222 df Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową przedstawia osiemdziesiąty siódmy kwartalny raport oceniający stan koniunktury gospodarczej w Polsce ( kwartał 2015 r.) oraz prognozy na lata 2015 2016 KWARTALNE PROGNOZY MAKROEKONOMICZNE nr 87 (sierpień 2015 r.) (ukazuje się od 1994 roku) Zespół autorski: dr Bohdan Wyżnikiewicz Jacek Fundowicz dr Katarzyna Lada Krzysztof Łapiński Marcin Peterlik Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową Oddział w Warszawie ul. Kołobrzeska 16 02-923 Warszawa tel. +48 22 544 20 00 faks +48 22 651 86 62 http://www.ibngr.pl Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową _ Stan i prognoza koniunktury gospodarczej 3 sierpnia 2015 r. stabilne tempo wzrostu PKB poprawa sytuacji na rynku pracy dobra koniunktura w handlu zagranicznym Sytuacja w kwartale 2015 r. Według szacunków IBnGR, w drugim kwartale 2015 roku tempo wzrostu produktu krajowego brutto w odniesieniu do analogicznego kwartału roku poprzedniego wyniosło 3,7 proc., czyli nieco więcej niż w pierwszych trzech miesiącach roku. Oznacza to, że okres ten był trzecim z kolei kwartałem, w którym dynamika gospodarcza wzrastała, bądź utrzymywała się na poziomie z poprzedniego kwartału. Tempo wzrostu PKB notuje tym samym najwyższy poziom od trzynastu kwartałów. Takie samo tempo wzrostu odnotowano bowiem ostatnio w pierwszym kwartale 2012 roku. Uwzględniając czynniki sezonowe, tempo wzrostu PKB w okresie od kwietnia do czerwca wyniosło 1,0 proc. w stosunku do poprzedniego kwartału. Głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego w drugim kwartale był popyt krajowy, a popyt zagraniczny dynamikę wzrostu jeszcze dodatkowo pobudzał. Tempo wzrostu popytu krajowego w drugim kwartale Instytut szacuje na 3,1 proc 1. Stanowi to nieznaczną poprawę w porównaniu z pierwszym kwartałem, w którym nastąpiło załamanie dynamiki popytu krajowego. Spośród składników popytu krajowego, najwyższą dynamiką w drugim kwartale odznaczały się nakłady brutto na środki trwałe, czyli wydatki inwestycyjne. W okresie od kwietnia do czerwca wzrosły one o 10,2 proc. Jest to wynik nieznacznie słabszy od osiągniętego w pierwszym kwartale, ale pamiętać należy, ze wówczas wpływały na niego w dużej mierze warunki meteorologiczne, czyli łagodna zima, co pozwalało na podejmowanie znacznie większego zakresu prac budowlanych niż w analogicznym okresie poprzedniego roku. Stosunkowo wysokie tempo przyrostu nakładów inwestycyjnych w pierwszej połowie roku jest wyraźną oznaką korzystnej koniunktury makroekonomicznej oraz optymistycznym prognostykiem dynamiki wzrostu gospodarczego w nadchodzących kwartałach. Nieco szybciej niż w pierwszym kwartale wzrastało spożycie ogółem oraz jego największa składowa spożycie indywidualne, czyli konsumpcja. Tempo wzrostu tych agregatów w drugim kwartale Instytut szacuje odpowiednio na 3,3 oraz 3,5 proc. 1 Kwartalne tempa wzrostu podawane są w odniesieniu do analogicznego kwartału roku poprzedniego. Wyjątek stanowi tempo wzrostu PKB podawane w dwóch konwencjach w porównaniu z analogicznym kwartałem roku poprzedniego oraz w porównaniu do poprzedniego kwartału, po eliminacji czynników sezonowych. 1
Wykres 1 Stopa bezrobocia w Polsce 14,5 14,0 13,5 1 12,5 12,0 11,5 11,0 10,5 10,0 Źródło: GUS W ujęciu sektorowym najszybciej rozwijającą się częścią gospodarki był w drugim kwartale, podobnie jak trzy miesiące wcześniej, przemysł. Tempo wzrostu wartości dodanej w przemyśle wyniosło 4,3 proc., a produkcji sprzedanej przemysłu 3,9 proc. Nieco wolniej niż w przemyśle wzrastała wartość dodana w budownictwie. Tempo jej wzrostu w drugim kwartale Instytut szacuje na 3,8 proc., podczas gdy produkcja sprzedana budownictwa wzrosła o 2,1 proc. Zarówno przemysł, jak i budownictwo wzrastały zatem wolniej niż w pierwszym kwartale. Nieznaczny wzrost dynamiki odnotowano natomiast w usługach rynkowych. Według szacunków Instytutu, wartość dodana w usługach rynkowych zwiększyła się o 3,6 proc. Tempo wzrostu eksportu (w ujęciu rachunków narodowych) było w drugim kwartale wyższe niż tempo wzrostu importu. W ocenie Instytutu, eksport wzrósł w tym czasie o 8,2 proc., a import o 6,8 proc. Oznacza to poprawę salda handlowego Polski z zagranicą, które w pierwszej połowie roku było dodatnie. W uproszczeniu oznacza to, że wyeksportowano z Polski dobra i usługi o wyższej wartości, niż do Polski importowano. Obrotom handlowym kraju nie zaszkodziła w znaczący sposób aprecjacja kursu złotego względem euro w porównaniu z pierwszym kwartałem. Względem dolara amerykańskiego odnotowano natomiast stabilizację kursu złotego. Średni kurs euro do złotego w drugim kwartale wzrósł o 2,4 proc. w porównaniu z pierwszym kwartałem, a średni kurs dolara wzrósł o 0,5 proc. 13,2 12,0 10,3 2013 2014 2015 I IV V VI IX X XI X Stopa bezrobocia na koniec pierwszego półrocza wyniosła 10,3 proc. Oznacza to jej spadek o 1,4 punktu procentowego w porównaniu z końcem pierwszego kwartału oraz o 1,7 punktu procentowego w porównaniu z sytuacją sprzed roku. Spadek stopy bezrobocia w stosunku do końca marca po części stanowi zjawisko sezonowe, jednak w głównym stopniu jest skutkiem obserwowanego ożywienia gospodarczego, co potwierdza również spadek stopy bezrobocia w stosunku do czerwca 2014 roku. Spadkowi stopy bezrobocia towarzyszył wzrost liczby zatrudnionych w gospodarce. Według szacunków IBnGR przeciętne zatrudnienie w gospodarce narodowej wzrosło w drugim kwartale o 1,2 proc. Korzystną charakterystyką rynku pracy w drugim kwartale była również stosunkowo wysoka dynamika przeciętnego realnego wynagrodzenia brutto. Tempo wzrostu wynagrodzeń w tym okresie Instytut szacuje na 4,2 proc., co było wynikiem nieco niższym w porównaniu z tempem obserwowanym w pierwszym kwartale. Średnie tempo wzrostu cen dóbr i usług konsumpcyjnych, czyli inflacja, wyniosło w okresie od kwietnia do czerwca -0,9 proc., przy czym na koniec czerwca wyniosło ono -0,8 proc. (w skali roku). Oznacza to, że już czwarty kwartał z rzędu obserwowana jest deflacja, czyli spadek przeciętnego poziomu cen konsumpcyjnych. Zjawisko to jednak w drugim kwartale 2015 roku nieco straciło na sile. W pierwszej połowie roku, w porównaniu z sytuacją z 2014 roku, najbardziej spadły ceny transportu (o 9,3 proc.), w tym paliwa do prywatnych środków transportu (o 13,9 proc.), odzieży i obuwia (o 5,1 proc.) oraz żywności (o 3,2 proc.). 2
Prognoza na lata 2015 2016 Wykres 2 Kwartalne tempo wzrostu PKB 4,5 4,0 3,5 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 3,7 2,2 1,3 0,5 0,8 0,2 2,4 3,5 3,6 3,3 3,3 3,6 3,7 3,9 3,7 I IV I IV I IV I IV 2012 2013 2014 2015 Tempo wzrostu produktu krajowego brutto w 2015 roku wyniesie w Polsce 3,7 proc., co oznacza, że będzie ono wyższe niż w roku ubiegłym. Według prognozy IBnGR, w kolejnych kwartałach 2015 roku wzrost gospodarczy będzie przyspieszał, ale różnice między kwartałami będą niewielkie w trzecim kwartale PKB wzrośnie o 3,7 proc., a w czwartym o 3,9 proc. W roku 2016 prognozowana jest stabilizacja koniunktury i tylko nieznaczne przyspieszenie wzrostu gospodarczego, który wynieść może 3,8 proc. Źródło: GUS, IBnGR W 2015 roku wartość dodana w przemyśle wzrośnie, według prognozy IBnGR, o 5,0 proc. Tempo wzrostu w przemyśle powinno być przez cały rok względnie stabilne i wynosić kwartalnie w granicach 4,5-5,5 proc. Według prognozy Instytutu, poprawi się nieco koniunktura w sektorze budowlanym, w którym wartość dodana wzrośnie o 5,5 proc, po wzroście w roku poprzednim o 4,7 proc. Podobnie niewielkiego wzrostu oczekiwać należy również w sektorze usług rynkowych, gdzie prognozowany przyrost wartości dodanej w tym roku wynosi 3,6 proc. W 2016 roku nadal poprawiać się będzie sytuacja w przemyśle, w którym, według prognozy IBnGR, wartość dodana wzrośnie o 5,2 proc. Wzrost w budownictwie także przyspieszy i wyniesie 6,9 proc, w dużej mierze za sprawą realizowanych na coraz większą skalę inwestycji w drogownictwie i kolejnictwie. Tempo wzrostu popytu krajowego w 2015 roku wyniesie 3,4 proc., czyli wyraźnie mniej niż w roku poprzednim. Według prognozy Instytutu, spożycie indywidualne wzrośnie w tym czasie o 3,5 proc., natomiast wartość nakładów brutto na środki trwałe zwiększy się o 9,5 proc. Wzrost inwestycji wynikał będzie przede wszystkim ze zwiększenie nakładów na odnowienie majątku trwałego w sektorze przedsiębiorstw. Drugim czynnikiem wspierającym inwestycje będzie napływ środków europejskich na finansowanie projektów infrastrukturalnych. W roku 2016 popyt krajowy wzrośnie o 4,0 proc. zarówno za sprawą rosnącego spożycia indywidualnego (o 3,8 proc.), jak i rosnących nakładów inwestycyjnych (o 9,9 proc.). W latach 2015-2016 popyt krajowy pozostawał będzie głównym motorem wzrostu gospodarczego w Polsce. W latach 2015-2016 sytuacja na rynku pracy będzie się systematycznie poprawiać, co będzie efektem utrzymującego się stabilnego wzrostu gospodarczego na poziomie zbliżonym do 4 proc. Według prognozy IBnGR, na koniec 2015 roku bezrobocie w Polsce wynosić będzie 9,9 proc., natomiast rok później spadnie do poziomu 9,0 proc. Warto zwrócić uwagę, że oznacza to powrót do jednocyfrowego poziomu bezrobocia nienotowanego od 2008 roku. Spadkowi bezrobocia towarzyszyć będzie wzrost zatrudnienia, które w skali całej gospodarki wzrośnie w latach 2015-2016 odpowiednio o 1,4 oraz 1,9 proc. Spadek bezrobocia sprzyjał będzie wzrostowi wynagrodzeń, które w latach 2015-2016 rosnąć powinny realnie w tempie nieco powyżej 4 proc. 3
I Stan i prognoza koniunktury gospodarczej nr 87 (sierpień 2015 r.) Wykres 3 Inflacja w Polsce 5,0 4,5 4,0 3,5 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0-1,5-2,0 pasmo celu inflacyjnego X Źródło: GUS, IBnGR 2012 2013 2014 2015 Według prognozy IBnGR, jeszcze w trzecim kwartale 2015 roku utrzymywać się będzie w polskiej gospodarce deflacja. Ceny zmniejszą się w tym okresie średnio o 0,3 procent. Dopiero w czwartym kwartale ceny wzrosną o 0,3 proc., a w całym roku średni poziom inflacji wyniesie -0,6 proc. W roku 2016 inflacja nadal pozostawała będzie poniżej celu inflacyjnego NBP, a jej średni poziom wyniesie 1,1 proc. niska inflacja będzie jednym z czynników wpływających na wspomniany powyżej wzrost realnego poziomu wynagrodzeń. Nieznaczny wzrost cen będzie ponadto sprzyjał prognozowanemu wzrostowi spożycia. Według prognozy IBnGR, w roku 2015 tempo wzrostu eksportu w Polsce wyniesie 8,0 proc., natomiast import w tym samym czasie wzrośnie o 6,9 proc. Oznacza to, że wkład handlu zagranicznego w tworzenie PKB będzie w tym roku dodatni. W roku 2016 spodziewać się należy nieznacznego przyspieszenia wzrostu eksportu, którego przyrost wyniesie 8,2 proc. oraz dodatniej dynamiki importu, który wzrośnie o 8,4 proc. Sytuacja w handlu zagranicznym kształtowana będzie przede wszystkim przez stan koniunktury w Unii Europejskiej, dlatego przyspieszenie tempa wzrostu polskiego eksportu do prognozowanego poziomu w latach 2015-2016 warunkowane jest poprawą sytuacji gospodarczej u naszych najważniejszych partnerów handlowych. W ocenie Instytutu, w latach 2015-2016 spodziewać się należy nieznacznej aprecjacji złotego wobec euro i dolara. Ze względu na utrzymujące się niskie stopy procentowe tendencja aprecjacyjna nie będzie jednak tak wyraźna, jak wydawać się to mogło kilka lat temu. Według IBnGR, w 2015 roku średnioroczne kursy euro i dolara wyniosą odpowiednio 4,1 oraz 3,7 zł natomiast w 2016 roku średni kurs euro wyniesie 4,2 zł, a średni kurs dolara 3,8 zł. 4
Roczne i kwartalne prognozy makroekonomiczne IBnGR 2014 2015 IV I IV 2014 2015 2016 PKB % r/r 3,3 3,3 3,6 3,7 3,7 3,9 3,4 3,7 3,8 PKB % k/k 0,9 0,8 1,0 1,0 1,1 1,2 X x x Wartość dodana w przemyśle % r/r 3,8 4,0 4,6 4,3 5,2 5,4 4,1 5,0 5,2 w budownictwie % r/r 3,3 2,3 4,0 3,8 5,8 6,1 4,7 5,5 6,9 w usługach rynkowych % r/r 3,2 2,6 3,5 3,6 3,6 3,7 3,2 3,6 3,7 Popyt krajowy % r/r 5,1 5,0 2,6 3,1 3,5 3,6 4,9 3,4 4,0 Spożycie ogółem % r/r 3,6 3,8 3,1 3,3 3,4 3,5 3,4 3,3 3,6 w tym: indywidualne % r/r 3,2 3,1 3,5 3,7 3,8 3,1 3,5 3,8 Nakłady brutto na środki trwałe % r/r 9,2 8,6 11,4 10,2 9,0 9,0 9,2 9,5 9,9 Produkcja sprzedana przemysłu % r/r 1,8 3,1 5,3 3,9 4,9 5,2 3,3 4,9 5,5 budownictwa % r/r 1,3 1,1 3,5 2,1 4,6 5,8 3,6 4,2 5,9 Inflacja (CPI; średnia) % -0,3-0,7-1,5-0,9-0,3 0,3 0,0-0,6 1,1 Inflacja (CPI; k.o.) % -0,3-1,0-1,5-0,8 0,0 0,5-1,0 0,5 1,8 Podaż pieniądza (M3, k.o.) % 7,9 8,4 8,9 8,3 8,6 9,0 8,4 9,0 9,2 Wynagrodzenie brutto realne % r/r 3,7 3,8 5,8 4,2 4,0 3,9 3,4 4,3 4,4 Przeciętne zatrudnienie w GN % r/r 0,3 0,9 0,8 1,2 1,5 1,6 0,6 1,4 1,9 Stopa bezrobocia rejestr. (k.o.) % 11,5 11,5 11,7 10,3 9,7 9,9 11,5 9,9 9,0 Eksport (GUS/RN) % 3,6 5,6 8,0 8,2 7,8 7,9 5,7 8,0 8,2 Import (GUS/RN) % 7,4 9,5 6,0 6,8 7,2 7,4 9,1 6,9 8,4 Saldo obr. bież. BP (krocząco) % PKB -1,2-1,3-0,6 0,1 0,5 0,4-1,3 0,4-1,5 Średni kurs dolara (NBP) PLN/USD 3,15 3,37 3,72 3,70 3,7 3,8 3,16 3,7 3,8 Średni kurs euro (NBP) PLN/EUR 4,18 4,21 4,19 4,09 4,1 4,2 4,19 4,1 4,2 Źródło: dane historyczne GUS, NBP szacunki i prognozy IBnGR 5