Sail Training Association Poland Regulamin STS Pogoria Wydanie 3 Janusz Kozak Andrzej Szlemiński Gdynia 2001
SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 4 2. Regulamin STS Pogoria 5 2.1. Postanowienia ogólne 2..2. Organizacja załogi statku 2.3. Organizacja Ŝycia i słuŝby na statku 2.4. Alarmy i wymagania bezpieczeństwa 2.5. Przepisy końcowe Załącznik 1: Instrukcje dla oficerów - Program szkolenia 13 Załącznik 2: Grafik wacht 15 3. Organizacja załogi, Ŝycia i słuŝby na statku 16 3.1. Struktura zarządzania 3.2. Zachowanie na statku 4. Sposób wykonywania obowiązków przez oficera wachtowego 18 5. Obsługa statku 21 5.1 Takielunek 5.2. Stawianie sztaksli 5.3. Zrzucanie sztaksli 5.4. Stawianie grotŝagla 5.5. Zrzucanie grotŝagla 5.6. Stawianie i zrzucanie bezana 5.7. Stawianie Ŝagli rejowych 5.8. Zwijanie Ŝagli rejowych 5.9. Brasowanie 6. Alarmy i role alarmowe 24 6.1. Alarm poŝarowy 6.2. Alarm opuszczenia statku 6.3. Alarm innych zagroŝeń Alarm wodny Alarm człowiek za burtą 7. Manewry i komendy 26 7.1. Zwrot przez sztag 7.2. Zwrot przez rufę 7.3. Manewry portowe 8. Informacje techniczne 29 2
8.1. Układ i nazwy olinowania i Ŝagli 8.2. Rozmieszczenie lin olinowania ruchomego na kołkownicach 8.3. Rozmieszczenie wyposaŝenia przeciwpoŝarowego 8.4. Plan rozmieszczenia koi 8.5. Plan rozmieszczenia środków ratunkowych 8.6. Elektroniczne wyposaŝenie nawigacyjne 34 8.5.1. GPS SHIPMATE CP30 8.5.2. RADAR AINRITSU 8.5.3. ECHOSONDA SI-TEX 8.5.4. RADIOTELEFON SKANTI VHF 1000 DSC 3
1. Wprowadzenie Regulamin STS POGORIA Oczekujemy od Ciebie: pogodnego usposobienia i przyjaznego stosunku do bliźnich, szczególnie młodzieŝy. Mile widziane są talenty organizacyjne i wychowawcze. JeŜeli natomiast czujesz się sfrustrowany swoją sytuacją Ŝyciową i pragniesz poprawić swoje samopoczucie poprzez odegranie się na bliźnich, szczególnie współtowarzyszy - znajdź sobie inny sposób spędzenia wolnego czasu. przynajmniej podstawowej znajomości języka angielskiego lub niemieckiego. Zakładamy, Ŝe jesteś osobą bez nałogów. Jeśli tak nie jest - nie przyłączaj się do nas. Nasza działalność nazywa się sail training. Polega ona na stwarzaniu młodzieŝy, w tym tej bez wyszkolenia Ŝeglarskiego, moŝliwości bycia marynarzem na Ŝaglowcu przez pewien okres czasu. Dostrzegamy w tym szansę uzmysłowienia sobie, wartości zespołowego wysiłku (nikt nie obsłuŝy Ŝagli sam), faktu Ŝe szereg czynności ktoś musi wykonać, aby otoczenie było przyjazne, a których często nie robi się samemu nawet w swoim domu (np. czyste toalety), oraz potrzeby tolerancji dla zachowań innych ludzi poprzez Ŝycie we wspólnych pomieszczeniach, a takŝe szansę wywarcia na niektórych osobników presji psychicznej dla eliminacji zachowań społecznie nie akceptowalnych. Nie zajmujemy się szkoleniem Ŝeglarskim w sensie realizacji programu szkolenia PZś, a ograniczamy się do metodycznego przekazania wiedzy niezbędnej dla obsługi statku. JednakŜe osoby zainteresowane poszerzaniem swojej wiedzy Ŝeglarskiej zawsze mają taką moŝliwość. 4
2. REGULAMIN STS "POGORIA" 2.1. Postanowienia ogólne 1. Niniejszy regulamin określa zasady organizacji Ŝycia i przebiegu słuŝby na pokładzie STS "Pogoria" zwanego dalej "statkiem". 2. W sprawach nie określonych regulaminem obowiązują: - przepisy kodeksu morskiego, - zasady dobrej praktyki morskiej, - zarządzenia kapitana statku. 3. Odstępstwa od niniejszego regulaminu są dopuszczalne w uzasadnionych przypadkach wyłącznie w rejsach czarterowych i promocyjnych. 2..2. Organizacja załogi statku A. Załoga stała 1. Załogę stałą stanowią - starszy oficer, mechanik, bosman, motorzysta, kucharz. W uzasadnionych przypadkach obsada załogi stałej moŝe być zmieniona przez armatora. 2. Szczegółowy zakres obowiązków załogi stałej określają załączniki do umowy o pracę. Starszy oficer jest bezpośrednim przełoŝonym załogi stałej i odpowiada za wyposaŝenie i majątek ruchomy oraz utrzymanie statku w stanie zdatnym do Ŝeglugi, w tym za stan urządzeń nawigacyjnych i radarowych, pomocy nawigacyjnych, szkolenie załogi i prowadzenie alarmów ćwiczebnych oraz kontrolę stanu bezpieczeństwa p. poŝ. Odpowiada równieŝ za waŝność dokumentów statku oraz prowadzenie dokumentacji finansowej i inwentarzowej oraz rozliczanie prowiantu. Mechanik jest kierownikiem działu maszynowego, podlega st. oficerowi. Odpowiada za stan techniczny siłowni, urządzeń pomocniczych tj: maszynki sterowej, windy kotwicznej, chłodni, instalacji elektrycznych wraz ze światłami nawigacyjnymi oraz gospodarkę wodą, paliwem, olejami i smarami. Bosman jest kierownikiem działu pokładowego, podlega starszemu oficerowi. Odpowiada za stan techniczny urządzeń pokładowych (w tym sprzętu i urządzeń cumowniczych), Ŝagli i olinowania oraz sprzętu ratowniczego. Odpowiada teŝ za klar i czystość statku i za właściwą konserwację antykorozyjną. 5
Motorzysta podlega mechanikowi i pod jego kierownictwem przeprowadza naprawy i konserwacje urządzeń maszynowych, elektrycznych i instalacji. Kucharz podlega st. oficerowi i odpowiada za terminowe przygotowania posiłków, właściwe przechowywanie prowiantu, zachowanie czystości w kambuzie, pentrze i magazynach prowiantowych. Sporządza jadłospis i dokonuje rozliczenia prowiantu. B. Kadra 1. Kadrę rejsu stanowią: kapitan, zastępca kapitana, oficerowie wachtowi i starsi wacht. 2. Kapitan określa kaŝdorazowo zakres obowiązków i kompetencji zastępcy 3. Oficerem wachtowym moŝe być osoba posiadająca minimum stopień jachtowego sternika morskiego i mianowana na tą funkcję przez kapitana. 4. Starszym wachty jest mianowany przez starszego oficera, na wniosek oficera wachtowego, najbardziej doświadczony Ŝeglarz danej wachty. Pomaga on oficerowi wachtowemu w organizowaniu pracy wachty, obsadza stanowiska podczas wacht morskich i portowych, przydziela prace podczas wacht gospodarczych. C. Załoga szkolna Załogę szkolną stanowią pozostali uczestnicy rejsu w wieku 15-25 lat. W niektórych rejsach czarterowych i promocyjnych wiek załogi szkolnej moŝe być wyŝszy. 2.3. Organizacja Ŝycia i słuŝby na statku A. Zaokrętowanie 1. Podstawę zaokrętowania stanowi lista załogi dostarczona i podpisana przez Dyrektora Biura Armatorskiego. Zaokrętowanie kadry i załogi szkolnej następuje z chwilą przekazania st. oficerowi lub osobie przez niego wyznaczonej, ksiąŝeczki Ŝeglarskiej i/lub paszportu, ID, do depozytu, przydzielenia do wachty i określenia numeru koi. 2. Zaokrętowanie oficerów wachtowych powinno wyprzedzać przynajmniej o kilka godzin zaokrętowanie załogi szkolnej w celu umoŝliwienia st. oficerowi wprowadzenia oficerów w ich obowiązki. B. Szkolenie 1. Szkolenie adaptacyjne oficerów przeprowadza kapitan, starszy oficer lub oficer wyznaczony według uznania kapitana legitymujący się staŝem oficerskim na STS "Pogoria". 6
2. Szkolenie adaptacyjne oficerów obejmuje zapoznanie się z : - niniejszym regulaminem - podręcznikiem oficera wachtowego - rozkładem alarmów, sygnałami i rolami alarmowymi - rozmieszczeniem sprzętu ratowniczego i p. poŝarowego - rozmieszczeniem i obsługą urządzeń nawigacyjnych i sygnalizacyjnych - obsługą takielunku i urządzeń pokładowych 3. Przeprowadzenie szkolenia adaptacyjnego musi być odnotowane w dzienniku 4. Oficer wachtowy przeprowadza szkolenie swojej wachty w zakresie niniejszego regulaminu, procedur bezpieczeństwa i obsługi statku. Przeprowadzenie szkolenia musi być odnotowane w dzienniku. 5. Szkolenie załogi szkolnej w zakresie obsługi Ŝagli rejowych przeprowadza st.oficer i/lub bosman przy udziale oficerów wachtowych Program szkolenia stanowi załącznik nr 1 do niniejszego regulaminu. C. Rozkład dnia Na statku obowiązuje następujący ramowy rozkład dnia: do 7.00 cisza nocna, wachty nawigacyjne, kotwiczne lub portowe 7.00 pobudka 7.00-7.30 toaleta poranna 7.30 śniadanie 8.00 podniesienie bandery i apel poranny. Po apelu śniadanie wachty, która miała słuŝbę do godz. 8.00 i wachty gospodarczej. Klar osobisty. 9.00-13.00 prace bosmańskie lub zajęcia programowe. 13.30 obiad 15.00-18.00 prace bosmańskie lub zajęcia programowe 18.30 kolacja od 23.00 cisza nocna. D. Rozkład i sposób pełnienia wacht i słuŝb 1. Ustala się następujące rodzaje słuŝby wachtowej: - wachta nawigacyjna - wachta portowa - wachta gospodarcza - wachta bosmańska 7
2. Obowiązujący rozkład wacht ilustruje załączony grafik, który jest wywieszony w mesie i kabinie nawigacyjnej. Grafik ten stanowi załącznik nr 2 do niniejszego regulaminu. Wachta nawigacyjna - Wachta nawigacyjna rozpoczyna się i kończy zbiórką na pokładzie rufowym po stronie nawietrznej, gdzie następuje przydzielanie przez st. wachty stanowisk i udzielaniem instrukcji przez oficera wachtowego. Na wachtę Ŝeglarze wychodzą ubrani odpowiednio do warunków atmosferycznych i w pasach bezpieczeństwa. Zadaniem wachty nawigacyjnej jest samodzielne prowadzenie statku a w szczególności: - prowadzenie obserwacji wzrokowej i radarowej, przestrzegania prawa drogi, noszenie właściwych świateł i nadawanie sygnałów - zapewnienie prawidłowej pracy Ŝagli - prawidłowe sterowanie - prowadzenie nawigacji - prowadzenie nasłuchu radiowego - prowadzenie dziennika Wachta nawigacyjna obsadza następujące stanowiska: - słuŝbę obserwacyjną - 2 osoby na dziobie i 1 na rufie - sternika - asystenta nawigacyjnego do nasłuchu UKF i obserwacji radarowej oraz prowadzenia brudnopisu dziennika - pomocnika mechanika (w razie potrzeby i w uzgodnieniu z mechanikiem) - Ŝeglarzy trymujących Ŝagle w miarę potrzeby Zmiany na stanowiskach powinny następować nie rzadziej niŝ raz na godzinę, zaleca się zmiany co 30 min. W godzinach 22.00-06.00 co godzinę wyznaczony przez oficera wachtowego Ŝeglarz dokonuje obchodu wnętrza statku zwracając uwagę na: - wyłączenie niepotrzebnych świateł i zapewnienie oświetlenia przejść i WC - zapach dymu i inne nieznane zapachy - zabezpieczenie lodówek i pralek - zabezpieczenie pozostawionych ruchomych przedmiotów. Obchodu kambuza i magazynu prowiantowego dokonuje co godzinę pełniący słuŝbę mechanik, motorzysta lub pomocnik mechanika. W godz. 4.00-8.00 wachta nawigacyjna pełniąca słuŝbę (tzw. świtowa), myje pokład klaruje wszystkie liny i przygotowuje banderę do postawienia oraz budzi kucharza i wachtę gospodarczą. Prace te wykonuje równieŝ w czasie postoju w porcie i na kotwicy. Wachta kotwiczna - Wachtę kotwiczną pełni się wg rozkładu dla wacht nawigacyjnych. Obowiązkiem wachty kotwicznej jest: 8
- obserwacja sytuacji na morzu - sprawdzanie pozycji i kontrola czy kotwica trzyma - kontrola prawidłowego oświetlenia statku - dokonywanie obchodu statku, analogicznie do wachty nawigacyjnej. Wachta kotwiczna moŝe pełnić słuŝbę w zmniejszonym składzie za zgodą kapitana. Wachta gospodarcza - wachta gospodarcza trwa 24 godziny. Zadaniem wachty gospodarczej jest: - utrzymanie porządku i czystości we wszystkich pomieszczeniach - zapewnienie niezbędnej pomocy kucharzowi przy przygotowaniu posiłków - wydawanie posiłków - zmywanie naczyń i sprzątanie po posiłkach. Wachta portowa - zadaniem wachty portowej jest: - czuwanie nad bezpiecznym zacumowaniem statku - kontrola osób wchodzących i opuszczających statek - utrzymanie porządku na pokładzie i dokonywanie obchodu statku analogicznie jak wachta nawigacyjna i kotwiczna. W godz. 08.00-20.00 wachtę portową pełni wachta gospodarcza, w pozostałych godzinach wachty nawigacyjne. Wachta bosmańska - jest to wachta, która nie ma w danym dniu słuŝby nawigacyjnej w godzinach 08.00-20.00. Wachta ta w godz. 09.00-18.30 pozostaje do dyspozycji bosmana. E. Stanowiska manewrowe Stanowiska manewrowe przydzielane są w celu wykonania manewrów poprzedzonych alarmem manewrowym lub alarmem do Ŝagli. 1. Po ogłoszeniu alarmu manewrowego stanowiska manewrowe obsadzane są w następujący sposób: St. oficer - zajmuje stanowisko na dziobie i kieruje pracą I wachty i bosmana; Mechanik - zajmuje stanowisko przy pulpicie na mostku; Motorzysta - obsadza ponton lub pozostaje w maszynowni; Sternik manewrowy - zajmuje stanowisko przy pulpicie na mostku; Oficerowie wachtowi - zajmują stanowiska na śródokręciu, rufie i w kabinie nawigacyjnej wg dyspozycji kapitana; 9
I wachta - obsługuje cumy, szpringi, rzutki na dziobie pod dowództwem starszego oficera i/lub bosmana; II i III wachta - pod dowództwem wyznaczonego oficera obsługuje odbijacze i trap oraz podnosi i opuszcza ponton; IV wachta - pod dowództwem wyznaczonego oficera obsługuje cumy, szpringi i rzutki na rufie. W czasie manewrów na silniku Ŝeglarze nie biorący czynnego udziału w manewrze ustawiają się w swoich rejonach w szeregu moŝliwie blisko diametralnej statku tak, aby nie przeszkadzać w czynnościach związanych z manewrem. 2. Po ogłoszeniu alarmu do Ŝagli wachty obejmują następujące stanowiska manewrowe: I wachta / I oficer - dziób - szoty i fały sztaksli fokmasztu, szoty foka, szoty, gordingi i gejtawy Ŝagli rejowych; II wachta / II oficer - śródokręcie - fały sztaksli grotmasztu, szoty, gordingi i gejtawy Ŝagli rejowych, brasy; III wachta / III oficer - śródokręcie - fały i dirki grotŝagla, brasy, szoty sztaksli grotmasztu; IV wachta / IV oficer lub starszy wachty - rufa - fały dirki i szoty bezana, szoty grota. Obsługę Ŝagli rejowych wykonują ochotnicy z poszczególnych wacht. Manewrami Ŝaglowymi kierują st. oficer i bosman. Oficerowie przydzielają stanowiska poszczególnym Ŝeglarzom swoich wacht i nadzorują wykonywane przez nich czynności. F. Dyscyplina i inne wymagania 1. W zakresie przewinień dyscyplinarnych wszyscy członkowie załogi podlegają Ŝeglarskim przepisom dyscyplinarnym PZś, a załoga stała dodatkowo przepisom kodeksu pracy. 2. Załodze szkolnej zabrania się wnoszenia na statek i spoŝywania napojów alkoholowych jak równieŝ posiadania i uŝywania narkotyków i innych środków odurzających. 3. Zbiórka do podniesienia bandery zaczyna się o godz.07.55. Załoga szkolna ze starszymi wachty i oficerami wachtowymi staje w dwuszeregu na pokładzie rufowym w następującym porządku: na prawej burcie I i III wachta, na lewej burcie wachta II i IV, załoga stała na obu burtach od strony śródokręcia, kapitan, z-ca kapitana i st. oficer na mostku. Komendy do podniesienia bandery podaje oficer 10
wachty świtowej (godz.04.00-08.00) on tez wyznacza Ŝeglarzy do podniesienia bandery i dzwonu. Zaleca się następującą sekwencję komend: baczność, na banderę patrz, banderę podnieś, baczność, spocznij. Po podniesieniu bandery odbywa się apel w ramach którego: - kapitan podsumowuje wydarzenia dnia poprzedniego i omawia plan na dzień bieŝący: - wydawane są bieŝące polecenia st. oficera, oficerów i bosmana; - jest czas na zapytania, prośby, zaŝalenia i skargi. 4. Banderę zdejmuje się bez zbiórki o zachodzie słońca, chyba Ŝe statek znajduje się na obcym morzu terytorialnym, gdzie banderę nosi się równieŝ w nocy. G. Wyokrętowanie Wyokrętowanie załogi następuje po całkowitym sklarowaniu statku na pokładzie i wewnątrz oraz wydaniu zdeponowanych dokumentów przez starszego oficera lub przez osobę przez niego wyznaczoną. 2.4. Alarmy i wymagania bezpieczeństwa 1. Określa się następujące alarmy związane z bezpieczeństwem załogi i statku: - opuszczenia statku (tzw. łodziowy) - poŝarowy - innych zagroŝeń (wodny, człowiek za burtą). Rozkład alarmów wywieszony jest w kubryku, mesie załogi i w korytarzu części rufowej 2. Po zaokrętowaniu kaŝdy członek załogi musi zapoznać się z rozkładem alarmów, sygnałami alarmowymi, wyjściami awaryjnymi oraz sprawdzić pas ratunkowy i dopasować pas bezpieczeństwa (patrz 2.3 B - szkolenie). 3. Obowiązuje bezwzględny zakaz palenia tytoniu w pomieszczeniach pod pokładem. Na pokładzie zakaz ten dotyczy niepełnoletnich członków załogi. Palenie dozwolone jest w morzu przy burcie zawietrznej, w porcie obowiązuje całkowity zakaz palenia na Ŝaglowcu. 4. Na statku nie wolno poruszać się biegiem. Po pokładzie nie wolno chodzić boso, naleŝy uŝywać obuwia sznurowanego bądź zapinanego. 5. Nie wolno manipulować Ŝadnym urządzeniem mechanicznym, elektrycznym, nawigacyjnym i radiowym bez uprzedniego przeszkolenia. 11
6. Przed odknagowaniem jakiejkolwiek liny naleŝy upewnić się do czego ta lina słuŝy. 7. Zaleca się zaplecenie, spięcie lub ukrycie pod czapką długich włosów, szczególnie przy pracy na pokładzie i na masztach oraz zrezygnowanie z noszenia wisiorków, pierścionków, kolczyków itp. ozdób, które przy zahaczeniu o takielunek mogą spowodować zranienie. 8. Wejście na maszty i bukszpryt dozwolone jest wyłącznie za zgodą oficera pełniącego słuŝbę i przy spełnieniu następujących warunków bezpieczeństwa: - wejście jest dobrowolne i nikt nie moŝe być zmuszony poleceniem do wejścia na maszt; - wejście dozwolone jest wyłącznie w pasie bezpieczeństwa stroną nawietrzną; - naleŝy trzymać się wyłącznie lin takielunku stałego i do nich przypinać pas bezpieczeństwa; - zawsze naleŝy zachować minimum 3 punktowe podparcie (2 nogi + 1 ręka lub 2 ręce +1 noga); - wszystkie przedmioty zabierane na górę (narzędzia, aparaty fotograficzne) powinny być przywiązane do wnoszącego; - o wejściu bądź zejściu z perty naleŝy uprzedzić głosem innych Ŝeglarzy znajdujących się na niej; - na rei naleŝy być stale przypiętym pasem bezpieczeństwa; 9. Przy manewrach dochodzenia i odchodzenia od nadbrzeŝa wyskakiwanie na brzeg jest dozwolone jedynie za zgodą kapitana lub st. oficera. 10. W czasie uŝytkowania motorówki wszystkie osoby znajdujące się na niej powinny być ubrane w kamizelki asekuracyjne lub ratunkowe. 2.5. Przepisy końcowe Załoga proszona jest o jego przestrzeganie a kadra o jego egzekwowanie. Dyrektor Biura Armatorskiego przyjmie ewentualne uwagi na piśmie w formie kompletnej propozycji zmiany zapisów regulaminu wraz z krótkim uzasadnieniem. Dyrektor Biura Armatorskiego Pełnomocnik Armatora Marek Kleban 12
Załącznik 1: Instrukcje dla oficerów - Program szkolenia w rejsach STS POGORIA I. Szkolenie przed wyjściem statku z portu Szczegółowy zakres szkolenia określa kapitan w zaleŝności od stopnia zaawansowania (staŝu na Pogorii ) zarówno załogi szkolnej jak i oficerów. Obowiązujące minimum to przeprowadzenie szkolenia w następującym zakresie: 1. W odniesieniu do oficerów szkolenie obejmuje zapoznanie się z: regulaminem statku rozkładem alarmów, sygnałami i rolami alarmowymi rozmieszczeniem sprzętu ratunkowego i ppoŝ. obsługą urządzeń nawigacyjnych obsługą osprzętu i urządzeń pokładowych rozmieszczeniem i obsługą wyłączników świateł i sygnałów dźwiękowych oraz pirotechniki. Szkolenie oficerów przeprowadzają: kapitan, starszy oficer (bądź inny oficer wyznaczony przez kapitana) i bosman. 2. W odniesieniu do załogi szkolnej szkolenie obejmuje zapoznanie się z: pomieszczeniami statku i rozmieszczeniem oficerów, wacht i załogi stałej w kabinach regulaminem statku alarmami i uŝyciem pasów ratunkowych rozmieszczeniem sprzętu ratunkowego i ppoŝ. obsługą Ŝagli i osprzętu w zakresie obsługiwanym przez daną wachtę przy alarmie do Ŝagli i manewrowym obsługą Ŝagli rejowych Szkolenie załogi szkolnej przeprowadzają oficerowie wachtowi przy pomocy bosmana (obsługa Ŝagli). Kapitan lub st. oficer prowadzą koordynację działań szkoleniowych tak, aby wszystkie wachty kolejno przeszły wszystkie etapy szkolenia. Szkolenie przed wyjściem z portu powinno być zakończone przygotowaniem Ŝagli do postawienia z omówieniem sposobu ich stawiania lub częściowym ich postawieniem (w zaleŝności od warunków) oraz ćwiczebnym alarmem opuszczenia statku lub poŝarowym. 13
II. Szkolenie po wyjściu w morze 1. Po wyjściu w morze następuje praktyczna realizacja szkolenia w zakresie regulaminu statku w części dotyczącej obowiązków poszczególnych wacht 2. Wymaga się przeprowadzenia ćwiczebnego alarmu człowiek za burtą najdalej w dniu następnym po wyjściu w morze. Rezygnacja z powyŝszego musi być dobrze uzasadniona. 3. Zaleca się przeprowadzenie alarmów ćwiczebnych przy kaŝdej okazji, kiedy okoliczności na to pozwalają, nie rzadziej jednak niŝ raz na 7 dni. 4. NaleŜy kontynuować szkolenie w zakresie znajomości całości takielunku ruchomego. Szkolenie to powinno się zakończyć egzaminem ze znajomości wszystkich lin na statku najlepiej przed zejściem załogi szkolnej na ląd w pierwszym porcie. III. Szkolenie teoretyczne. Część teoretyczna szkolenia w morzu powinna objąć: 1. Prosty wykład teorii Ŝeglowania obejmujący powstawanie siły aerodynamicznej na Ŝaglu, siły hydrodynamicznej na kadłubie, rozkładu tych sił i skutków ich działania. 2. Podstawowy wykład z prawa drogi na morzu ze szczególnym uwzględnieniem świateł statków. IV. Szkolenie zaawansowane 1. Po osiągnięciu zadawalającego poziomu w wyszkoleniu podstawowym zaleca się przeprowadzenie szkolenia w zakresie zwrotów wykonywanych całą załogą bądź 1-2 wachtami. 2. W miarę moŝliwości naleŝy przeprowadzić manewry na silniku na spokojnej otwartej wodzie w celu zapoznania oficerów z moŝliwościami statku i nauczenia ich wykonywania pętli Williamsona. 3. Szkolenie w pozostałych dziedzinach wiedzy nautycznej pozostawia się do decyzji kapitana z tym, Ŝe zaleca się jego prowadzenie, jeŝeli są chętni słuchacze i instruktorzy mogący sprostać zadaniu. 14
Podręcznik Oficera Wachtowego Załącznik 2: Grafik wacht Dzień 1, 5, 9 itd. Dzień 2, 6, 10 itd. Dzień 3, 7, 11 itd. Dzień 4,8,12 itd. 00 04 04-08 08-12 12-16 16-20 20-24 00-04 04-08 08-12 12-16 16-20 20-24 00-04 04-08 08-12 12-16 16-20 20-24 00-04 04-08 08-12 12-16 16-20 20-24 Godz. Wachta I II III IV - wachta gospodarcza - wachta bosmańska - wachta nawigacyjna
Podręcznik Oficera Wachtowego 3. Organizacja załogi, Ŝycia i słuŝby na statku Niniejszy rozdział, jak równieŝ następny, stanowią uzupełnienie do odpowiednich rozdziałów regulaminu STS Pogoria. Organizacja załogi statku została opisana w rozdziale 2 Regulaminu. 3.1. Struktura zarządzania Zakres odpowiedzialności kadry i załogi stałej ilustruje tabela: Funkcja podstawowa Osobista odpowiedzialność Funkcja przy zaokrętowaniu Funkcja przy wyokrętowaniu Starszy oficer PrzełoŜony załogi stałej WyposaŜenie w dokumenty, pomoce nawigacyjne, kasa statku Szkolenie oficerów w zakresie obsługi statku i alarmów Zakwaterowanie i podział na wachty Opinie z rejsu, karty rejsu, rozliczenia finansowe Oficer wachtowy PrzełoŜony wachty Dowodzenie wachtą nawigacyjną, kotwiczną i gospodarczą Szkolenie załogi w zakresie obsługi statku i alarmów Nadzór nad pracą wachty Starszy wachty Asystent oficera wachtowego Rozdział stanowisk i prac w ramach wachty Asystuje oficerowi Asystuje oficerowi Mechanik i motorzysta Utrzymanie ruchu urządzeń mechanicznych i elektrycznych Bezpieczeństwo pracy w zakresie funkcji podstawowych, gospodarka wodą i paliwem Zaopatrzenie w wodę, paliwo, części i materiały Jak przy zaokrętowaniu Bosman Utrzymanie ruchu urządzeń pokładowych Takielunek, antykorozja Zaopatrzenie w materiały i części zamienne, pomoc starszemu oficerowi (pościel i materace) Klar na pokładzie i pod pokładem Kucharz Zaprowiantowanie i wyŝywienie Czystość w magazynie Ŝywności i kambuzie, terminowe wydawanie posiłków Zaopatrzenie w prowiant i jego magazynowanie Klar w kambuzie i magazynie Ŝywności
Na statku nie obowiązuje przyjęty w Ŝeglarstwie podział obowiązków pomiędzy I, II i III oficera. Dlatego w przypadku, gdy na statku jest pełna obsada (czterech oficerów) nazywamy ich oficerami wachty I, II, III i IV. Jeśli obsada oficerska jest niepełna - uŝywamy określenia I, II lub III oficer, co nie ma nic wspólnego z hierarchią ich waŝności, ani tradycyjnie związanymi z tymi funkcjami zakresami obowiązków. 3.2. Zachowanie na statku 1. Zapasy wody są ograniczone. UŜywaj jej oszczędnie i naucz tego swoją wachtę. NaleŜy bezzwłocznie zawiadomić mechanika o kaŝdej zauwaŝonej nieszczelności kranów lub innych elementów instalacji wodnej. 2. UŜywanie toalet - nic co nie przeszło przez zęby (poza papierem toaletowym) nie powinno znaleźć się w muszli. Muszlę naleŝy spłukiwać przynajmniej przez 5 sekund celem zminimalizowania ryzyka zatkania się spływu. Tej wody nie oszczędzamy pochodzi zza burty. 3. Palenie tytoniu pod pokładem jest absolutnie zabronione. Palenie na pokładzie jest dopuszczalne w odniesieniu do kadry i załogi stałej, aczkolwiek zaledwie tolerowane i niemile widziane. Załogę szkolną w wieku 15-25 lat obowiązuje całkowity zakaz palenia. 4. SpoŜywanie napojów alkoholowych jest zabronione w odniesieniu do załogi szkolnej. Załoga stała moŝe spoŝywać napoje alkoholowe w czasie i ilości określonej przez kapitana. Zaleca się, aby alkohol nie był spoŝywany w obecności załogi szkolnej - wyjątek stanowią oficjalne przyjęcia na statku. Kategorycznie zabrania się posiadania i uŝywania jakichkolwiek narkotyków i innych środków odurzających. 5. Wydawane komendy, rozkazy i polecenia powinny być wykonywane niezwłocznie i dokładnie. Komendy powinny być powtarzane przez tego, do kogo są skierowane celem potwierdzenia. NaleŜy bowiem pamiętać, Ŝe od szybkości wykonania komendy lub rozkazu moŝe zaleŝeć bezpieczeństwo statku i załogi. 6. Zbiórki naleŝy ograniczyć do absolutnego minimum, w zasadzie do porannego apelu, jeśli nie wystąpi inna pilna potrzeba. Poza apelem wskazane jest przekazywanie informacji dla załogi przez oficerów wachtowych i starszych wacht. 7. NaleŜy stale pamiętać, Ŝe oficer wachtowy stanowi dla załogi szkolnej przykład zachowania się na statku i poza nim. Trudno wymagać zachowania porządku na kojach i w pomieszczeniach komuś, kto nie utrzymuje porządku we własnej kabinie. Podobne przykłady moŝna mnoŝyć w nieskończoność. 8. Bezpieczeństwo przede wszystkim - naleŝy bezwzględnie egzekwować zachowania zgodne z wymaganiami bezpieczeństwa podanymi w Regulaminie STS Pogoria i niniejszym podręczniku. 9. W dzień zejściówka rufowa przeznaczona jest wyłącznie dla mieszkańców kabin rufowych (oficerowie i załoga stała oraz mieszkańcy kabin cztero-osobowych). Pozostali korzystają w dzień z zejściówki dziobowej. W nocy ( w godzinach 20-8 ) oraz w trudnych warunkach Ŝeglugi w dzień wszyscy korzystają z zejściówki rufowej. 10. Mostek w morzu przeznaczony jest wyłącznie dla kapitana i oficera wachtowego. W kabinie nawigacyjnej powinien przebywać stale tylko asystent nawigacyjny w pozycji umoŝliwiającej obserwację ekranów radarów, a okresowo oficer wachtowy w celu 17
dokonania wpisów do dziennika i określenia pozycji. Stanowisko radiooperatora przeznaczone jest wyłącznie dla osób uprawnionych do obsługi radiostacji. Nikt nie powinien zatrzymywać się w zejściówce do kabiny nawigacyjnej. 11. Część wachty nawigacyjnej, która aktualnie nie obsadza stanowisk moŝna zwalniać grupowo do tzw klasy, a pojedyńczo - do mesy. 12. Przyjętym jest wybijanie szklanek dzwonem okrętowym co pół godziny zarówno w porcie jak i w morzu. 13. Dla kaŝdego rejsu ogłasza się pewien porządek korzystania z łazienek. I tak łazienka najbliŝsza rufy przeznaczona jest dla kapitana, oficerów i załogi stałej. Z łazienki tej oficer wachty gospodarczej powinien skorzystać przed pobudką całej załogi, a oficer obejmujący wachtę o godzinie 8.00 bezpośrednio po pobudce. Pozostałe łazienki przeznacza się do uŝytkowania dla męŝczyzn lub kobiet w zaleŝności od ich rozlokowania na statku. Zwykle łazienka w korytarzu podłuŝnym jest łazienką damską, a łazienka na dziobie męską. Korzystanie z wszystkich łazienek do toalety porannej powinno zakończyć się do godziny 9.00 w celu udostępnienia ich do sprzątania przez wachtę gospodarczą. Nie powinno się równieŝ uŝywać łazienek do kąpieli po obiedzie do godziny 16.00, kiedy to wachta gospodarcza przygotowuje pomieszczenia do przekazania następnej wachcie. 14. Zabrania się wynoszenia na pokład naczyń i jedzenia. Wyjątkiem moŝe być podanie napojów dla oficera wachtowego. Nie wolno równieŝ wynosić na pokład koców i pościeli za wyjątkiem sytuacji, gdy zarządzono trzepanie koców. 15. Wachta gospodarcza sprząta wszystkie pomieszczenia dwa razy dziennie z tym, Ŝe przynajmniej raz dziennie są myte ściany w łazienkach, kambuzie i pentrze, podłogi pozostałych pomieszczeń oraz odkurzane są wykładziny podłogowe we wszystkich pomieszczeniach. Podłogi w łazienkach, kambuzie i pentrze naleŝy myć dwa razy dziennie. 16. W warunkach, kiedy statek nie ma przechyłu naleŝy naczynia po obiedzie umyć i wyparzyć w zmywarce. 17. Zakwaterowanie na statku planuje się w ten sposób, Ŝe kabiny ośmioosobowa i jedna czteroosobowa oraz ewentualnie rękaw przeznacza się dla dziewcząt, a kubryki - dla chłopców. Ponadto naleŝy dąŝyć do sytuacji, aby członkowie jednej wachty byli zakwaterowani w skupionych rejonach, co ułatwia ich zlokalizowanie przy budzeniu, zwłaszcza w krótkich rejsach, ale z kolei naleŝy unikać sytuacji, aby wszyscy mieszkańcy kabiny czteroosobowej wstawali jednocześnie na wachtę. 4. Sposób wykonywania obowiązków przez oficera wachtowego a. Bezpośrednio po zaokrętowaniu oficer przechodzi szkolenie w zakresie regulaminu, alarmów, rozmieszczenia sprzętu ratunkowego i p.poŝ, rozmieszczenia i obsługi urządzeń nawigacyjnych i sygnalizacyjnych oraz obsługi takielunku i urządzeń pokładowych. KaŜdy z oficerów jest zobowiązany do jak najlepszego przyswojenia sobie wiadomości w w/w zakresie zawartych w dalszej części niniejszego podręcznika przed zaokrętowaniem tak, aby szkolenie na statku było tylko przypomnieniem i ugruntowaniem juŝ posiadanej wiedzy. 18
b. Następnie oficer wachtowy przeprowadza szkolenie swojej wachty w zakresie zgodnym z dostarczonym mu przez starszego oficera wykazem kontrolnym. Szkolenie to obejmuje: zapoznanie ze statkiem alarmy i role alarmowe uŝycie pasów ratunkowych bezpieczeństwo przy wejściu na maszty znajomość podstawowych węzłów uŝycie cum i rzutek stawianie i zrzucanie Ŝagli obowiązki wachty nawigacyjnej, portowej, kotwicznej i gospodarczej : c. W celu sprawdzenia efektów szkolenia i koordynacji poczynań wszystkich wacht przeprowadza się alarmy ćwiczebne w moŝliwie szerokim zakresie, przed wyjściem statku z portu oraz w czasie pierwszych dni Ŝeglugi. d. W czasie alarmu manewrowego i alarmu do Ŝagli oficerowie zajmują stanowiska przy swoich wachtach. Mostek jest zarezerwowany dla kapitana i mechanika, który zwykle jest sternikiem manewrowym. Oficer pozostaje na mostku jedynie w przypadku, gdy został przez kapitana wyznaczony do kierowania manewrem. e. Zadaniem oficerów jest kierowanie pracą i nadzór nad wykonywaniem poleceń kierowanych do ich wacht. W szczególności oficer powinien pokierować obsadzaniem wszystkich stanowisk niezbędnych do przeprowadzenia danego manewru przez poszczególnych Ŝeglarzy oraz dopilnowaniem zajęcia miejsc w pobliŝu diametralnej statku przez Ŝeglarzy nie biorących czynnego udziału w manewrze poprzedzonym sygnałem alarmu manewrowego. f. Na czas alarmu manewrowego i alarmu do Ŝagli w kabinie nawigacyjnej pozostaje Ŝeglarz - asystent nawigacyjny z wachty nawigacyjnej w celu prowadzenia zapisów w brudnopisie dziennika jachtowego. g. W przypadku alarmu do Ŝagli oficerowie kierują obsadzaniem wszystkich lin uŝywanych w danym manewrze z tym, Ŝe trudniejszymi manewrami Ŝaglowymi takimi jak stawianie i brasowanie Ŝagli rejowych, stawianie i zrzucanie grotŝagla w początkowej fazie rejsu kierują starszy oficer i bosman. Wskazane jest, aby oficerowie w moŝliwie krótkim czasie nauczyli się kierowania tymi manewrami samodzielnie. h. Stanowiska wacht w alarmach do Ŝagli pomyślane są w ten sposób, aby wachty w razie potrzeby uzupełniały lub zastępowały się wzajemnie - ich rejony działania przy obsłudze lin częściowo zachodzą na siebie. I tak przykładowo: I i II wachta wspólnie stawiają i biorą na gordingi i gejtawy Ŝagle rejowe II i III wachta wspólnie brasują reje III i IV wachta wspólnie obsługują grota i ewentualnie bezana NaleŜy przy tym przypomnieć, Ŝe na reje chodzą ochotnicy ze wszystkich wacht skierowani tam przez ich oficerów. i. W czasie wachty nawigacyjnej oficer wachtowy powinien przebywać przez większość czasu na mostku, schodząc do kabiny nawigacyjnej tylko w niezbędnych przypadkach i na moŝliwie krótki okres czasu oraz zwracać uwagę na właściwe pełnienie słuŝby przez wachtowych na poszczególnych stanowiskach. I tak: 19
Przy zmianie sternika schodzący powinien pozostać przy stanowisku tak długo, aŝ nowy nabierze wprawy w sterowaniu na danym kursie. Obserwatorzy na oku pełnią słuŝbę na stojąco. Stanowisko oka w trudnych warunkach przemieszcza się z dziobu do want bezana. Nasłuch radiowy i obserwację radaru oraz brudnopis dziennika prowadzi asystent nawigacyjny wewnątrz kabiny nawigacyjnej, a nie w zejściówce. SłuŜba ta odbywa się stale, lecz nie na leŝąco i z ksiąŝką w ręku. Asystent nawigacyjny prowadząc nasłuch na kanale 16 UKF powinien reagować nie tylko na wywołanie bezpośrednie naszego statku, ale powinien reagować na wszystkie wołania statków przez podanie pozycji statku wywoływanego dla stwierdzenia, czy to aby nie chodzi o nasz statek. W tym celu porównuje usłyszaną pozycję z odczytem naszej pozycji na ekranie radaru. Oficer określa jakie echa na ekranie radarów i kiedy naleŝy meldować. Zwykle są to nowe echa, echa szybko przemieszczające się, szczególnie w kierunku środka ekranu oraz echa wchodzące w ustalony przez oficera krąg bezpieczeństwa. NaleŜy dopilnować przeprowadzania obchodów wnętrza statku w nocy. Zmiany wachty nawigacyjnej naleŝy dokonywać w następujący sposób: Na pokładzie rufowym zbiera się cała wachta wstępująca i ta część wachty schodzącej, która nie obsadza w tym momencie stanowisk na oku, sterze i w kabinie nawigacyjnej. wachta wstępująca kolejno dokonuje zmian na stanowiskach w/g dyspozycji starszego wachty. Schodzący ze stanowisk dołączają do swojej wachty na rufie. Po zmianie na wszystkich stanowiskach na rufie jest cała wachta schodząca oraz część wachty wstępującej, która nie obsadza stanowisk. w międzyczasie oficerowie dokonują przekazania wachty między sobą zgodnie z regułami dobrej praktyki morskiej t.j. oficer wachty schodzącej kończy wpis w dzienniku i udziela swojemu następcy wszelkich informacji niezbędnych do wprowadzenia go w sytuację statku. Wachta jest przekazana po wyraźnym stwierdzeniu przez oficera wachty wstępującej, Ŝe sytuacja statku jest dla niego jasna. wachta schodząca jest zwalniana przez jej oficera po przekazania przez niego słuŝby następcy. część wachty słuŝbowej nie obsadzająca w danym momencie stanowisk pozostaje do dyspozycji oficera wachtowego na pokładzie lub w tzw. szkole. KaŜde zejście wachtowego pod pokład następuje za wiedzą i zgodą oficera. Dopuszcza się odstępstwa od powyŝszej procedury podyktowane wyłącznie względami bezpieczeństwa (wysoki stan morza) na polecenie kapitana, które moŝe być wydane z inicjatywy oficera wachtowego. j. W czasie wachty kotwicznej naleŝy szczególną uwagę poświęcić obserwacji, czy statek nie dryfuje pamiętając, Ŝe najwaŝniejsza jest obserwacja zmian namiaru na obiekt lądowy leŝący na kierunku prostopadłym lub najbardziej zbliŝonym do prostopadłego w stosunku do kierunku wiatru lub prądu. Do obserwacji naleŝy wykorzystywać namiernik na kompasie, radar, echosondę oraz GPS. k. Dzień wachty gospodarczej nie jest dniem wolnym dla oficera wachtowego. Co prawda nie wymaga się od niego bezpośredniego uczestnictwa w pracach wachty, a 20
rozdział prac powinien prowadzić starszy wachty, to jednak niezbędny jest nadzór nad jakością wykonywanych prac oraz wsparcie moralne dla starszego wachty, który często nie jest w stanie w pełni zdyscyplinować swoich kolegów. l. W czasie wachty portowej oficer wachtowy powinien być na statku, a w razie zejścia zapewnić sobie zastępstwo innego oficera. W nocy oficer wachtowy moŝe spać korzystając z koi w kabinie nawigacyjnej, w gotowości do natychmiastowego podjęcia działania bezpośrednio po obudzeniu. m. Wachta bosmańska jest do dyspozycji bosmana, lecz obowiązkiem oficera wachtowego jest współpraca z bosmanem w zakresie rozdziału i nadzoru nad przeprowadzonymi pracami. n. Posiłki. Jedynie śniadanie zorganizowane jest w ten sposób, Ŝe przed podniesieniem bandery jedzą wachty wolne od słuŝby, a później wachta schodząca i gospodarcza. NaleŜy zwrócić uwagę na prawidłową obsługę śniadania wachty schodzącej przez wachtę gospodarczą. Na pozostałe posiłki schodzi część wachty nawigacyjnej (kotwicznej) nie obsadzająca stanowisk, a po zjedzeniu wymienia kolegów na ich stanowiskach. Oficer słuŝbowego na czas posiłku zastępuje oficer wachty gospodarczej. 5. Obsługa statku KaŜdy oficer wachtowy powinien zapoznać się z takielunkiem ruchomym statku przed objęciem funkcji tak, aby juŝ w momencie wyjścia w rejs mógł skutecznie kierować działaniami swojej wachty. Jest to niezbędne, poniewaŝ nie moŝna oczekiwać, aby młodzieŝ będąca pierwszy raz na statku od razu zapamiętała działanie wszystkich lin. Zapoznanie się oficera z obsługą pozostałych urządzeń odbywa się w ramach szkolenia prowadzonego przez starszego oficera z tym, Ŝe początkowo tylko w zakresie podstawowym, który to zakres moŝe być rozszerzany w trakcie rejsu w oparciu np. o instrukcje poszczególnych urządzeń nawigacyjnych, lecz pod nadzorem starszego oficera. NaleŜy pamiętać o zasadzie, Ŝe nie wolno uŝyć Ŝadnego przycisku, dźwigni, wyłącznika ani liny bez dokładnej znajomości ich przeznaczenia. 5.1 Takielunek Takielunek przedstawiono na rysunkach w części technicznej. NajwaŜniejsze i najczęściej uŝywane liny to: fały słuŝące do podnoszenia Ŝagli skośnych kontrafały słuŝące do opuszczania Ŝagli skośnych szoty słuŝące do ustawiania Ŝagli skośnych w stosunku do wiatru i stawiania Ŝagli rejowych sejzingi słuŝące do mocowania zwiniętych Ŝagli do drzewc dirki słuŝące do podtrzymywania bomów gejtawy słuŝące do podciągania rogów szotowych Ŝagli rejowych gordingi słuŝące do podciągania liku dolnego i bocznego Ŝagli rejowych do reji brasy słuŝące do ustawiania reji w stosunku do wiatru 21
5.2. Stawianie sztaksli rozwiązać sejzingi, odknagować fał i kontrafał w przypadku grotsztaksla zamocować szoty do rogu szotowego odknagować szoty wybierać fał luzując kontrafał obłoŝyć fał i kontrafał wybrać zawietrzny szot zbuchtować liny 5.3. Zrzucanie sztaksli zrzucić buchty fału i kontrafału wyluzować szot luzować fał wybierając kontrafał obłoŝyć i zbuchtować fał i kontrafał złoŝyć Ŝagiel i związać sejzingami 5.4. Stawianie grotŝagla odbywa się w dwóch wyraźnie rozdzielonych fazach, co pozwala na ewentualne zatrudnienie mniejszej ilości ludzi, poniewaŝ nie wszystkie liny naraz wymagają obsługi i Ŝeglarze mogą przechodzić ze stanowiska na stanowisko. Faza pierwsza to wyprowadzenie drzewc ruchomych (bomu i gafla) do połoŝenia, w którym Ŝagiel będzie stawiany i zamocowanie bomu w tym połoŝeniu za pomocą szotów i obciągacza (vanga). Czynności w tej fazie to: rozwiązanie sejzingów załoŝenie obciągaczy (vangów) do bomu wyluzowanie szota topsla i prewentera gafla uniesienie gafla na obu fałach podniesienie bomu na dirkach z równoczesnym luzowaniem szotów i wybieraniem zawietrznego vanga zamocowanie bomu przez wybranie luzów na szotach i vangu Druga faza to stawianie grotŝagla poprzez: podnoszenie gafla w pozycji niewiele odbiegającej od poziomu, z pikiem nieco uniesionym, poprzez wybieranie garda-fału i pik-fału luzując kontrafał i wybierając luz gaji gafla wypompowanie garda-fału wybranie i wypompowanie garda-fału przez co gafel przyjmie połoŝenie pracy 5.5. Zrzucanie grotŝagla równieŝ ma dwie fazy. Aby zrzucić Ŝagiel naleŝy: zrzucić buchty fałów, kontrafałów i gaji 22
luzować fały i gaję wybierając kontrafał, jeŝeli Ŝagiel nie schodzi przytrzymać pikfał luzując garda-fał, co spowoduje zwiększony nacisk gardy gafla na pełzacze liku przedniego Po zrzuceniu Ŝagla naleŝy drzewca doprowadzić do połoŝenia spoczynkowego poprzez: wybranie szotów z luzowaniem zawietrznego vangu i wybieraniem nawietrznego vangu w celu sprowadzenia bomu nad wspornik. Gafel prowadzony jest między wybranymi na mocno dirkami i dodatkowo prewenterem i szotem topsla. wyluzowanie direk z wybieraniem szotów aŝ bom spocznie na wsporniku przy utrzymywaniu bomu nad wspornikiem przy pomocy vangów 5.6. Stawianie i zrzucanie bezana odbywa się podobnie jak grota z tym, Ŝe jest prostsze poniewaŝ nie ma gafla i związanych z nim lin. 5.7. Stawianie Ŝagli rejowych przebrasować reje do właściwej pozycji rozwiązać i wyluzować sejzingi na rejach, Ŝagiel zrzucić z reji zrzucić buchty szotów, gejtaw i gordingów po obu stronach wybierać szoty luzując gejtawy i gordingi wypompować szoty i obłoŝyć obłoŝyć i sklarować wszystkie liny 5.8. Zwijanie Ŝagli rejowych zrzucić buchty szotów, gordingów i gejtaw luzować szoty wybierając gordingi i gejtawy wybrać gejtawy i gordingi na mocno obłoŝyć i zbuchtować wszystkie liny związać Ŝagiel sejzingami do reji 5.9. Brasowanie zrzucić wszystkie buchty brasów na pokład poluzować szoty i halsy foka rejowego równomiernie wybierać brasy z jednej burty luzując z drugiej. śeglarzy naleŝy rozstawić tak, aby po jednej osobie luzowało po dwa brasy przy maszcie i jedna osoba bras fokreji. Pozostali równomiernie wybierają brasy z przeciwnej strony. Ruch reji kontrolują Ŝeglarze luzujący brasy. obłoŝyć brasy z jednej strony i wypompować z przeciwnej. Zwykle obkładamy brasy po stronie nawietrznej i pompujemy z zawietrznej ze względu na bardziej korzystny kąt pracy brasu w stosunku do reji i tym samym mniejszą siłę potrzebną do właściwego wybrania brasu. obłoŝyć i zbuchtować wszystkie liny wybrać szoty i halsy foka rejowego 23
6. Alarmy i role alarmowe Na statku, w razie potrzeby, ogłaszane są następujące alarmy: poŝarowy.. _.. _.. opuszczenia statku....... _ innych zagroŝeń.. _.... _.... _.. W tym ostatnim przypadku wyróŝnia się alarmy wodny i człowiek za burtą. 6.1. Alarm poŝarowy Członek załogi, który pierwszy zauwaŝy ogień lub poczuje dym podnosi alarm okrzykiem poŝar określając równocześnie jego miejsce i niezwłocznie przystępuje do gaszenia przy pomocy najbliŝej się znajdujących środków przeciwpoŝarowych ( dlatego niezbędnym jest, aby załoga szkolna poznała rozmieszczenie sprzętu p.poŝ ). Zaalarmowany, znajdujący się najbliŝej miejsca powstania poŝaru członek załogi alarmuje głosem pozostałych i zawiadamia oficera wachtowego, który nadaje sygnał alarmu poŝarowego i ogłasza alarm przez rozgłośnię. Na sygnał alarmu poŝarowego załoga szkolna opuszcza pomieszczenia zabierając ze sobą, w miarę moŝliwości, pasy ratunkowe i zbiera się wachtami przy swoich tratwach ratunkowych. Oficerowie wachtowi sprawdzają obecność w swoich wachtach i meldują kapitanowi. Wachty (poza nawigacyjną) pozostają do dyspozycji dowódcy sekcji poŝarowej jako grupa robocza. Na sygnał alarmu przystępuje do działania sekcja poŝarowa w składzie: dowódca sekcji - starszy oficer lub I oficer jeŝeli funkcja starszego oficera nie jest obsadzona, prądownik - kucharz, ratownik - bosman, zaworowy - mechanik, która zbiera się przy magazynku sprzętu p.poŝ. na pokładzie. W czasie szkolenia i alarmów ćwiczebnych wyznacza się Ŝeglarzy, którzy pomagają sekcji poŝarowej w rozwinięciu sprzętu. Dla zapewnienia bezpieczeństwa poŝarowego w porcie, na statku muszą stale przebywać dwaj członkowie załogi stałej, w tym mechanik lub motorzysta, oficer wachtowy i minimum dwóch wachtowych. 6.2. Alarm opuszczenia statku Alarm opuszczenia statku jest ogłaszany na polecenie kapitana przez osobę przez niego wyznaczoną. Natychmiast po ogłoszeniu alarmu cała załoga, moŝliwie jak najcieplej ubrana (bez względu na porę roku, dnia oraz pogodę i strefę klimatyczną), w pasach ratunkowych, zbiera się przy wyznaczonych tratwach ratunkowych. Wachta nawigacyjna korzysta z pasów umieszczonych w zejściówkach. Oficerowie wachtowi sprawdzają stan wacht i prawidłowość 24
załoŝenia pasów ratunkowych przez Ŝeglarzy danej wachty. Dowódcy tratew ratunkowych kierują przygotowaniem ich do wodowania. Przydział stanowisk jest następujący: Kapitan - dowódca tratwy nr 1, kieruje całością akcji. Zastępuje go na pokładzie i przy wodowaniu tratwy I oficer (oficer I wachty), który zabiera dokumenty statku i pirotechniczne środki wzywania pomocy. Starszy oficer lub II oficer (oficer II wachty ) jeśli nie obsadzono funkcji starszego oficera - dowodzi tratwą nr 2, nadaje sygnały wzywania pomocy, uruchamia radiopławę. Bosman dowodzi tratwą nr 3, w razie potrzeby zastępuje go III oficer. Mechanik dowodzi tratwą nr 4, w razie potrzeby zastępuje go IV oficer Motorzysta sprawdza, czy nikt nie został pod pokładem - tratwa nr 1 Kucharz - wydaje prowiant - tratwa nr 2 I oficer ( oficer I wachty) zabiera dokumenty statku i pirotechniczne środki wzywania pomocy, zastępuje kapitana w dowodzeniu tratwą - tratwa nr 1 II oficer ( oficer II wachty)uruchamia radiopławę, zastępuje Starszego Oficera - tratwa nr 2 III oficer (oficer III wachty) zabiera radiostację szalupową, zastępuje Bosmana -tratwa nr 3 IV oficer ( oficer IV wachty) zastępuje Mechanika - tratwa nr 4 Starsi wacht pobierają od kucharza prowiant do koców Wachta I - tratwa nr 1 Wachta II - tratwa nr 2 Wachta III - tratwa nr 3 i 1 (wg indywidualnych przydziałów ) Wachta IV - tratwa nr 4 i 2 (wg indywidualnych przydziałów ) Przy przydzielaniu członków załogi do tratew naleŝy wziąć pod uwagę, Ŝe tratwy nr 1 i 2 są 20- osobowe, a tratwy nr 3 i 4 są 10-osobowe. Przydział do tratew nr 1 i 2 otrzymują teŝ ewentualni pasaŝerowie lub inne osoby znajdujące się czasowo na statku. Rozkaz opuszczenia statku moŝe wydać tylko kapitan sygnałem opuszczenia statku - 15 sekundowy sygnał dźwiękowy na przemian z głosowym rozkazem OPUSZCZAĆ STATEK. 6.3. Alarm innych zagroŝeń Alarm wodny Po ogłoszeniu alarmu grupa robocza zbiera się przy magazynku awaryjnym. Członkowie załogi, którzy mają wyznaczone rozkładem alarmowym stanowiska - zajmują je, a pozostali zbierają się przy swoich tratwach w kamizelkach ratunkowych. Grupę roboczą stanowią: starszy oficer lub bosman (jeśli nie obsadzono funkcji starszego oficera ) - dowódca grupy bosman oficerowie poza oficerem wachtowym Mechanik i motorzysta zajmują stanowiska w maszynowni. Wachta nawigacyjna pełni normalną słuŝbę. Wszyscy podejmują działania zgodnie z poleceniami kapitana. 25
Alarm człowiek za burtą KaŜdy, kto zauwaŝy człowieka za burtą woła donośnie CZŁOWIEK ZA PRAWĄ/LEWĄ BURTĄ i wyrzuca najbliŝsze koło ratunkowe do wody, a następnie obserwuje człowieka wskazując na niego ręką oraz podając namiar i odległość do czasu, aŝ zostanie z tej funkcji zwolniony przez starszego wachty nawigacyjnej. W przypadku poruszania się statku za pomocą napędu mechanicznego oficer wachtowy podaje komendę do wychylenia steru o 30 0 na burtę, z której wypadł człowiek, zarządza wyrzucenie za burtę tyczki i koła ratunkowego z pławką świetlno - dymną i ustawia śrubę na stop, a następnie uruchamia na radarze i GPS funkcję MOB i ogłasza alarm. Po ogłoszeniu alarmu wyprowadza statek na kurs róŝniący się o 60 0 od kursu utrzymywanego przed wypadkiem i po przebyciu tym kursem drogi równej w przybliŝeniu promieniowi cyrkulacji statku daje komendę do wychylenia steru o 30 0 na burtę przeciwną, aŝ do uzyskania kontr-kursu w stosunku do kursu pierwotnego. W przypadku pływania pod Ŝaglami oficer wachtowy zarządza wychylenie steru na burtę nawietrzną i utrzymanie go w tym połoŝeniu do ustawienia statku w dryf, zarządza wyrzucenie tyczki i koła z pławką świetlno - dymną, uruchamia na radarze i GPS funkcję MOB i ogłasza alarm. Po ogłoszeniu alarmu wachty zajmują stanowiska jak dla alarmu manewrowego i działają zgodnie z poleceniami. Po przejęciu komendy przez kapitana bosman z motorzystą przygotowują do spuszczenia na wodę łódź pneumatyczną, na komendę spuszczają ją przy pomocy wachty i stanowią jej obsadę. 7. Manewry i komendy Komendy uŝywane na Pogorii nie róŝnią się zasadniczo od komend powszechnie uŝywanych w Ŝeglarstwie, inny jest tylko system komenderowania. Kapitan bądź oficer, któremu powierzono dowodzenie wykonaniem manewru, podaje zwykle z mostku komendy ogólne, po których następują komendy szczegółowe wydawane przez oficerów. Oczywiście zdarzają się sytuacje, w których z mostku podawane są komendy szczegółowe, zwykle w czasie manewrów w porcie. Ponadto występują komendy niespotykane zwykle na jachtach, dotyczące Ŝagli rejowych. Manewry pod Ŝaglami wykonuje się zwykle całą załogą, zwłaszcza zwroty, po alarmie do Ŝagli, ale manewry zmiany kursu związane z ostrzeniem lub odpadaniem moŝna, po nabraniu przez załogę szkolną pewnej wprawy w obsłudze statku, przeprowadzić jedną lub dwoma wachtami - najczęściej bezpośrednio po zmianie wacht. 7.1. Zwrot przez sztag Po alarmie do Ŝagli pada komenda Przygotować się do zwrotu przez sztag. Oficerowie kierują swoich ludzi do obsadzenia wszystkich lin i tak: IV wachta obsadza szoty i dirki bezana oraz szoty grota i gaję gafla, III wachta obsadza dirki grota i szoty sztaksli grota oraz brasy fokŝagla, II wachta obsadza brasy przy grotmaszcie, I wachta obsadza szoty sztaksli foka i fokŝagla. 26
Po przygotowaniu wszystkich lin do luzowania i wybierania (buchty zrzucone na pokład) i zameldowaniu gotowości na mostek pada komenda Zwrot i następnie komendy na ster. Kiedy statek zbliŝa się dziobem do linii wiatru, a następnie ją przekracza, oficerowie samodzielnie zarządzają wybieranie i luzowanie dirków oraz luzowanie, a następnie wybieranie szotów sztaksli grota. Szoty sztaksli foka są luzowane na komendę z mostka po przejściu linii wiatru, a następnie wybierane na komendę oficera na nowym halsie. Brasowanie następuje na komendę z mostka reje dookoła, a tempo tej czynności jest regulowane przez oficera. NaleŜy pamiętać, Ŝe do luzowania wystarcza po jednej osobie na dwa brasy przy grotmaszcie, natomiast do wybierania kaŝdego brasu potrzeba co najmniej dwóch osób. NaleŜy zwracać uwagę, aby reje obracały się równocześnie, co kontrolują osoby luzujące brasy prowadząc je z lekkim luzem i w razie potrzeby przyhamowując zbyt szybki ich ruch. Po zwrocie oficerowie dopilnowują sklarowania wszystkich lin. Warto zwrócić uwagę, Ŝe zwrot przez sztag wykonywany jest zwykle w następujący sposób: statek przechodzi linię wiatru na skutek działania steru i dopiero po złapaniu wiatru przez Ŝagle rejowe i sztaksle dziobowe wstecz na przeciwnym halsie pada komenda reje dookoła. Sztaksle pracują wstecz, aŝ do przebrasowania Ŝagli rejowych na nowy hals, kiedy to przekłada się na nowy hals najpierw sztaksle międzymasztowe, a na końcu dziobowe; grot i bezan zwykle praktycznie nie wymagają obsługi, poza wybraniem direk po po stronie, która przed zwrotem była zawietrzną i wyluzowanie ich po nowej stronie zawietrznej; PowyŜsze obserwacje pozwalają na wykonanie zwrotu siłami dwóch wacht, a w sprzyjających warunkach - jednej wachty, jeŝeli jest dostatecznie liczna i sprawna. Kolejność czynności jest wtedy następująca: w ramach przygotowania się do zwrotu wybiera się zawietrzne dirki grota i bezana oraz zdejmuje vangi; brasuje się reje po przejściu przez statek linii wiatru; przekłada się sztaksle międzymasztowe na nowy hals; przekłada się sztaksle dziobowe; luzuje się zawietrzne dirki i zakłada vangi. WyŜej opisane czynności wykonywane są przez całą wachtę - wachta przechodzi kolejno od stanowiska do stanowiska. 7.2. Zwrot przez rufę Przed wykonaniem zwrotu następuje odpadnięcie do pełnego baksztagu z wyluzowaniem szotów i przebrasowaniem Ŝagli rejowych w trawers. Na komendę przygotować się do zwrotu przez rufę oficerowie kierują swoich ludzi do obsadzenia poszczególnych lin i przygotowania ich do uŝycia przez zrzucenie bucht z kołków. Wachty obsadzają następujące liny: IV wachta - szoty i dirki bezana oraz obciągacze bomu i kontraszoty, III wachta - szoty i dirki grota oraz gaję gafla i obciągacze bomu grota oraz kontraszoty, II wachta - szoty sztaksli grota oraz pomaga wachcie III, I wachta - szoty sztaksli foka. 27