MASTITIS MONITOROWANIE ZDROWOTNOŚCI WYMION W OPARCIU O WYNIKI OCENY WARTOŚCI UŻYTKOWEJ BYDŁA

MASTITIS MONITOROWANIE ZDROWOTNOŚCI WYMION W OPARCIU O WYNIKI OCENY WARTOŚCI UŻYTKOWEJ BYDŁA POLSKA FEDERACJA HODOWCÓW BYDŁA I PRODUCENTÓW MLEKA

Zachęceni dużym zainteresowaniem wśród hodowców, kontynuujemy opracowywanie i wydawanie materiałów szkoleniowo-informacyjnych. Mają one na celu przybliżenie i wyjaśnienie przydatności wyników oceny wartości użytkowej w produkcji mleka i hodowli bydła mlecznego. Z problemem wysokiego poziomu komórek somatycznych boryka się większość producentów mleka. Nie wszyscy jednak wiedzą jak pomocne w monitorowaniu, profilaktyce i leczeniu mastitis mogą być wyniki oceny wartości użytkowej. Wykorzystaliśmy uwagi naszych czytelników zgłoszone do poprzedniej edycji broszury Mastitis, dodaliśmy nowości, które w międzyczasie wprowadziliśmy i po raz kolejny, w ulepszonej nieco wersji chcemy naszym Hodowcom pokazać, jak posługiwać się wynikami oceny zawartymi w Raportach Wynikowych oraz naszym nowym programie do zarządzania stadem SOL STADO ONLINE. Mamy nadzieję, że wskazując możliwości wykorzystania wyników oceny wartości użytkowej do poprawy efektów produkcyjnych i ekonomicznych w stadach krów mlecznych, zachęcimy właścicieli tych stad, w których ocena wartości użytkowej jest już prowadzona, do szerszego korzystania z jej wyników. Liczymy też, że wskazując korzyści płynące z wykorzystania wyników oceny zachęcimy do jej podjęcia tych Hodowców, którzy jeszcze z niej nie korzystają. Dział Oceny Polskiej Federacji Hodowców Bydła i Producentów Mleka

POSTAW NA ZYSK zwalczając mastitis przy pomocy OCENY UŻYTKOWOŚCI Zyskasz: poprawę opłacalności produkcji oraz większy zysk ekonomiczny; oszczędności na kosztach leczenia; pakiet informacji na temat stanu zdrowia krów; możliwość poprawy wydajności i jakości mleka; profesjonalne doradztwo, min. w zakresie higieny wymienia i pozyskiwania mleka; instruktaż prawidłowego pobrania próbek mleka do badań mikrobiologicznych. LICZBA KOMÓREK SOMATYCZNYCH A STRATY MLEKA 3 2,5% strat mleka za każde 100 000 komórek ponad 200 000/ml Przykład: liczbie komórek wynoszącej 500 000/ml mleka zbiorczego towarzyszą straty 7,5% mleka. źródło: dr n. wet. Sebastian Smulski

MASTITIS Zapalenie wymienia, to obok problemów z rozrodem największy i najbardziej kosztowny problem w hodowli bydła mlecznego. Co kryje się pod pojęciem MASTITIS? 4 Zapalenie wymienia jest chorobą produkcyjną, która powoduje ogromne straty w hodowli krów mlecznych. Mastitis, to nic innego jak stan zapalny gruczołu mlekowego, spowodowany głównie przez drobnoustroje, które zasiedlają wymię, ręce dojarza, aparat udojowy, środowisko. STAN KLINICZNY objawowy Chorobę w stanie klinicznym stosunkowo łatwo zauważyć: wymię może być zaczerwienione, twarde i obrzękłe, natomiast w mleku występują charakterystyczne kłaczki, czasami krew. Temu stanowi towarzyszy znaczące podwyższenie liczby komórek somatycznych. STAN PODKLINICZNY bez objawów zewnętrznych W stanie podklinicznym nie ma widocznych zmian w mleku i na wymieniu. Charakteryzuje się podwyższoną liczbą komórek somatycznych w mleku. CZY WIESZ, ŻE... 75% OGÓLNYCH KOSZTÓW WYSTĘPOWANIA MASTITIS GENERUJĄ STANY PODKLINICZNE?

MASTITIS w Twoim stadzie to OGROMNE KOSZTY poprzez: spadek wydajności; konieczność wprowadzenia antybiotykoterapii; pogorszenie jakości mleka; wzrost kosztów leczenia; zwiększone brakowanie; większa antybiotykowrażliwość bakterii. PAMIĘTAJ! Najlepszym sposobem wykrywania zapaleń wymion, a także zapobiegania rozprzestrzenianiu się choroby w stadzie jest analiza Raportów Wynikowych: STADO (RW-1) PRÓBA (RW-2) WARTOŚĆ HODOWLANA (RW-7) SOMATYKA (RW-8) oraz analiza wyników stada w programie SOL STADO ONLINE. 5

KOSZTY ZWIĄZANE Z MASTITIS KOSZTY BEZPOŚREDNIE są łatwe do oszacowania i przede wszystkim zauważalne przez producenta mleka: wyłączenie mleka karencyjnego; koszty usługi lekarsko-weterynaryjnej; koszty leków; koszty pracy właściciela. KOSZTY POŚREDNIE zwykle mają większą wartość i są przez producentów często pomijane: obniżenie wydajności; wzrost ryzyka brakowania; pogorszenie płodności; wzrost kosztów remontu stada. CZYNNIKI WARUNKUJĄCE ROZWÓJ ZAKAŻENIA I ZAPALENIA WYMIENIA U KRÓW 6 6 25 Sprzęt udojowy Utrzymanie i środowisko Genetyka 49 20 Zarządzanie stadem źródło: dr n. wet. Sebastian Smulski

STRATY W STADZIE Z MASTITIS SUBCLINICA Stado 33 krowy o przeciętnej wydajności 7 400 kg mleka 400 tys./ml obniżenie wydajności o 5% (370 kg mleka mniej / krowa) (12 210 kg mleka mniej / stado) 800 tys./ml obniżenie wydajności o 10% (740 kg mleka mniej / krowa) (24 420 kg mleka mniej / stado) 1 500 tys./ml obniżenie wydajności o 32,5% (2405 kg mleka mniej / krowa) (79 365 kg mleka mniej / stado) Stado przez cały okres laktacji 244 200 kg / 336 966 zł (przy cenie mleka 1,38 zł za litr) 120 000 100 000 109 514 7 80 000 60 000 40 000 20 000 0 0 33 699 16 849 200 tys./ml 400 tys./ml 800 tys./ml 1500 tys./ml źródło: dr n. wet. Sebastian Smulski

LKS, czyli liczba komórek somatycznych w mleku z całego wymienia, to najczęściej stosowana miara oceny stanu zdrowotnego wymienia. Przyjmuje się, że: LKS < 200 tys./ml: zdrowa krowa LKS > = 200 tys./ml: krowa może być chora PAMIĘTAJ! 8 Dokonywana w ramach oceny użytkowości analiza występowania mastitis oparta jest wyłącznie na liczbie komórek somatycznych (LKS) stwierdzonej w próbkach mleka, pochodzących z próbnego doju ze wszystkich ćwiartek wymienia razem. W związku z tym, nie należy rezygnować z bieżącej (pomiędzy próbnymi dojami) diagnostyki, w tym TOK Terenowego Odczynu Komórkowego, gdyż TOK daje nam informację o mleku ćwiartkowym.

RAPORT STADO (RW-1) W tym raporcie są wyniki dla całego stada zbiorczo i przeciętnie WYNIKI PRÓBNYCH UDOJÓW 16/12/14 17/01/11 17/02/14 17/03/14 17/04/13 17/05/16 17/06/16 17/07/10 17/09/13 17/10/10 17/11/13 17/12/11 lkd 84 79 85 88 92 92 91 91 95 93 96 99 dl 192 185 164 158 168 181 200 197 196 193 197 192 ml 26.8 27.1 27.9 28.7 31.3 27 31.9 29.1 28.4 28.2 28.8 29.3 % tl 4.44 4.56 3.93 4.11 3.75 4.33 3.63 3.69 4.02 4.12 4.6 3.83 % bi 3.5 3.45 3.46 3.42 3.35 3.38 3.22 3.25 3.41 3.57 3.49 3.55 % kaz 2.74 2.68 2.7 2.67 2.6 2.65 2.52 2.56 2.68 2.83 2.73 2.79 wks 408 673 358 371 363 559 300 340 467 325 219 323 moczn 264 221 199 188 170 316 191 198 201 216 193 250 WKS przeciętna liczba komórek somatycznych w stadzie w dniu próby. Wyliczana jest w oparciu o liczbę komórek somatycznych i ilość udojonego mleka dla każdej krowy indywidualnie. Tak zwana średnia ważona. Wartość podawana jest w tysiącach w mililitrze. 9 Jak interpretować wyniki? < 200 stan zdrowotny wymion w stadzie jest dobry; > 200 stado zaczyna przynosić straty z tytułu mastitis; > 400 nie mniej niż co dziesiąta ćwiartka w stadzie dotknięta jest mastitis.

Czy Hodowca może porównywać wartość WKS z wynikiem z mleczarni? NIE, PONIEWAŻ: WKS jest prawidłowa dla dnia wykonywania próbnego doju, niekoniecznie w dniu pobierania prób z mleczarni; WKS jest wartością wyliczoną, a nie wynikiem z próby zbiorczej; przy skrajnie wysokich wartościach komórek somatycznych (powyżej 10 mln) do obliczeń WKS przyjmuje się wartość max. odczytywaną przez aparaturę, czyli 10 mln; w zbiorniku prawie nigdy nie znajduje się to samo mleko, które udojono na próbnym doju: separowanie mleka od krów chorych; w zbiorniku gromadzi się mleko z doby lub dwóch, tymczasem próbny dój obejmuje często tylko ranny lub wieczorny dój. RAPORT STADO (RW-1) Informacje zawarte w tej tabeli umożliwiają zorientowanie się, co do liczby krów z podwyższoną LKS. Możemy również prześledzić zmiany LKS na przestrzeni ostatnich 3 m-cy (6 m-cy w przypadku metody A8). 10 WYNIKI W TRZECH OSTATNICH PRÓBACH Liczba krów mc doj zas ch <=200 w przedziałach kom. somat. >200 <=400 >400 <=1000 >1000 12 99 8 0 69 9 12 9 11 96 11 0 77 3 11 5 10 94 11 0 62 12 12 7 Ostatnie trzy miesiące, w których wykonane były próbne doje. Liczba wszystkich krów, które w dniu próbnego doju były obecne w stadzie (również chore i bez mleka z innych powodów) i nie były zasuszone. Liczba krów zasuszonych. Liczba krów chorych. Lliczba krów z podziałem na liczbę komórek somatycznych w ostatniej próbie w zakresach: poniżej 200 tys. 200 do 400 tys. 400 do 1000 tys. powyżej 1000 tys.

RAPORT PRÓBA (RW-2) W tym raporcie są wyniki dla każdej krowy indywidualnie LP Krowa Ojciec 1 PL-0051792 7708 6 DOLA ks. WSTĘPNA Urodzona Wyc./Ost. pokr. Ur. 2007 okmw. 350 L.8 W.17-01-16 Wyniki próbnych udojów 12/14 01/11 02/14 03/14 04/13 05/16 06/16 07/10 09/13 10/10 11/13 12/11 Wydajność ml ZAS ZAS 32.9 29.8 26.8 22.7 *32.8 26.2 25.6 *15.1 18.3 17.4 dd 329 305 %tł 3.84 5.02 4.31 4.67 4.59 4.28 4.18 3.98 4.27 4.13 kg ml 8 366 7 938 %bi 3.16 2.89 3.91 3.80 3.79 3.65 3.63 3.68 3.95 3.97 kg tł 309 292 Zdarzenia %kaz 2.47 2.22 2.46 2.46 2.39 2.31 2.71 2.88 3.13 2.78 % tł 3.69 3.68 %lak 5.00 4.69 4.88 4.84 4.67 4.74 4.47 4.28 4.32 4.37 kg bi 272 255 %sm 12.60 13.24 12.49 11.93 11.81 11.91 12.09 11.75 13.06 12.43 % bi 3.25 3.21 mocz. 137 141 161 287 161 135 159 138 164 207 kg sm 1 031 976 ks 157 69 115 189 51 154 130 203 245 244 % sm 12.32 12.30 tł/bi 1.22 1.74 1.18 1.04 1.08 1.18 0.97 0.8 0.98 1.02 KS informacja o LKS w 1 ml mleka, wartośc wyrażona w tysiącach. 11 ZAMAWIASZ e-raporty? Dostajesz więcej! Dla hodowców zamawiających e-raporty dołączana jest lista krów, które w bieżącej próbie miały więcej niż 200 tys. komórek somatycznych LP Krowa Numer oborowy KS 1 PL-005048085262 TEKLA 649 2 PL-005167166002 KAJA 1789 3 PL-005189178427 JASNA 407 4 PL-005229748559 SORBONA 319 5 PL-005239537372 KAROTKA 708 6 PL-005315740993 DIANA 2228

RAPORT WARTOŚĆ HODOWLANA (RW-7) W tym raporcie są indeksy i wartości hodowlane dla wszystkich krów, które te wartości miały wyliczone Wprawdzie zdrowie wymion w niewielkim stopniu zależy od genów, w porównaniu z pozostałymi czynnikami, ale pamiętaj, że im wyższa (powyżej 100) jest wartość hodowlana dla zawartości komórek somatycznych w mleku (WH_KSOM), tym skłonność do przenoszenia wysokich komórek na potomstwo jest niższa. Indeksy WH cech produkcyjnych WH cech pokroju Lp Krowa Nr ob. PF PI_POKR Prc Psm Pnr Pw WH_KSOM Indeks kg ml tłuszcz białko rc nr og powt PI_PROD gpf PI_PŁOD NPj NPk PP OMC WH_DŁUG prod. powt. kg / % kg / % sm wy kol. Uwagi 1 PL-0051340227193 ZORZA 1 2 PL-005361292958 HELGA 5 3 PL-005417263444 BIELA 1 4 PL-005417262195 LAMA 26 5 PL-005419237979 SABA 00352 139 129 00249 129 127 00198 129 120 00165 128 126 00032 124 123 129 123 118 114 128 119 1 630 44.4 38.3 112 109 121 0.410 M 121 106 105 105 102 103 107 0.760-0.26 0.16 113 122 3 115 101 116 111 113 109 119.1 439 56.3 31.4 110 110 117 0.380 106 102 105 113 115 104 0.740 0.50 0.32 111 112 5 125 122 115 112 124 110 93.9 848 37.9 28.0 113 114 119 0.410 M 102 105 98 88 92 106 0.740 0.04 0.19 115 120 5 118 103 109 109 120 114 1 244 37.7 36.4 111 112 0.410 110.5 115 M 97 99 93 92 96 105 0.750-0.16 0.21 114 119 5 107 96 102 107 107 107 103.7 600 42.9 30.04 107 111 104 0.410 MS 108 105 107 110 112 105 0.760 0.23 0.27 107 109 2 12 WH_KSOM wartość hodowlana dla zawartości komórek somatycznych w mleku.

RAPORT SOMATYKA (RW-8) W tym raporcie są wszystkie krowy, u których zarejestrowano istotne informacje o liczbie komórek somatycznych Krowy drukowane są w trzech grupach: NOWE ZACHOROWANIA CHRONICZNIE CHORE WYLECZONE Wszystkie krowy, które w poprzedniej próbie miały ks <= 200, a w bieżącej ks > 200 Krowa Wyniki próbnych udojów l. prób z k. somatycznymi (w tys.): 01/19 02/16 03/16 04/21 05/18 06/22 07/20 08/10 09/13 10/11 11/16 01/11 <=200 >200 >400 >1000 NOWE ZACHOROWANIA 1 PL-005232327994 ml 67.3 57 59.3 46.6 48.8 40.01 44.9 36.7 25.1 15.1 ZAS 55.3 LASKA lak. 5 dd. 21 ks 10 9 10 13 72 18 27 21 132 541 12 10 0 1 0 %udz. 0.03 0.04 0.03 0.03 0.19 0.04 0.07 0.06 0.19 0.43 0.05 Wszystkie krowy, które w bieżącej i poprzedniej próbie miały ks > 200 Krowa Wyniki próbnych udojów CHRONICZNIE CHORE 1 PL-005315740993 ml 16 14.4 14 ZAS ZAS ZAS 30 28.8 19.6 22.7 21.2 25.3 DIANA lak. 2 dd. 168 ks 1004 823 790 598 299 3108 566 0 2228 1 0 4 3 %udz. 6.01 2.00 1.67 3.31 3.18 21.68 5.86 29.91 13 Wszystkie krowy, które w poprzedniej próbie miały ks > 200, a w bieżącej ks <= 200 Krowa Wyniki próbnych udojów WYLECZONE 1 PL-005246813155 ml 21 16.9 18.2 15.3 19 15.4 15.8 14.1 14.1 12.3 ZAS ZAS FIGA 6 lak. 3 dd. 244 ks 0 969 381 1697 418 500 1 929 307 390 190 1 3 3 2 %udz. 1.36 0.38 1.32 0.43 0.40 1.83 0.32 0.31 0.17 Numer i nazwa krowy. Numer i dni laktacji. Policzone dla każdej krowy indywidualnie, ile razy w ciągu ostatnich 12-tu próbnych dojów miała: poniżej 200 tys., pomiędzy 200-400 tys., pomiędzy 400-1000 tys., powyżej 1000 tys., komórek somatycznych w 1 ml mleka. Kg mleka określone w trakcie próbnego doju, przeliczone na dobę. Procentowy udział komórek somatycznych w stadzie. Dla każdej krowy indywidualnie wyliczony, z uwzględnieniem ilości udojonego mleka, udział komórek somatycznych w mleku zbiorczym. Komórki somatyczne w tys./ml określone w próbie mleka, pobranej w trakcie próbnego doju. Zawartość komórek powyżej 200 tys. zaznaczona wytłuszczonym drukiem.

SOL STADO ONLINE Wszystko o twoich zwierzętach w jednym miejscu Program SOL to coś więcej, niż aplikacja do przeglądania wyników oceny: to narzędzie, które wspomaga efektywne zarządzanie stadem bydła; dzięki programowi uzyskasz nie tylko możliwość szybkiego wyszukiwania zwierząt i wszystkich informacji o nich, ale także tworzenia własnych zestawień, szeregowania zwierząt np. wg LKS, organizowania pracy dzięki kalendarzowi, czy rejestrowania zdarzeń (np. podanie leków); wykazy z programu możesz pobrać w plikach.pdf,.xls oraz.csv! 14

Szybka analiza: LKS w ostatniej i poprzedniej próbie po najechaniu na kropkę wyświetla się numer krowy i liczba komórek somatycznych, a po kliknięciu program wyświetla jej kartę, gdzie znajdują się szczegółowe informacje (m.in. wyniki wszystkich prób, karta zdrowia); użytkownik może ustawić próg LKS, który jest wartością krytyczną w jego gospodarstwie. STADO ONLINE Wykres zestawia wyniki z aktualnej i poprzedniej próby. Krowy są oznaczone kolorami według statusu zdrowotnego. 15

Aktualna wydajność, LKS i rozród STADO ONLINE Trzy parametry na jednym wykresie status reprodukcyjny, liczba komórek somatycznych i wydajność z ostatniego doju: Próg alarmowy dla LKS 16 Szeregowanie zwierząt za pomocą jednego kliknięcia na nagłówek wybranej kolumny!

Analiza wyników każdej krowy indywidualnie STADO ONLINE W programie SOL można analizować wyniki dla całego stada, jak i dla każdej krowy indywidualnie. Można dzięki temu prześledzić np. skuteczność terapii antybiotykowej. 200 17 Korzystając z Modułu ZDROWIE można rejestrować podanie leków, a program przypomni o zwierzętach, które są w okresie karencji, kończą go lub zaczynają. SOL umożliwia także zapisywanie przypadków wystąpień mastitis (i innych schorzeń), dzięki czemu może utworzyć zestawienie częstości występowania chorób.

PAMIĘTAJ! JEDNORAZOWY WZROST LKS może być spowodowany niewłaściwą, najczęściej zbyt wysoką, temperaturą otoczenia (wentylacja), niesprawną aparaturą udojową, zmianą paszy, zaniedbaniem ze strony obsługi, czy też lekkim niewychwyconym zapaleniem wymienia. 18 SYSTEMATYCZNY WZROST LKS z miesiąca na miesiąc, wskazuje najprawdopodobniej na bagatelizowanie stanów podklinicznych zapalenia wymienia, niewidocznych gołym okiem, co prowadzi do rozprzestrzeniania się choroby w stadzie. CIĄGLE UTRZYMUJĄCY SIĘ WYSOKI POZIOM LKS świadczy o zaniedbaniu i braku opieki weterynaryjnej, a przede wszystkim o braku działań profilaktycznych w stadzie.

JAK PRAKTYCZNIE WYKORZYSTAĆ WYNIKI OCENY WARTOŚCI UŻYTKOWEJ BYDŁA W ZAPOBIEGANIU LUB W WALCE Z ZAPALENIAMI WYMION 1. Na bieżąco śledzić wartość WKS na raporcie STADO (RW-1) przeciętną liczbę komórek somatycznych w stadzie. Istotna jest wartość dla ostatniego próbnego doju świadcząca o występowaniu problemu z zapaleniami. Nie mniej ważne jest śledzenie trendów i tendencji na przestrzeni czasu (ostatnich 12-tu próbnych dojów) uwzględniające wpływ pór roku i umożliwiające zdefiniowanie problemu mastitis w stadzie. 2. Nawet przy niskiej wartości WKS obowiązkowo należy analizować wyniki w trzech ostatnich próbach. Może się zdarzyć, że przy niskiej przeciętnej WKS, w stadzie występują krowy problemowe, zbagatelizowanie których spowoduje rozprzestrzenianie się stanów zapalnych. Uwagę należy zwrócić na trzy ostatnie kolumny, tzn. liczbę krów z komórkami powyżej 200 tys., a w szczególności na te z wartością powyżej 1 000 tys. WYNIKI W TRZECH OSTATNICH PRÓBACH (RW-1) 19 Liczba krów mc doj zas ch <=200 w przedziałach kom. somat. >200 <=400 >400 <=1000 >1000 02 94 10 2 35 5 15 32 01 88 16 0 42 3 13 27 12 90 19 0 36 7 13 31 3. Analizować raport PRÓBA (RW-2) pod kątem zawartości komórek somatycznych, zwłaszcza jeżeli na raporcie STADO (RW-1), w tabeli wyniki w trzech ostatnich próbach wykazane są krowy o LKS >200 tys.

JAK PRAKTYCZNIE WYKORZYSTAĆ WYNIKI OCENY WARTOŚCI UŻYTKOWEJ BYDŁA W ZAPOBIEGANIU LUB W WALCE Z ZAPALENIAMI WYMION 4. Zamówić raport SOMATYKA (RW-8) Analizując ten raport można: ocenić skuteczność leczenia, analizując sztuki z grupy chronicznie chore i pilnując tych z grupy wyleczone; wykonać badanie przy pomocy płytki, które pozwoli zdiagnozować chorą ćwiartkę. Przed podjęciem leczenia powinna zostać pobrana próbka mleka do badania laboratoryjnego celem określenia rodzaju bakterii i poznania skutecznego antybiotyku; wyłączyć z doju krowy, których wpływ na LKS w zbiorniku jest wysoki, znacznie poprawiamy parametry sprzedawanego mleka. Zdarza się, że tylko kilka krów jest odpowiedzialnych za wysoki, nawet powyżej 50 % wzrost LKS w zbiorniku; wyłapać sztuki ze skłonnościami do zapaleń oraz słabo reagujących na leczenie i uwzględnić je przy brakowaniu w stadzie. 20

JAK PRAKTYCZNIE WYKORZYSTAĆ WYNIKI OCENY WARTOŚCI UŻYTKOWEJ BYDŁA W ZAPOBIEGANIU LUB W WALCE Z ZAPALENIAMI WYMION 5. Zamówić raport WARTOŚĆ HODOWLANA (RW-7) Przy brakowaniu krów w stadzie oraz doborze buhajów powinno się uwzględniać wartość hodowlaną dla zawartości komórek somatycznych w mleku (WH_KSOM) oraz poziom komórek somatycznych (LKS) u przodków w linii żeńskiej. Nie należy jednak przeceniać skuteczności tego działania ze względu na to, że współczynnik odziedziczalności dla zdrowotności wymion i liczby komórek somatycznych w mleku jest niski (wynosi ok. 0,1). 6. Korzystać z programu SOL STADO ONLINE, zawierającego wyniki Oceny Wartości Użytkowej Bydła. To działanie zastępuje realizację wszystkich poprzednich punktów. 21

PRAKTYCZNE PRZYKŁADY WYKORZYSTANIA WYNIKÓW OCENY WARTOŚCI UŻYTKOWEJ BYDŁA (OWUB) OBORA 1 WYNIKI PRÓBNYCH UDOJÓW (raport STADO) 17/01/18 17/02/21 17/03/17 17/04/19 17/05/23 17/06/17 17/07/18 17/08/18 17/09/19 17/10/18 17/11/17 18/01/17 lkd 115 95 97 74 69 70 67 61 54 57 56 53 dl 161 168 195 227 245 254 246 267 288 291 316 355 ml 28.5 27.7 27.2 24.8 22.7 22.8 22.6 22 21.1 18.8 18.5 16.4 % tl 4.21 4.3 4.25 4.35 4.34 3.99 4.03 4.06 4.18 4.14 4.38 4.4 % bi 3.43 3.42 3.41 3.54 3.37 3.32 3.33 3.34 3.49 3.47 3.49 3.63 % kaz 2.66 2.67 2.64 2.78 2.64 2.6 2.58 2.59 2.69 2.69 2.75 2.81 wks 801 844 861 1 205 1 049 879 1 255 1 462 1 146 1 662 1 309 1 502 moczn 260 232 248 291 338 252 313 303 337 319 252 302 22 Bez analizowania dalszych wyników dla komórek somatycznych, tylko na podstawie stale bardzo wysokiej ich liczby wiadomo, że to stado jest bardzo zaniedbane pod kątem zdrowotnym i wymaga natychmiastowej interwencji lekarza weterynarii. WYNIKI W TRZECH OSTATNICH PRÓBACH (raport STADO) mc doj zas ch Liczba krów w przedziałach kom. somat. <=200 >200 <=400 >400 <=1000 >1000 01 54 3 0 11 8 14 17 11 56 1 0 24 3 8 17 10 59 0 2 22 4 8 19 Ponad 70% krów ma chore wymię (kolumny od >200 do >1000)

PRAKTYCZNE PRZYKŁADY WYKORZYSTANIA WYNIKÓW OCENY WARTOŚCI UŻYTKOWEJ BYDŁA (OWUB) OBORA 2 WYNIKI PRÓBNYCH UDOJÓW (raport STADO) 17/03/23 17/04/27 17/05/21 17/06/23 17/07/23 17/08/25 17/09/23 17/10/24 17/11/19 17/12/22 18/01/25 18/02/17 lkd 28 29 29 26 28 25 26 29 29 28 21 25 dl 134 159 150 164 170 181 165 178 204 203 190 180 ml 23.8 27.8 22.6 25 24.5 24.4 26.2 22.8 22.2 22.6 24.3 28.9 % tl 4.3 4.37 4.38 3.86 4.09 3.66 3.93 3.94 4.48 4.27 4.39 3.83 % bi 3.49 3.51 3.59 3.3 3.34 3.29 3.41 3.29 3.41 3.29 3.41 3.64 wks 417 792 1013 535 940 713 797 440 472 347 192 261 23 Wyraźnie widać poprawę sytuacji w ostatnich miesiącach, z ponad miliona komórek w maju, doprowadzono stado do niespełna 300 tys. w lutym. WYNIKI W TRZECH OSTATNICH PRÓBACH (raport STADO) mc doj zas ch Liczba krów w przedziałach kom. somat. <=200 >200 <=400 >400 <=1000 12 25 6 0 19 1 3 2 11 21 9 1 16 1 3 0 10 28 4 1 17 2 5 4 >1000 Przy nie najgorszym wyniku dla stada jednak pięć krów (aż 1/5 stada) ma bardzo wysoką zawartość komórek somatycznych przekraczającą 400 tys.

PRAKTYCZNE PRZYKŁADY WYKORZYSTANIA WYNIKÓW OCENY WARTOŚCI UŻYTKOWEJ BYDŁA (OWUB) OBORA 2 INFORMACJE ZAWARTE W RAPORCIE SOMATYKA 24 Krowa Wyniki próbnych udojów l. prób z k. somatycznymi (w tys.): <= 200 > 200 >400 >1000 01/23 02/27 03/21 04/23 05/23 06/25 07/23 08/24 09/19 10/22 11/25 12/17 NOWE ZACHOROWANIA 1 PL-005239537372 ml 23.5 31.6 30 28 27.1 28.2 31.6 34.2 JADZIA lak. 1 dd. 231 ks 149 242 234 106 101 497 216 708 6 0 2 0 %udz. 0.54 1.84 1.29 1.10 0.97 6.39 7.29 12.85 CHRONICZNIE CHORE 1 PL-005315740993 ml 16 14.4 14 ZAS ZAS ZAS 30 28.8 19.6 22.7 21.2 25.3 KSIEŻNA lak. 2 dd. 168 ks 1004 823 790 598 299 3108 566 0 2228 1 0 4 3 %udz. 6.01 2.00 1.67 3.31 3.18 21.68 5.86 29.91 2 PL-005315740955 ml 30 34 29.2 28.8 22.7 24.4 20.8 20 14.8 ZAS ZAS ZAS MRÓWKA lak. 2 dd. 294 ks 87 120 76 26 371 759 1754 2343 2205 4 1 1 3 %udz. 0.98 0.69 0.33 0.22 1.31 4.44 6.73 17.31 11.62 3 PL-005167166002 ml 15 16.4 14 14 15.2 ZAS ZAS ZAS ZAS 33.2 31.6 21.4 JAKA lak. 5 dd. 73 ks 74 237 2275 122 213 1052 946 1789 4 0 1 3 %udz. 0.42 0.66 4.81 0.49 0.50 15.92 31.91 20.31 4 PL-005141142435 ml 27.6 32.8 20 27.2 25.1 22.8 22.8 22 19.4 7 ZAS ZAS SAMANTA lak. 4 dd. 397 ks 2758 1380 2252 1664 3054 1608 2552 969 618 729 0 0 3 7 %udz. 28.48 7.65 6.80 13.02 11.91 8.78 10.73 7.87 4.27 2.33 5 PL-005048085262 ml 38 40.8 33.6 26 40 22 19.2 20.8 13.1 14.4 9.8 8.2 ŁATKA lak. 8 dd. 362 ks 285 2732 661 307 2532 1000 795 696 0 340 610 649 1 2 6 2 %udz. 0.4.05 18.85 3.35 2.30 15.74 5.27 2.81 5.35 2.23 6.38 2.82 Rozwikłanie problemu staje się prostsze gdy przeanalizujemy raport SOMATYKA (RW-8) i procent udziału komórek somatycznych. Okazuje się, że tylko 2 krowy (KSIĘŻNA i JAKA) w ponad 50% wpływają na liczbę komórek somatycznych w zbiorniku! Przykład Nr 2 jest szczególne interesujący pokazuje bowiem, jak niezbędna jest szczegółowa analiza wyników oceny wartości użytkowej bydła pod kątem komórek somatycznych, mimo pozornie niskiej przeciętnej zawartości komórek w mleku zbiorczym.

MASTITIS PODSUMOWANIE Wszystkie opisane wcześniej działania w żadnym stopniu nie zastąpią profilaktyki! Mają być jedynie jej stałym elementem. Niezależnie od analizowania wyników oceny na RAPORTACH WYNIKOWYCH lub w programie SOL STADO ONLINE, pamiętajmy, że najważniejsze to: PRAWIDŁOWA ORGANIZACJA I WYKONANIE DOJU, w tym: przestawienie krów chorych tak, aby były dojone na końcu; HIGIENA WYMION I POZYSKIWANIA MLEKA, min.: stosowanie w trakcie doju rękawiczek lateksowych; stosowanie jednorazowych ręczników do mycia wymion; stosowanie preparatów do mycia wymion i do zasklepiania strzyków po doju; dezynfekcja strzyków przed i po udoju; DBAŁOŚĆ O WŁAŚCIWY STAN URZĄDZEŃ UDOJOWYCH, w tym najważniejsze: sprawdzanie podciśnienia w aparatach udojowych; dostosowanie kolektorów do poziomu wydajności stada; przegląd i okresowa wymiana gum strzykowych; 25 ORAZ prawidłowe zbilansowanie żywienia; okresowe badanie mleka pod kątem mikrobiologii mleka i poznania antybiotykowrażliwości izolowanych bakterii; rozsądne stosowanie antybiotyków w zasuszaniu krów; wykonywanie TOK u krów podejrzanych o infekcję; zapewnienie odpowiedniej opieki weterynaryjnej; zapewnienie właściwej wymiany powietrza w oborze; odchów jałówek w warunkach zapewniających czyste, zdrowe środowisko.

26 Zapalenia wymion generują koszty, ale nie tylko patogeny wpływają bezpośrednio na ich występowanie. Jest to składowa wielu czynników, w których poznaniu i ograniczeniu pomoże współpraca z doradcą ogólnym PFHBiPM.

DORADCY OGÓLNI BYDGOSZCZ kujawsko-pomorskie, pomorskie, zachodniopomorskie, warmińsko-mazurskie ANNA STRZYŻEWSKA tel. 602-790-418 e-mail: a.strzyzewska@bydgoszcz.pfhb.pl zachodniopomorskie, pomorskie, kujawsko-pomorskie, warmińsko-mazurskie MICHAŁ SZYŁO tel. 604-988-746 e-mail: m.szylo@koszalin.pfhb.pl pomorskie, kujawsko-pomorskie, zachodniopomorskie, warmińsko-mazurskie ALICJA SZULTKA tel. 696-493-111 e-mail: a.szultka@gdansk.pfhb.pl mazowieckie MAREK HEDA tel. 602-497-931 e-mail: m.heda@parzniew.pfhb.pl PARZNIEW warmińsko-mazurskie, kujawsko-pomorskie, pomorskie, zachodniopomorskie ROMAN WASYLCZYSZYN tel. 696-493-115 e-mail: r.wasylczyszyn@olsztyn.pfhb.pl mazowieckie JAROSŁAW WALCZAK tel. 696-493-140 e-mail: j.walczak@parzniew.pfhb.pl podlaskie SYLWIA MUCHARSKA tel. 696-493-154 e-mail: s.mucharska@bialystok.pfhb.pl podlaskie MARIUSZ IDŹKOWSKI tel. 696-493-156 e-mail: m.idzkowski@bialystok.pfhb.pl 27 lubelskie, małopolskie, podkarpackie ROBERT BOROWSKI tel. 668-134-655 e-mail: r.borowski@lublin.pfhb.pl wielkopolskie ANETA NENEMAN tel. 664-317-076 e-mail: a.neneman@poznan.pfhb.pl dolnośląskie, opolskie, śląskie RYSZARD SZULC tel. 696-493-233 e-mail: r.szulc@opole.pfhb.pl POZNAŃ łódzkie, świętokrzyskie SŁAWOMIR STANEK tel. 668-131-102 e-mail: s.stanek@lodz.pfhb.pl lubuskie, wielkopolskie ADAM BOROWSKI tel. 698-628-051 e-mail: a.borowski@poznan.pfhb.pl wielkopolskie MARCIN ZWOLIŃSKI tel. 606-768-972 e-mail: m.zwolinski@poznan.pfhb.pl

ul. Żurawia 22 00-515 Warszawa tel. 22 502-33-43 www.pfhb.pl