Zadłużenie międzynarodowe Krajom, w których nie ma wolnego rynku, nie pomogążadne fundusze - tłumaczy badacz Heritage Foundation Brett Schaifer - A tam, gdzie jest wolny rynek, nie trzeba napędzać gospodarki za pomocą pieniędzy
Zajęcia Część pierwsza problem zadłużenia międzynarodowego Część druga Część trzecia bilans płatniczy kraju budżet państwa
Podstawowe pojęcia: Dług zagraniczny danego kraju jest to zobowiązanie, powstałe w wyniku skorzystania przez dany kraj z zagranicznej pożyczki lub też importu dóbr i usług na warunkach kredytowych Zadłużenie międzynarodowe związane jest przede wszystkim z wywozem kapitału pożyczkowego Pzyczyny zadłużenia międzynarodowego: Wzrost cen ropy naftowej Niekorzystne terms of trade (głównie 1973-75) 100:40 Wzrost stóp procentowych - w operacjach tych przyjęto ruchomą stopę procentową powiązaną z LIBOR Promowanie przez BŚ tzw. polityki IMPORT SUBSTYTUTION Rok 1970 kraje wysoko rozwinięte ograniczenie zużycia i wysoka inflacja - stopy procentowe zwiększyły się z 9,5% do 16,6% - banki lokują nadwyżki w gospodarce USA wzrost wartości dolara i kredytów Kraje rozwijające się - zwiększenie zadłużenia z 336 mld USD w 1978 roku do 662 mld w 1982 Nieefektywne wykorzystanie kredytów Rank Country National Debt 1 Brazil $232,004,000,000 2 Russia $183,601,000,000 3 Mexico $159,959,000,000 4 China $154,599,000,000 5 Indonesia $150,875,000,000 6 Argentina $144,050,000,000 7 South Korea $139,097,000,000 8 Turkey $102,074,000,000 9 India $98,232,000,000 10 Thailand $86,172,000,000
United States 10,040,000 United Kingdom 8,280,000 Germany 3,904,000 France 3,461,000 Italy 1,957,000
Próby rozwiązania problemu globalnego zadłużenia. Komisja Brandta (raporty 1980 i 1983) Plan Bakera: Przedstawiony 8.10.1985 w Seulu Dotyczył 15 dłużników Zasada indywidualnego traktowania Umiarkowany wzrost gospodarczy vs. wysoki wzrost gospodarczy Redukcja stopy inflacji i deficytów budżetowych 40 mld dolarów vs. 95 mld dolarów Błędy popełnione przez wierzycielskie banki Plan Brady ego: polegał na przeprowadzeniu restrukturyzacji zadłużenia krajów rozwijających się wobec banków komercyjnych. Redukcja długu poprzez: Umorzenie części długu za pomocą funduszy MFW i BankuŚwiatowego; Poprzez zmianę harmonogramu spłat części pozostającego długu przez przekształcenie go w obligacje, które potem mogłyby być sprzedane na rynku wtórnym. W grudniu 1994 roku na Szczycie G7 (spotkaniu przedstawicieli siedmiu największych mocarstw Zachodu) Klub Paryski podpisał tzw. warunki z Neapolu, według których kraje o dochodzie poniżej 500 USD na 1 mieszkańca lub o stosunku długu do eksportu przekraczającym 35%, mogły ubiegać się o 67% redukcję zadłużenia.
Działalność Klubu Londyńskiego i Paryskiego. Klub Londyński nieformalne stowarzyszenie kilkuset banków wierzycielskich różnych państw. uzgadnia dłuższe terminy spłat i niższy poziom odsetek Klub Paryski spotyka się regularnie 10-11 razy w roku w siedzibie francuskiego ministerstwa gospodarki Dług Polski wobec Klubu Paryskiego na początku 2005 wynosił ok. 11,4 mld EUR Harmonogram spłat rat kapitałowych w Klubie Paryskim 2005 r. - 2 625 mln USD 2006 r. - 3 072 mln USD 2007 r. - 3 570 mln USD 2008 r. - 4 072 mln USD 2009 r. - 2 141 mln USD 2010 r. - 19 mln USD 2011 r. - 20 mln USD 2012 r. - 21 mln USD 2013 r. - 23 mln USD 2014 r. - 12 mln USD Największa część polskiego zadłużenia zagranicznego w Klubie Paryskim przypada na Francję (ok. 2,6 mld EUR), Niemcy (2 mld EUR) i Austrię (1,3 mld EUR) - (Polska jako jedyny kraj w UE)
Kraj Guinea-Bissau Nikaragua Bhutan Boliwia Republika Demokrat. Kongo Republika Kongo Zambia Rok 2005 2005 2005 2005 2005 2005 2005 Zadłużenie międzynardowe / PKB per capita 239.6 / 190 107.3 /1000 79.0 /1410 71.3 /1100 156.0 /130 150.8 /950 83.3 /630 Key Development Data&Statistics, The World Bank
Zadłużenie zagraniczne Polski. Historia i teraźniejszość stymulator wzrostu gospodarczego vs. konieczność dokonywania spłat przełom polityczny realizacja programów przebudowy struktury gospodarczej i modernizacji produkcji. Wzrost cen ropy naftowej (OPEC I lokowanie $ w bankach zachodnich, których skłoniło to do promowania kredytów) Główną część kredytów (ok. 65%) wykorzystano na import surowców i materiałów do produkcji. Nie uzwzględniono: jakości siły roboczej, zdolności organizacji procesów produkcyjnych, poziomu technicznego poszczególnych dziedzin produkcji.
Zadłużenie zagraniczne Polski w latach 1995-2004 (w mln USD) Zadłużenie długoterminowe Polski stanowiło na koniec 2004 r. 81,2% długu ogółem, a krótkoterminowe 18,8%.
BILANS PŁATNICZY i RÓWNOWAGA PŁATNICZA I. Bilans płatniczy II. Równowaga bilansu płatniczego III. Mechanizmy równowagi bilansu płatniczego
DEFINICJA BILANSU PŁATNICZEGO jest statystycznym zestawieniem obrotów z zagranicą, które w odniesieniu do określonego czasu, w usystematyzowany sposób prezentuje transakcje gospodarcze zrealizowane przez dany kraj z resztąświata
RODZAJE TRANSAKCJI W BILANSIE PŁATNICZYM W bilansie płatniczym odnotowuje się: wzrost lub spadek różnego rodzaju należności i zobowiązań zagranicznych, przyrost lub ubytek majątku rzeczowego za granicą lub zagranicznego w kraju zmiany zapasu złota monetarnego i zasobu specjalnych praw ciągnienia (SDR).
CZĘŚCI SKŁADOWE BILANSU PŁATNICZEGO A. RACHUNEK BIEŻĄCY Wymiana Towarowa Eksport Import Wymiana usług Transport Podróże zagraniczne Pozostałe Dochody Pracowników obcych w kraju Z inwestycji Transfery bieżące darowizny, nieodpłatny eksport oraz import towarów i usług Nie sklasyfikowane obroty bieżące A+B+C+D+E=0 B. OBROTY KAPITAŁOWE - transfery własności aktywów rzeczowych - umorzenie długu C. OBROTY FINANSOWE transakcje związane ze zmianami własności zagranicznych aktywów i pasywów finansowych danej gospodarki Inwestycje bezpośrednie i pośrednie Należności za granicą D. SALDO BŁĘDÓW I OPUSZCZEŃ E. POZYCJE FINANSUJĄCE Oficjalne aktywa rezerwowe Kredyty z MFW
RÓWNOWAGA BILANSU PŁATNICZEGO - 1 Transakcje autonomiczne transakcje zawierane niezależnie od stanu bilansu płatniczego Transakcje wyrównawcze transakcje które dochodzą do skutku z myślą o wyrównaniu bilansu płatniczego Równowaga bilansu płatniczego transakcje autonomiczne równoważą się, a transakcje wyrównawcze nie występują
POSTULAT WŁAŚCIWEJ RELACJI SALDA RACHUNKU OBROTÓW BIEŻĄCYCH i PKB deficyt rachunku obrotów bieżących powinien stanowić mniej niż 5% Produktu Krajowego Brutto w danym roku przekroczenie tego progu uruchamia różne procesy: obniżenie wiarygodności kredytowej danego kraju p r o c e n t y 0-1 -2-3 -4-5 -6-7 -8-1.0-3.0-4.2-4.0-4.3-4.8-6.2-7.5 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 ataki spekulacyjne na daną walutę podrożenie marż w oprocentowaniu kredytów zagranicznych
Rank 1 2 3 4 5 6 158 159 160 161 162 163 Country People's Republic of China Japan Germany Russia Saudi Arabia Norway France Australia Turkey United Kingdom Spain United States Current account balance (million US$) 179,100 174,400 134,800 105,300 103,800 63,330-38,000-41,620-54,000-57,680-98,600-862,300
BUDŻET RP
Budżet 2006 podstawowe pojęcia (1) Budżet państwa to plan finansowy obejmujący wszystkie dochody i wydatki państwa w danym roku kalendarzowym Dług publiczny zobowiązania sektora publicznego względem podmiotów gospodarczych i osób prywatnych oraz zagranicy Deficyt budżetu państwa to nadwyżka wydatków budżetu państwa nad jego dochodami. Utrzymanie się deficytu budżetu państwa powoduje narastanie długu publicznego Przychody i rozchody środki, które wpływają do budżetu z tytułu prywatyzacji i sprzedaży skarbowych papierów wartościowych (przychody), przeznaczone na finansowanie deficytu, wykup papierów wartościowych, spłatę kredytów i finansowanie innych zobowiązań skarbu państwa Dochody i wydatki dochody i wydatki związane z funkcjonowaniem budżetu państwa jako kasy państwa Rezerwa ogólna środki przewidziane w budżecie, które mogą zostać wykorzystane na pokrycie nieprzewidzianych wydatków Wydatki zdeterminowane wydatki, które budżet państwa musi ponieść ze względu na obowiązujące prawo, rząd nie może dowolnie regulować ich wysokości Wydatki elastyczne wydatki, których wysokość może być regulowana przez rząd
Dochody budżetu państwa w latach 2004-2006 Wyszczególnienie 2004 2005 2006 Dochody budżetu państwa 156.281.202 178.870.918 195.281.959 Dochody podatkowe 135.571.258 156.750.000 174.448.486 dochody z podatku od towarów i usług 62.263.184 74.666.000 84.509.400 dochody z podatku akcyzowego 37.964.023 39.934.000 42.687.100 dochody z podatku CIT 13.071.712 17.300.000 20.126.000 dochody z podatku PIT 21.506.230 24.000.000 26.225.986 Dochody niepodatkowe 17.938.322 19.285.631 18.682.571 dywidenda 1.810.383 3.028.600 3.205.000 wpłaty z zysku NBP 4.056.829 4.168.006 1.168.500 dochody jednostek budżetowych 8.197.323 9.315.763 10.987.218 pozostałe dochody niepodatkowe 392.468 393.000 380.886 Wpłaty jednostek samorządu terytorialnego 1.200.303 1.207.262 1.683.967 Cła 2.281.016 1.173.000 1.257.000
Dochody budżetu państwa według źródeł: Dochody podatkowe 90,2% Dochody niepodatkowe 8,7 % Wpłaty do budżetu państwa z Unii Europejskiej 1,1% Dochody zagraniczne 0,1 % Dochody budżetu państwa według źródeł Dochody podatkowe 8,7 1,1 0,1 Dochody niepodatkowe Wpłaty do budżetu państwa z Unii Europejskiej Dochody zagraniczne 90,2
INNE CIEKAWOSTKI, KTÓRE WARTO PRZEANALIZOWAĆ
Wydatki w układzie zadaniowym (1) 1. Wydatki związane z wypłatąświadczeń z ubezpieczenia społecznego i wydatki o charakterze socjalnym 70.535.972 tys.zł (31,5%) 2. Wydatki na zapewnienie finansowania podstawowych zadań państwa, jakimi są: funkcjonowanie państwa łącznie z utrzymaniem sił zbrojnych, zapewnieniem ładu i bezpieczeństwa wewnętrznego oraz spłaty zaciągniętych długów i zobowiązań 70.023.558 tys. zł (31,3 %) 3. Wydatki związane z nauką i edukacją, ochroną zdrowia, kulturą i ochroną dziedzictwa narodowego oraz kultura fizyczną i sportem 46.850.514 tys.zł (20,9%) 4. Wydatki związane z szeroko rozumianą gospodarką, a więc wydatki na infrastrukturę i środowisko, gospodarkę, gospodarkę mieszkaniową i rolnictwo 12.538.657 tys.zł (5,6%) 5. Wydatki związane z członkostwem Polski w UE 16.072.963 tys.zł (7,2%) 6. Pozostałe wydatki 7.850.549 tys.zł (3,5%)
Struktura wydatków według podstawowych grup ekonomicznych (1) Dotacje i subwencje 47,8% Wydatki bieżące jednostek budżetowych 21,0% Obsługa długu publicznego 12,6% Świadczenia na rzecz osób fizycznych 8,2% Wydatki majątkowe 5,2% Środki własne Unii Europejskiej 4,6% Rozliczenia z bankami 0,5%
Obsługa długu publicznego Wyszczególnienie 2005 r. 2006 r. 2006 r. / 2005 r. Obsługa długu publicznego 26,695,300 27,959,027 105% Obsługa zadłużenia zagranicznego, należności i 5,389,056 4,966,302 92% innych operacji zagranicznych Obsługa krajowych skarbowych papierów wartościowych 20,533,000 22,470,800 109% Rozliczenia z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa 773,244 521,925 67%
Na obsługę zadłużenia zagranicznego zaplanowano wydatki w wysokości 4.966.302 tys. zł z tytułu: 1) Odsetek opłat od otrzymanych pożyczek i kredytów zagranicznych, odsetek dyskonta od obligacji skarbowych RP wyemitowanych za granicą oraz odsetek od obligacji Brady'ego 4.744.377 tys. zł. 2) Kosztów emisji zagranicznych skarbowych papierów wartościowych, innych kosztów i prowizji 91.925 tys. zł
Zaplanowane wydatki z tytułu obsługi długu krajowego obejmują: 1) Koszty obsługi krajowych skarbowych papierów wartościowych 2) Wydatki z tytułu poręczeń i gwarancji krajowych udzielonych przez Skarb Państwa Na obsługę krajowych skarbowych papierów wartościowych 2006 r. przewidziano kwotę w wysokości 22.900.800 tys. zł.
Główni wierzyciele Polski Klub Paryski - nieformalne stowarzyszenie skupiające 17 krajów wierzycielskich. Powstało 1956 roku dzięki inicjatywie Ministerstwa Finansów Francji Klub Paryski 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 i dalej Spłata kapitału 233 331 458 660 968 1448 22335 Spłata odsetek 703 694 687 664 671 631 2581 Razem 963 1025 1145 1324 1669 2079 24916 Klub Londyński - nieformalna organizacja pozarządowa, zrzeszająca około 500 banków prywatnych, które od lat 60-tych udzielały kredytów państwom rozwijającym się. Klub Londyński 1997 1998 1999 200 2001 2002 2003 i dalej Spłata kapitału 0 0 0 0 27 53 7659 Spłata odsetek 371 376 409 441 446 44 7628 Razem 371 376 409 441 473 497 15287
lata 1948 1955 1963 1971 1975 1978 1980 1983 1985 1989 1991 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 zadłużenie ogółem (w mln USD) 380 720 1500 987 8382 18840 25059 26396 29296 39500 43000 65443 69463 71971 84875 106961 128366 123420