DZIAŁ HODOWLI BYDŁA MLECZNEGO WYKONANIE ZADAŃ HODOWLANYCH
WYKONANIE ZADAŃ HODOWLANYCH WYKONANIE ZADAŃ HODOWLANYCH w OKRESIE od 01.01.2012 do 31.12.2012 Podstawowym zadaniem Działu Hodowli Bydła Polskiej Federacji Hodowców Bydła i Producentów Mleka jest prowadzenie ksiąg dla bydła hodowlanego ras mlecznych. Zadania hodowlane w ramach prowadzenia ksiąg bydła hodowlanego wykonywane są przez selekcjonerów bydła mlecznego i specjalistów ds. dokumentacji hodowlanej. Należą do nich: 1. Wpis krów i cieliczek do części wstępnej i głównej księgi oraz wyznaczanie minimalnych progów indeksu selekcyjnego i wpis krów do rozdziału Elita. PFHBiPM prowadzi księgi w formie elektronicznej dla następujących ras bydła mlecznego: polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czarno-białej (kod HO) i odmiany czerwono- -białej (kod RW), polskiej czerwonej (kod RP) i mieszańców z europejskim bydłem czerwonym, z wyłączeniem czerwonego bydła norweskiego (kod NR) i czerwonego bydła szwedzkiego (kod SR) simentalskiej (kod SM), jersey (kod JE), montbeliarde (kod MO), polskiej czerwono-białej (kod ZR), polskiej czarno-białej (kod ZB), Brown Swiss (kod BS), szwedzkiej czerwonej (kod SR). 2. Wpis buhajów ras mlecznych do ksiąg w formie elektronicznej; 3. Wydawanie hodowcom zaświadczeń potwierdzających dokonanie wpisu; 4. Wydawanie świadectw rodowodowych i rodowodów potwierdzających pochodzenie dla wprowadzanych do obrotu: zwierząt (jałówki hodowlane, jałowice cielne, krowy do dalszego chowu, buhajki i buhaje hodowlane), nasienia, zarodków lub komórek jajowych; 5. Opiniowanie programów oceny i selekcji buhajów tworzonych przez spółki inseminacyjne oraz udział w ich realizacji: komisyjny wybór ojców buhajów i matek buhajów, kwalifikacja buhajków z indywidualnych kojarzeń, ocena i selekcja buhajów przeznaczonych do testowania; 6. Udział w realizacji programu hodowlanego ochrony zasobów genetycznych bydła ras polskiej czerwonej, polskiej czerwono-białej i polskiej czarno-białej. 7. Kwalifikowanie zwierząt na wystawy regionalne i krajowe. 109
POLSKA FEDERACJA HODOWCÓW BYDŁA i PRODUCENTÓW MLEKA 1. Wpis cieliczek i krów do ksiąg dla bydła hodowlanego ras mlecznych podstawy prawne: Ustawa z dnia 29 czerwca 2007 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 133, poz. 921, z 2008 r. Nr 171, poz. 1056 oraz z 2009 r. Nr 223, poz. 1775); Regulaminy wpisu do ksiąg bydła hodowlanego ras mlecznych są w całości zamieszczone na stronie www.pfhb.pl. Przytaczamy z nich fragmenty mówiące o zasadach wpisu cieliczek i krów: Zasady wpisu cieliczek ras mlecznych do ksiąg hodowlanych W Polsce są wpisywane do ksiąg cieliczki urodzone od 1 stycznia 2008 roku w oborach objętych oceną wartości użytkowej. Pracownicy Działu Hodowli w trakcie 2012 roku zarejestrowali w księgach bydła hodowlanego ras mlecznych 229 940 cieliczek. Cieliczki wpisywane do ksiąg muszą spełniać podane w tabeli 1 warunki: Tabela 1. Księga Rasa Pochodzenie Część Wstępna Księgi I polska holsztyńskofryzyjska odmiany barwne: HO i RW oraz RP, SM, JE, MO, BS i SR II polska czerwono-biała (ZR) III polska czarno-biała (ZB) 1. odpowiada standardowi hodowlanemu (w przypadku zwierząt posiadających pochodzenie po matce), 2. przy znanym pochodzeniu posiada udział min.75% genotypu danej rasy, dla której prowadzona jest księga lub genów odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego lub min. 75% genów odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego i ras: ZR lub ZB. 3. w księdze dla rasy SR akceptuje się udział rasy Ayshire, Czerwonej Norweskiej oraz Duńskiej Czerwonej. Maksymalny udział genów odmiany barwnej czerwono-białej bydła holsztyńsko-fryzyjskiego nie może przekraczać 12,5%. 1. pochodzi po rodzicach wpisanych do księgi dla rasy ZR i posiada max 37,5% genów holsztyńsko-fryzyjskich 1. pochodzi po rodzicach wpisanych do księgi dla rasy ZB posiada max 37,5% genów holsztyńsko-fryzyjskich 110
WYKONANIE ZADAŃ HODOWLANYCH Część Główna Księgi I. polska holsztyńskofryzyjska odmiany barwne: HO i RW oraz RP, SM, JE, MO, BS i SR II. polska czerwono-biała (ZR) 1. posiada dwa pokolenia przodków wpisanych do księgi danej rasy lub zagranicznych ksiąg lub prowadzonych dotychczasowych ksiąg hodowlanych dla rasy czarno-białej i czerwono-białej lub odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego lub odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego i ras: ZR lub ZB; 2. posiada udział min. 93,75% genotypu danej rasy lub genów odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego lub odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego i ras: ZR lub ZB, 3. w przypadku rasy SM dopuszcza się udział min. 87,5% genotypu rasy SM przy udziale: max. do 12,5% genów odmiany RW, max. do 6,25% genów innych ras. 4. 4) w przypadku rasy SR posiada 87,5% genotypu rasy SR. W księdze tej rasy akceptuje się udział rasy Ayshire, Norweskiej Czerwonej oraz Duńskiej Czerwonej. Maksymalny udział genów odmiany barwnej czerwono-białej bydła holsztyńsko-fryzyjskiego nie może przekraczać 12,5%. 1. posiada dwa pokolenia przodków wpisanych do księgi rasy polskiej czerwono- -białej lub pochodzi po rodzicach wpisanych do księgi rasy ZR i dziadkach wpisanych do ksiąg hodowlanych dla rasy czerwono-białej lub odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego; 2. posiada min. 87,5% genotypu rasy polskiej czerwono-białej lub genów odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego, w tym max. 37,5 genów holsztyńsko-fryzyjskich. Pozostałe 12,5% mogą stanowić wyłącznie rasy simentalska lub montbeliarde. III. polska czarno-biała (ZB) 1. posiada dwa pokolenia przodków wpisanych do księgi rasy polskiej czarno- -białej lub pochodzi po rodzicach wpisanych do księgi ZB i dziadkach wpisanych do ksiąg hodowlanych dla rasy czarno-białej lub odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego; 2. posiada min. 87,5% genotypu rasy polskiej czarno-białej lub genów odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego, w tym max. 37,5% genów holsztyńsko-fryzyjskich. Zasady wpisu krów ras mlecznych do ksiąg hodowlanych 1. Krowy wpisywane do księgi hodowlanej muszą być poddane ocenie wartości użytkowej. 2. Krowy można wpisywać do księgi hodowlanej od momentu zarejestrowania ich w systemie informatycznym Symlek. 3. Ocenę pokroju krowy wpisywanej do rozdziału Elita dokonuje się między 15 a 300 dniem po wycieleniu, a u krów w II lub III laktacji, w czasie trwania laktacji od 15 dnia po wycieleniu. 4. Krowy przy wpisie do księgi muszą spełniać podane w tabeli 2 warunki: 111
POLSKA FEDERACJA HODOWCÓW BYDŁA i PRODUCENTÓW MLEKA Tabela 2. Księga Rasa Pochodzenie I. 1. odpowiada standardowi hodowlanemu (w przypadku zwierząt bez pochodzenia), polska holsztyńskofryzyjska 2. przy znanym pochodzeniu posiada udział min. 75% genotypu danej rasy dla któ- odmiany rej prowadzona jest księga lub genów odmian barwnych bydła holsztyńsko-fry- barwne: HO i RW zyjskiego lub min. 37,5% genów odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego oraz RP, SM, JE, MO, BS i SR i ras: ZR lub ZB. 3. w księdze dla rasy SR akceptuje się udział rasy Ayshire, Norweskiej Czerwonej oraz Duńskiej Czerwonej. Maksymalny udział genów odmiany barwnej czerwono-białej bydła holsztyńsko-fryzyjskiego nie może przekraczać 12,5%. Część Wstępna Księgi Rozdział Elita Część Główna Księgi II. polska czerwono-biała (ZR) III. polska czarno-biała (ZB) IV. polska holsztyńskofryzyjska odmiany barwne: HO i RW oraz RP i SM. I. polska holsztyńskofryzyjska odmiany barwne: HO i RW oraz RP, SM, JE, MO, BS i SR II. polska czerwono-biała (ZR) III. polska czarno-biała (ZB) 1. odpowiada standardowi hodowlanemu (w przypadku zwierząt bez pochodzenia), 2. pochodzi po rodzicach wpisanych do księgi ZR lub przy znanym pochodzeniu posiada umaszczenie charakterystyczne dla wzorca oraz min. 75% genotypu rasy polskiej czerwono-białej lub genów odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego, w tym max. 37,5% genów holsztyńsko-fryzyjskich. Pozostałe 25% mogą stanowić wyłącznie rasy simentalska lub montbeliarde. 1. odpowiada standardowi hodowlanemu (w przypadku zwierząt bez pochodzenia), 2. pochodzi po rodzicach wpisanych do księgi ZB lub przy znanym pochodzeniu posiada umaszczenie charakterystyczne dla wzorca rasy polskiej czarno-białej oraz min. 75% genotypu rasy polskiej czarno-białej lub genów odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego, w tym max. 37,5% genów holsztyńsko-fryzyjskich. 1. została wpisana do części Głównej księgi, 2. uzyskała wynik oceny ogólnej typu i budowy min. 80 pkt., 3. uzyskała wynik oceny za wymię min. 80 pkt., 4. dodatkowo dla rasy SM uzyskała wynik oceny za umięśnienie min. 80 pkt. 1. posiada dwa pokolenia przodków wpisanych do księgi danej rasy lub zagranicznych ksiąg lub prowadzonych dotychczasowych ksiąg hodowlanych dla rasy czarno-białej i czerwono-białej lub odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego lub odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego i ras: ZR lub ZB; 2. posiada udział min. 93,75% genotypu danej rasy lub genów odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego lub odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego i ras: ZR lub ZB, 3. w przypadku rasy SM dopuszcza się udział min. 87,5% genotypu rasy SM przy udziale: max. do 12,5% genów odmiany RW, max. do 6,25% genów innych ras. 4. w przypadku rasy SR posiada 87,5% genotypu rasy SR. W księdze tej rasy akceptuje się udział rasy Ayshire, Norweskiej Czerwonej oraz Duńskiej Czerwonej. Maksymalny udział genów odmiany barwnej czerwono-białej bydła holsztyńsko-fryzyjskiego nie może przekraczać 12,5% 1. posiada dwa pokolenia przodków wpisanych do księgi rasy polskiej czerwono- -białej lub pochodzi po rodzicach wpisanych do księgi ZR i dziadkach wpisanych do ksiąg hodowlanych dla rasy czerwono-białej lub odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego; 2. posiada min. 87,5% genotypu rasy polskiej czerwono-białej lub genów odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego, w tym max. 37,5% genów holsztyńsko-fryzyjskich. Pozostałe 12,5% mogą stanowić wyłącznie rasy simentalska lub montbeliarde. 1. posiada dwa pokolenia przodków wpisanych do księgi rasy polskiej czarno- -białej lub pochodzi po rodzicach wpisanych do księgi ZB i dziadkach wpisanych do ksiąg hodowlanych dla rasy czarno-białej lub odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego; 2. posiada min. 87,5% genotypu rasy polskiej czarno-białej lub genów odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego, w tym max. 37% genów holsztyńsko-fryzyjskich. W okresie od 1.01.2012 r. do 31.12.2012 r. liczba krów wpisanych do ksiąg dla bydła hodowlanego ras mlecznych wyniosła 49 968 sztuk, w tym do rozdziału Elita otwartego w części głównej 112
WYKONANIE ZADAŃ HODOWLANYCH księgi, przeznaczonego dla krów z wysoką wartością hodowlaną, charakteryzujących się dobrą budową ogólną oraz dobrym wymieniem wpisanych zostało 1888 krów. Krowy kandydatki do wpisu do rozdziału Elita zostały wybrane w 2012 roku po uzyskaniu oceny wartości hodowlanej w grudniu 2011 r. oraz w kwietniu, sierpniu i grudniu. W niniejszym biuletynie, tak jak dotychczas, nie zostały uwzględnione informacje hodowlane dotyczące oceny grudniowej czyli sezonu 2012.3, gdyż wybór matek buhajów, jak i wpis krów do rozdziału Elita zakończy się na początku roku 2013. Minimalne progi indeksu selekcyjnego kandydatek do rozdziału Elita dla poszczególnych ras podano w tab. 3 Tabela 3. Rasa Wysokość indeksu selekcyjnego w kg Sezon 2011.3 Sezon 2012.1 Sezon 2012.2 PHF HO 65 70 70 PHF RW 20 20 35 RP 15 15 15 SM 35 35 35 Stan krów wpisanych do ksiąg na 31.12.2012 r. wyniósł 613 978 sztuk wpisanych do ksiąg bydła hodowlanego ras mlecznych, co w stosunku do pogłowia pod oceną wartości użytkowej (656 340) stanowiło 93,5% Wykres 1. Zmiany liczby krów wpisanych do ksiąg w latach 2004-2012 Liczba krów zarejestrowanych w księgach hodowlanych (Wykres 1) jest odzwierciedleniem stanu populacji objętej oceną użytkowości. Od 2004 roku, z niewielkim spadkiem w 2006 roku, daje się zaobserwować systematyczny wzrost liczby krów wpisanych do ksiąg spowodowany głównie wzrostem ocenianego pogłowia. 113
POLSKA FEDERACJA HODOWCÓW BYDŁA i PRODUCENTÓW MLEKA Poniższa mapa Polski prezentuje stan krów wpisanych do ksiąg bydła hodowlanego ras mlecznych na koniec 2012 r. w poszczególnych województwach. 16 453 ZACHODNIO-POMORSKIE 28 366 POMORSKIE 49 869 WARMIŃSKO-MAZURSKIE 53 328 KUJAWSKO-POMORSKIE 106 548 PODLASKIE 6529 LUBUSKIE 118 048 WIELKOPOLSKIE 32 560 ŁÓDZKIE 102 971 MAZOWIECKIE 16 034 DOLNOŚLĄSKIE 20 618 12 563 OPOLSKIE ŚLĄSKIE 5 020 ŚWIĘTOKRZYSKIE 29 152 LUBELSKIE 10 642 MAŁOPOLSKIE 5630 PODKARPACKIE Tabela 4. Stan krów wpisanych do ksiąg bydła hodowlanego na dzień 31 grudnia 2012 r. z podziałem na rasy i województwa województwo PHF HO RW SM RP JE MO ZB ZR BS SR BG* razem Dolnośląskie 13 064 1 870 164 25 12 260 69 566 1 3 0 16 034 Kujawsko-pomorskie 52 085 503 517 36 37 13 48 4 4 75 6 53 328 Lubelskie 27 000 760 450 37 15 520 224 5 10 0 131 29 152 Lubuskie 6 279 64 135 11 2 38 0 0 0 0 0 6 529 Łódzkie 31 771 526 134 18 58 29 5 0 15 4 0 32 560 Małopolskie 3 924 1 399 241 1 983 15 4 123 2 600 0 0 0 10 289 Mazowieckie 98 839 2 781 676 96 225 212 37 5 23 17 60 102 971 Opolskie 15 971 4 431 67 0 12 18 34 85 0 0 0 20 618 Podkarpackie 1 745 436 3 245 55 11 1 74 63 0 0 0 5 630 Podlaskie 100 660 4 050 942 295 42 117 272 62 32 2 74 106 548 Pomorskie 27 553 212 258 8 10 41 275 0 0 9 0 28 366 Śląskie 11 414 922 29 52 22 0 37 86 1 0 0 12 563 Świętokrzyskie 4 586 148 74 36 137 2 32 5 0 0 0 5 020 114
WYKONANIE ZADAŃ HODOWLANYCH Warmińskomazurskie 47 071 931 828 209 60 60 632 0 2 12 64 49 869 Wielkopolskie 115 605 818 906 2 318 367 6 0 8 18 0 118 048 Zachodniopomorskie 14 909 158 471 9 12 599 201 0 94 0 0 16 453 RAZEM KRAJ: 572 476 20 009 9 137 2 872 988 2 281 2 069 3 481 190 140 335 613 978 * księgę hodowlaną dla rasy białogrzbietej (BG) prowadzi Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Wykres 2. Struktura rasowa krów wpisanych do ksiąg w 2012 roku 3,50% krów wpisanych stanowią poniższe rasy W naszym kraju ponad 96,5% krów wpisanych do ksiąg stanowią zwierzęta rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czarno-białej i czerwono-białej, co jest tożsame ze strukturą rasową populacji ocenianej. Spośród całości pozostałych ras dominującą jest rasa simentalska (1,49%) a następnie polska czerwono-biała (0,57%), polska czerwona (0,47%), montbeliarde (0,37%), polska czarno-biała (0,34%), jersey (0,16%), białogrzbieta (0,05%), Brown Swiss (0,03%) i szwedzka czerwona (0,02%). Dynamika rozwoju ksiąg hodowlanych dla krów poszczególnych ras, prezentowana w Tabeli 5 dla większości utrzymała tendencję wzrostową. W roku 2012 najwyższy wzrost liczby krów wpisanych do ksiąg nastąpił w rasach polskiej czerwono-białej, montbeliarde i białogrzbietej. Zmniejszyła się liczba sztuk wpisanych do ksiąg ras: polskiej czarno-białej, jersey oraz szwedzkiej czerwonej. Tabela 5. Dynamika rozwoju ksiąg hodowlanych dla poszczególnych ras krów Rasa Stan w księgach Stan w księgach 2012/2011 na 31.12.2011 na 31.12.2012 w % PHF HO 563 155 572 476 101,65 PHF RW 18 963 20 009 105,51 SM 9 091 9 137 100,50 ZR 3 317 3 841 115,78 ZB 2 108 2 069 98,15 RP 2 709 2 872 106,02 MO 1 988 2 281 114,73 115
POLSKA FEDERACJA HODOWCÓW BYDŁA i PRODUCENTÓW MLEKA JE 1 050 988 94,09 SR 190 140 73,68 BG 289 335 115,92 BS 182 190 104,40 Ogółem 603 051 613 978 101,81 2. Wpis buhajów do ksiąg dla bydła hodowlanego ras mlecznych ogólne warunki wpisu: do ksiąg wpisywane są buhaje, których obustronne pochodzenie zostało potwierdzone badaniem grup krwi i białek krwi lub wynikiem badania markerów genetycznych DNA; buhaj wpisany do ksiąg musi być zakwalifikowany przez prowadzącego księgę. szczegółowe warunki wpisu zawiera tabela 6: Tabela 6. SZCZEGÓŁOWE WARUNKI WPISU BUHAJÓW DO KSIĄG Księga Rasa Pochodzenie Część Wstępna księgi Część Wstępna księgi Część Główna księgi I. polska czerwono-biała (ZR) II. Polska czarno-biała (ZB) I. polska holsztyńskofryzyjska odmiany barwne: HO i RW oraz RP, SM, JE i MO. 1. charakteryzują się umaszczeniem i budową typową dla bydła polskiego czerwono- -białego i odpowiadają wzorcowi rasowemu; 2. posiadają udział min. 87,5% genów rasy polskiej czerwono-białej lub genów odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego, przy czym maksymalny udział genów holsztyńsko-fryzyjskich nie może przekraczać 50%, a udział genów rasy simentalskiej lub montbeliarde jest nie większy niż 12,5%; 3. pochodzą po rodzicach wpisanych lub nie wpisanych do księgi rasy polskiej czerwono-białej lub dotychczasowych ksiąg hodowlanych dla rasy czerwono-białej lub odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego; 4. uzyskały wynik oceny ogólnej typu i budowy min. 75 punktów.; 5. uzyskały wynik oceny za umięśnienie min. 75 punktów. 1. charakteryzują się umaszczeniem i budową typową dla bydła polskiego czarno-białego i odpowiadają wzorcowi rasowemu; 2. posiadają udział min. 87,5% genów rasy polskiej czarno-białej lub genów odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego, przy czym maksymalny udział genów holsztyńsko-fryzyjskich nie może przekraczać 50%; 3. pochodzą po rodzicach wpisanych lub nie wpisanych do księgi rasy polskiej czarno- -białej lub dotychczasowych ksiąg hodowlanych dla rasy czarno-białej lub odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego; 4. uzyskały wynik oceny ogólnej typu i budowy min. 75 punktów.; 5. uzyskały wynik oceny za umięśnienie min. 75 punktów. 1. posiada dwa pokolenia przodków wpisanych do księgi danej rasy lub zagranicznych ksiąg lub prowadzonych dotychczas ksiąg hodowlanych dla rasy czarno-białej i czerwono-białej lub odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego; 2. posiada udział min. 93,75% genów danej rasy lub genów odmian barwnych czarno-białej i czerwono-białej bydła holsztyńsko-fryzyjskiego. W przypadku rasy SM dopuszcza się udział min. 87,5% genotypu rasy SM przy udziale: max. do 12,5% genów odmiany RW, max. do 6,25% genów innych ras; 3. uzyskał wynik oceny ogólnej typu i budowy min.75 punktów. 116
WYKONANIE ZADAŃ HODOWLANYCH Część Główna księgi Część Główna księgi II. polska czerwono-biała (ZR) III. polska czarno-biała (ZB) IV. Brown Swiss (BS) V. Szwedzka Czerwona (SR) 1. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do księgi rasy polskiej czerwono-białej lub dotychczasowych ksiąg hodowlanych dla rasy czerwono-białej lub odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego; 2. posiadają udział min. 93,75% genów rasy polskiej czerwono-białej lub genów odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego, przy czym maksymalny udział genów holsztyńsko-fryzyjskich nie może przekraczać 50%, a udział genów rasy simentalskiej lub montbeliarde jest nie większy niż 6,25%, 3. uzyskały wynik oceny ogólnej typu i budowy min. 75 pkt., 4. uzyskały wynik oceny za umięśnienie min. 75 pkt. 1. posiadają dwa pokolenia przodków wpisanych do księgi rasy polskiej czarno-białej lub dotychczasowych ksiąg hodowlanych dla rasy czarno-białej lub odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego; 2. posiadają udział min. 93,75% genów rasy polskiej czarno-białej lub genów odmian barwnych bydła holsztyńsko-fryzyjskiego, przy czym maksymalny udział genów holsztyńsko-fryzyjskich nie może przekraczać 50%, 3. uzyskały wynik oceny ogólnej typu i budowy min. 75 punktów, 4. uzyskały wynik oceny za umięśnienie min 75 punktów. 1. posiada dwa pokolenia przodków wpisanych do księgi rasy Brown Swiss lub zagranicznych ksiąg rasy Brown Swiss, 2. posiada udział min. 93,75% genotypu rasy Brown Swiss, 3. uzyskał wynik oceny ogólnej typu i budowy min. 75 pkt. 4. uzyskał wynik oceny za umięśnienie min. 75 pkt. 1. posiada dwa pokolenia przodków wpisanych do księgi rasy szwedzkiej czerwonej lub zagranicznych ksiąg rasy szwedzkiej czerwonej, 2. posiada udział min. 87,5% genotypu rasy szwedzkiej czerwonej, W księdze dla tej rasy akceptuje się udział rasy Ayrshire, Norweskiej Czerwonej oraz Duńskiej Czerwonej. Maksymalny udział genów odmiany barwnej czerwono-białej bydła holsztyńsko-fryzyjskiego nie może przekraczać 12,5%, 3. uzyskał wynik oceny ogólnej typu i budowy min. 75 pkt. W okresie od 1.01.2012 r. do 31.12.2012 r. selekcjonerzy PFHBiPM przeprowadzili selekcję i na jej podstawie wpisali do ksiąg dla bydła hodowlanego ras mlecznych 1385 buhajów hodowlanych, tym 300 przeznaczonych do realizacji programów oceny i selekcji buhajów przez spółki unasienienia i 1085 do krycia naturalnego na potrzeby własnego stada. W tabeli 7 przedstawiono liczbę buhajów wpisanych do ksiąg z wyszczególnieniem ras oraz ich przeznaczenia: Tabela 7. Wpis buhajów do ksiąg w 2012 r. z podziałem na rasy i przeznaczenie Przeznaczenie buhajów RASA PHF HO PHF RW SM RP JE MO ZR ZB BS SR Spółki Unasieniania 263 23 4 5 5 rozród naturalny 947 59 32 7 21 7 12 3. Zaświadczenia potwierdzające dokonanie wpisu do ksiąg dla bydła hodowlanego ras mlecznych Zgodnie z zapisami Ustawy o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich, prowadzący księgi na wniosek hodowcy lub właściciela zwierzęcia wydaje Zaświadczenie potwierdzające wpis do ksiąg. W 2012 roku PFHBiPM wydała 1148 zaświadczeń potwierdzających wpis krów i buhajów do ksiąg bydła hodowlanego. 117
POLSKA FEDERACJA HODOWCÓW BYDŁA i PRODUCENTÓW MLEKA 4. Świadectwa rodowodowe Zgodnie z zapisami Ustawy o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich z dnia 29 czerwca 2007 roku (Dz. U. z 2007 r. Nr 133 poz. 921 art. 26) zwierzęta hodowlane, nasienie zwierząt hodowlanych, ich komórki jajowe i zarodki wprowadzane do obrotu, zaopatruje się w świadectwa rodowodowe. Do wydawania świadectw rodowodowych jest uprawniona Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka jako podmiot prowadzący księgi zwierząt hodowlanych. Zakres szczegółowych informacji o zwierzętach hodowlanych czystorasowych z gatunku bydła oraz ich nasienia, komórek jajowych i zarodków określa Decyzja Komisji nr 2005/ 379/WE z dnia 17 maja 2005 r. W 2012 roku Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka wydała na wnioski hodowców lub posiadaczy wprowadzanych do obrotu zwierząt lub materiału biologicznego ogółem 10 284 świadectwa rodowodowe. WARTO WIEDZIEĆ! Hodowca nabywając materiał hodowlany: jałowice, krowy, buhaje powinien wymagać od sprzedającego świadectwa rodowodowego. Zawarte w świadectwie dane rodowodowe, aktualne wartości hodowlane zwierzęcia i jego przodków, wydajności laktacyjne, ocena typu i budowy oraz informacje o pokryciu samic zaprezentowane w przyjaznej graficznie formie i foliowane przed zniszczeniem są niezwykle pomocne hodowcy w jego pracy. Również czystorasowe zwierzęta hodowlane i pochodzący od nich materiał biologiczny, zakupione za granicą w krajach członkowskich Unii Europejskiej obowiązkowo powinny być zaopatrzone w świadectwa rodowodowe, zgodnie z Decyzją 2005/379/WE. 5. Współpraca ze spółkami inseminacyjnymi w zakresie realizacji programów oceny i selekcji buhajów Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka opiniuje i koordynuje programy oceny i selekcji buhajów spółek inseminacyjnych oraz współuczestniczy w poszczególnych etapach ich realizacji, takich jak wybór ojców buhajów oraz matek buhajów, kwalifikacja buhajków z indywidualnych kojarzeń, selekcja i ocena buhajów przeznaczonych do testowania. Obecnie programy oceny i selekcji buhajów realizują cztery krajowe spółki unasieniania i Przedsiębiorstwo Handlowe Konrad. O wstępnym wyborze krów kandydatek na matki buhajów decyduje odpowiednia wysokość indeksu produkcyjnego uzupełniona o ustalony poziom indeksu IKW- indeks krowy własny lub IKR- indeks krowy rodowodowy. Indeksy IKW i IKR, wykorzystywane w selekcji krów kandydatek na matki buhajów i matek buhajów rasy PHF odmiany HO i RW, są skonstruowane podobnie jak indeks selekcyjny PF dla buhajów tej rasy. Indeksy te są szacowane jedynie na potrzeby realizacji programu oceny i selekcji buhajów rasy PHF począwszy od sezonu 2010.2. W 2012 roku po sezonach wyceny 2011.3, 2012.1 oraz 2012.2 spośród krów znajdujących się na krajowej liście kandydatek, selekcjonerzy PFHBiPM dokonali komisyjnego przeglądu 2198 118
WYKONANIE ZADAŃ HODOWLANYCH kandydatek na matki buhajów. Stan matek buhajów po zakończeniu przeglądu w sezonie 2012.2 przedstawiał się następująco: Tabela 8. Stan matek buhajów według ras w sezonie 2012.2 Spółka PHF HO PHF RW SM RP ZR ZB Razem SHiUZ Bydgoszcz 384 8 392 MCHiRZ Łowicz 299 36 335 MCB Krasne 47 92 40 18 14 211 WCHiRZ Tulce 413 413 PH Konrad 51 51 Razem 1 194 135 40 18 14 1 402 W okresie od 01.01.2012 do 31.12.2012 spółki inseminacyjne w rasie polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej odmian HO i RW wytestowały łącznie 263 buhaje. Każdorazowo po wycenie wartości hodowlanej, na podstawie informacji ze spółek inseminacyjnych o buhajach, których nasienie będzie wykorzystywane w sztucznej inseminacji, PFHBiPM sporządza krajową listę buhajów. Jest ona zamieszczana na stronie www.pfhb.pl. Buhaje rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej na liście są uszeregowane według obowiązującego indeksu selekcyjnego PF. Polski indeks selekcyjny Produkcja i Funkcjonalność (PF) Od czerwca 2007 podstawowym kryterium selekcji samców rasy PHF pozostaje indeks selekcyjny PF. Na formułę indeksu PF składa się: PF = 0,5* PI_PROD + 0,3* PI_POKR + 0,1* PI_PŁOD + 0,1* WH_KSOM gdzie: PI_PROD podindeks produkcyjny PI_POKR podindeks pokrojowy PI_PŁOD podindeks płodności WH_KSOM wartość hodowlana dla laktacyjnej zawartości komórek somatycznych Podindeks produkcyjny (PI_PROD) składa się z sumy wartości hodowlanej dla wydajności tłuszczu (kg) i podwojonej wartości hodowlanej dla wydajności białka (kg). Przed utworzeniem tego podindeksu wartości wchodzące w jego skład zestandaryzowano na średnią 100 i odchylenie standardowe 10, przyjmując jako bazę średnią wartość hodowlaną buhajów urodzonych w latach 1996 1998, posiadających co najmniej 20 córek w 10 oborach. Podindeks ogólny pokroju (PI_POKR) został utworzony z następujących podindeksów cząstkowych z podanymi niżej wagami dla każdego z nich: 119
POLSKA FEDERACJA HODOWCÓW BYDŁA i PRODUCENTÓW MLEKA 1. podindeks wymienia 50% 2. podindeks nóg i racic 30% 3. podindeks typu i budowy 10% 4. podindeks kalibru 10% Poszczególne podindeksy cząstkowe dla cech pokroju są obliczane z wykorzystaniem szacowanych wartości hodowlanych dla cech liniowych oceny typu i budowy i sformułowano je w następujący sposób: Podindeks wymienia: Podindeks nóg i racic: położenie wymienia 35% przekątna racicy 50% zawieszenie tylne 20% ustawienie nóg widok z tyłu 30% więzadło środkowe 15% ustawienie nóg widok z boku 20% zawieszenie przednie 10% ustawienie strzyków przednich 10% szerokość wymienia 5% długość strzyków 5% Podindeks typu i budowy: Podindeks kalibru: charakter mleczny 40% wysokość w krzyżu 50% ustawienie zadu 40% szerokość klatki piersiowej 30% szerokość zadu 20% głębokość tułowia 20% Podindeks płodności (PI_PŁOD) na wartość tego podindeksu mają wpływ cztery oszacowane wartości hodowlane dla cech płodności z przyjętymi wagami: wskaźnik niepowtarzalności rui do 56 dni u jałówek (NRj) 70% wskaźnik niepowtarzalności rui do 56 dni u krów (NRk) 10% długość przestoju poporodowego (PP) 10% długość okresu międzyciążowego (OMC) 10% Wartość hodowlana dla komórek somatycznych (WH_KSOM) jest szacowana metodą TDM na podstawie zawartości komórek somatycznych w mleku pobranym podczas poszczególnych próbnych udojów w trzech pierwszych laktacjach. Wyższe od 100 wartości hodowlane buhaja oznaczają, że buhaj poprawia tę cechę u swoich córek. Buhaje rasy PHF w zależności od koloru umaszczenia są uszeregowane od najwyższego indeksu PF na oddzielnych listach rankingowych, na których są również zamieszczone informacje o wartości hodowlanej dla: podindeksu produkcji podindeksu kalibru podindeksu typu i budowy podindeksu nóg i racic podindeksu wymienia podindeksu pokroju ogólnego podindeksu płodności (przy buhajach, dla których jest on oszacowany) komórek somatycznych przeżywalności (przy buhajach, dla których jest on oszacowany). 120
WYKONANIE ZADAŃ HODOWLANYCH Podstawowym kryterium stosowanym przy selekcji samic w dalszym ciągu pozostaje ocena wartości hodowlanej cech mlecznych i obliczany na jej podstawie indeks: Indeks dla krów = WH dla kg tłuszczu + 2 x WH dla kg białka Począwszy od 2011 roku PFHBiPM publikuje listę 100 najlepszych krów rasy polskiej holsztyńsko fryzyjskiej obu odmian barwnych: czarno-białej i czerwono-białej. Krowy uszeregowane są według indeksu produkcyjnego. Wartość hodowlaną zwierząt rasy PHF obu odmian barwnych HO i RW szacuje się w oparciu o wspólną bazę genetyczną, którą stanowi średnia wartość hodowlana krów urodzonych w 2005 roku. Od 2008 roku wartości hodowlane dla cech produkcji szacowane są na podstawie próbnych udojów (TDM), które zastąpiły 305-dniowe wydajności laktacyjne. Na liście 100 najlepszych krów znajdują się jedynie zwierzęta, które w momencie tworzenia rankingu żyją i są użytkowane mlecznie w oborach swych właścicieli. Należy podkreślić, że na liście stale pojawiają się młode krowy, mające swą pierwszą ocenę. Lista cieszy się dużym zainteresowaniem wielu hodowców i specjalistów. Na stronie internetowej www.pfhb.pl można znaleźć wszystkie listy sporządzone począwszy od oceny w sezonie 2011.1 6. Udział w realizacji programów ochrony zasobów genetycznych bydła rasy polskiej czerwonej, polskiej czerwono-białej i polskiej czarno-białej Działając w porozumieniu z Instytutem Zootechniki, nadzorującym i koordynującym program ochrony zasobów genetycznych bydła rasy polskiej czerwonej oraz ras polskiej czerwono-białej i polskiej czarno-białej, PFHBiPM jako prowadzący księgi dla tych ras jest odpowiedzialna za: wydawanie hodowcom rodowodów krów zgłaszanych do uczestnictwa w programie oraz przekazywanie ich do Instytutu Zootechniki; wykonywanie w stadach objętych programem następujących prac hodowlanych: typowanie buhajów do udziału w programie, typowanie krów na matki buhajów, tworzenie planu kojarzeń na bieżący rok z uwzględnieniem podziału krów na grupy genetyczne, podejmowanie działań na rzecz promocji i rozwoju chronionych populacji bydła ras polskiej czerwonej oraz polskiej czerwono-białej i czarno-białej. Tabela 9. Stan liczebności krów uczestniczących w programie ochrony zasobów genetycznych* (*dane IZ) Rasa Ilość stad w programie Ilość krów w programie RP 2 321 290 ZR 3 144 439 ZB 1 945 226 121
POLSK A FEDERAC JA HODOWCÓW BYD ŁA i PRODUCENTÓW MLEK A Krowy rasy polskiej czerwono-białej na pastwisku 7. Udział w organizowaniu wystaw i pokazów bydła Podczas organizowania wystaw i pokazów bydła mlecznego Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka jest odpowiedzialna za: tworzenie regulaminów wystaw, przygotowanie danych o zwierzętach do katalogu, wyznaczanie komisji sędziowskiej, kwalifikowanie zwierząt, koordynowanie działań podczas wystawy wspólnie z organizatorami. VII OGÓLNOPOLSKA WYSTAWA BYDŁA HODOWLANEGO W SIELINKU, 12 13 MAJA 2012 r. W dniach 12 13 maja 2012 roku na terenie Centrum Szkoleniowo-Wystawowym w Sielinku miała miejsce VII Ogólnopolska Wystawa Bydła Hodowlanego. Swój dorobek hodowlany zaprezentowało 52 hodowców z całej Polski. Komisja sędziowska w składzie: sędzia główny Erik Hansen z Danii oraz jego asystenci Roman Januszewski i Piotr Kowol, pracownicy Polskiej Federacji Hodowców Bydła i Producentów Mleka ocenili 75 krów i 85 jałowic. Spośród nich 15 zostało nagrodzonych tytułem czempiona, a 14 wiceczempiona. Jak zwykle najwięcej emocji wzbudziło przyznanie honorowych tytułów superczempionów. Na Ogólnopolskiej Wystawie w Sielinku zdobyły je: 122
W YKONANIE ZADAŃ HODOWLANYCH w grupie jałowic: jałowica rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czarno-białej ONDRA 29 nr PL00523574372-2 (numer katalogowy 371), wyhodowana przez Ośrodek Hodowli Zarodowej w Osięcinach. grupie krów: krowa w kategorii krów w III i dalszych laktacjach, rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czarno-białej JANET 58 nr PL00503653348-5 (numer katalogowy 316), pochodząca z hodowli Ośrodka Hodowli Zarodowej w Dębołęce. spośród krów ras simentalskiej, jersey i polskiej czerwonej tytuł superczempiona został przyznany krowie rasy jersey JEŻYNA 44 nr PL00508112482-9 wyhodowanej w Stadninie Koni w Michałowie Krowa ONDRA 29 (LUDEK X ILUSION), nr PL 00523574372-2 wyhodowana przez Ośrodek Hodowli Zarodowej w Osięcinach Sp. z o.o, Superczempion na VII OWBH w Sielinku. 123
POLSK A FEDERAC JA HODOWCÓW BYD ŁA i PRODUCENTÓW MLEK A Krowa JANET 58 (TITANIC X SUREN), nr PL 00503653348-5 wyhodowana w Ośrodku Hodowli Zarodowej w Dębołęce Sp. z o.o,. Superczempion na VII OWBH w Sielinku Krowa JEŻYNA 44 (ROCKET X TRADER), nr PL 00508112482-9 wyhodowana w Stadninie Koni w Michałowie Sp. z o.o. Superczempion na VII OWBH w Sielinku 124
WYKONANIE ZADAŃ HODOWLANYCH Czempiony na VII OWBH w Sielinku Kategoria wystawowa Nr kat. Numer rejestracyjny Właściciel Jałówki w wieku 10 11 mies. 15 PL 00529154214-7 Łukasz Majkowski, Jarzyły Jałówki w wieku 12 13 mies. 36 PL 00525479997-7 OHZ Lubiana Sp. z o.o. Jałówki w wieku 14 15 mies. 81 PL 00530454493-9 Przedsiębiorstwo Rolniczo-Hodowlane Gałopol Jałówki w wieku 14 15 mies. 89 PL 00522829068-4 OHZ Głogówek Sp. z o.o rasy PHF RW Jałówki w wieku 16 18 mies. 371 PL 00523574372-2, OHZ Osięciny Sp. z o.o. Jałówki w wieku 16 18 mies. 124 PL 00526553250-1 OHZ Głogówek Sp. z o.o rasy PFH RW Jałówki w wieku 19 21 mies. 149 PL 00526574170-5 OHZ Osięciny Sp. z o.o. Jałówki w wieku 22 24 mies. 175 PL 00521600664-8 Stadnina Koni w Dobrzyniewie Sp. z o.o Krowy w I laktacji 233 PL 00520327053-3, Łukasz Makowski z Jarzył Krowy w II laktacji 263 PL 00520487514-0, Stadnina Koni w Dobrzyniewie Sp. z o.o Krowy rasy PFH HO w III 316 PL 00503653348-5 OHZ Dębołęka Sp. z o.o i dalszych laktacjach Krowy rasy PHF RW 330 PL 00512950486-6, Sławomira Zalewska z Sikor Krowy rasy polskiej czerwonej 338 PL 00517927090-2 Henryk Kulpa ze Słopnic Krowy rasy jersey 353 PL 00508112482-9, Stadnina Koni Michałów Sp. z o.o. Krowy rasy simentalskiej 366 PL 00514178129-0 ZD IZ w Odrzechowej Wiceczempiony VII OWBH w Sielinku Kategoria wystawowa Nr kat. Numer rejestracyjny Właściciel Jałówki w wieku 10 11 mies. 17 PL 00523528165-1 OHZ Dębołęka Sp. z o.o Jałówki w wieku 12 13 mies. 51 PL 00523528073-9 OHZ Dębołęka Sp. z o.o Jałówki w wieku 14 15 mies. 63 PL 00526625888-2 OHZ Lubiana Sp. z o.o. Jałówki w wieku 14 15 mies. 84 PL 00522829075-2 OHZ Głogówek Sp. z o.o rasy PHF RW Jałówki w wieku 16 18 mies. 111 PL 0052230358-2 Przedsiębiorstwo Rolniczo-Hodowlane Gałopol Jałówki w wieku 16 18 mies. 130 PL 00526553274-7 OHZ Głogówek Sp. z o.o. rasy PHF RW Jałówki w wieku 22 24 mies. 182 PL 00518828331-3 OHZ Osięciny Sp. z o.o Krowy w I laktacji 202 PL 00521600620-4 Stadnina Koni w Dobrzyniewie Sp. z o.o Krowy w II laktacji 275 PL 00521032261-4 OHZ Garzyn Sp. z o.o. Krowy w III i dalszych laktacjach 305 PL 00514721030-5 Waldemar Lis z Księżego Dworu 125
POLSKA FEDERACJA HODOWCÓW BYDŁA i PRODUCENTÓW MLEKA Krowy rasy PHF RW 329 PL 00518822977-9 OHZ Przerzeczyn Zdrój Sp. z o.o Krowy rasy polskiej czerwonej 331 PL 00531797345-0 Maria Zdybał z Tarnawy Krowy rasy jersey 348 PL 00517578172-3 Stadnina Koni Michałów Sp. z o.o. Krowy rasy simentalskiej 361 PL 00514178190-0 ZD IZ w Odrzechowej KONTAKT ul. Żurawia 22, 00-515 WARSZAWA tel. +48 22 5023323, 5023349; fax +48 22 502 33 24 e-mail: pfhb@pfhb.pl DYREKTOR ds. HODOWLI KIEROWNIK DZIAŁU HODOWLI BYDŁA Teresa Piechowska Anna Siekierska tel. 661 808 001 tel. 661 808 005 e-mail: t.piechowska@pfhb.pl e-mail: a.siekierska@pfhb.pl SELEKCJONERZY terytorialny zakres działania województwo bezpośredni numer telefonu Mirosław Anaczkowski pomorskie, warmińsko-mazurskie 661 808 006 Krzysztof Gałązka łódzkie, 661 808 009 Grażyna Jendrysiak-Lipietta dolnośląskie, opolskie, śląskie 661 808 010 Mieczysław Kopiczko podlaskie 661 808 003 Krystian Korytkowski kujawsko-pomorskie 661 808 004 Piotr Kowol podkarpackie, małopolskie, świętokrzyskie 661 808 011 Paweł Ruchała małopolskie 691 808 043 Janusz Tercjak mazowieckie 661 808 015 Sławomir Piejaś pomorskie, zachodnio-pomorskie 661 808 007 Paweł Przybylak lubuskie, wielkopolskie 661 808 016 Anna Siekierska lubuskie, wielkopolskie 661 808 005 Irena Trojanowska lubelskie 661 808 012 BIURA REGIONALNE Miejscowość kod pocztowy ulica nr telefonu JEŻEWO STARE 16-080 Tykocin; Jeżewo Stare 30 85 743 38 54 BYDGOSZCZ z/s w Minikowie 89-122 Minikowo 1B 52 562 42 31 GDAŃSK 80-874 Na Stoku 48 58 302 32 15 GOSTYŃ 63-800 Wrocławska 154 65 572 22 43 KOSZALIN 75-411 Partyzantów 15a 94 343 11 04 LUBLIN 20-150 Bursaki 6 81 744 15 06 ŁODŹ z/s w Rzgowie 95-030 Rzgów, ul Rawska 1 42 630 16 87 OLSZTYN 10-044 Niepodległości 53/55 89 527 79 53 POZNAŃ 61-619 Naramowicka 144 61 820 51 01 WROCŁAW 50-069 Ofiar Oświęcimskich 12 71 330 69 42 ZABIERZÓW k/krakowa 32-080 Cmentarna 6 12 257 97 54 126