Marzec 215 r. Informacja o kartach płatniczych IV kwartał r.
Marzec 215 r. Informacja o kartach płatniczych IV kwartał r. Departament Systemu Płatniczego Warszawa, 215 r.
Spis treści 1. Streszczenie 1 2. Liczba kart płatniczych 3 2.1. Ogólna liczba kart 3 2.2. Karty płatnicze w podziale na rodzaje według systemów kartowych 3 2.3. Karty płatnicze w podziale na rodzaje według sposobu rozliczania transakcji 4 2.4. Karty płatnicze w podziale na rodzaje według technologii zapisu danych 8 2.5. Karty płatnicze zbliżeniowe 1 3. Transakcje z wykorzystaniem kart płatniczych 11 3.1. Liczba transakcji 11 3.2. Wartość transakcji 12 3.3. Transakcje bezgotówkowe 13 4. Infrastruktura rynku kart płatniczych 18 4.1. Bankomaty 18 4.2. Akceptanci 2 4.3. Punkty handlowo-usługowe 2 4.4. Terminale POS 21 4.5. Punkty oferujące wypłaty sklepowe (cash back) 22 Załącznik 1 25 Załącznik 2 26 Załącznik 3 27 Załącznik 4 28 Załącznik 5 29 Załącznik 6 3 Załącznik 7 31 Spis wykresów 32
Streszczenie 1. Streszczenie Na koniec IV kwartału r. znajdowało się na rynku polskim 36,1 mln kart płatniczych, to jest o 56 tys. kart więcej niż we wrześniu r. (wzrost o 1,6%). Łączna liczba kart debetowych wyniosła 29,7 mln szt. i ich liczba zwiększyła się o 563 tys. (wzrost o 1,9%). Równocześnie odnotowano niewielki spadek liczby kart kredytowych. Na koniec grudnia r. łączna liczba kart kredytowych wyniosła 6 mln szt. W okresie IV kwartału r. liczba kart kredytowych zmniejszyła się o 4 tys. sztuk (spadek o,1%). Warto odnotować dalszy wzrost udziału kart płatniczych z funkcją zbliżeniową, który na koniec grudnia r. wyniósł 71,3% tj. o 2,3 punktu procentowego więcej niż na koniec września r. W IV kwartale r. odnotowano wzrost liczby transakcji przeprowadzonych przy użyciu kart płatniczych. Przy użyciu kart płatniczych przeprowadzono 739 mln transakcji (gotówkowych oraz bezgotówkowych), na łączną kwotę 121 mld zł, co w porównaniu do poprzedniego kwartału stanowiło wzrost liczby transakcji o 7,1% przy równoczesnym zatrzymaniu na dotychczasowym poziomie wartości (wzrost o,4%). W IV kwartale r. pojedyncza transakcja dokonana przy użyciu karty płatniczej wynosiła ok. 164 zł, czyli była mniejsza niż w poprzednim kwartale (175 zł). Karta płatnicza posłużyła do realizacji średnio 2,5 transakcji, zarówno gotówkowych, jak i bezgotówkowych (w poprzednim kwartale wskaźnik ten był niższy, tj. 19,4). Według danych z banków, w IV kwartale r. przy użyciu kart przeprowadzono 553 mln transakcji bezgotówkowych na łączną kwotę 44,4 mld zł, co w porównaniu do poprzedniego kwartału stanowiło znaczący wzrost na poziomie odpowiednio 11,8% i 7,6%. Karta płatnicza została wykorzystana do realizacji płatności bezgotówkowych średnio ok. 15,3 razy - w przecią- gu ostatniego kwartału wskaźnik zwiększył się z poziomu 13,9 transakcji. Pojedyncza płatność bezgotówkowa wynosiła średnio 8 zł (w poprzednim kwartale 84 zł). Na rynku akceptacji kart płatniczych zachodzą pozytywne zmiany. I tak, liczba działających na akceptantów zwiększyła się na przestrzeni kwartału o 8,9 tys. do poziomu 163 tys. Nastąpił także wzrost liczby punktów handlowo-usługowych, które są przystosowane do akceptacji kart płatniczych. Na koniec grudnia r. było ich 35 tys. czyli w porównaniu do września r. więcej o 15,5 tys. (wzrost o 5,3%). Na koniec grudnia r. liczba terminali POS dostępnych na rynku wynosiła 398 tys. czyli w kwartale przybyło 19,4 tys. nowych urządzeń, co stanowi wzrost o 5,1%. Ten wskaźnik świadczy pozytywnie o wzroście sieci akceptacji, jaki miał miejsce w omawianym kwartale. Innym pozytywnym sygnałem dotyczącym sieci akceptacji jest wzrost udziału Informacja o kartach płatniczych IV kwartał r. 1
Streszczenie terminali POS wyposażonych w funkcję zbliżeniową o 2,1 punktu procentowego do poziomu 72,3% wszystkich terminali POS. Skłonność klientów do wykorzystania z kart płatniczych charakteryzują wskaźniki dotyczące liczby zainicjowanych transakcji. I tak agenci rozliczeniowi w IV kwartale r. zarejestrowali 534,1 mln transakcji bezgotówkowych na łączną kwotę 42,1 mld zł, co w porównaniu do poprzedniego kwartału stanowiło wzrost odpowiednio o 9,6% i 12,4%. W IV kwartale r. nastąpił wzrost liczby transakcji dokonanych w Internecie z wykorzystaniem karty płatniczej. Liczba transakcji wyniosła 2,9 mln transakcji, czyli o 13,8% więcej niż w III kwartale r. Wartość transakcji wyniosła 578 mln zł, czyli na zbliżonym poziomie, co w poprzednim kwartale. Średnia wartość transakcji przeprowadzonej w Internecie wyniosła 198 zł. Na koniec grudnia r. sieć bankomatów dostępnych na terenie naszego kraju obejmowała 2.531 bankomatów, czyli o 836 sztuk więcej niż we wrześniu r. Średnio dziennie dokonywano w jednym bankomacie na terenie kraju 98 transakcji (w poprzednim kwartale 115). Średnia wartość transakcji przeprowadzonej w bankomacie wyniosła 427 zł (w poprzednim kwartale wyniosła 412 zł). Na przestrzeni IV kwartału r. w bankomatach przeprowadzono 185,7 mln operacji, czyli o 2,8% mniej niż w poprzednim kwartale. Wartość transakcji dokonywanych w bankomatach wyniosła łącznie 79,4 mld zł, czyli o,8% więcej niż w poprzednim kwartale. W IV kwartale r. wzrosła liczba placówek, w których klienci mogą dokonać wypłat sklepowych (cash back). Na koniec grudnia r. takich placówek było ok. 72 tys., czyli o 11,6 tys. wię- cej niż we wrześniu r. Po raz kolejny liczba wypłat sklepowych przeprowadzonych w kwartale przekroczyła 1 milion sztuk. Na przestrzeni IV kwartału r. dokonano 1,36 mln wypłat sklepowych (cash back). W porównaniu do kwartału poprzedniego, oznacza to wzrost o 2%. Wartość wypłat wyniosła 157 mln zł i w porównaniu do poprzedniego kwartału wzrosła o 7,2%. Średnia wartość pojedynczej wypłaty sklepowej wyniosła 115 zł (dla porównania średnia wartość pojedynczej transakcji w bankomacie była niemal 4 - krotnie większa). 2 Narodowy Bank Polski
Liczba kart płatniczych 2. Liczba kart płatniczych 2.1. Ogólna liczba kart Według stanu na koniec grudnia r., na polskim rynku znajdowało się w obiegu 36,1 mln kart płatniczych, to jest o 56 tys. kart więcej niż we wrześniu r., co stanowiło wzrost o 1,6% (wykres nr 2.1). W okresie roku, porównując stan na koniec grudnia oraz roku, odnotowano wzrost liczby kart płatniczych o 4%. Wykres 2.1 Liczba kart płatniczych (w mln szt.) w Polsce na koniec kolejnych kwartałów od IV kwartału 212 r. 4 35 mln szt. +1,1 % +2,3% +1,4% -,7% +,2% + 1,2% + 1% + 1,6% 3 25 2 15 1 5 33,3 33,6 34,4 34,9 34,7 34,7 35,2 35,5 36,1 212 2.2. Karty płatnicze w podziale na rodzaje według systemów kartowych Pozycję dominującą na rynku polskim, jeśli chodzi o organizacje płatnicze, nadal utrzymuje organizacja VISA, do której należy 59,3% wydanych w Polsce kart płatniczych, natomiast drugie miejsce z 39,5% udziałem w rynku zajmuje organizacja MasterCard, co zaprezentowano na wykresie nr 2.2. W stosunku do poprzedniego kwartału odnotowano wzrost udziału MasterCard o,4 punktu procentowego oraz spadek udziału VISA o,4 punktu procentowego. Udział pozostałych kart na koniec IV kwartału r. wyniósł 1,2%, w tym głównie kart własnych banków. Informacja o kartach płatniczych IV kwartał r. 3
Liczba kart płatniczych Wykres 2.2 Struktura wydanych kart według poszczególnych systemów kartowych - stan na koniec III oraz IV kwartału r. 2.3. Karty płatnicze w podziale na rodzaje według sposobu rozliczania transakcji Strukturę wydanych kart w podziale na karty debetowe, kredytowe i obciążeniowe na koniec III oraz IV kwartału r. przedstawiono na wykresie nr 2.3. Podobnie jak we wcześniejszych okresach, spośród wydanych kart największy udział miały karty debetowe (82,4%), natomiast na drugiej pozycji znalazły się karty kredytowe (16,8%). Karty obciążeniowe w analizowanym okresie stanowiły,8% udziału w rynku. W IV kwartale r. udział kart debetowych w rynku wzrósł o,2 punktu procentowego. Natomiast udział kart kredytowych w stosunku do poprzedniego kwartału zmniejszył się o,2 punktu procentowego. Wykres 2.3 Struktura wydanych kart w podziale na karty debetowe, kredytowe i obciążeniowe - stan na koniec III oraz IV kwartału r. 4 Narodowy Bank Polski
Liczba kart płatniczych 2.3.1. Karty debetowe Karty debetowe charakteryzują się tym, iż umożliwiają dokonywanie zakupów lub wypłatę gotówki tylko do wysokości środków zgromadzonych na rachunku bankowym. Transakcje wykonywane przy użyciu kart debetowych (z wyjątkiem transakcji realizowanych z wykorzystaniem funkcji zbliżeniowej w trybie off-line) są autoryzowane, tzn. że przy każdym użyciu karty weryfikowana jest karta płatnicza i posiadacz karty (np. przez podanie kodu PIN) oraz dostępność środków zgromadzonych na rachunku bankowym. Karty debetowe są wydawane przez większość banków standardowo w pakiecie do każdego otwieranego rachunku oszczędnościoworozliczeniowego. W IV kwartale r. liczba kart debetowych osiągnęła łączną wielkość 29,7 mln szt. (wykres nr 2.4), czyli zwiększyła się o 563 tys., co oznacza w porównaniu do kwartału poprzedniego wzrost o 1,9%. W porównaniu do poprzedniego kwartału zwiększył się udział kart debetowych w rynku kart płatniczych z 82,2% do 82,4% (wykres nr 2.3). Wykres 2.4 Liczba kart debetowych na koniec kolejnych kwartałów od IV kwartału 212 r. 35 3 25 mln szt. +1,8% +2,7% +1,9% -,2% +,4% + 1,6% + 1,3% + 1,9% 2 15 1 5 26,5 27 27,8 28,3 28,2 28,4 28,8 29,2 29,7 212 2.3.2. Karty kredytowe Drugie pod względem liczebności są karty kredytowe. Są to karty umożliwiające posiadaczowi skorzystanie z oferowanego przez bank limitu kredytowego. Zazwyczaj banki wyznaczają tzw. okres bezodsetkowy, w którym klient może dokonywać płatnośc, korzystając z nieoprocentowanego kredytu. Na okres bezodsetkowy składa się miesięczny okres rozliczeniowy (28-31 dni) i okres na spłatę zadłużenia bez odsetek (około 2-25 dni, w zależności od banku i rodzaju karty). Posiadanie karty kredytowej nie wiąże się z koniecznością otwarcia rachunku bieżącego w banku wydającym kartę kredytową.na koniec grudnia r. łączna liczba kart kredytowych wyniosła 6 mln szt. (wykres nr 2.5). Informacja o kartach płatniczych IV kwartał r. 5
Liczba kart płatniczych Wykres 2.5 Liczba kart kredytowych na koniec kolejnych kwartałów od IV kwartału 212 r. 8 6 mln szt. -2,2% +,5% -,5% - 2,7% -,6% -,1% -,8% -,1% 4 2 6,45 6,3 6,33 6,3 6,13 6,1 6,1 6, 6, 212 W IV kwartale r. liczba kart kredytowych w stosunku do poprzedniego kwartału zmniejszyła się o 3,6 tys. sztuk, co oznacza minimalny spadek o,1%. Od grudnia 29 r. obserwowano stały spadek liczby kart kredytowych (od grudnia 29 r. do grudnia r. ubyło z rynku 4,8 mln kart kredytowych), co wynikało przede wszystkim z kontynuacji przyjętej na początku 21 r. polityki banków, tzn. zaostrzenia kryteriów dotyczących zarówno wydawania nowych kart i przyznawania nowych limitów, jak i obsługi kart już wydanych. Wpływ na powyższe działania banków od 21 r. miała w szczególności rosnąca w latach 29 211 wartość kredytów zagrożonych, w tym udzielonych z wykorzystaniem kart kredytowych, wynikająca głównie z pogorszenia koniunktury. Na koniec grudnia r. wielkość zaciągniętych kredytów na karty kredytowe w Polsce wyniosła 12,5 mld zł, tj. zwiększyła się o 46 mln zł w stosunku do kwoty na koniec września r. Równocześnie wskaźnik udziału kredytów zagrożonych w ogólnej wartości kredytów udzielonych za pośrednictwem kart kredytowych wyniósł na koniec grudnia r. 12,7%, czyli zmniejszył się w stosunku do września r. (13%). Wielkość wskaźnika kredytów zagrożonych na kartach kredytowych na przestrzeni kolejnych miesięcy od grudnia 212 r. przedstawiono na wykresie nr 2.6. 6 Narodowy Bank Polski
Liczba kart płatniczych Wykres 2.6 Wskaźniki udziału kredytów zagrożonych w kredytach na kartach kredytowych, kredytach konsumpcyjnych i kredytach mieszkaniowych w kolejnych miesiącach od grudnia 212 r. Źródło danych: Departament Systemu Finansowego, NBP 2.3.3. Karty obciążeniowe Karty obciążeniowe (zwane również charge ) pozwalają na korzystanie z przyznanego miesięcznego limitu kredytowego. Rachunek posiadacza karty obciążeniowej jest obciążany przez bank z reguły raz w miesiącu kwotą należności wykorzystania limitu kredytowego. Na koniec grudnia r. liczba kart obciążeniowych wynosiła 282 tys. szt. i była o,1 tys. większa niż na koniec III kwartału r., co stanowiło śladowy wzrost o,4% (wykres nr 2.7). Udział kart typu charge w rynku kart płatniczych wyniósł,8%, czyli pozostał na niezmienionym poziomie w porównaniu do poprzedniego kwartału. Wykres 2.7 Liczba kart obciążeniowych na koniec kolejnych kwartałów od IV kwartału 212 r. 45 tys. szt. 3 +3,5% -,7% - 1,8% - 2,2% + 1,3% - 3,2% -,7% +,4% 15 293,4 33,5 31,4 295,9 289,5 293,1 283,7 281,7 281,9 212 Informacja o kartach płatniczych IV kwartał r. 7
Liczba kart płatniczych 2.4. Karty płatnicze w podziale na rodzaje według technologii zapisu danych Strukturę wydanych kart w podziale na karty wyposażone tylko w pasek magnetyczny, karty z paskiem magnetycznym i mikroprocesorem (tzw. karty hybrydowe), karty wyposażone tylko w mikroprocesor oraz karty wirtualne na koniec III oraz IV kwartału r. zaprezentowano na wykresie nr 2.8. Wykres 2.8 Struktura kart w podziale według technologii zapisu danych w III oraz IV kwartale r. Wzrosła liczba kart hybrydowych, czyli wyposażonych zarówno w pasek magnetyczny, jak i mikroprocesor. Na koniec grudnia r. kart hybrydowych było w obiegu 34,1 mln szt. Karty tego typu stanowią dominującą kategorię na rynku polskim. W porównaniu do poprzedniego kwartału nastąpił wzrost liczby tego typu kart o 617 tys. sztuk, czyli o 1,8% (wykres nr 2.9). Udział kart hybrydowych osiągnął poziom 94,6% (wykres nr 2.8). Liczba kart hybrydowych wzrosła od końca 29 r. do grudnia r. z poziomu 8 mln do 34,1 mln szt. Wzrost liczby tych kart zwiększył bezpieczeństwo wykorzystywania kart płatniczych w Polsce. 8 Narodowy Bank Polski
Liczba kart płatniczych Wykres 2.9 Liczba kart z paskiem magnetycznym i z mikroprocesorem na koniec kolejnych kwartałów od IV kwartału 212 r. 36 32 28 24 2 16 12 8 4 mln szt. +3,1% +4,8% +3,4% -,2% + 2% +3,5% +2,3% + 1,8% 27,8 28,7 3,1 31,1 31, 31,6 32,7 33,5 34,1 212 Podobnie jak w poprzednich okresach, odnotowano spadek liczby kart wyposażonych wyłącznie w pasek magnetyczny. Na koniec grudnia r. liczba kart wyposażonych tylko w pasek magnetyczny wynosiła 1,8 mln szt. i w porównaniu do poprzedniego kwartału zmniejszyła się o 61 tys., tj. o 3,3% (wykres nr 2.1). Udział tego rodzaju kart w rynku wyniósł w IV kwartale r. 5,% (wykres nr 2.8). W IV kwartale r. liczba kart wyposażonych w mikroprocesor zwiększyła się do poziomu 28,8 tys. szt. Udział tych kart nadal pozostaje znikomy i wyniósł,8% w ogólnej liczbie wydanych kart. Od 24 roku na rynku polskim występują również tzw. karty wirtualne, służące wyłącznie do dokonywania płatności za pośrednictwem Internetu. Liczba kart tego typu na koniec IV kwartału r. ukształtowała się na poziomie 128,5 tys. W porównaniu do poprzedniego kwartału liczba kart wzrosła o,7%. Udział tych kart w ogólnej liczbie kart funkcjonujących na rynku pozostaje niewielki i na koniec grudnia r. wynosił jedynie,4%. Wykres 2.1 Liczba kart tylko z paskiem magnetycznym na koniec kolejnych kwartałów od IV kwartału 212 r. 8 7 6 5 4 3 2 1 mln szt. -9,5% - 12,7% -12,5% -4,9% -13,8% -24,4% - 18,6% - 3,3% 5,3 4,8 4,2 3,7 3,5 3, 2,3 1,9 1,8 212 Informacja o kartach płatniczych IV kwartał r. 9
Liczba kart płatniczych 2.5. Karty płatnicze zbliżeniowe Od kilku lat na polskim rynku można korzystać z nowej formy płatności z wykorzystaniem zbliżeniowej karty płatniczej. W systemie VISA karty zbliżeniowe to karty PayWave, natomiast w systemie MasterCard karty takie noszą nazwę PayPass. Transakcje zbliżeniowe są możliwe dzię- ki nowej technologii, która wykorzystuje umieszczony w karcie miniaturowy układ scalony oraz wbudowaną antenę radiową. Transakcje zbliżeniowe odbywają się bezstykowo (konieczne jest tylko zbliżenie karty do terminala), a przy płatnościach poniżej 5 zł nie jest wymagane podanie kodu PIN lub złożenie podpisu posiadacza karty. Według danych szacunkowych na rynku polskim na koniec IV kwartału r. było w obiegu ok. 25,7 mln kart z funkcją zbliżeniową, co stanowiło 71,3% wszystkich kart płatniczych. Liczba kart zbliżeniowych, w porównaniu do kwartału poprzedniego, wzrosła o 1,2 mln szt. Liczbę kart zbliżeniowych oraz udział, jaki stanowią w liczbie wszystkich kart płatniczych wyemitowanych na rynku polskim na przestrzeni kolejnych kwartałów od IV kwartału 212 r., przedstawia wykres nr 2.11. Wykres 2.11 Liczba wyemitowanych kart zbliżeniowych oraz udział kart zbliżeniowych w liczbie wszystkich kart płatniczych na koniec kolejnych kwartałów od IV kwartału 212 r. (wg danych szacunkowych NBP) 1 Narodowy Bank Polski
Transakcje z wykorzystaniem kart płatniczych 3. Transakcje z wykorzystaniem kart płatniczych 3.1. Liczba transakcji Według danych z banków, w IV kwartale r. przeprowadzono przy użyciu kart płatniczych 739 mln transakcji (gotówkowych oraz bezgotówkowych) i w porównaniu do poprzedniego kwartału odnotowano zwiększenie liczby transakcji o 49,1 mln, co stanowi wzrost o 7,1% (wykres nr 3.1). Na przestrzeni ostatniego roku odnotowano wzrost liczby transakcji o 25%, a na przestrzeni ostatnich dwóch lat o 42%. Wykres 3.1 Liczba transakcji kartami w kolejnych kwartałach od IV kwartału 212 r. 8 7 6 5 4 3 2 1 mln szt. - 2,1% + 1% + 3,8% + 1,9% - 1,7% + 1,6% + 7,3 % 519,3 58,6 559,3 58,6 591,5 581,5 643,2 69 739 212 + 7,1% W IV kwartale r. przeważająca większość transakcji, tj. 89,8%, była dokonywana kartami debetowymi. Mniej liczne były transakcje dokonywane kartami kredytowymi (9,8%) oraz kartami obciążeniowymi (,4%) (wykres nr 3.2). Wykres 3.2 Struktura liczby przeprowadzonych transakcji przy użyciu kart w III i IV kwartale r. Informacja o kartach płatniczych IV kwartał r. 11
Transakcje z wykorzystaniem kart płatniczych Do kategorii transakcji kartowych, jakie są zbierane przez NBP z banków, zaliczają się wszystkie rodzaje transakcji, jakie można było przeprowadzić przy użyciu karty, np. wypłata gotówki z bankomatu, wypłata gotówki w kasie banku, usługa cash back, płatności bezgotówkowe w punktach handlowo-usługowych, płatności bezgotówkowe za pośrednictwem Internetu. Przedstawiane dane z banków obejmują wszystkie operacje dokonane przy użyciu kart wydanych przez banki swoim klientom, zarówno na terenie kraju, jak i poza jego granicami. Transakcje bezgotówkowe stanowią 74,8% liczby wszystkich transakcji kartowych. W przeciągu ostatniego roku wskaźnik ten wzrósł o 8,5 punktu procentowego (wykres nr 3.3). Wykres 3.3 Udział transakcji bezgotówkowych i gotówkowych w ogólnej liczbie transakcji przeprowadzonych przy użyciu kart płatniczych w IV kwartale oraz roku. 3.2. Wartość transakcji W IV kwartale r. przy użyciu kart dokonano transakcji na łączną kwotę 121,1 mld zł, czyli więcej o 497 mln zł niż w poprzednim kwartale, co stanowiło wzrost o,4% (wykres nr 3.4). Porównując do analogicznego okresu w r., wartość transakcji była większa o 6,5%, a porównując do 212 r., była większa o 14,2%. Wykres 3.4 Wartość (w mld zł) transakcji kartami w kolejnych kwartałach od IV kwartału 212 r. 15 12 9 mld zł - 7,6% + 1,1% + 5,4% % - 7,7% + 1,7% + 3,9% +,4% 6 3 16 97,9 17,9 113,7 113,7 14,8 116,1 12,6 121,1 212 12 Narodowy Bank Polski
Transakcje z wykorzystaniem kart płatniczych W ogólnej wartości transakcji przeprowadzonych przy użyciu kart płatniczych zdecydowanie dominują transakcje gotówkowe (tj. wypłaty gotówkowe z bankomatów, wypłaty z kas banków oraz wypłaty sklepowe - cash back). Wykres 3.5 Udział transakcji bezgotówkowych i gotówkowych w ogólnej wartości transakcji przeprowadzonych przy użyciu kart płatniczych w IV kwartale oraz roku. W IV kwartale r. udział wartości transakcji bezgotówkowych w ogólnej wartości transakcji przeprowadzonych przy użyciu kart płatniczych wyniósł 36,6%. W przeciągu ostatniego roku wskaźnik ten wzrósł o 4,5 punktu procentowego (wykres nr 3.5). W IV kwartale r. średnia wartość transakcji (gotówkowych oraz bezgotówkowych) przeprowadzonej przy użyciu karty płatniczej wyniosła 164 zł (czyli uległa zmniejszeniu w porównaniu do poprzedniego kwartału, kiedy wyniosła 175 zł). Innym wskaźnikiem charakteryzującym zachowania użytkowników kart płatniczych jest średnia liczba transakcji przeprowadzanych pojedynczą kartą. W IV kwartale r. średnio na jedną kartę przypadało 2,5 przeprowadzonych transakcji. W porównaniu do poprzedniego kwartału średnia liczba transakcji dokonanych pojedynczą kartą płatniczą zwiększyła się (w III kwartale r. wskaźnik ten wynosił 19,4). 3.3. Transakcje bezgotówkowe 3.3.1. Dane pochodzące z sektora bankowego Według danych z banków, w IV kwartale r. przy użyciu kart przeprowadzono 553 mln transakcji bezgotówkowych (wykres nr 3.6), czyli o 58 mln transakcji więcej niż w poprzednim kwartale, co stanowiło znaczny wzrost (11,8%) na przestrzeni kwartału i wpisuje się w tendencję obserwowana na przestrzeni ostatnich 9 miesięcy. Wskaźnik liczby transakcji bezgotówkowych w dłuższym okresie obserwacji wykazuje tendencję rosnącą. I tak, porównując IV kwartał r. do analogicznego okresu w r., liczba transakcji była większa o 41,8%, a porównując do Informacja o kartach płatniczych IV kwartał r. 13
Transakcje z wykorzystaniem kart płatniczych 212 r., była większa o 7%. Dane jednoznacznie wskazują, że na rynku polskim rośnie skłonność klientów do realizowania płatności bezgotówkowych przy użyciu kart płatniczych. Wzrost liczby transakcji bezgotówkowych wynika z coraz bardziej powszechnego korzystania z kart zbliżeniowych (szacuje się, że stanowią one ok. 33% wszystkich kartowych transakcji płatniczych) oraz z rosnącej sieci akceptacji kart. Wykres 3.6 Liczba transakcji bezgotówkowych w kolejnych kwartałach od IV kwartału 212 r. 6 mln operacji +13,4% + 11,8% 45 3-1,2% + 11% + 5,5% + 4,1% -,5% + 11,7% 15 326 322 357 377 392 39 436 494 553 212 Według danych z banków, w IV kwartale r. przy użyciu kart dokonano na rynku polskim transakcji bezgotówkowych na łączną kwotę 44,4 mld zł, co w porównaniu do poprzedniego kwartału stanowiło wzrost o 3,1 mld zł, czyli o 7,6% (wykres nr 3.7). Porównując IV kwartał r. do analogicznego okresu w r., wartość transakcji była większa o 22%, a porównując do 212 r., była większa o 37%. Wskaźnik wartości transakcji bezgotówkowych w długim okresie czasu wykazuje tendencję rosnącą. Wykres 3.7 Wartość transakcji bezgotówkowych w kolejnych kwartałach od IV kwartału 212 r. 5 45 4 35 3 25 2 15 1 5 mld zł - 8,8% + 1,7% +5,9% + 5,2% - 7,6% + 11,6% + 9,66% + 7,6% 32,4 29,6 32,7 34,7 36,5 33,7 37,6 41,2 44,4 212 14 Narodowy Bank Polski
Transakcje z wykorzystaniem kart płatniczych Średnia liczba transakcji bezgotówkowych przeprowadzonych pojedynczą kartą płatniczą w IV kwartale r. wyniosła 15,3 (w poprzednim kwartale wynosiła 13,9). Na przestrzeni roku r. obserwowany jest dynamiczny wzrost tego wskaźnika o 37% tj. z poziomu 11,2 do 15,3 (wykres nr 3.8). Zmiana ta reprezentuje większą skłonność klientów do coraz częstszego wykorzystywania karty płatniczej, co oznacza zachodzącą zmianę nawyków płatniczych użytkowników kart. Wykres 3.8 Średnia liczba transakcji bezgotówkowych realizowanych pojedynczą kartą płatniczą w kolejnych kwartałach od I kwartału 24 r. 2 15 15,3 1 5 2,8 3,1 3,6 4,2 4,6 5, 5,8 6,8 8,7 9,8 11,2 W IV kwartale r. średnia wartość transakcji bezgotówkowej przeprowadzonej przy użyciu karty wynosiła 8 zł (w poprzednim kwartale 84 zł). 3.3.2. Dane od agentów rozliczeniowych Drugim źródłem informacji o transakcjach przeprowadzonych przy użyciu kart płatniczych są agenci rozliczeniowi działający na rynku polskim. Rejestrują oni transakcje przeprowadzane w punktach handlowo-usługowych akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze na terenie kraju przez klientów polskich oraz zagranicznych. Są to transakcje o charakterze bezgotówkowym przeprowadzane w terminalach POS, imprinterach bądź za pośrednictwem Internetu. Z danych uzyskanych od agentów rozliczeniowych wynika, że w IV kwartale r. zarejestrowano 534 mln transakcji bezgotówkowych i było ich więcej o 47 mln w porównaniu do poprzedniego kwartału, co oznacza wzrost o 9,6% (wykres nr 3.9). Wskaźnik liczby transakcji bezgotówkowych w długim horyzoncie czasowym wykazuje tendencję rosnącą. I tak, porównując IV kwartał r. do analogicznego okresu w r., liczba transakcji była większa o 38%. Informacja o kartach płatniczych IV kwartał r. 15
Transakcje z wykorzystaniem kart płatniczych Wykres 3.9 Liczba operacji bezgotówkowych rozliczanych przez agentów rozliczeniowych w kolejnych kwartałach od IV kwartału 212 r. 6 5 4 3 mln operacji - 1,5% + 12,5% + 3,7% + 5,6% -,9% + 12,7% + 12,8% + 9,6% 2 1 318,8 314,1 353,3 366,4 386,8 383,3 431,9 487,3 534,1 212 Wartość transakcji bezgotówkowych zarejestrowanych przez agentów rozliczeniowych w IV kwartale r. wynosiła 42,1 mld zł i była większa o 4,6 mld zł w porównaniu do kwartału poprzedniego, co oznacza wzrost o 12,4% (wykres nr 3.1). Porównując wartość transakcji w IV kwartale r. do analogicznego okresu w r., była ona większa o 24%. Wykres 3.1 Wartość operacji bezgotówkowych rozliczanych przez agentów rozliczeniowych w kolejnych kwartałach od IV kwartału 212 r. 5 45 4 35 3 25 2 15 1 5 mld zł - 1,1% +1,9% + 9,9% + 1,1% - 1,3% + 13,8% + 8,2% + 12,4% 3,6 27,5 3,5 33,6 33,9 3,4 34,6 37,5 42,1 212 W IV kwartale r. średnia wartość pojedynczej transakcji bezgotówkowej wyniosła 79 zł. W analogicznych kwartałach lat poprzednich wynosiła odpowiednio: 88 zł ( ) i 96 zł (212 ). Biorąc pod uwagę dłuższy horyzont czasowy, czyli okres od 23 r., odnotowujemy trend spadkowy tego wskaźnika, co świadczy o wykorzystywaniu kart do realizacji coraz większej ilości transakcji na coraz drobniejsze kwoty (wykres nr 3.11). 16 Narodowy Bank Polski
Transakcje z wykorzystaniem kart płatniczych Wykres 3.11 Średnia wartość pojedynczej transakcji bezgotówkowej rejestrowanej przez agentów rozliczeniowych w kolejnych kwartałach od IV kwartału 23 r. 16 12 8 141 127 134 121 127 19 12 111 12 112 117 15 19 1 16 97 13 94 96 88 88 79 79 4 Rozwijającym się sektorem płatności są płatności w Internecie. W IV kwartale r. kartami płatniczymi w Internecie zrealizowano 2,9 mln transakcji na łączną kwotę 578 mln. W porównaniu do poprzedniego kwartału odnotowano wzrost liczby transakcji o 13,8% złotych (wykres nr 3.12) przy jednoczesnym nieznacznym spadku wartości transakcji (z 579 do 578 mln zł). Należy mieć na uwadze fakt, iż płatności w Internecie mają obecnie zaledwie ułamkowy udział w ogólnej liczbie płatności bezgotówkowych. W IV kwartale r. wynosił on,6%. Wykres 3.12 Liczba transakcji przeprowadzanych przy użyciu kart w Internecie w kolejnych kwartałach od IV kwartału 212 r. 3,5 Miliony 3, 2,5 2,8 2,6 2,9 2, 1,5 1,6 1,6 2, 1,9 2,1 2,2 1,,5, 212 Informacja o kartach płatniczych IV kwartał r. 17
Infrastruktura rynku kart płatniczych 4. Infrastruktura rynku kart płatniczych 4.1. Bankomaty Według danych otrzymywanych od banków i niebankowych operatorów bankomatów, systematycznie wzrasta liczba bankomatów (ATM). Na koniec grudnia r. liczba bankomatów w Polsce wynosiła 2.531 szt. i na przestrzeni kwartału zwiększyła się o 836 sztuk, co stanowi wzrost o 4,2% (wykres nr 4.1). Wykres 4.1 Liczba bankomatów w kolejnych kwartałach od IV kwartału 212 r. 25 2 15 18 188 18 434 18 482 18 587 18 876 19 18 19 513 19 695 2 531 1 5 212 W IV kwartale r. transakcje w bankomatach na terenie kraju zostały zrealizowane w liczbie 185,7 mln sztuk i było ich o 5,3 mln mniej w porównaniu do poprzedniego kwartału, co stanowi spadek o 2,8% (wykres nr 4.2). Wykres 4.2 Liczba transakcji przeprowadzanych w bankomatach w kolejnych kwartałach od IV kwartału 212 r. (dane od operatorów bankomatów) 25 mln 2 15 188 182 199 2 197 189 25 191 186 1 5 212 18 Narodowy Bank Polski
Infrastruktura rynku kart płatniczych W IV kwartale r. w bankomatach na terenie kraju dokonano transakcji na łączną kwotę 79,4 mld zł, czyli o 66 mln zł więcej niż w kwartale poprzednim, co oznacza wzrost o,8% (wykres nr 4.3). Wykres 4.3 Wartość transakcji w bankomatach w kolejnych kwartałach od IV kwartału 212 r. (dane od operatorów bankomatów) 9 8 7 6 5 4 3 2 1 mld zł 72,6 212 67,4 74,4 78,4 77,2 7,6 78,5 78,8 79,4 Średnia wartość pojedynczej transakcji w bankomacie wynosiła 427 zł, czyli więcej niż w poprzednim kwartale (412 zł). Wartość średniej pojedynczej transakcji dokonywanej w bankomacie na przestrzeni kolejnych kwartałów od 24 roku stale ulegała trendowi wzrostowemu, ale w ostatnim okresie wyraźnie nastąpiło zwiększenie dynamiki tego trendu, co prezentuje wykres nr 4.4. Wykres 4.4 Średnia wartość transakcji w bankomatach w kolejnych kwartałach od IV kwartału 24 r. (dane od operatorów bankomatów) 5 4 3 317 291 311 297 334 329 353 343 369 355 372 36 387 368 393 373 391 37 392 376 427 2 1 Znaczne zmniejszenie liczby transakcji (w tym: wypłaty gotówki, depozyty gotówkowe, zakup towarów, przelewy) ma swoje odzwierciedlenie w spadku innych wskaźników. I tak, znacznie zmniejszyła się średnia dzienna liczba transakcji przypadająca na jeden bankomat. W IV kwartale Informacja o kartach płatniczych IV kwartał r. 19
Infrastruktura rynku kart płatniczych r. dziennie jeden bankomat realizował średnio 98 transakcji, gdy w poprzednim kwartale wskaźnik ten wynosił 115. Oznacza to spadek wartości omawianego wskaźnika o 15%. 4.2. Akceptanci Z danych uzyskanych od agentów rozliczeniowych wynika, iż na koniec grudnia r. na rynku polskim łącznie funkcjonowało 163 tys. akceptantów (wykres nr 4.5). W porównaniu do kwartału poprzedniego, liczba akceptantów w IV kwartale r. zwiększyła się o 8,9 tys., tj. wzrosła o 5,7%. Liczba akceptantów w kolejnych kwartałach od kilku lat systematycznie rośnie. I tak, w przeciągu ostatnich dwunastu miesięcy wzrosła o 17%. Wykres 4.5 Liczba akceptantów (w tys. szt.) na koniec kolejnych kwartałów od IV kwartału 212 r. 18 15 12 tys. -,1% + 2,2% + 2,2% + 2,7% + 1,9% + 3,1% + 5,% + 5,7% 9 6 3 13,4 13,3 133,2 136,1 139,8 142,4 146,8 154,1 163, 212 4.3. Punkty handlowo-usługowe Z danych uzyskanych od agentów rozliczeniowych wynika, iż na koniec grudnia r. na rynku polskim łącznie funkcjonowało 35 tys. punktów handlowo-usługowych akceptujących płatności dokonywane przy użyciu kart płatniczych. W porównaniu do poprzedniego kwartału, liczba punktów handlowo-usługowych w IV kwartale r. zwiększyła się o 15,5 tys. placówek, tj. wzrosła o 5,3%. Liczba punktów handlowo-usługowych, mimo ulegania okresowym wahaniom, od kilku lat rośnie. Wzrost tego wskaźnika ma decydujące znaczenie dla realnej dostępności sieci akceptacji dla potencjalnych klientów mogących płacić w formie bezgotówkowej i ulegającej poprawie charakterystyki polskiego rynku akceptacji. W przeciągu ostatniego roku liczba punktów handlowo-usługowych akceptujących płatności powiększyła się o 44 tys. nowych placówek, co oznacza wzrost o 17% (wykres nr 4.6). 2 Narodowy Bank Polski