Mirosław Borkowski PRAWO WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ Zarys problematyki Gdańsk 2013
SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... 5 Wprowadzenie... 11 Rozdział I. Prawo własności intelektualnej... 15 1. Pojęcie i zakres przedmiotowy prawa własności intelektualnej... 15 2. Rys historyczny prawa własności intelektualnej... 20 3. Źródła prawa własności intelektualnej... 25 3.1. Charakterystyka i rodzaje źródeł prawa... 25 3.2. Krajowe źródła prawa własności intelektualnej... 30 3.3. Międzynarodowe źródła prawa własności intelektualnej... 31 Rozdział II. Prawo autorskie i prawa pokrewne... 35 1. Zagadnienia podstawowe prawa autorskiego... 35 2. Zakres przedmiotowy prawa autorskiego... 37 3. Twórca i jego prawa... 52 4. Twórczość pracownicza... 58 5. Dzieła osierocone... 62 6. Autorskie prawa osobiste... 66 7. Ochrona autorskich praw osobistych... 74 8. Autorskie prawa majątkowe... 78 9. Czas trwania autorskich praw majątkowych... 87 10. Przejście autorskich praw majątkowych... 90 11. Dozwolony użytek... 97 12. Utwory audiowizualne... 101 13. Programy komputerowe... 106 14. Plagiat i prawo cytatu... 110 15. Reklama a prawa autorskie... 118 16. Prawa pokrewne... 120 16.1. Prawa do artystycznych wykonań... 121 16.2. Prawa do fonogramów i wideogramów... 124 16.3. Prawo do nadań programów... 127 16.4. Prawa do pierwszych wydań oraz wydań naukowych i krytycznych... 130 17. Organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi... 132 18. Prawnokarna ochrona praw autorskich... 137 Rozdział III. Prawo własności przemysłowej... 141 1. Ogólna charakterystyka prawa własności przemysłowej... 141 2. Projekt racjonalizatorski... 148 3. Wynalazki... 150 4. Wzór użytkowy... 155 5. Wzór przemysłowy... 157 6. Patent... 160
7. Dodatkowe prawo ochronne... 164 8. Umowa licencyjna... 165 9. Znaki towarowe... 169 10. Szczególne znaki towarowe... 176 11. Procedura zgłaszania znaku towarowego... 177 12. Uzyskanie prawa ochronnego... 179 13. Oznaczenia geograficzne... 184 14. Topografie układów scalonych... 189 15. Urząd Patentowy... 194 16. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu cywilnym... 198 Bibliografia... 200 Aneks... 203 Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych... 204 Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej... 214 Akt sztokholmski zmieniający konwencję paryską o ochronie własności przemysłowej z dnia 20 marca 1833 r. ( ) sporządzony w Sztokholmie dnia 14 lipca 1967 r.... 233 Wybrane orzecznictwo... 248
11 WPROWADZENIE Głównym założeniem pracy jest przybliżenie skomplikowanych i niezwykle delikatnych zagadnień własności intelektualnej (celowo w tym miejscu używam cudzysłowu, mam jednak nadzieję, że po wnikliwej lekturze książki jej czytelnicy będą już świadomie i ze znajomością przedmiotu używali tego określenia). Cel jaki wyznaczam jest trudny do zrealizowania, zwłaszcza że odbiorcami tej pracy mogą być również osoby bez przygotowania prawniczego. Dlatego też zagadnienia te muszą być omawiane w sposób przystępny, zrozumiały i łatwy do przyswojenia. Zdaję sobie sprawę, że niejednokrotnie będzie to pierwszy kontakt czytelnika z często niezrozumiałym językiem prawniczym. Nie można jednak przedstawiać zagadnień własności intelektualnej pisząc o niej językiem literackim, tym bardziej że wiele ustaw z zakresu szeroko rozumianego prawa własności intelektualnej używa bardzo często specyficznych określeń. Nie jest możliwe więc opanowanie wiedzy z zakresu własności intelektualnej bez przyswojenia sobie, chociaż w podstawowym zakresie, niektórych pojęć prawnych. Będą one jednak szczególnie akcentowane w treści pracy. Z tego samego powodu w nieco poszerzonym zakresie została dokonana prezentacja źródeł prawa. Zawiera ona systematyzację źródeł prawa krajowego oraz prawa unijnego z uwzględnieniem postanowień Traktatu Lizbońskiego. Praca ta oprócz podstawowych informacji, w tym niezbędnych definicji, w wielu miejscach zawiera interpretację przepisów regulujących tę obszerną dziedzinę prawa. W formie załącznika dołączono również kilkanaście sentencji orzeczeń sądowych, których dokładniejsza analiza niewątpliwie będzie skutkowała właściwym zrozumieniem zagadnień prawa własności intelektualnej. Praca ta nie jest komentarzem do omawianych ustaw; w zakresie tym odsyłam do już istniejących pozycji. Ze względów merytorycznych i edytorskich wiele zagadnień istotnych dla lepszego poznania problematyki prawa własności intelektualnej, w przedmiotowej pracy
12 została jedynie zasygnalizowana. W takich sytuacjach przywołana jest bogata literatura. Zdaję sobie sprawę z niedoskonałości pracy, starałem się jednak przedstawić w niej głównie te zagadnienia, które mogą być przydatne studentom czy osobom pragnącym poznać podstawy prawa własności intelektualnej. Mam nadzieję, że każda z osób sięgających po tę pozycję znajdzie w niej coś interesującego, a przede wszystkim coś pomocnego. Praca ta nie aspiruje do miana kompleksowego opracowania z zakresu prawa własności intelektualnej. Ma być jedynie elementarzem prawa własności intelektualnej i nie zastąpi lektury odpowiednich ustaw, komentarzy czy orzecznictwa. Założeniem jej jest jedynie przedstawienie kompendium wiedzy, prawnej istoty istnienia i ochrony własności intelektualnej. Praca została podzielona na trzy części. 1. W pierwszej omówione zostały zagadnienia ogólne prawa własności intelektualnej oraz podstawowe źródła. Przedstawiono w niej również krótki z konieczności rys historyczny. 2. Część druga to omówienie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. 3. I w końcu część trzecia to analiza prawa własności przemysłowej. Dodatkowo w Aneksie umieszczono wyciągi z podstawowych aktów prawnych oraz kilka sentencji wyroków sądowych. Chociaż na rynku wydawniczym nie brakuje monografii czy podręczników omawiających zagadnienia własności intelektualnej, to mam nadzieje, że pozycja ta okaże się również wielce pomocna w przyswajaniu wiedzy i poznawaniu zawiłości prawa własności intelektualnej. Wszystkim tym, którzy chcieliby poszerzyć swoją wiedzę z zakresu prawa własności intelektualnej mogę dodatkowo polecić lekturę pozycji przytaczanych w przypisach, a w sposób szczególny chcę zarekomendować następujące pozycje: Łukaszuk L., Dobra intelektualne, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2009. Podrecki P., Środki ochrony praw własności intelektualnej, Lexis Nexis, Warszawa 2010.
13 Prawo autorskie, J. Barta, R. Markiewicz, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2010. Prawo autorskie. Komentarz, E. Ferenc-Szydełko (red.), Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2010. Prawo własności intelektualnej. Repetytorium, M. Załucki (red.), Difin, Warszawa 2010. Sieńczyło-Chlabicz J., Prawo własności intelektualnej, Wydawnictwo LexisNexis, Warszawa 2009. Własność intelektualna w przedsiębiorstwie. Wybrane problemy prawne i ekonomiczne, P. Stec (red.), Gliwicka Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości, Gliwice 2010. Prace te są niedoścignionym wzorem a ich wartość merytoryczna czy sposób ujęcia niektórych zagadnień stały się podstawą niniejszego opracowania. Z uwagi na dość częste zmiany treści podstawowych aktów prawnych oraz ze względów edytorskich, monografia zawiera jedynie fragmenty dwóch podstawowych ustaw z zakresu prawa własności intelektualnej oraz dwóch konwencji. W formie załącznika znajdują się także istotne, wybrane przez autora orzeczenia sądów krajowych i orzeczenia sądów Unii Europejskiej. Należy jednak podkreślić, że przed rozpoczęciem nauki prawa własności intelektualnej należy sprawdzić aktualność przytoczonych ustaw i we własnym zakresie dokonać stosownych korekt. Niniejsza publikacja stanowi uzupełnioną i uaktualnioną wersję książki pt. Prawo własności intelektualnej. Zarys wykładu, wydanej w 2011 r. nakładem Wyższej Szkoły Bezpieczeństwa w Poznaniu. W porównaniu z wydaniem pierwszym: uzupełniono bibliografię oraz przypisy, dodano nowe orzecznictwo, wzbogacono pracę o nowe wątki. Praca uwzględnia stan prawny na dzień 30 listopada 2013 r.