr Sławomir Tokarski Konkluzje grudniowej Rady Europejskiej dotyczące przemysłu obronnego co dalej?...75 Inge Ceuppens Eda: programmes and dual use research after the EU Council....78 Philip Chulick How to do Business with the NCI Agency. Future Business Opportunities..85 płk Stanisław Sobala Wkład resortu obrony narodowej w krajowy plan rozwoju sektora kosmicznego...94 Marcin Szaładziński Dobre praktyki w zakresie zwalczania przekupstwa zagranicznych funkcjonariuszy rekomendacje OECD dla przedsiębiorców...100 Biogramy prelegentów...108 6

Wstęp 8 kwietnia 2014 roku w Centrum Konferencyjnym Wojska Polskiego odbyła się, organizowana przez Departament Polityki Zbrojeniowej MON, VI Konferencja Dni Przemysłu 2014 pod hasłem Nowoczesny przemysł silna armia, która stanowiła kontynuację wymiany informacji i poglądów pomiędzy wojskiem a przemysłem na temat oczekiwań i możliwości zaspokojenia potrzeb Sił Zbrojnych RP. Gospodarzem Konferencji był Sekretarz Stanu w MON, Pan Czesław Mroczek. Głównym celem konferencji było omówienie przyjętych w latach 2014 2022 priorytetów w odniesieniu do: restrukturyzacji SZ RP zmiany wdrażane od 2014 roku; kierunków przekształceń strukturalnych sektora obronnego; rynków eksportowych dla sprzętu wojskowego produkcji polskiej; współpracy międzynarodowej przedsiębiorców sektora obronnego; finansowych mechanizmów wsparcia eksportu przedsiębiorców sektora obronnego; wdrażania programów badawczych w obszarze bezpieczeństwa i obronności; perspektywy Europejskiej Agencji Obrony w zakresie współpracy przemysłowej; rozwoju technologii podwójnego zastosowania w kontekście konkluzji Rady Europejskiej. Podczas konferencji przedstawiono 16 wystąpień, które dotyczyły, m.in.: przyjętych w latach 2014 2022 głównych kierunków rozwoju Sił Zbrojnych RP, podejmowanych przedsięwzięć i propozycji dla podmiotów naukowo-przemysłowych w obszarze badań naukowych i technologii obronnych, zasad ich finansowania, a także kierunków przekształceń oraz wspierania i rozwoju polskiego przemysłu obronnego, udzielanego mu wsparcia w przedsięwzięciach promocyjnych. Ponadto przedstawiono konkluzje Rady Europejskiej dotyczące europejskiego przemysłu obronnego i programów międzynarodowych realizowanych w ramach Europejskiej Agencji Obrony (EDA) oraz Agencji NATO ds. Łączności i Informatyki (NCIA). 7

Ze względu na międzynarodowy charakter przedstawianej tematyki, dwa referaty zostały wygłoszone i zawarte w niniejszej publikacji w oryginale, w języku angielskim. Co ze względu na specyfikę terminów stosowanych przez EDA i NCIA powinno lepiej przygotować Czytelników do bezpośredniej współpracy z tymi agencjami. Łącznie w konferencji uczestniczyły 523 osoby. Udział wzięli przedstawiciele Sejmu i Senatu RP, Biura Bezpieczeństwa Narodowego, Ministerstwa Gospodarki, Ministerstwa Skarbu, Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju, Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Ministerstwa Obrony Narodowej, Sztabu Generalnego WP oraz Sił Zbrojnych RP. Poza licznie zgromadzonymi reprezentantami polskiego przemysłu zbrojeniowego (ok. 180 firm), w konferencji uczestniczyli przedstawiciele wyższych uczelni, ośrodków naukowych i stowarzyszeń. Obecni byli także przedstawiciele Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, Polskiej Izby Producentów na Rzecz Obronności Kraju, a także Dyrekcji Generalnej ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu w Komisji Europejskiej, Europejskiej Agencji Obrony, jak również Agencji NATO ds. Łączności i Informatyki. Oprawę konferencji stanowiły liczne ekspozycje oraz stoiska reklamowe sprzętu wojskowego rozstawione przez firmy w kuluarach Centrum Konferencyjnego WP (ok. 60 ekspozycji i stoisk). Wartością dodaną przeprowadzonej konferencji była konstruktywna dyskusja przeprowadzona między uczestnikami konferencji a uczestnikami paneli, w której głos zabierali przedstawiciele przemysłowego i naukowo-badawczego sektora obronnego, prasy i mediów oraz uczelni wojskowych. Po zakończeniu konferencji przeprowadzono badanie ankietowe wśród uczestników, z którego wynika, że przedsięwzięcie to zostało ocenione pozytywne. Zgodnie z wynikami ankiet 85% opiniujących dobrze a 15% bardzo dobrze oceniło poziom merytoryczny konferencji. Ponadto 60% ankietowanych stwierdziło, że udział w konferencji spełnił ich oczekiwania na poziomie dobrym, a 35% na poziomie bardzo dobrym. Możliwości poprawy funkcjonowania własnej instytucji na rynku obronnym poprzez udział w konferencji upatrywało 60% ankietowanych. W odniesieniu do aspektów organizacyjnych ocenę bardzo pozytywną wyraziło 90% ankietowanych. Wybór liczby prelegentów konferencji dobrze oceniło 75% ankietowanych. Natomiast 85% dobrze oceniło poziom wystąpień prelegentów i wartość merytoryczną prezentacji. W odniesieniu do formuły przedsięwzięcia, 60% ankietowanych uznało interaktywność dyskusji w trakcie konferencji jako dobrą. Również zastosowanie ekspozycji przemysłowych podczas konferencji spotkało się z aprobatą 70% ankietowanych. Doświadczenia zdobyte podczas realizacji konferencji oraz zgłoszone uwagi będą brane pod uwagę podczas następnej edycji konferencji. 8

Udostępniając szerokiemu gronu Czytelników materiały pokonferencyjne z Dni Przemysłu 2014 realizowanych pod hasłem Nowoczesny przemysł silna armia, mamy nadzieję na bardziej szczegółowe przybliżenie omawianej problematyki współpracy wojska i przemysłu obronnego, jak również wyrażamy gotowość do dalszej wymiany informacji i poglądów na temat oczekiwań i możliwości zaspokojenia potrzeb Sił Zbrojnych RP w kontekście dokonywanych przeobrażeń polskiego przemysłowego sektora obronnego i przygotowań do kolejnej edycji konferencji Dni Przemysłu. Organizatorzy pragną serdecznie podziękować uczestnikom konferencji oraz osobom, które pomogły w jej zorganizowaniu i przeprowadzeniu. dr Paulina Zamelek 9

10 wystąpienia prelegentów

Czesław Mroczek sekretarz stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej Otwarcie konferencji Nowoczesny przemysł silna armia Szanowni Państwo, serdecznie witam na tegorocznej konferencji Dni Przemysłu pod nazwą Nowoczesny przemysł silna armia. Jestem zaszczycony, że tak licznie przybyli Państwo na moje zaproszenie, doceniając tym samym rolę i rangę konferencji oraz jej znaczenie dla przemysłu i Ministerstwa Obrony Narodowej. Nadrzędnym celem konferencji, organizowanej przez pion Sekretarza Stanu Ministerstwa Obrony Narodowej, którym przypadło mi obecnie kierować, jest doskonalenie relacji pomiędzy polskim przemysłem obronnym i jego zapleczem badawczo naukowym a siłami zbrojnymi, jak również identyfikacja pożądanych obszarów współpracy i nawiązanie takich form współpracy, które będą stymulowały przemysł obronny oraz ośrodki naukowe do rozwijania technologii i wyrobów będących w zainteresowaniu Sił Zbrojnych RP. Tematyka tegorocznej edycji konferencji Nowoczesny przemysł silna armia stanowi odzwierciedlenie uwarunkowań związanych z sytuacją ekonomiczną państwa, zaangażowaniem sił zbrojnych w działania stabilizujące poza granicami kraju, jak również transponuje wizję rozwoju Sił Zbrojnych RP w kontekście zapewnienia zdolności bojowych odpowiadających wymogom czasu i adekwatnych do charakteru zagrożeń na oczekiwane, wręcz pożądane, działania ze strony przemysłu, zapewniające stabilny rozwój przemysłu, wzrost jego potencjału, jak i poziom konkurencyjności, z pożytkiem zarówno dla niego, jak i dla Sił Zbrojnych RP. Biorąc pod uwagę potrzeby Sił Zbrojnych RP, należy stwierdzić, że ich modernizacja to trudne zadanie. Wymaga zaangażowania dużych środków finansowych i odpowiedniej projekcji czasowej. Ministerstwo Obrony Narodowej zdaje sobie sprawę, że kluczem do sukcesu jest właściwe określenie priorytetów i ich konsekwentna realizacja. 11

Głównymi filarami modernizacji technicznej armii są ustanowione w resorcie obrony narodowej programy operacyjne i wynikające z nich programy uzbrojenia oraz inne zadania nieobjęte programami operacyjnymi, lecz mające istotne znaczenie dla poszczególnych systemów funkcjonalnych i zabezpieczenia funkcjonowania wojsk. Ministerstwo Obrony Narodowej kładzie duży nacisk, aby realizatorem tych programów był przemysł polski, a jeśli jest to niemożliwe, stara się zapewnić maksymalny stopień polonizacji wyrobów. Jest rzeczą bezsporną, że w priorytetowych obszarach obronności, państwo powinno uzyskać optymalny poziom suwerenności technologicznej i niezależności przemysłowej, stąd MON wykorzystuje wszelkie dostępne narzędzia prawne w celu lokowania zamówień w polskim przemyśle obronnym. Siły Zbrojne RP oczekują, że oferowane w ramach realizowanych programów systemy uzbrojenia będą wykorzystywały najnowsze, dostępne technologie i spełniały zakładane wymagania taktyczno-techniczne. Sprzęt powinien także odpowiadać wymaganiom interoperacyjności w aspekcie współdziałania z sojusznikami. Rozwiązania konstrukcyjne i poziom zaawansowania technologicznego powinien gwarantować możliwość jego bezawaryjnej eksploatacji przez okres kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu lat. Otwarta, modułowa i elastyczna konstrukcja systemów, zapewniająca unifikację i stwarzająca możliwość stałego unowocześniania sprzętu zgodnie z pojawiającymi się potrzebami, jest kolejnym znaczącym wyzwaniem dla konstruktorów. Z punktu widzenia armii, pozyskiwanie sprzętu wojskowego w formie programów tworzy przydatny instrument dla bardziej efektywnego, racjonalnego wieloletniego planowania modernizacji technicznej, natomiast przedsiębiorstwom uwidacznia charakter przyszłych potrzeb armii, ich wielkość oraz wymiar czasowy realizacji poszczególnych przedsięwzięć. Dla stworzenia właściwych relacji przemysł siły zbrojne, w resorcie obrony narodowej zostały wprowadzone usprawnienia organizacyjne i proceduralne mające na celu sprostanie wyzwaniom modernizacji technicznej w horyzoncie czasowym 2014 2022. Trwają prace związane z przeglądem planu modernizacji technicznej. Przegląd ma zapewnić efektywne wsparcie programów operacyjnych, skuteczną realizację programów uzbrojenia istotnych dla rozwoju i utrzymania pożądanych zdolności obronnych Sił Zbrojnych RP. Wprowadzono regulacje, które zapewnią racjonalne wykorzystanie przepisów dyrektywy obronnej traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (art. 346 TFUE). Kwalifikowanie zadań odbywać się będzie już na początkowym etapie planowania rzeczowego, a nie jak to miało miejsce w fazie bezpośrednio poprzedzającej wszczęcie procedury udzielenia zamówienia. Takie podejście skupi wysiłek 12

zaangażowanych instytucji na istotnych zamówieniach, co zdecydowanie przyspieszy stopień oceny i w konsekwencji znacząco poprawi efektywność systemu zaopatrywania Sił Zbrojnych RP. Wdrożono rozwiązania umożliwiające zwiększenie zaangażowania podmiotów przemysłowego potencjału obronnego w realizację projektów rozwojowych, które nadzorowane będą przez resort obrony narodowej. Innowacyjnością wdrożonych rozwiązań jest możliwość nadzorowania przez resort ON projektów z obszarów obronności i bezpieczeństwa państwa, finansowanych ze środków własnych przedsiębiorcy, m.in. przeznaczonych na rozwój firmy. Praktycznym warunkiem do spełnienia przez przedsiębiorcę jest wymóg, że projekt rozwojowy wynika z potrzeb Sił Zbrojnych RP. Jednocześnie resort ON znacząco wzmocnił współpracę z NCBR w celu doprowadzenia do sytuacji, w której projekty realizowane z budżetu NCBR na rzecz Sił Zbrojnych RP będą zapewniały adekwatny do wymogów czasowych poziom gotowości technologicznej wyrobów, w stopniu umożliwiającym przejście do fazy produkcyjnej i płynnego wprowadzenia na wyposażenie Sił Zbrojnych RP. Podkreślam, że niezależnie od źródła, resort ON z równą starannością nadzoruje sposób wydatkowania środków. Kryterium jest jedno optymalne zabezpieczenie potrzeb sił zbrojnych w zakresie zapewnienia pożądanych zdolności bojowych. Wyzwaniem czasu jest potrzeba zacieśniania współpracy pomiędzy podmiotami naukowymi i przemysłowymi zapewniającej tworzenie kompleksowej oferty dopracowanej technologicznie, konkurencyjnej cenowo, podatnej na unowocześnianie i w znacznej mierze bazującej na pozabudżetowych źródłach finansowania. W krajach bardziej rozwiniętych od Polski udział środków pozabudżetowych przeznaczanych na naukę i innowacyjność jest porównywalny z nakładami budżetu państwa. Polskie realia są nieco odmienne, ale już dzisiaj widać intensyfikację współpracy podmiotów naukowych i przemysłowych. Wykonawcami prac rozwojowych i badań naukowych na rzecz obronności i bezpieczeństwa stają się konsorcja naukowo-przemysłowe powoływane w celu realizacji konkretnego projektu. Jest to wymóg czasu i ważki prognostyk na przyszłość. Interesy Sił Zbrojnych RP i polskiego przemysłu obronnego wzajemnie się przenikają, a siła armii jest pochodną kondycji przemysłu i odwrotnie. Wojsko potrzebuje silnego partnera, który sprosta realizacji dużych programów i projektów planowanych do uruchomienia w ramach realizacji ustanowionego przez rząd w 2013 roku, wieloletniego planu modernizacji technicznej Sił Zbrojnych RP. Stąd w ubiegłym roku została podjęta decyzja o konsolidacji podmiotów przemysłu obronnego i utworzeniu Polskiej Grupy Zbrojeniowej SA. Ma ona na celu przezwyciężenie słabości strukturalnych części podmiotów objętych bezpośrednią lub pośrednią kontrolą Państwa, wyrażających się trudnościami w przygotowaniu konkurencyjnej oferty rynkowej i, jak sądzę, przyczyni się do 13

efektywniejszego wykorzystania rodzimego potencjału naukowo-przemysłowego w procesie modernizacji technicznej Sił Zbrojnych RP. Możliwości finansowego zabezpieczenia rozwoju, sektor obronny powinien również z powodzeniem upatrywać w programach międzynarodowych, które wynikają z prac zarówno Komisji Europejskiej, Europejskiej Agencji Obrony, Europejskiej Agencji Kosmicznej, jak i NATO. Zależy nam, aby te kierunki działań były bliskie polskiemu środowisku naukowemu i przemysłowemu w szczególności mając na uwadze perspektywę umiędzynaradawiania się, a nawet globalizowania się przemysłu obronnego. Resort obrony narodowej stale dąży do poprawy komunikacji na linii wojsko przemysł. Chcemy, aby przemysł był świadomy tego, czego oczekujemy, a wojsko wiedziało, co przemysł obronny może zaoferować. Służy temu właśnie dzisiejsza Konferencja Dni Przemysłu, która jest forum wymiany informacji na temat planowanej modernizacji technicznej sił zbrojnych w perspektywie kilku, kilkunastu lat. Wyrażam nadzieję, że dzisiejsza konferencja spełni nasze i Wasze oczekiwania. Życzę wszystkim, aby wzajemna wymiana poglądów w efekcie końcowym przełożyła się na osiągnięcie wymiernych korzyści dla wszystkich uczestników konferencji nie tylko na dzisiaj, ale także w wieloletniej perspektywie. 14

gen. dyw. dr Anatol Wojtan I zastępca Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego Główne kierunki rozwoju Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w latach 2014 2022 Przemysł obronny i siły zbrojne stanowią na całym świecie dwa nierozłączne podmioty, które muszą ze sobą blisko współpracować. Celem tej współpracy jest rozwijanie potencjału obronnego państwa. Zrozumienie wzajemnych uwarunkowań i ograniczeń oraz konstruktywny, partnerski dialog prowadzący do uzyskania efektu synergii pozwalają optymalnie wykorzystać możliwości producentów i dostarczyć wojsku niezbędnej techniki bojowej. Prezentowany temat z jednej strony wydaje się być stosunkowo łatwym do przedstawienia, ponieważ treść omawianych zagadnień znajduje odzwierciedlenie w istniejących już dokumentach ( Program rozwoju SZ RP na lata 2013 2022, Główne kierunki rozwoju Sił Zbrojnych RP oraz ich przygotowań do obrony państwa na lata 2013 2022, Programy Operacyjne oraz Plan Modernizacji Technicznej Sił Zbrojnych RP na lata 2013 2022 ). Z drugiej strony jest to temat trudny, gdyż na prognozowanie rozwoju Sił Zbrojnych wpływa wiele czynników szeroko rozumianego środowiska bezpieczeństwa, a według profesora Adama Daniela Rotfelda współczesne środowisko bezpieczeństwa charakteryzuje niepewność, niejasność i nieprzewidywalność. Znalezienie odpowiedzi na pytania o charakter oraz przebieg przyszłych wojen i prowadzonych operacji jest dla nas kluczowe. Właściwe rozpoznanie i wyjaśnienie tych zagadnień jest niezbędne do określenia kierunków rozwoju sił zbrojnych. Bez wątpienia prognozowanie środowiska bezpieczeństwa jest dziś trudne i obarczone wysokim poziomem ryzyka. Wracam często do opinii Alvina Tofflera futurologa, wizjonera, naukowca, badacza, obserwatora i analityka, laureata pięciu doktoratów honoris causa może obecnie mniej popularnego i cytowanego który stwierdził, że Przyszłość zaatakuje nas nowymi problemami i kryzysami, które podważą konwencjonalne założenia i sojusze typowe dla ery masowej demokracji. 15

Największym niebezpieczeństwem jest bowiem nasza skłonność do budowania wizji według schematu wydarzeń z przeszłości oraz do nakładania na współczesną sytuację starych obrazów lub scenariuszy przebiegu konfliktu czy też wojny. Należy mieć świadomość, że budowanie sił zbrojnych przy wykorzystaniu tych metod przygotowywało wojsko do wojny, która już była, a nie do tej, która będzie. Determinanty rozwoju Sił Zbrojnych RP Dotychczas mówiąc o rozwoju Sił Zbrojnych, tradycyjnie rozpoczynaliśmy od zagrożeń. Zasadne wydaje się jednak rozpoczęcie od produktu już przetworzonego, to znaczy od determinantów. Pozwolę sobie na krótkie omówienie tylko kilku z nich. Zaliczam do nich: środowisko bezpieczeństwa, a także doświadczenia z wojen, konfliktów i operacji. Dotychczas określaliśmy priorytety zdolności obronnych Sił Zbrojnych RP przez pryzmat naszej obecności w Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO) i Unii Europejskiej (UE) czy misjach międzynarodowych. Wspominaliśmy o niestabilnym Wschodzie, który czasami wydawał się odległy. Środowisko bezpieczeństwa ulega jednak bardzo dynamicznym zmianom. Dziś obserwujemy kryzys w obszarze przygranicznym, poprzedzony krótkim okresem narastania. Stąd, oprócz doświadczeń z misji, wynikają również czytelne wnioski i przesłanki oraz priorytety działania. Ważnym aspektem determinującym rozwój Wojska Polskiego jest polska przynależność do Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ), NATO i UE. W tym roku obchodzimy piętnastolecie członkostwa w Sojuszu Północnoatlantyckim oraz dziesięciolecie wstąpienia do Unii Europejskiej. Z obydwu tych rocznic wynikają dla naszego kraju gwarancje bezpieczeństwa i stabilności, ale również i obowiązki. Musimy mieć świadomość, że jesteśmy już okrzepłym partnerem i właśnie dlatego wraz ze wzrostem naszych zdolności coraz większych i dojrzalszych, oczekuje się od nas zobowiązań. Kolejną determinantą rozwoju Sił Zbrojnych RP jest ich budżet. W czasie globalnego kryzysu finansowego, tylko nieliczne państwa będą w stanie sprostać (pod względem finansowym) wyzwaniom i wprowadzać do swoich sił zbrojnych nowoczesne technologie. Konsekwencją nowego postrzegania zdolności operacyjnych, szybkiego rozwoju technologicznego i wysokiego tempa zmian są krótkie serie produkcyjne. Stopniowa, generacyjna wymiana sprzętu oraz implementacja wysoko zaawansowanego parku maszynowego w konsekwencji wpływa na wzrost kosztów produkcji. To z kolei implikuje wzrost kosztów zakupu, utrzymania oraz eksploatacji sprzętu i uzbrojenia. W chwili obecnej tylko cztery państwa NATO (USA, Wielka Brytania, Hiszpania i Grecja) przeznaczają 2% PKB na obronność. Istotnym zagadnieniem wyznaczającym kierunki rozwoju Sił Zbrojnych RP pozostaje swoiste novum ostatniego dziesięciolecia działania asymetryczne. 16

Działania tego typu stają się coraz bardziej wyrafinowane i złożone. Postęp w tym obszarze jest związany z łatwym dostępem do technologii i jej wykorzystaniem. Prowadzenie tego typu operacji powoduje nieproporcjonalnie duże szkody w stosunku do poniesionych kosztów. Rola Sił Zbrojnych RP Mówiąc o kierunkach rozwoju Sił Zbrojnych RP, musimy pamiętać o roli i zadaniach naszej armii. Zasadniczym punktem odniesienia w tej kwestii są postanowienia zawarte w art. 26 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Stanowi on, iż: Siły Zbrojne RP służą ochronie niepodległości państwa i niepodzielności jego terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic. Artykuł ten formułuje ramy działalności, określa funkcje, misje i po części zadania Sił Zbrojnych RP jako jednego z elementów potencjału obronnego państwa. Wojsko Polskie ma za zadnie zapewnić skuteczne reagowanie na wszelkie formy współczesnych zagrożeń polityczno-militarnych. Misje Sił Zbrojnych RP Siły Zbrojne RP, działając w środowisku bezpieczeństwa, spełniają swoją rolę wynikającą z Konstytucji oraz realizują strategiczny cel działań poprzez utrzymanie zdolności do wypełniania trzech misji, związanych z: zagwarantowaniem obronności państwa i przeciwstawieniem się agresji, w ramach reagowania obronnego państwa; uczestnictwem w procesie budowania stabilizacji międzynarodowej i udziału w operacjach humanitarnych, w ramach reagowania w sytuacjach kryzysowych oraz wspieraniem bezpieczeństwa wewnętrznego i udzielania pomocy społeczeństwu. Zadania Sił Zbrojnych RP Z misji wynikają dla Sił Zbrojnych RP bezpośrednie zadania, których realizacja wymaga określonych zdolności. W swej podstawowej misji siły zbrojne mają za zadanie rozwijać zdolności bojowe dla zapewnienia skutecznej obrony i ochrony polskich granic. Obrona ta realizowana będzie podczas działań prowadzonych samodzielnie oraz w ramach obrony kolektywnej tak na terytorium naszego państwa, jak również poza jego granicami zgodnie z art. V Traktatu Waszyngtońskiego. Realizacja procesu stabilizacji międzynarodowej to przede wszystkim zadanie utrzymania gotowości do udziału w wielonarodowych, połączonych operacjach 17

stabilizacyjnych, pokojowych oraz humanitarnych poza terytorium kraju. W tym obszarze Siły Zbrojne RP powinny być gotowe do realizacji (dwustronnej i wielostronnej) współpracy wojskowej ze wszystkimi zainteresowanymi partnerami, a zwłaszcza państwami sąsiedzkimi. Wsparcie bezpieczeństwa wewnętrznego i udzielanie pomocy społeczeństwu przez Siły Zbrojne RP polega zasadniczo na realizacji szerokiego spektrum zadań polegających na obserwacji i kontroli przestrzeni powietrznej, wsparciu ochrony granicy lądowej i wód terytorialnych, prowadzeniu działalności rozpoznawczej i wywiadowczej oraz udziale w narodowym systemie zarządzania kryzysowego (np.: oczyszczaniu terenu z materiałów wybuchowych i przedmiotów niebezpiecznych oraz prowadzeniu operacji poszukiwawczo-ratowniczych). Siły zbrojne utrzymują zdolności do udzielania pomocy organom administracji publicznej w wypadku klęsk żywiołowych, katastrof oraz w przypadku zagrożeń terrorystycznych. Uwarunkowania prawne rozwoju SZ RP Zwróćmy również uwagę na podstawy prawne rozwoju Sił Zbrojnych RP. Obszar rozwoju Wojska Polskiego jest dobrze oprzyrządowany legislacyjnie przez cztery dokumenty rangi ustawy, tj. o: powszechnym obowiązku obrony; przebudowie i modernizacji; zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz finansach publicznych. Dwie pierwsze z wymienionych ustaw są zasadniczymi dla funkcjonowania SZ RP. Ustawa o powszechnym obowiązku obrony określa zakres kompetencyjny poszczególnych podmiotów ujętych w Systemie Obronnym Państwa. Z kolei tak zwana ustawa modernizacyjna określa kierunki przebudowy oraz modernizacji SZ RP. Wskazuje również źródła i określa ramy finansowania, którym podlega proces programowania rozwoju sił zbrojnych. Ramami tymi są zapisy stanowiące, że wydatki budżetu państwa przeznaczone na finansowanie obronności RP określa się w wysokości nie mniejszej niż 1,95% PKB roku poprzedniego. Dodatkowo narzucony udział wydatków majątkowych na modernizację techniczną, który ma stanowić co najmniej 20% kwoty finansowania potrzeb obronnych państwa. Ponadto, w procesie programowania rozwoju SZ RP uwzględnia się również szereg innych dokumentów narodowych i sojuszniczych. Są to dokumenty doktrynalne, okresowo wydawane dokumenty ukierunkowujące proces programowania ( Główne kierunki, Szczegółowe kierunki, Wytyczne ) oraz dokumenty wynikowe poprzednich edycji, które stanowią punkt odniesienia do kontynuacji realizowanych procesów planistycznych. 18

Siły Zbrojne XXI wieku nowe wyzwania XXI wiek stawia przed Siłami Zbrojnymi RP trudne wyzwania. Dziś o nowoczesności czołowych armii świata decyduje szereg czynników. Zaliczamy do nich między innymi: nowe technologie, adaptacyjność funkcjonujących struktur, mobilność wojsk, precyzyjność działania, infrastrukturę, interoperacyjność, dalej budżet, personel, szkolenie i inne ważne, a niewymienione przeze mnie. Proponuję skupić się na wybranych czynnikach. Nowe technologie ich posiadanie lub dostęp wymagają nakładów oraz ścisłej współpracy sił zbrojnych z ośrodkami naukowo-badawczymi oraz zakładami produkcyjnymi. Operacje XXI wieku cechują: połączoność, komplementarność, kompatybilność, interoperacyjność. Prowadzone w ramach NATO, UE czy też w ramach koalicji są i będą wyzwaniem nie tylko w zakresie nowoczesnych technologii, ale również w zakresie: wspólnego realizowania zadań; wspólnych procedur, struktur, wyposażenia i wyszkolenia do realizacji zadań w międzynarodowym środowisku; tworzenia kompatybilnych systemów rozpoznania, dowodzenia i łączności oraz uzbrojenia. Obecność w środowisku sieciocentrycznym to posiadanie zautomatyzowanych systemów dowodzenia, monitorowania położenia i przemieszczania wojsk oraz identyfikacji na polu walki do rzeczywistych potrzeb (Common Operational Picture). To inna percepcja żołnierza będzie on decydował o powodzeniu lub niepowodzeniu operacji jednoosobowo, w zróżnicowanym środowisku (klimatycznym i geograficznym), przy dużym obciążeniu fizycznym oraz psychicznym. A zatem musi to być wysokiej klasy specjalista oprzyrządowany, wyposażony w sensory, monitorowany i chroniony. A to zapewni mu dużą motywację do działania. Szkolenie musi sprostać wyzwaniom generowanym przez środowisko operacyjne i rozwój technologiczny. Przygotowanie do pracy na nowoczesnym sprzęcie jest drogie, dlatego też standardem na wszystkich poziomach kształcenia personelu wojskowego musi być wykorzystywanie techniki cyfrowej i systemów symulacyjnych. Dodatkowo musi spełniać coraz to większe wymagania w zakresie ochrony środowiska. System precyzyjnego rażenia celów na ziemi, na wodzie i w powietrzu to skuteczność, efektywność, precyzja i zasięg. Zintegrowana logistyka zdolna do wsparcia działań w środowisku wielonarodowym. 19

Główne kierunki modernizacji technicznej Sił Zbrojnych RP na lata 2014 2022 Biorąc pod uwagę kształtowanie się środowiska bezpieczeństwa oraz misje i zadania Sił Zbrojnych RP Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej określił swoim postanowieniem Główne kierunki rozwoju Sił Zbrojnych RP oraz ich przygotowań do obrony państwa na lata 2013 2022. Dokument ten ukierunkował proces planowania i programowania rozwoju Sił Zbrojnych RP w perspektywie 10 lat. Do zasadniczych kierunków należą: rozwój zdolności operacyjnych, reforma systemu dowodzenia, konsolidacja jednostek i szkolnictwa wojskowego oraz modernizacja techniczna. Priorytety rozwoju SZ RP 2013 2022 W ramach modernizacji technicznej priorytetem objęto: obronę powietrzną, w tym przeciwrakietową, uzyskanie wysokiej mobilności Wojsk Lądowych oraz systemy informacyjne. Wskazane priorytety oraz inne przedsięwzięcia modernizacyjne rozwijane są w sposób systemowy, w ramach zdolności i programów operacyjnych. Na realizację priorytetów zaplanowano (do 2022 roku) wydatki w wysokości ok. 58,5 mld zł. Najwięcej, około połowa, przeznaczona jest na Program Operacyjny System obrony powietrznej i obrony przeciwlotniczej. Planowanie operacyjne Często spotykamy się z pytaniem o podstawę, źródło albo też sposób określania priorytetów lub potrzeb sił zbrojnych. Wszystko to związane jest z procesem programowania rozwoju Sił Zbrojnych RP, który jest równoległy do planowania operacyjnego. W programowaniu bierze udział liczny, interdyscyplinarny zespół autorski, powoływany z przedstawicieli prawie wszystkich komórek i jednostek organizacyjnych resortu obrony narodowej. Proces programowania jest ukierunkowany na zaspokajanie całego spektrum potrzeb naszej armii zarówno w aspekcie pozyskiwania sprzętu wojskowego, jak i dostosowania struktur organizacyjnych w dziesięcioletniej perspektywie czasowej. Dokonywana w ramach planowania operacyjnego ocena sytuacji bezpieczeństwa uwzględnia posiadane uzbrojenie i sprzęt wojskowy oraz wykazuje, czy posiadana ilość i jakość środków do realizacji zadań jest wystarczająca. Niedostatki w tym zakresie rozpatrywane są w ramach Przeglądu Potrzeb Operacyjnych. Na ich podstawie identyfikowane są niezbędne potrzeby, które wraz ze szczegółową charakterystyką ujmuje się w dokumencie pod tytułem 20