Kształtowanie systemu lotniczego ratownictwa morskiego wybrane aspekty

CHAMIER-GLISZCZYŃSKI Norbert 1 FIUK Jerzy 2 Kształtowanie systemu lotniczego ratownictwa morskiego wybrane aspekty WSTĘP System SAR zgodnie z wymogami Aneksu 12 do Międzynarodowej Konwencji Lotniczej (Chicago 1944) [5] jest przeznaczony do udzielania pomocy załogom i pasażerom statków powietrznych, które uległy awarii poza lotniskiem nad morzem lub lądem i osobom poszkodowanym w wyniku awarii. Zadaniem systemu jest przyjmowanie i analiza informacji o zagrożeniu bezpieczeństwa załóg i pasażerów statków powietrznych oraz określanie stopnia zagrożenia, powiadamianie zainteresowanych instytucji o zaistniałym zagrożeniu, alarmowanie i kierowanie działaniem sił i środków systemu, a także organizowanie współdziałania tych sił podczas akcji, dążenie do szybkiego odnalezienia miejsca rozbitków lotniczych, udzielanie pomocy rozbitkom oraz osobom, które zostały poszkodowane w wyniku wypadku lotniczego, ewakuacja rozbitków z miejsca wypadku. Analiza zależności funkcjonowania systemu ratownictwa lotniczego od zagadnień logistycznych pozwala na stwierdzenie, że bez zabezpieczenia logistycznego nie jest możliwe funkcjonowanie systemu ratownictwa lotniczego. Szeroko rozumiane pojęcie: zabezpieczenie logistyczne śmigłowca morskiego, w rzeczywistości jest dynamicznym procesem, który tworzą powiązane przyczynowo w czasie procesy cząstkowe, takie jak eksploatacja techniczna, eksploatacja lotniskowa, kierowanie transportem lotniczym, dystrybucją materiałów pędnych i smarów itd. Procesy te mają na celu zapewnienie zakładanej gotowości śmigłowca, niezawodności i bezpieczeństwa. Mieszczą w sobie także stany technicznej obsługi, remontu i magazynowania. Ogólnie ujmując, efektywność procesów zabezpieczenia logistycznego jest określana przez dużą liczbę czynników działających na śmigłowiec w trakcie jego eksploatacji. Analiza raportów z akcji ratowniczych prowadzonych na morzu z udziałem śmigłowców SAR Marynarki Wojennej RP pozwala na zrozumienie głębokiego sensu istnienia tej służby. Dla zobrazowania ogromu pracy i poświęcenia ludzi oddanych tej służbie warto wiedzieć, iż w roku 2004 przeprowadzono 38 akcji ratowniczych, w 2005 29, w 2006 24, 2007 20, 2008 8, 2009 12, 2010 18, 2011 21, 2012 20, 2013 19, 2014 18, do maja 2015-10. Na podkreślenie zasługuje fakt, iż rosnące koszty eksploatacyjne statków powietrznych w znacznym stopniu determinują stosowanie śmigłowców do pełniejszego ich wykorzystania. Dla przykładu warto przytoczyć dane z roku 2004, gdzie koszt godziny eksploatacji śmigłowca Mi-14Ps w czasie akcji ratowniczej wynosił 12556,9 zł, zaś dla śmigłowca W-3RM koszt ten wynosił 3367,58 zł, odpowiednio w roku 2012 koszty te wzrosły dla Mi-14Ps do 13482,41 zł a dla W-3RM do 4195,27 zł. W roku bieżącym koszty te wzrosły i wynoszą odpowiednio dla Mi-14Ps: 39000,00 zł, dla W- 3RM: 14288,00 zł. Tylko zoptymalizowanie systemu pozwoli na redukcję kosztów i zwiększenie tym samym dostępności śmigłowca, jako statku powietrznego ratującego ludzkie życie i dobytek. Istnieje możliwość optymalizacji systemu transportowego SAR między innymi według kryteriów odległości występowania potencjalnych sytuacji niebezpiecznych od rejonów baz lotniczych. Zwiększenie ilości tych baz do trzech daje szansę na zmniejszenie kosztów funkcjonowania systemu, zwiększenia jego efektywności i podniesienia tym samym poziomu bezpieczeństwa na morzu i w rejonie odpowiedzialności służby SAR. 1 Politechnika Koszalińska, Wydział Technologii i Edukacji, Koszalin, ul. Śniadeckich 2, e-mail: norbert.chamier-gliszczynski@tu.koszalin.pl, 2 e-mail: jerzyfiuk@op.pl. 7301

1. WSPARCIE LOGISTYCZNE W SYSTEMIE RATOWNICZYM Logistyka w systemie ratowniczym jest zbiorem działań mających na celu zapewnienie sprawności i gotowości systemu do realizacji zadań ratowniczych. Realizacja tych zadań następuje poprzez: obsługiwanie statków powietrznych oraz sprzętu ratowniczego, alimentację (zaopatrywanie), szkolenia, system dyżurowy (całodobowy według planu dyżurów baz lotniczych) [4,7]. Obecna logistyka jest zbiorem procesów traktowanych, jako powtarzający się i zdeterminowany przebieg czynności, zorientowany na potencjalnego odbiorcę, określony przez przepływ materiałów i informacji, które przenikają granice poszczególnych sfer działalności. Rys. 1. Schemat realizacji zadań logistycznych w systemie ratowniczym (współzależność zbiorów: załoga śmigłowiec służba SIL) Logistyka w procesie eksploatacji statków powietrznych w ratownictwie lotniczym powinna m.in. zabezpieczyć realizację zadań lotniczych. Obejmuje to dostawy środków materiałowych o wymaganej ilości, jakości, w odpowiednie miejsce i w odpowiednim czasie. Realizacja wymienionych zadań logistycznych jest możliwa po dostarczeniu odpowiedniej informacji od personelu przygotowującego statki powietrzne do akcji ratowniczych. Dysponując odpowiednimi narzędziami i oprogramowaniem inżynierowie służb technicznych mogą przesyłać informację o aktualnym stanie procesu obsługiwania statku powietrznego w danym systemie jego eksploatacji. Do bezpiecznego i funkcjonalnego zabezpieczenia statku powietrznego istotne jest określenie potencjału Służby Inżynieryjno-Lotniczej, która zabezpiecza poprawne działanie systemu eksploatacji. Służba Inżynieryjno-Lotnicza zajmuje się problematyką zapewnienia zdatności technicznej statku powietrznego a mianowicie obsługami bieżącymi i okresowymi, zabezpieczeniem w części zamienne i materiały, ich magazynowaniem, oraz niezwykle istotnymi problemami służby MPS. Istotnym elementem z punktu widzenia realizacji zadań ratowniczych jest element szkoleniowy. Szkolenia są niezbędnym elementem do podnoszenia poziomu skuteczności działań załóg ratowniczych, stanowią również element bezpieczeństwa zarówno biernego jak i czynnego dla załóg i osób biorących udział w akcjach ratowniczych. Do szkoleń tych należą szkolenia lotnicze dla pilotów, szkolenia inżynieryjno-lotnicze dla personelu technicznego, medyczne dla personelu ratowniczego i lekarzy. 1.1. Logistyka jako wsparcie systemu eksploatacji statków powietrznych Eksploatowanie statków powietrznych w lotniczych systemach wojskowych (LSW) lub im podobnych lotniczych systemach transportowych (LST) odbywa się w złożonych organizmach zwanych systemami eksploatacji. Problemy, które trzeba rozwiązywać w tych systemach, wynikają stąd, że ma się do czynienia ze zbiorami ludzi (pracowników) i złożonych urządzeń technicznych, jakimi są przede wszystkim statki powietrzne, z których każdy w każdej chwili może znajdować się w innym stanie eksploatacyjnym, w różnym podsystemie eksploatacji. Zbiory te powiązane są zależnościami, które w funkcji czasu rozwijają określone (zaplanowane) procesy eksploatacyjne 7302

służące zakładanym (zaplanowanym) celom. Powyższe zbiory, zależności, wynikające z działania oraz procesy opisuje się i rozpatruje w konsekwencji teorii systemów. Zdecydowanie należy rozróżniać pojęcie eksploatacji pojedynczego statku powietrznego od ich grupy. Problemy eksploatacji grupy statków powietrznych charakteryzują się zarówno w ujęciu dla inżynierów, jak i ekonomistów następującymi cechami: długotrwałą działalnością, długim okresem osiągania korzyści ekonomicznych i ewentualnie okresowymi stratami, kompleksowością czynności, które umożliwiają osiąganie celów stawianych przed systemem lotniczym. Do podstawowych składników systemu eksploatacji statków powietrznych zalicza się: statki powietrzne, pracowników w postaci załóg statków powietrznych i służb naziemnych bezpośrednio zaangażowanych do utrzymania zdatności statków powietrznych (SIL) oraz kierowania i ubezpieczenia lotów, pracowników, organizację i zarządzanie eksploatacją poprzez odpowiednie dyrektywy, decyzje składające się na system organizacyjny. Realizację zadań w systemach lotniczych osiąga się poprzez kompatybilność i synchronizację współdziałających ze statkiem powietrznym różnych środków technicznych w określonej kolejności i przewidzianym czasie. Realizacja ta sterowana jest przez odpowiednie struktury kierownicze w ogólnym systemie logistycznym, którego częścią składową jest system technicznej eksploatacji statków powietrznych z całą infrastrukturą zabezpieczającą loty. Realizacja zadań może przebiegać bez zakłóceń lub z zakłóceniami wynikającymi z oddziaływania otoczenia (warunków atmosferycznych, obsług, alimentacji itp.), powodującego stany nieustalone. Systemy eksploatacji i logistyki są systemami, których podsystemy przenikają się. Zostało to zobrazowane na rysunku 1. W szczególności wspólnym podsystemem jest podsystem utrzymywania zdatności statków powietrznych. Podsystem ten w systemie eksploatacji statków powietrznych realizuje służba inżynieryjno- lotnicza, stosując odpowiednie metody, procedury i narzędzia. W systemie logistyki takie zadania jak dostawy, magazynowanie, ewakuacja itp. realizują zespoły zabezpieczające. Rys. 2. Schemat struktury systemu eksploatacji statków powietrznych i systemu logistyki w ich wzajemnym przenikaniu [1] Zdefiniowany system eksploatacji statków powietrznych realizuje odpowiednie działania zwane zdarzeniami eksploatacyjnymi w czasoprzestrzeni eksploatacyjnej. Można tu także dostrzec, że słuszne jest pojęcie eksploatacji systemu, jako całości. Funkcjonowanie tego pojęcia jest widoczne podczas realizacji procesu użytkowania, to jest celowego zużywania potencjału eksploatacyjnego i utrzymywania zdatności oraz gotowości wszystkich elementów systemu. Proces realizujący się w systemie eksploatacji definiuje sposób wykorzystywania cech użytkowych. Proces realizujący się w podsystemie użytkowania statku powietrznego definiuje sposób wykonywania przez system jednej lub więcej funkcji, polegającej na wykonywaniu misji lotniczych. System eksploatacji, zgodnie z teorią zbiorów, traktowany jest, jako zbiór pierwotny, który można opisać za pomocą pięciu elementów (zbiorów), uznawanych za podstawowe. Są to: ludzie- 7303

pracownicy (załogi, służba inżynieryjno-lotnicza, system organizacyjny, logistyka), eksploatowane statki powietrzne, baza techniczna, środki zasilania materiałowego i otoczenie. Zależności, w sensie relacji, między tymi pięcioma elementami (zbiorami) dają się ułożyć w kilka tysięcy wariantów. Baza techniczna eksploatacji systemu statków powietrznych zawiera w sobie następujące elementy: elementy do realizacji elementarnych procesów eksploatacyjnych i elementy struktury technicznej do alimentacji systemu statków powietrznych. Działanie tych elementów wymaga realizowania decyzji eksploatacyjnych. Wszystkie te działania byłyby niemożliwe bez wsparcia logistycznego. Zestaw elementów składających się na system eksploatacyjny dotyczący statków powietrznych przedstawiono w ujęciu systemowym na rysunku 3. Rys. 3. Schemat układu elementów składających się na system eksploatacyjny statków powietrznych z uwzględnieniem elementu logistyki [2] Zarówno elementy systemu (często zwanego nadsystemem) LST, LSW, jak i struktury wynikające z relacji charakteryzują się bardzo dużą złożonością. Złożoność ta jest pochodną zróżnicowanych zadań lotniczych, rozwoju techniki i technologii lotniczych, rygorów ekonomicznych, norm i przepisów prawa lotniczego, w tym międzynarodowych konwencji lotniczych. Powiązania tych elementów składowych, które same w sobie są systemami, zobrazowano na rysunku 4. Rys. 4. Ogólna struktura funkcjonowania lotniczego systemu ratowniczego realizowanego przez wojskowe statki powietrzne z wbudowanym systemem logistycznym Lotniczy system zarządzający, decyzyjny - obejmuje elementy kierowania i podejmowania decyzji. Lotnicza przestrzeń powietrzna - najbardziej specyficzny element systemu obejmujący przestrzeń okołoziemską, a także satelitarne systemy nawigacyjne i łączności oraz systemy kierowania ruchem lotniczym. 7304

Lotniczy proces eksploatacyjny - realizacja zadań lotniczych w postaci misji lotniczych lub operacyjnych zadań lotniczych. Lotniczy sprzęt powietrzny - statki powietrzne - różnorodne samoloty, śmigłowce i inne aparaty latające (bezzałogowe) eksploatowane w systemie lotniczym. Lotniczy sprzęt naziemny - sprzęt lotniskowy oraz urządzenia sygnalizacji naziemnej. Lotnicza infrastruktura techniczna - lotnisko, bazy paliwowe, stacje przeładunkowe, drogi dojazdowe, płaszczyzny postoju statków powietrznych stanowiska do prób na uwięzi, infrastruktura zasilania w energię elektryczną, gazową, itp. Lotniczy podsystem logistyczny - sam w sobie stanowi duży system, jeżeli rozpatruje się go autonomicznie, realizuje zadania zaopatrzeniowe. Na rysunku 4 przedstawiono lotnicze struktury funkcjonalne, które realizują zadania organizacyjne zgodnie z dyrektywami, decyzjami oraz lotniczy efekt, wynikający z efektywnego działania całego LSW. Powinny one wynikać ze zdyskontowania nakładów poniesionych na utworzenie LSW oraz ponoszonych na realizację lotniczych procesów eksploatacyjnych. Zbiór statków powietrznych w systemie lotniczym określonych generacji, typów o różnej trwałości, stanowi flotę (park maszyn), charakteryzowany strukturą ilościową i jakościową. W każdym systemie działaniowym, a do takich zalicza się system eksploatacyjny, realizuje się: doktrynę eksploatacyjna, strategię eksploatacyjną, taktykę eksploatacyjną, procedury eksploatacyjne oparte o pragmatykę eksploatacyjną. System eksploatacji statków powietrznych powinien spełniać szereg warunków: przydatności, to jest zdolności do realizacji LSW, elastyczności, wyrażającej się w szybkim dostosowywaniu się do zmian realizowanych misji, czy lotniczych zadań operacyjnych, dopasowania, to jest kompatybilności z innymi systemami i podsystemami technicznymi, logistycznymi i organizacyjnymi, sprawności, to jest osiągania wyższych efektów eksploatacji SSP w systemie niż eksploatowanym z osobna, efektywności, to jest wnoszącej możliwie najmniejszy wkład kosztów do ogólnych kosztów działania LSW. Utrzymanie pełnej sprawności technicznej i użytkowej sprzętu lotniczego, a także właściwe specjalistyczne przygotowanie personelu technicznego i latającego, to najbardziej ogólne sformułowanie zadania służby inżynieryjno- lotniczej. W lotnictwie MW, służba eksploatacyjna obejmuje zakresem swego działania śmigłowiec (samolot) wraz z jego wyposażeniem i zespołami oraz logistyczny proces jego zabezpieczania. Zagadnienie szkolenia specjalistycznego personelu zabezpieczającego proces logistyczny podnoszone jest obecnie do najwyższej rangi wśród problemów eksploatacji śmigłowców morskich, bowiem mimo znacznej automatyzacji zastępującej w procesie obsługiwania czynności człowieka, każde zdarzenie wywołujące niekorzystne warunki pracy prowadzi do zaistnienia niesprawności na skutek tzw. czynnika ludzkiego. Wysokie kwalifikacje personelu oraz znajomość zasad obsługi umożliwiają ograniczenie takich usterek, bądź ich wcześniejsze określenie. 2. WYBRANE ZAŁOŻENIA DO OPTYMALIZACJI SYSTEMU RATOWNICTWA LOTNICZEGO 2.1. Celowość działań optymalizacyjnych systemu logistycznego lotniczego ratownictwa morskiego Systemowe podejście we współczesnej logistyce zapewnia możliwość optymalizacji systemu, gdyż wszystkie elementy systemu logistycznego podporządkowane są wspólnemu, ogólnemu celowi i zmierzają do takich form współdziałania, które zapewniają pozytywną ocenę całego systemu logistyki. Możliwość optymalizacji istnieje wówczas, gdy system istnieje, znamy jego strukturę oraz zachowanie systemu. Aby zachowanie systemu było jak najbardziej korzystne, wyszukiwane powinny być optymalne parametry wejściowe. System logistyczny lotniczego ratownictwa morskiego ma 7305

charakter otwarty, gdyż jego elementy są w relacji z otoczeniem kształtującym jego skuteczność. W układzie otwartym sygnał wejściowy nie zależy od aktualnej wartości sygnału wyjściowego, ponieważ nie występuje sprzężenie zwrotne, a wynika jedynie z wewnętrznego stanu obiektu. Przebieg sygnału następuje tylko w jednym kierunku, od wejścia do wyjścia. Sterowanie w układzie otwartym polega na takim nastawieniu wielkości wejściowej, aby znając charakterystykę obiektu i przewidując możliwość działania nań zakłóceń, otrzymać na wyjściu pożądaną wartość (efekt lotniczy). Akcje ratownicze prowadzone przez śmigłowce, powinny być realizowane według kryteriów: minimum kosztów realizacji oraz minimum czasu realizacji w danych warunkach. Działania takie to nic innego jak działania optymalizacyjne, czyli takie, które mają na celu podjęcie optymalnej decyzji tzn. najlepszej z punktu widzenia przyjętego w danych warunkach kryterium decyzyjnego. Istotą problemu jest czasu dolotu na miejsce akcji, będący pochodną odległości od bazy śmigłowca do miejsca akcji. Akcje ratownicze ze względu na swoją specyfikę prowadzone są zawsze w deficycie czasowym i energetycznym. Czas dolotu na miejsce akcji stanowi często o jej powodzeniu w kontekście ratowania ludzkiego życia oraz mienia. Miejsce rozpoczęcia akcji ratowniczej jest istotne z punktu widzenia czasu dolotu strefy poszukiwań i następnie rozpoczęcia poszukiwań, jako realizacji funkcji systemu SAR. Im szybciej śmigłowiec znajdzie się w rejonie zagrożenia tym więcej będzie miał czasu na kontynuowanie samych poszukiwań, przeprowadzenie akcji ratowniczej a tym samym na pozytywny efekt lotniczy. Dotychczasowa analiza meldunków załóg ratowniczych z okresu lat 1995-2015 prowadzi do konkluzji, iż czas dolotu śmigłowca na miejsce akcji ratowniczej a następnie poszukiwanie osób zaginionych lub rozbitków ma ścisły związek ze skutecznością prowadzonych akcji. Warunki atmosferyczne, jakość łączności radiowej, pora roku, pora dnia wyposażenie ratownicze śmigłowca, rozporządzalny zapas paliwa to wszystko są parametry decydujące o końcowym efekcie funkcjonowania systemu ratowniczego. Aby statek powietrzny, w tym wypadku śmigłowiec, mógł prowadzić skuteczną akcję ratowniczą musi mieć niezbędne zabezpieczenie i wsparcie logistyczne. Bez tego wsparcia nie jest możliwe wykonywanie zadań, dla których jest stworzony system. Proces osiągnięcia i później odbudowy gotowości operacyjnej śmigłowca zależny jest od zaplecza logistycznego. Uzupełnienie paliwa, środków ratowniczych, kontrola systemów statku powietrznego to są wszystko elementy stanowiące o skuteczności w prowadzonych działaniach ratowniczych. Wspomniana wyżej analiza meldunków z akcji ratowniczych pozwala na stwierdzenie, iż około 25% akcji prowadzonych było w zbyt dużym oddaleniu od baz macierzystych tj. od Gdyni i Darłowa w związku, z czym czasy dolotu śmigłowców wydłużały się czasami było to przyczyną negatywnego wyniku tych akcji. Zatonięcie promu Jan Heweliusz w dniu 14 stycznia 1993 roku w rejonie zachodnim Bałtyku jest najlepszym przykładem jak istotny jest czas dolotu na miejsce akcji ratunkowej. Panująca w tym tragicznym dniu silna wichura uniemożliwiała początkowo start śmigłowców Mi-14PS (poszukiwawczo ratowniczy, z ros. poisko-spasietielnyj) z lotniska w Darłowie a następnie po wystartowaniu, wiejący z zachodu wiatr zmniejszył prędkość postępową śmigłowców chwilami do około 50 km/h. Po przybyciu na miejsce katastrofy większość ofiar była już nie do uratowania. Katastrofa ta była ewidentnym przykładem potrzeby lokalizacji bazy w Dziwnowie z pełnym zabezpieczeniem logistycznym do stałego bazowania statków powietrznych i możliwością funkcjonowania w komfortowych warunkach załóg ratowniczych (rys. 5). Istotą systemu jest minimalizowanie czasu potrzebnego na odnowienie gotowości operacyjnej a tym samym minimalizowanie kosztów samych akcji ratowniczych. Koszty jednej godziny prowadzenia akcji ratowniczej z roku na rok wzrastają i koniecznym staje się szukanie rozwiązań redukujących te koszty. Dla przykładu warto przytoczyć dane z roku 2004, gdzie koszt godziny eksploatacji śmigłowca Mi-14Ps w czasie akcji ratowniczej wynosił 12556,9 zł, zaś dla śmigłowca W- 3RM koszt ten wynosił 3367,58 zł; odpowiednio w roku 2012 koszty te wzrosły dla Mi-14Ps do 13482,41 zł a dla W-3RM do 4195,27 zł. W roku bieżącym koszty te znacznie wzrosły i wynoszą odpowiednio dla Mi-14Ps: 39000,00 zł, dla W-3RM: 14288,00 zł (rys. 6). 7306

Rys. 5. Zobrazowanie położenia istniejących baz lotniczych na polskim wybrzeżu. Zaznaczono czerwonym prostokątem planowaną lokalizację bazy w Dziwnowie Rys. 6. Wzrost kosztów godziny akcji ratowniczych w przykładowych latach 2004, 2012 i 2015 Tylko zoptymalizowanie systemu pozwoli na redukcję kosztów i zwiększenie tym samym dostępności śmigłowca, jako statku powietrznego ratującego ludzkie życie i dobytek. Śmigłowce ratownicze SAR w chwili obecnej operują z dwóch baz lotniczych: z Darłowa i Gdyni Oksywie. Wprowadzone na pewien czas lądowisko w Dziwnowie miało stać się w przyszłości trzecią bazą SAR, ale do chwili obecnej brak przekonywujących argumentów za podjęciem takiej decyzji. Celowi temu służyć ma między innymi to opracowanie, które zmierza do stworzenia modelu optymalizującego dotychczasowy system transportowy SAR. Planowane w najbliższych latach wprowadzenie do użytku na wyposażenie Marynarki Wojennej nowego typu śmigłowca pozwoli zmodernizować również system lotniczego ratownictwa morskiego. Obecnie, stale rosnące koszty związane z modernizacją przestarzałego sprzętu lotniczego generują wysokie koszty eksploatacji. Przekłada się to oczywiście, na jakość przeprowadzanych operacji lotniczych. Tylko dzięki doskonałemu przygotowaniu załóg statków powietrznych zarówno pilotów jak i ratowników osiągane efekty czynią cały system, systemem sprawnym. 2.2. Rola Sił Zbrojnych w zabezpieczeniu logistycznym służby lotniczego ratownictwa morskiego Za utrzymanie sił i środków w stałej gotowości do ratowania rozbitków i załóg lotniczych oraz operatywne działanie systemu poszukiwania i ratownictwa lotniczego odpowiadają: w obszarze lądowym RP: Inspektor Sił Powietrznych i Inspektor Wojsk Lądowych, w obszarze morskim RP: Inspektor Marynarki Wojennej. Prawidłowe i poprawne funkcjonowanie systemu wymaga skutecznego zabezpieczenia logistycznego, do którego zadań należy w szczególności: organizowanie zabezpieczenia materiałowego dla sztabów kierujących akcjami, organizowanie odtwarzania gotowości ratowniczej jednostek powracających z rejonu działań, 7307

zapewnienie dostaw niezbędnych dla prowadzenia działań poszukiwawczych i ratowniczych specjalistycznego sprzętu i urządzeń, organizowanie doraźnych remontów i napraw sprzętu i jednostek uszkodzonych podczas działań poszukiwawczych i ratowniczych, organizowanie miejsc wypoczynku dla ratowników, organizowanie, o ile będzie to konieczne, wymiany załóg jednostek ratowniczych. W zakresie odpowiedzialności Inspektora Sił Powietrznych i Inspektora Marynarki Wojennej zastosowanie mają stosowne instrukcje dotyczące funkcjonowania systemu [3,8]. System logistyczny MW, zgodnie z definicją określoną w DD/4, jest zbiorem elementów struktury organizacyjnej oraz obszarów funkcjonalnych, których przeznaczenie i wzajemne powiązania zapewniają funkcjonowanie sił MW w czasie pokoju, kryzysu i wojny. Powyższe zadanie jest możliwe do zrealizowania poprzez utrzymanie niezbędnego potencjału organizacyjnego w zakresie jednostek i urządzeń logistycznych oraz zasobów w postaci personelu logistycznego, sprzętu, środków bojowych i materiałowych. Elementy systemu logistycznego powinna charakteryzować mobilność, prostota, zdolność do szybkiej reakcji i elastyczność. System ten powinien być samowystarczalny przez czas określony we właściwych dokumentach normatywnych. W czasie pokoju system logistyczny opiera się na stacjonarnym potencjale podsystemu zaopatrzenia technicznego i medycznego. System logistyczny można podzielić na następujące podsystemy: kierowania realizujący funkcje planowania, organizowania i koordynowania, pobudzania kontrolowania wysiłku logistycznego w MW oraz utrzymania podległych sił i środków w odpowiedniej gotowości i zdolności do wykonywania działań, materiałowy związany z planowaniem, organizowaniem i zaspokajaniem potrzeb wojsk w zakresie środków bojowych i materiałowych oraz świadczeniem materiałowych usług logistycznych, techniczny związany z planowaniem, organizowaniem i realizowaniem przedsięwzięć związanych z eksploatacją technicznych środków materiałowych (tśm), tj. jego użytkowaniem oraz zabezpieczeniem technicznym, utrzymującej go w odpowiedniej sprawności technicznej, medyczny obejmujący procedury związane z ewakuacją medyczną oraz logistyką, infrastruktury wojskowej zajmujący się przedsięwzięciami dotyczącymi przygotowania i utrzymania obiektów stacjonarnych, niezbędnych do zaspokojenia potrzeb kwaterunkowych, przechowywania oraz remontu technicznych środków materiałowych, szkolenia wojsk. W kontekście potrzeb związanych ze stałym doskonaleniem funkcjonującego systemu logistycznego, bazującego na funkcjonalnym i organizacyjnym rozdziale logistyki planistycznej szczebla operacyjnego od logistyki wykonawczej, zasadniczą problematykę stanowią: potrzeba stałej modernizacji sprzętu logistycznego, zapewnienie ciągłości dostaw, utrzymanie wymaganego poziomu zapasów, informatyzacja logistyki, doskonalenie procedur planowania logistycznego. WNIOSKI Analiza wybranych zagadnień wskazujących na silną zależność funkcjonowania systemu ratownictwa lotniczego od zagadnień logistycznych pozwala na stwierdzenie, iż bez skutecznego zabezpieczenia logistycznego nie jest możliwe funkcjonowanie systemu. Szeroko rozumiane pojęcie: zabezpieczenie logistyczne śmigłowca morskiego jest dynamicznym procesem, który tworzą powiązane przyczynowo w czasie procesy cząstkowe takie jak eksploatacja, alimentacja, szkolenia, itd. Mieszczą w sobie także stany technicznej obsługi, przygotowania załóg ratowniczych oraz zabezpieczenia prawidłowej obsługi systemu przez służby ruchu lotniczego, łączności, meteo. Procesy te mają na celu zapewnienie gotowości śmigłowca, niezawodności i bezpieczeństwa. Jednym z realizatorów procesów eksploatacyjnych jest służba inżynieryjnolotnicza. Od poziomu jej wiedzy oraz podatności eksploatacyjnej śmigłowca (użytkowej, obsługowej, 7308

diagnostycznej i remontowej) zależą efekty ekonomiczne i bezpieczeństwo lotów. Istotnym elementem struktury jest lokalizacja baz lotniczych, ponieważ prawdopodobieństwo wystąpienia stanu zagrożenia występuje na całym obszarze odpowiedzialności służby ratownictwa lotniczego. Czas dolotu w miejsca oddalone od istniejących aktualnie baz, jest na tyle istotny, że podjęcie akcji ratowniczej tj. dwie godziny latem i cztery godziny zimą, może być przyczyną niepowodzenia tej akcji. Ważnym elementem gwarantującym prawidłowość systemu jest włączenie systemu lotniczego ratownictwa morskiego w struktury logistyczne Marynarki Wojennej. Daje to gwarancję prawidłowego funkcjonowania systemu, gwarantuje bezpieczeństwo lotnicze i techniczne. Ciągłe dążenie do podwyższania poziomu bezpieczeństwa latania i niezawodności śmigłowców zmusza do nieustannego doskonalenia strategii ich eksploatacji i zabezpieczania logistycznego. Streszczenie Zależność funkcjonowania systemu ratownictwa lotniczego od zagadnień logistycznych pozwala na stwierdzenie, iż bez skutecznego zabezpieczenia logistycznego nie jest możliwe funkcjonowanie systemu. Szeroko rozumiane pojęcie: zabezpieczenie logistyczne śmigłowca morskiego jest dynamicznym procesem, który tworzą powiązane przyczynowo w czasie procesy cząstkowe takie jak eksploatacja, alimentacja, szkolenia, itd. Mieszczą w sobie także stany technicznej obsługi, przygotowania załóg ratowniczych oraz zabezpieczenia prawidłowej obsługi systemu przez służby ruchu lotniczego, łączności, meteo. Istotnym elementem struktury jest lokalizacja baz lotniczych, ponieważ prawdopodobieństwo wystąpienia stanu zagrożenia występuje na całym obszarze odpowiedzialności służby ratownictwa lotniczego. Czas dolotu w miejsca oddalone od istniejących aktualnie baz, jest na tyle istotny, że podjęcie akcji ratowniczej tj. dwie godziny latem i cztery godziny zimą, może być przyczyną niepowodzenia tej akcji. Ważnym elementem gwarantującym prawidłowość systemu jest włączenie systemu lotniczego ratownictwa morskiego w struktury logistyczne Marynarki Wojennej. Słowa kluczowe: system SAR, logistyka w systemie ratowniczym. Air sea rescue system the selected aspects Abstract The relationship of air rescue system to logistic science allows declaring that without effective logistic support it is not possible for the system to function. A widely understood concept of helicopter logistic is a dynamic process, which is made up from causal relations during the intermediate processes such as maintenance, supply, training, etc. There are also united maintenance, preparation of rescue crews and proper security handling system by the air traffic services, communications, weather. An important element of the structure is the location of the air bases, since the likelihood of the risk conditions occurring throughout the area of responsibility of the air rescue service. Time of arrival at places distant from the currently existing bases, is important for the rescue system to work i.e. two hours in the summer and four hours in the winter, it can be the cause of the failure of the lifesaving action. An important part of guaranteeing the accuracy of the system is the inclusion of aviation in the rescue system and logistic structure of the Navy. Keywords: SAR system, logistics in rescue system. BIBLIOGRAFIA 1. Chamier-Gliszczyński N., Fiuk J., Organizacja i zasady funkcjonowania systemu poszukiwań i ratownictwa lotniczego na obszarze Polski. Logistyka, 3/2014, str. 1001-1010. 2. Chamier-Gliszczyński N., Fiuk J., Logistyka w lotniczym ratownictwie morskim. Logistyka, 4/2014, str. 137-146. 3. Doktryna logistyczna Marynarki Wojennej DD/4.1 DMW 1316/2009. Gdynia 2009. 4. Instrukcja o wojskowym ratownictwie morskim, sygn. Mar. Woj. 1001/87 5. Międzynarodowa konwencja o poszukiwaniu i ratownictwie morskim, sporządzona w Hamburgu 27 kwietnia 1979 r. (tekst konwencji w załączniku do dokumentu ogłoszonego w Dz. U. z 1959 r. nr 35, poz. 212z późniejszymi zmianami). 6. Ustawa z 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie morskim, rozdział 6 Ratowanie życia na morzu (Dz. U. z 2011 r. nr 228, poz. 1368, art.118). 7309

7. Wyd. pt. Prowadzenie operacji przez Marynarkę Wojenną RP DD.3.1, Rozdz. 9 pkt 9.1. ppkt 9.1.6. Wsparcie ratownicze (rozkaz dowódcy MW RP nr 136/OK z dnia 06.12.2010 r.). 8. Zasady zabezpieczenia logistycznego Sił powietrznych DD/4.3 DSP 438/2010. Warszawa 2010. 7310