Z a k ł a d S i e c i ( Z - 2 ) Identyfikacja problemów w przenośności numerów telefonicznych dla usług świadczonych w technologii VoIP

Z a k ł a d S i e c i ( Z - 2 ) Identyfikacja problemów w przenośności numerów telefonicznych dla usług świadczonych w technologii VoIP Warszawa - Miedzeszyn Wrzesień 2010 r. 1

SPIS TREŚCI 1. WSTĘP... 5 1.1. CELE PODSTAWOWE... 5 1.2. PRZEZNACZENIE WYNIKÓW... 5 1.3. PODSTAWA REALIZACJI PRACY... 5 1.4. SPOSÓB REALIZACJI PRACY... 5 1.5. WPROWADZENIE... 7 2. ZAKRES OBOWIĄZKÓW DOSTAWCÓW USŁUG DOTYCZĄCYCH PRZENOSZENIA NUMERÓW W TECHNOLOGII VOIP WYNIKAJĄCY Z PRAWA TELEKOMUNIKACYJNEGO I DYREKTYW UNIJNYCH... 8 2.1. OBOWIĄZKI DLA PRZEDSIĘBIORCÓW TELEKOMUNIKACYJNYCH WYNIKAJĄCE Z USTAWY PRAWO TELEKOMUNIKACYJNE... 8 2.2. UWAGI ODNOŚNIE ZAPISÓW PRAWA TELEKOMUNIKACYJNEGO... 11 2.3. OBOWIĄZKI W ZAKRESIE PRZENOSZENIA NUMERU WYNIKAJĄCE Z DYREKTYW UNIJNYCH... 12 2.4. WNIOSKI Z ZAPISÓW DYREKTYWY 2009/136/WE... 13 3. ANALIZA STANU AKTUALNEGO PRZENOSZENIA NUMERÓW DLA USŁUG W TECHNOLOGII VOIP REALIZOWANYCH PRZEZ KRAJOWYCH DOSTAWCÓW USŁUG...14 3.1. PUBLICZNE USŁUGI TELEFONICZNIE ŚWIADCZONE W TECHNOLOGII VOIP... 14 3.2. AKTUALNY STAN PRZENOSZENIA NUMERÓW TELEFONICZNYCH Z UWZGLĘDNIENIEM USŁUG W TECHNOLOGII VOIP... 15 3.3. WARIANTY STOSOWANYCH ROZWIĄZAŃ SIECIOWYCH PLATFORM VOIP Z UWZGLĘDNIENIEM WSPÓŁPRACY MIĘDZYSIECIOWEJ POD KĄTEM PRZENOSZENIA NUMERÓW... 16 3.4. UśYWANY ZAKRES I SPOSÓB KORZYSTANIA Z NUMERACJI... 17 4. REALIZACJA TECHNICZNA PRZENOSZENIA NUMERÓW...18 4.1. METODY REALIZACJI PRZENOSZENIA NUMERÓW... 18 4.2. AKTUALNIE STOSOWANA METODA PRZENOSZENIA NUMERÓW W SIECI KRAJOWEJ DLA USŁUG TELEFONICZNYCH REALIZOWANYCH W TECHNOLOGII VOIP... 19 5. PROBLEMY WYNIKAJĄCE ZE SCENARIUSZY PRZENOSZENIA NUMERÓW W SIECI KRAJOWEJ DLA USŁUG REALIZOWANYCH W TECHNOLOGII VOIP...25 6. ZASTOSOWANIA METODY QOR W SIECI IP W PRZYPADKU PRZENOSZENIA NUMERU POMIĘDZY SIECIAMI PSTN...26 7. MOśLIWOŚCI ZASTOSOWANIA ENUM DLA POTRZEB PRZENOSZENIA NUMERÓW USŁUG REALIZOWANYCH W TECHNOLOGII VOIP...27 8. PRZENOSZENIE NUMERÓW MIĘDZY RÓśNYMI RODZAJAMI SIECI...29 8.1. PROBLEMY ZWIĄZANE Z BAZĄ DANYCH NPDB PRZY PRZENOSZENIU NUMERÓW MIĘDZY RÓśNYMI RODZAJAMI SIECI... 31 2

8.2. PROBLEMY ZWIĄZANE Z SYGNALIZACJĄ PRZY PRZENOSZENIU NUMERÓW MIĘDZY RÓśNYMI RODZAJAMI SIECI... 31 8.3. WYKORZYSTANIE USŁUGI ENUM W PRZENOŚNOŚCI NUMERÓW PRZY WSPÓŁPRACY SIECI VOIP/IMS... 32 8.3.1. NUMER TELEFONICZNY NIE JEST PRZENOSZONY MIĘDZY SIECIAMI...32 8.3.2. NUMER TELEFONICZNY JEST PRZENOSZONY MIĘDZY SIECIAMI PSTN...33 8.3.3. NUMER TELEFONICZNY JEST PRZENOSZONY MIĘDZY SIECIĄ PSTN I IP...34 8.3.4. NUMER TELEFONICZNY JEST PRZENOSZONY MIĘDZY SIECIAMI IP...35 8.3.5. PODSUMOWANIE...36 9. WNIOSKI...38 9.1. WNIOSKI Z KONSULTACJI Z DOSTAWCAMI USŁUG W TECHNOLOGII VOIP... 38 9.2. PROPONOWANE KIERUNKI DZIAŁAŃ... 39 10. ZAŁĄCZNIK NR 1. PRZEGLĄD DOKUMENTÓW MIĘDZYNARODOWYCH...42 10.1. PRZEGLĄD DOKUMENTÓW ORGANIZACJI REGULACYJNYCH... 42 10.1.1. REKOMENDACJE CEPT...42 10.1.2. OŚWIADCZENIE ERG...42 10.2. INICJATYWY PODJĘTE PRZEZ OFCOM W ZWIĄZKU Z PRZENOŚNOŚCIĄ NUMERU 42 10.2.1. ZMIANA POLITYKI WZGLĘDEM DOSTAWCÓW USŁUG VOIP W ZAKRESIE PRAWA DO PRZENOŚNOŚCI NUMERU...43 10.2.2. PROPOZYCJA MODYFIKACJI DEFINICJI USŁUGI PATS POD KĄTEM PRZENOŚNOŚCI NUMERU...43 10.3. KOMENTARZ OPERATORA WIND HELLAD TELECOMMUNICATIONS S.A. DO RAPORTU ERG (07) 56 REV 1... 45 10.4. DECYZJA FCC W SPRAWIE ROZSZERZENIA LOKALNEJ PRZENOŚNOŚCI NUMERU NA USŁUGI VOIP... 46 10.5. ASPEKTY STANDARYZACYJNE W DOKUMENTACH RFC DOTYCZĄCYCH PRZENOŚNOŚCI NUMERÓW... 46 10.5.1. WYKORZYSTANIE WSKAŹNIKA TEL URI W PRZENOŚNOŚCI NUMERÓW...46 10.5.2. SKŁADNIA WSKAŹNIKA TEL URI...47 10.5.3. NUMERY TELEFONICZNE WE WSKAŹNIKU URI...48 10.5.4. SEPARATORY W NUMERACH TELEFONICZNYCH...48 10.5.5. ZNAKI ALFABETYCZNE ODPOWIADAJĄCE CYFROM...48 10.5.6. ZNAKI ALFANUMERYCZNE * I # ORAZ ZNAKI SŁUśĄCE JAKO IDENTYFIKATORY.49 10.5.7. NUMERY GLOBALNE...49 10.5.8. NUMERY LOKALNE...49 10.5.9. PARAMETRY ZWIĄZANE Z PRZENOŚNOŚCIĄ NUMERÓW WYKORZYSTANE WE WSKAŹNIKU TEL URI...49 10.5.10. SPECYFIKACJA SKŁADNI POLA PARAMETR WSKAŹNIKA TEL URI...50 10.5.11. OGÓLNE ZASADY OBSŁUGI WSKAŹNIKA TEL URI...51 10.5.12. OBSŁUGA WSKAŹNIKA TEL URI Z JEDNYM LUB Z WIELOMA PARAMETRAMI...52 10.5.13. DODAWANIE PARAMETRU LUB PARAMETRÓW DO WSKAŹNIKA TEL URI...53 10.5.14. DODAWANIE INFORMACJI O LOKALIZACJI ABONENTA WYWOŁUJĄCEGO...54 10.5.15. DODAWANIE PARAMETRU LUB PARAMETRÓW NP Z POWODU KONWERSJI PROTOKOŁÓW...54 10.5.16. KWESTIE ZWIĄZANE Z BEZPIECZEŃSTWEM...55 10.5.17. MAPOWANIE ADRESÓW E.164 NA WSKAŹNIKI URI DLA INFRASTRUKTURALNEGO ENUM PRZY ZASTOSOWANIU APLIKACJI DDDS...56 10.5.18. WYMAGANIA NA ENUM INFRASTRUKTURALNY...57 10.6. PRZENOŚNOŚĆ NUMERU W SIECI GSTN... 59 3

10.6.1. INFORMACJE OGÓLNE...59 10.6.2. PROCEDURY STOSOWANE W PRZYPADKU PRZENOŚNOŚCI USŁUGOWEJ...60 10.6.3. PORÓWNANIE PROCEDUR PRZENOŚNOŚCI USŁUGOWEJ...63 10.6.4. INTERFEJSY UśYWANE MIĘDZY SWITCH EM I BAZĄ NPDB...64 10.7. REPREZENTOWANIE GRUPY ŁĄCZY WE WSKAŹNIKU TEL/SIP URI... 65 10.7.1. INFORMACJE OGÓLNE...65 10.7.2. WYMAGANIA ZWIĄZANE Z PRZEKAZYWANIEM INFORMACJI O GRUPIE ŁĄCZY...66 10.7.3. PRZYKŁADOWA ARCHITEKTURA ODNIESIENIA I PRZEPŁYW WIADOMOŚCI...66 10.8. WYKORZYSTYWANIE SYSTEMU ENUM DLA EFEKTYWNEGO ROZWOJU USŁUG ŚWIADCZONYCH PRZY JEGO WSPARCIU... 67 10.8.1. INFORMACJE OGÓLNE...67 10.8.2. OGÓLNA ZASADA DZIAŁANIE SYSTEMU ENUM...68 10.8.3. DZIAŁANIE SYSTEMU ENUM W POŁĄCZENIU MIĘDZY DWOMA ABONENTAMI SYSTEMU IMS...68 10.8.4. DZIAŁANIE SYSTEMU ENUM W POŁĄCZENIU MIĘDZY ABONENTEM SYSTEMU IMS I SIECI PSTN...70 10.8.5. ARCHITEKTURA SYSTEMU ENUM DNS ZAPEWNIAJĄCA PEERING USŁUG VOIP POMIĘDZY SIECIAMI IP...70 DOKUMENTY ZWIĄZANE...72 UśYWANE SKRÓTY...75 4

1. Wstęp 1.1. Cele podstawowe Celem pracy jest przeprowadzenie identyfikacji problemów w przenośności numerów telefonicznych dla usług świadczonych w technologii VoIP w kraju. 1.2. Przeznaczenie wyników Wyniki pracy zostaną wykorzystane w procesie ustalania kierunków działań regulatora w przenośności numerów telefonicznych dla usług realizowanych w technologii VoIP. 1.3. Podstawa realizacji pracy Podstawą realizacji pracy była potrzeba wykonania analizy identyfikacji problemów w przenośności numerów telefonicznych dla usług świadczonych w technologii VoIP w kraju. 1.4. Sposób realizacji pracy W opracowaniu przeanalizowano następującą problematykę: 1. Zakres obowiązków operatorów sieci i dostawców usług związany z przenoszeniem numerów w technologii VoIP, który wynika z aktualnych regulacji prawych, w tym z ustawy Prawo telekomunikacyjne [1] i dwu rozporządzeń [2] i [5] oraz aktualnych wytycznych wynikających ze zmiany Dyrektyw Komisji Europejskiej z listopada 2009 roku. 2. Aktualny stan przenoszenia numerów dla usług w technologii VoIP realizowanych przez krajowych dostawców usług wykonany na podstawie konsultacji z dostawcami usług w technologii VoIP: - rodzaj świadczonych usług telefonicznych w technologii VoIP, - aktualny stan przenoszenia numerów telefonicznych dla usług w technologii VoIP, - warianty stosowanych rozwiązań sieciowych platform VoIP z uwzględnieniem współpracy międzysieciowej pod kątem przenoszenia numerów, - uŝywany zakres i sposób korzystania z numeracji oraz współpraca operatorów w tym zakresie, - metody przenoszenia numerów stosowane w sieci krajowej dla usług telefonicznych realizowanych w technologii VoIP. 3. MoŜliwości zastosowania metody QoR dla usług w technologii VoIP. 4. MoŜliwości zastosowania ENUM dla potrzeb przenoszenia numerów usług realizowanych w technologii VoIP. 5. Przenoszenie numerów między róŝnymi rodzajami sieci: - problemy związane z bazą danych NPDB przy przenoszeniu numerów między róŝnymi rodzajami sieci, - problemy związane z sygnalizacją przy przenoszeniu numerów między róŝnymi rodzajami sieci. 5

6. MoŜliwości wykorzystania ENUM w przenośności numerów przy współpracy sieci PSTN z siecią VoIP/IMS dla róŝnych scenariuszy, gdzie numer telefoniczny: - nie jest przenoszony między sieciami, - jest przenoszony między sieciami PSTN, - jest przenoszony między siecią PSTN i IP, - jest przenoszony między sieciami IP. 7. Problemy związane z przenoszeniem numerów w sieci krajowej dla usług realizowanych w technologii VoIP. 8. Wnioski - wnioski zgłaszane przez dostawców usług w technologii VoIP, - wnioski z konsultacji z dostawcami usług w technologii VoIP, - propozycje dalszych działań. W załączniku nr 1 zamieszczono wyniki przeglądu dokumentów międzynarodowych w zakresie przenośności numerów: 1. Dokumentów organizacji regulacyjnych, w szczególności: - rekomendacje CEPT, - oświadczenie ERG, - raport opisujący inicjatywy podjęte przez OFCOM w związku z przenośnością numeru, - decyzja FCC w sprawie rozszerzenia lokalnej przenośności numeru na usługi VoIP. 2. Dokumentów RFC. 6

1.5. Wprowadzenie Obecnie mamy do czynienia z rozpowszechnianiem róŝnych usług głosowych (w tym telefonii IP i telefonii internetowej) realizowanych w dojrzałej juŝ technologii VoIP, zastępujących tradycyjne usługi telefoniczne. W wyniku pojawiają się nowi dostawcy usług przejmujący część rynku usług telefonicznych. Usługi VoIP są oferowane w wielu odmianach, niektóre z nich są traktowane jako substytut klasycznych usług głosowych świadczonych w sieciach stacjonarnych (PSTN) i ruchomych (np. GSM) przy wykorzystaniu numeracji telefonicznej. Dostawcy tych usług powinni mieć dostęp do takich samych zakresów numerów, jaki mają operatorzy klasycznych usług telefonicznych. Substytucja telefonii stacjonarnej przez usługi telefonii VoIP stwarza potrzebę zapewnienia przenoszenia numerów telefonicznych dla abonentów korzystających z tych usług. Przenośność numeru NP (Number Portability) jest uprawnieniem abonenta do zachowania posiadanego numeru telefonicznego przy zmianie dostawcy usługi, miejsca korzystania z usługi lub rodzaju usługi. Wprowadzenie przenośności numeru nie tylko likwiduje utrudnienia i uciąŝliwości wynikające ze zmiany numeru telefonu przy zmianie przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, ale równieŝ stanowi jeden z waŝniejszych elementów sprzyjających rozwojowi konkurencji na rynku telekomunikacyjnym. Przenośność numeru jest jednym z podstawowych instrumentów konkurencji międzyoperatorskiej. Dlatego teŝ powszechnie przenośność numeru jest postrzegana jako narzędzie w rękach regulatora słuŝące do zmniejszania barier w działalności usługowej dostawców zamiast stosowania działań restrykcyjnych w stosunku do podmiotów nie przestrzegających obowiązujących regulacji. Zgodnie z suplementem 2 zalecenia ITU-T E.164: Number portability, wyróŝnia trzy podstawowe rodzaje przenośności: a) przenośność dostawcy usług SPP (Service Provider Portability), b) przenośność lokalizacyjna LNP (Location Number Portability), c) przenośność usługowa SP (Service Portability). W odniesieniu do usług realizowanych w technologii VoIP, które mają charakter nomadyczny, zastosowanie mają: przenośność przy zmianie dostawcy usługi i przenośność usługowa (polegającą na zmianie formy świadczenia usługi telefonicznej np. w sieci PSTN lub realizowanej za pośrednictwem sieci Internet). Aktualnie prawo telekomunikacyjne określa obowiązek przenoszenia numerów dla abonentów dla sieci telefonicznych stacjonarnych i ruchomych. Potrzeby klientów powodują, Ŝe dostawcy usług w technologii VoIP realizują usługi przenoszenia numerów w miarę moŝliwości technicznych i na postawie decyzji biznesowych. Brak realizacji NP powoduje tworzenie barier i przez to ograniczanie rozwoju rynku połączeń głosowych oraz ograniczenia praw abonentów do numeru. Powoduje to dezorientację abonentów, którzy zamawiając usługę z przydzielonym nowym numerem lub przenosząc numer od innego operatora sieci stacjonarnej będą mogli w przyszłości przenieść numer do innego operatora świadczącego usługę w sieci stacjonarnej, czy teŝ w technologii VoIP. 7

Obowiązki w zakresie przenoszenia numerów są określone przez ustawę Prawo Telekomunikacyjne z dnia 16 lipca 2004 r. z późn. zmianami [1] oraz wytyczne w Dyrektywach Parlamentu Europejskiego. (Do listopada 2009 obowiązek przenoszenia numerów wynikał z dyrektywy o usłudze powszechnej (dyrektywy 2002/22/WE) [7], a od listopada obowiązują zmiany zapisów tej dyrektywy określone przez dyrektywę nowelizującą 2009/136/WE [6]); Istnieje teŝ Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/136/WE z dnia 25 listopada 2009 r. zmieniająca dyrektywę 2002/22/WE w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elektronicznej praw uŝytkowników, dyrektywa 2002/58/WE dotycząca przetwarzania danych osobowych i ochrony prywatności w sektorze łączności elektronicznej oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 w sprawie współpracy między organami krajowymi odpowiedzialnymi za egzekwowanie przepisów prawa w zakresie ochrony konsumentów - LP9 002.21.81 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 18.12.2009 r. Wprowadzone ww. dokumentami zmiany w zakresie przenośności numeru mają na celu wpływ z jednej strony na rozwój konkurencji, a z drugiej osiąganie korzyści przez abonentów oraz zabezpieczenie ich interesów przed moŝliwością wystąpienia ograniczeń czy nieprawidłowości. Jak określono w preambule (p.47),,istotne jest zapewnienie, aby moŝliwości tej nie ograniczały przeszkody prawne, techniczne ani praktyczne, w tym warunki umów, procedury, opłaty itd. Nowelizacja dyrektywy o usłudze powszechnej: - przyspiesza całą procedurę przenoszenia numeru numer ma być aktywowany w ciągu jednego dnia roboczego, - kładzie większy nacisk na egzekwowanie przez regulatora wywiązywania się przez dostawców usług z tego obowiązku, - ogranicza czas umów - umowy o świadczenie usług nie powinny przekraczać 24 miesięcy, a ponadto powinny być dostępne równieŝ 12 miesięczne okresy zobowiązania, - zaleca, aby warunki i procedury rozwiązywania umów nie zniechęcały do zmiany dostawców usług, - uprawnia regulatorów do podejmowania w razie potrzeby środków zapewniających ochronę abonentów w trakcie przenoszenia numeru (bez zmniejszania dla nich atrakcyjności tego procesu), a nawet do nakładania odpowiednich kar na przedsiębiorców, które są niezbędne do zminimalizowania mogących wystąpić nieprawidłowości. 2. Zakres obowiązków dostawców usług dotyczących przenoszenia numerów w technologii VoIP wynikający z Prawa telekomunikacyjnego i Dyrektyw Unijnych 2.1. Obowiązki dla przedsiębiorców telekomunikacyjnych wynikające z ustawy Prawo telekomunikacyjne Z zapisów obowiązującej ustawy Prawo Telekomunikacyjne z dnia 16 lipca 2004 r. z późn. zm., wynika dla dostawców usług obowiązek zapewnienia abonentowi przeniesienia numeru w przypadku zmiany miejsca zamieszkania, siedziby lub miejsca wykonywania działalności w sieci tego samego operatora (art. 70) oraz obowiązek zachowania numeru w przypadku zmiany dostawcy usług (art. 71). Realizacja obowiązku przenośności numeru jest określona 8

na podstawie art. 73 i 74 w wydanych w oparciu o zapisy ww. ustawy Pt dwu rozporządzeniach: - Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 17 czerwca 2009 r. w sprawie warunków korzystania z uprawnień w publicznych sieciach telefonicznych, (Dz. U. Nr 97 poz. 810, 2009 r.) [5], - Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 9 stycznia 2008 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących zasad adresowania dla właściwego kierowania połączeń (Dz. U. z dnia 29 stycznia 2008 r.) [2]. Zapisy ustawy są zgodne z zasadami neutralności technologicznej. Z rozporządzenia [5] wynika, Ŝe obowiązek przenoszenia numerów telefonicznych dotyczy publicznej telefonicznej sieci stacjonarnej (z określoną lokalizacją zakończenia łącza) i telefonicznej sieci ruchomej. Regulacją nie jest objęte przenoszenie numerów dla usług telefonicznych realizowanych w technologii VoIP w sposób nomadyczny. W zakresie przenośności numeru zapisy ustawy określają uprawnienia dla abonenta i obowiązki dla dostawcy usługi zapewniającego przyłączenie do publicznej sieci telefonicznej. 1. Art. 71 ust 1. ustawy Prawo telekomunikacyjnego określa uprawnienia abonenta publicznej sieci telefonicznej, którymi mogą być usługi realizowane w technologii VoIP, do przenoszenia numerów z tym, Ŝe nie określa zasięgu obszaru geograficznego dla numerów geograficznych, co nie stanowi ograniczenia w przypadku usług w technologii VoIP: Art. 71. 1. Abonent będący stroną umowy z dostawcą usług zapewniającym przyłączenie do publicznej sieci telefonicznej moŝe Ŝądać przy zmianie dostawcy usług przeniesienia przydzielonego numeru do istniejącej sieci operatora na: 1) obszarze geograficznym w przypadku numerów geograficznych; 2) terenie całego kraju w przypadku numerów niegeograficznych. 2. Art. 74 ust 1. ustawy Prawo telekomunikacyjnego określa obowiązek dostawcy usługi zapewniającego przyłączenie do publicznej sieci telefonicznej zapewnienia moŝliwości realizacji uprawnień abonenta do przenoszenia numeru, w tym stworzenia warunków technicznych:,,art. 74 1. Dostawca usług zapewniający przyłączenie do publicznej sieci telefonicznej i operator, do którego sieci został przyłączony abonent będący stroną umowy z dostawcą usług zapewniającym przyłączenie do publicznej sieci telefonicznej, są obowiązani zapewnić moŝliwości do realizacji uprawnień abonenta, o których mowa w art. 69 72, polegające na stworzeniu odpowiednich warunków technicznych lub zawarciu umowy, o której mowa w art. 31 albo art. 128, a jeŝeli moŝliwości takie istnieją zapewnić ich realizację. 3. Art. 74 ust 2. ustawy Prawo telekomunikacyjnego określa moŝliwość ograniczenia uprawnień abonentów na wniosek dostawcy usług ze względu na moŝliwości techniczne sieci, co moŝe być wykorzystane w etapie przejściowym wdraŝania przenośności numerów przez dostawców usług w technologii VoIP: 9

,,Art. 74 2. Na wniosek dostawcy albo operatora, o których mowa w ust. 1, Prezes UKE moŝe, w drodze decyzji, na czas określony, zawiesić realizację lub ograniczyć zakres realizacji określonego uprawnienia, o którym mowa w art. 69 72, jeŝeli techniczne moŝliwości sieci wnioskodawcy nie pozwalają na realizację uprawnienia w całości lub części, określając harmonogram przystosowania tej sieci do realizacji uprawnienia objętego wnioskiem. 4. Prawo telekomunikacyjne w artykule Art. 2 punkt 28 z zapisu wynika, Ŝe usługi VoIP dostępne publicznie są publiczną usługą telekomunikacyjną: 28) Publiczna sieć telefoniczna publiczną sieć telekomunikacyjną wykorzystywaną do świadczenia publicznie dostępnych usług telefonicznych, zapewniającą łączność głosową między zakończeniami sieci, a takŝe inne formy łączności, w szczególności przesyłanie faksów i danych. 5. Art. 2 punkt 22 ustawy Pt definiuje numer geograficzny. Usługi w technologii VoIP mogą być uŝywane w róŝnych lokalizacjach, nie ma stałej lokalizacji zakończenia sieci i tu występuje niespójność: 22) numer geograficzny numer ustalony w planie numeracji krajowej, w którym część ciągu cyfr zawiera wskaźnik obszaru geograficznego, wykorzystywany do kierowania połączeń do stałej lokalizacji zakończenia sieci. 6. Art. 2 punkt 23 ustawy Pt definiuje numer niegeograficzny. Usługi w technologii VoIP zgodnie z planem numeracji krajowej PNK-TF mają przypisany zakres WST=39: 23) numer niegeograficzny numer ustalony w planie numeracji krajowej, który nie zawiera ciągu cyfr określającego wskaźnik obszaru geograficznego, w szczególności numer zakończenia ruchomej publicznej sieci telefonicznej, numer do którego połączenia są bezpłatne albo o podwyŝszonej opłacie. 7. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 9 stycznia 2008 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących zasad adresowania dla właściwego kierowania połączeń (Dz. U. z dnia 29 stycznia 2008 r.) ustala zasady adresowania dla właściwego kierowania połączeń w zakresie numeracji słuŝącej realizacji uprawnień abonenta i uŝytkownika z wykorzystaniem systemu sygnalizacji SS7 do przenoszenia przydzielonego numeru pomiędzy operatorami oraz numer rutingowy NR NP (5 cyfr) = "C hex"+ XYZT. Rozporządzenie powyŝsze nie uwzględnia sygnalizacji stosowanych w technologii VoIP. 8. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 17 czerwca 2009 r. w sprawie warunków korzystania z uprawnień w publicznych sieciach telefonicznych ogranicza obowiązek przenoszenia numerów w sieciach stacjonarnych dla określanej lokalizacji, tym samym wyklucza obowiązek zapewnienia przenośności numeru w przypadku usługi realizowanej w sposób nomadyczny, gdzie wykorzystanie numeru jest niezaleŝne od lokalizacji, czyli usług realizowanych w technologii VoIP. (Zapisy ujmujące tą kwestie zostały niezmienione w projekcie do zmian rozporządzenia z sierpnia 2010 r.): 6 ust 1.: 10

6. 1. Abonent będący stroną umowy z dostawcą usług zapewniającym przyłączenie do stacjonarnej lub ruchomej publicznej sieci telefonicznej, w celu realizacji uprawnienia, o którym mowa w art. 71 ust. 1 ustawy, występuje z wnioskiem w formie pisemnej do nowego dostawcy usług o przeniesienie przydzielonego numeru do tego dostawcy, zwanego dalej "nowym dostawcą oraz 6 ust 1ust 2 punkt 4:,, 4) adres, pod który zostanie przeniesiony numer - w przypadku abonentów będących stroną umowy z dostawcą usług zapewniającym przyłączenie do stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej;. 9. Art. 2 punkty 38 i 52 ustawy Pt określają stacjonarną publiczną sieć telefoniczną, ale skoro usługa VoIP moŝe być świadczona w dowolnej lokalizacji nieprzypisanej do jej konkretnego adresu, tym samym potwierdzają, Ŝe nie ma obowiązku przenoszenia numerów dla usług nomadycznych świadczonych w technologii VoIP: 38) stacjonarna publiczna sieć telefoniczna publiczną sieć telefoniczną, w której zakończenia sieci mają stałą lokalizację;, 52) zakończenie sieci fizyczny punkt, w którym abonent otrzymuje dostęp do publicznej sieci telekomunikacyjnej; w przypadku sieci stosujących komutację lub przekierowywanie, zakończenie sieci identyfikuje się za pomocą konkretnego adresu sieciowego, który moŝe być przypisany do numeru lub nazwy abonenta;. 10. Art. 56, ust.4 ustawy Prawo telekomunikacyjnego zawiera zapis o konieczności podania w umowie oprócz numeru przydzielonego abonentowi takŝe adresu zakończenia sieci tylko w przypadku przyłączenia do publicznej stacjonarnej sieci telefonicznej sieci i nie dotyczy usług nomadycznych w technologii VoIP: Art. 56, ust.4,,4. Umowa o zapewnienie przyłączenia do publicznej sieci telekomunikacyjnej poza elementami, o których mowa w ust. 3, powinna określać numer przydzielony abonentowi, a w przypadku przyłączenia do publicznej stacjonarnej sieci telefonicznej takŝe adres zakończenia sieci. Usługa stacjonarnej sieci telefonicznej określana jako POTS, która dostarcza styk analogowy a/b, w określonej stałej lokalizacji z wykorzystaniem geograficznego numeru telefonicznego mimo, Ŝe wewnątrz sieci realizowana jest w technologii VoIP ma obowiązek przenoszenia numerów. Dostawca usługi telefonicznej jest jednocześnie dostawcą zakończenia łącza. Uprawnienia abonentów dla usług nomadycznych realizowanych w technologii VoIP w zakresie przenoszenia numerów nie są objęte regulacją, poniewaŝ zakończenie sieci nie identyfikuje się za pomocą konkretnego adresu sieciowego, który moŝe być przypisany do numeru lub nazwy abonenta. 2.2. Uwagi odnośnie zapisów Prawa telekomunikacyjnego Aktualne Pt nie zawiera zapisu zgodnego z zapisami Dyrektywy 2009/136/WE o,,zapewnieniu wszystkim abonentom, którzy posiadają numery naleŝące do krajowego planu numeracji moŝliwości jego zachowania w przypadku zmiany przedsiębiorcy świadczącego usługę natomiast w Pt jest zapis o uprawnieniu dla abonenta będącego stroną umowy z dostawcą usług zapewniającym przyłączenie do publicznej sieci telefonicznej. Wymagana jest 11

zmiana w tym zakresie zapisów ustawy Pt w art. 71. odpowiednio do zapisów ww. Dyrektywy. 2.3. Obowiązki w zakresie przenoszenia numeru wynikające z Dyrektyw Unijnych Podstawy prawne dla funkcjonowania przenośności numeru w państwach członkowskich UE wynikają aktualnie z art. 30:,Ułatwienia przy zmianie dostawcy usług Dyrektywy 2009/136/WE z dnia 25 listopada 2009r zmieniającej zapisy art. 30:,,Przenośność numeru dyrektywy o usłudze powszechnej tj. Dyrektywy 2002/19/WE. Art.30 aktualnej dyrektywy (2009/136/WE) zawiera w porównaniu do zapisów art.30 dyrektywy 2002/19/WE zmiany i rozszerzenia. Został zmieniony zapis w punkcie 1, nieznacznie przeredagowany i uściślony punkt 2, a ponadto zostały rozszerzone zapisy przez dodanie punktów 4,5,6, wprowadzono równieŝ zapis do Załącznika I (część C). 1. Punkt 1 wprowadza zapis o obowiązku państw członkowskich zapewnienia wszystkim abonentom posiadającym numery z planu numeracji telefonicznej moŝliwości zachowania dotychczasowego (-ych) numeru (-ów) niezaleŝnie od przedsiębiorstwa świadczącego usługę. Wyeliminowany został zapis,,wszyscy, którzy sobie tego Ŝyczą abonenci publicznie dostępnych usług telefonicznych występujący w art. 30 dyrektywy o usłudze powszechnej z 2002r, a ponadto zapis dotyczący wprowadzenia w Ŝycie przepisów o przenoszeniu numerów, o których mowa w punkcie 1, art. 30 tejŝe dyrektywy został przeniesiony do części C załącznika I do dyrektywy 2009/136/WE i określa zakres zastosowania przenośności: - dla numerów geograficznych w określonym miejscu, - dla numerów niegeograficznych w dowolnym miejscu oraz wskazuje, Ŝe zapisów części C załącznika I nie stosuje się do przenoszenia numerów między sieciami świadczącymi usługi stacjonarne, a sieciami telefonii komórkowej.,,1. Państwa członkowskie zapewniają, aby wszyscy abonenci posiadający numery naleŝące do krajowego planu numeracji telefonicznej mogli na swój wniosek zachować dotychczasowy numer lub dotychczasowe numery niezaleŝnie od tego, które przedsiębiorstwo świadczy usługę, zgodnie z przepisami części C załącznika I. 2. Punkt 4 rozszerza zapisy art. 30 dyrektywy o usłudze powszechnej z 2002r i obliguje do przeprowadzania procesu przenoszenia numeru i jego ponownej aktywacji w jak najkrótszym czasie oraz wyznacza czas aktywacji u nowego przedsiębiorstwa w ciągu jednego dnia roboczego. Ponadto wprowadza zapisy dotyczące ochrony abonentów w trakcie przenoszenia numeru, umoŝliwiające właściwym organom krajowym zastosowanie środków zabezpieczających abonentów przed naduŝyciami, w tym przez nakładanie na przedsiębiorstwa odpowiednich kar i obowiązek wypłaty abonentom rekompensaty.,,4. Przenoszenie numerów, a następnie ich aktywacja przeprowadzane są w jak najkrótszym czasie. W kaŝdym przypadku abonenci, którzy zawarli umowę w sprawie przeniesienia numeru do nowego przedsiębiorstwa, mają aktywowany numer w ciągu jednego dnia roboczego. Bez uszczerbku dla akapitu pierwszego właściwe organy krajowe mogą ustanowić ogólne zasady procesu przenoszenia numerów, uwzględniając krajowe przepisy o umowach, moŝliwości techniczne oraz potrzebę 12

zachowania ciągłości usług świadczonych abonentowi. W kaŝdym przypadku brak usługi w trakcie procesu przenoszenia nie przekracza jednego dnia roboczego. Właściwe organy krajowe uwzględniają takŝe w razie potrzeby środki zapewniające ochronę abonentów w trakcie przenoszenia numeru oraz zapewniają, aby ich numery nie były przenoszone do innego dostawcy usług wbrew ich woli. Państwa członkowskie zapewniają, aby przewidziane zostało nakładanie na przedsiębiorstwa odpowiednich kar, w tym obowiązek wypłaty abonentom rekompensaty w przypadku opóźnień w przenoszeniu numerów lub naduŝyć w tym zakresie, spowodowanych przez te przedsiębiorstwa lub w ich imieniu. 3. Punkt 2 zapis punktu nieznacznie zmieniony pod względem redakcyjnym i uściślony w porównaniu do zapisu punktu 2 w art. 30 dyrektywy o usłudze powszechnej z 2002r.,,2. Krajowe organy regulacyjne zapewniają, aby ceny ustalane przez operatorów lub dostawców usług związane z przenoszeniem numerów były zorientowane na koszty oraz aby bezpośrednie obciąŝenia abonentów, jeśli takie są, nie zniechęcały abonentów do zmiany. 4. Punkt 3 pozostał niezmieniony i dotyczy działań organów regulacyjnych w zakresie taryf i zachowania przy tym warunków konkurencji. 3. Krajowe organy regulacyjne nie narzucają taryf detalicznych za przenoszenie numerów w sposób, który zakłócałby konkurencję, na przykład przez ustanawianie szczególnych lub wspólnych taryf detalicznych. 5. Punkt 5 rozszerzenie zapisów w porównaniu do art. 30 dyrektywy o usłudze powszechnej z 2002r. - wprowadzony nowy punkt, którego zapis ma na celu ochronę interesu konsumenta w zakresie podpisywania umów z przedsiębiorcami i okresu świadczenia usług.,,5. Państwa członkowskie zapewniają, aby umowy zawierane między konsumentami a przedsiębiorstwami świadczącymi usługi łączności elektronicznej nie wprowadzały początkowego okresu zobowiązania przekraczającego 24 miesiące. Państwa członkowskie zapewniają równieŝ, aby przedsiębiorstwa oferowały uŝytkownikom moŝliwość podpisania umowy na okres nieprzekraczający 12 miesięcy 6. Punkt 6 - rozszerzenie zapisów w porównaniu do art. 30 dyrektywy o usłudze powszechnej z 2002r. - wprowadzony nowy punkt, którego zapis ma na celu, aby sposób rozwiązywania umów z przedsiębiorcami nie wpływał niekorzystnie na moŝliwość zmiany przez abonenta dostawcy usług.,,6. Bez uszczerbku dla jakiegokolwiek minimalnego okresu obowiązywania umowy państwa członkowskie zapewniają, aby warunki i procedury rozwiązania umowy nie zniechęcały do zmiany dostawców usług. 2.4. Wnioski z zapisów Dyrektywy 2009/136/WE 1. Dyrektywa 2009/136/WE, zgodnie z zasadą neutralności technologicznej, nie wskazuje technologii sieci, której dotyczy obowiązek zapewnienia przenośności numeru, nie odnosi się do Ŝadnej technologii, w tym równieŝ technologii VoIP. 13

2. Dyrektywa 2009/136/WE nie wyróŝnia rodzaju sieci (np. stacjonarna, ruchoma). Natomiast w załączniku I wskazano, Ŝe obowiązek nie dotyczy przenoszenia numerów pomiędzy sieciami stacjonarnymi i telefonii komórkowej. 3. Dyrektywa 2009/136/WE obliguje państwa członkowskie do zapewnienia wszystkim abonentom, którzy posiadają numery naleŝące do krajowego planu numeracji dla publicznych sieci telefonicznych moŝliwości jego zachowania w przypadku zmiany przedsiębiorcy świadczącego usługę. 4. Skoro tekst Dyrektywy 2009/136/WE nie wyróŝnia technologii sieci, a wskazuje jedynie na fakt posiadania przez abonenta numeru z planu numeracji krajowej to z tego wynika, Ŝe obowiązek realizacji przenośności numeru dotyczy kaŝdej technologii, w jakiej dostarczana jest usługa, a więc i technologii VoIP. 5. W konsekwencji, moŝna wnioskować, Ŝe obowiązek zapewnienia przenośności numerów przydzielonych abonentom z krajowego planu numeracji mają wszyscy dostawcy usług, w tym w dostawcy usług technologii VoIP. 6. Dyrektywa dotyczy wszystkich abonentów, bez wprowadzania rozgraniczeń (np. na abonentów indywidualnych i abonentów biznesowych. 7. Obowiązek ten dotyczy wszystkich abonentów, a więc i wszystkich abonentów korzystających z technologii VoIP. 8. Dyrektywa nie posługuje się pojęciem,,przyłączenia do publicznej sieci telefonicznej stosowanym w Pt oraz w Rozporządzeniu z dnia 17 czerwca 2009 r. w sprawie warunków korzystania z uprawnień w publicznych sieciach telefonicznych. 9. W świetle zmienionej dyrektywy wymagana jest zmiana Pt w sprawie realizacji uprawnień abonentów. 3. Analiza stanu aktualnego przenoszenia numerów dla usług w technologii VoIP realizowanych przez krajowych dostawców usług 3.1. Publiczne usługi telefonicznie świadczone w technologii VoIP Usługi w technologii VoIP realizowane są głównie z wykorzystaniem protokołu SIP. Stosowane są takŝe protokoły IAX2, H.323 lub firmowe, przy czym obserwowana jest tendencja do przechodzenia na protokół SIP. Przez większość dostawców usług w technologii VoIP oferowana jest telefonia internetowa (nomadyczna), która moŝe być uŝywana w dowolnej sieci oferującej dostęp do Internetu (takŝe w sieci ruchomej) w kraju i zagranicą. Dostawcy nie stosują Ŝadnych ograniczeń realizacji usług w zaleŝności od adresu IP, co powoduje, Ŝe dany numer moŝe być wykorzystywany w dowolnej sieci i lokalizacji na świecie. KaŜdy uŝytkownik ma przyznany jeden numer telefoniczny. W większości przypadków usługa w technologii VoIP i sieci dostępowe dostarczane są przez róŝne podmioty. Wyjątkiem jest telefonia VoIP świadczona w sieci operatora z wykorzystaniem urządzenia pośredniczącego zarządzanego przez operatora. Klient moŝe przenieść urządzenie do innej lokalizacji tylko w sieci operatora świadczącego usługę. Numer telefoniczny związany jest z danym urządzeniem dostępowym. Usługa stacjonarnej sieci telefonicznej określana jako POTS, która dostarcza styk analogowy a/b, w określonej stałej lokalizacji z wykorzystaniem geograficznego numeru telefonicznego mimo, Ŝe wewnątrz sieci realizowana jest w technologii VoIP nazywana telefonią stacjonarną IP ma obowiązek przenoszenia numerów. Została tu wymieniona z uwagi na uwarunkowania 14

związane ze współpracą międzyoperatorską właściwą do dostawców usług w technologii VoIP oraz postępujący rozwój w zakresie rozwiązań NGN / IMS. Jako urządzenia końcowe mogą być wykorzystywane: - oprogramowanie typu softphone, - bezprzewodowe telefony VoIP, - przewodowe telefony VoIP, - bramki VoIP ze stykiem a/b umoŝliwiającym dołączenie aparatu telefonicznego, - urządzenia wielofunkcyjne - łączące funkcje modemu (opcjonalnie) xdsl, rutera z wbudowanym punktem dostępowym sieci bezprzewodowej, - telefony komórkowe - obsługujące sieć bezprzewodową WiFi umoŝliwiające zarejestrowanie konta VoIP i korzystanie bez dodatkowych urządzeń. Dla klientów biznesowych jest świadczona jest usługa pod nazwą handlową SIP trunking, umoŝliwiająca dołączenie do sieci central abonenckich IP-PABX-ów jako alternatywa dla tradycyjnych dołączeń PBX-ów w technologii komutacji łączy. Usługa jest realizowana głównie za pośrednictwem sieci Internet oraz takŝe sieci IP VPN, co umoŝliwia zapewnienie jakości usług. W usłudze mogą być wykorzystywane blok numeracji i (dodatkowo bez ograniczeń liczby) pojedyncze numery telefoniczne, które mogą być takŝe numerami przeniesionymi. 3.2. Aktualny stan przenoszenia numerów telefonicznych z uwzględnieniem usług w technologii VoIP Aktualnie większość z dostawców publicznych usług telefonicznych realizowanych w technologii VoIP stosuje przenoszenie numerów (z ograniczeniami). Głównie realizowane jest przenoszenie numerów z sieci PSTN do usług w technologii VoIP, a nie odwrotnie. Pozostali konsultowani dostawcy usług VoIP rozwaŝają wprowadzenie przenoszenia numerów, ale tego nie realizują ze względu na: - brak moŝliwości technicznych ze względu na metodę OR, - korzyści biznesowe, - małe zapotrzebowanie klientów, - kosztów wdroŝenia i obsługi, - moŝliwości aktualnie uŝywanej platformy VoIP. Przenoszenie numerów realizowane jest w zakresie numeracji geograficznej we wszystkich 49 strefach numeracyjnych. Dla WST= 39 z zakresu numeracji przeznaczonej dla usług w technologii VoIP przenoszenie numerów nie jest realizowane przez dostawców usług. Przenoszenie ww. numerów jest realizowane w następujących wariantach np. - bez ograniczeń jako Dawca i jako Biorca, jeśli obaj przedsiębiorcy dysponują punktem styku w sygnalizacji SS7 dotyczy to usług realizowanych w sieci PSTN i w technologii VoIP, - z ograniczeniami - przenośność numerów realizowana jest w ramach danej grupy dostawców usług VoIP korzystających ze wparcia w zakresie obsługi numeracji przez danego operatora, 15

- z ograniczeniami - jednostronnie z wybranych sieci PSTN do usług realizowanych przez dostawcę w technologii VoIP. Ograniczenia wynikają z opisanych wcześniej uwarunkowań technicznych oraz zakresu podpisanych umów międzyoperatorskich. Jeśli przenoszenie jest realizowane, dostawcy usług w technologii VoIP zamieszczają informację na stronie WWW. W przypadku, gdy zakres numeracji danego dostawcy usługi obsługiwany jest przez operatora zewnętrznego wymagany jest proces weryfikacji i potwierdzenie przez tego operatora moŝliwości przeniesienia numeru. Operatorzy zewnętrzni realizują przenoszenie numerów dla dostawców usługi w technologii VoIP, którym udostępniają swój zakres numeracji. Problemy dla róŝnych scenariuszy przenoszenia numerów opisano w punkcie 5. 3.3. Warianty stosowanych rozwiązań sieciowych platform VoIP z uwzględnieniem współpracy międzysieciowej pod kątem przenoszenia numerów Rozwiązania sieciowe VoIP występujące u operatorów są róŝnorodne i uzaleŝnione są od następujących czynników: - rodzaju świadczonej usługi w zaleŝności od rodzaju klienta: indywidualnego, biznesowego, hurtowego, - świadczenia stacjonarnej usługi telefonicznej i posiadania infrastruktury z komutacją łączy, - sposobu świadczenia usług w technologii VoIP, - sygnalizacji stosowanej na łączach międzyoperatorskich, - rodzaju współpracy z innymi operatorami w procesie realizacji usług. ZauwaŜalny jest trend wykorzystywania łączy międzyoperatorskich z sygnalizacją SIP. WyróŜniono następujące warianty modeli rozwiązań sieciowych: 1. Platforma VoIP wykorzystująca dla połączeń międzyoperatorskich tylko styk z protokołem IP w sygnalizacji SIP. Dla realizacji przenoszenia numerów w obecnie stosowanej metodzie wykorzystywane są z usług operatorów zewnętrznych posiadających styk w sygnalizacji SS7, którzy realizują rozgłaszanie numeracji. Operatorzy zewnętrzni mogą takŝe wykonywać funkcje dodatkowe np. taryfikację połączeń, kierowanie połączeń na numery alarmowe. Stosowane jest oprogramowanie platform VoIP komercyjne i typu open-source. Współpraca poprzez łącza w sygnalizacji SIP umoŝliwia wymianę ruchu telefonicznego w technologii VoIP bez pośrednictwa sieci PSTN/ISDN i poprzez to stworzenie warunków konkurencyjności co prowadzi do obniŝenia kosztów połączeń między operatorskich. 2. Dwie platformy (komutacji łączy i VoIP), które ze sobą współpracują. Łącza międzyoperatorskie realizowane są z wykorzystaniem protokołów SS7 i SIP. Platforma VoIP pozwala na świadczenie usług bezpośrednio dla klientów, innych dostawców usług oraz resellerów. Stosowane są platformy NGN (np. NGN Broadworks firmy Broadsoft, Huawai Softswitch, firmy Alcatel-Lucent) W tym rozwiązaniu operatorzy za pomocą łączy w sygnalizacji SS7 mogą realizować przenoszenie numerów dla ruchu telefonicznego kierowanego za pośrednictwem sieci PSTN/ISDN dla swoich abonentów. W przypadku tranzytowania ruchu innych 16

operatorów w sygnalizacji w protokole SIP do sieci PSTN/IDSN jest takŝe wspierana przenośność numerów, jeśli zakres numeracji tych operatorów będzie obsługiwany i rozgłaszany przez ww. platformy. 3. Platforma VoIP obsługująca tylko abonentów danego operatora współpracująca z operatorami zewnętrznymi tylko poprzez łącze w sygnalizacji SS7 i wymiana ruchu telefonicznego realizowana jest tylko za pośrednictwem sieci PSTN/ISDN np. operator sieci telewizji kablowej. W porównaniu funkcjonalnym biorąc pod uwagę współpracę między sieciową jest to rozwiązanie podobne do sieci PSTN/ISDN. Przykładowo współpraca platform VoIP i komutacji łączy zastosowanej u jednego z dostawców usług w technologii VoIP odbywa się następująco: - połączenie przychodzące z sieci własnej (oraz z sieci innych operatorów dla zakresu numeracji uŝywanego przez usługę VoIP) są kierowana na MediaGateway, który rozdziela ruch na platformę z komutacją łączy lub VoIP, - jeśli platforma VoIP stwierdzi, Ŝe numer został przeniesiony to połączenie jest przekierowane. Zwracany jest do MediaGateway numer poprzedzony kodem rutingowym NR NP. Z przeprowadzonych analiz rozwiązań sieciowych wynika występowanie następujących tendencji: - szerokiego stosowania połączeń międzyoperatorskich z zastosowaniem sygnalizacji SIP, jako bardziej funkcjonalnych i korzystnych ekonomicznie, zamiast w sygnalizacji SS7 (w sygnalizacji SIP nie jest stosowana metoda przenoszenia numerów OR), - wdraŝanie platform NGN z funkcjami współpracy ENUM, które to funkcje będą mogły być wykorzystane do realizacji przenoszenia numerów. 3.4. UŜywany zakres i sposób korzystania z numeracji Dostawcy usług w technologii VoIP wykorzystają przewaŝnie bloki numerów geograficznych w róŝnych strefach numeracyjnych stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej. Dostawcy usług w technologii VoIP uŝywają takŝe innych form adresacji. Dodatkowo uŝytkownicy mogą mieć przyznany numer telefoniczny, i wtedy usługa nosi znamiona publicznej usługi telefonicznej i moŝe realizować uprawnienia w zakresie przenoszenia numerów. Wykorzystanie numeracji geograficznej wynika m.in. z faktu, Ŝe usługi VoIP zostały wcześniej uruchomione, przed wyodrębnieniem w PNK-TF numeracji dla usług wykorzystujących technologię IP. Dostawcy usług w technologii VoIP mimo, Ŝe mają przyznane numery z zakresu numeracji WST=39 przeznaczonego dla technologii VoIP, nie wykorzystują ich. Wśród zgłaszanych problemów są trudności ze współpracą międzyoperatorską wynikające z konieczności podpisania dodatkowych umów na wymianę ruchu. Dodatkowy problem to konieczność dołączenia do punktów styków w kraju. Ma to istotny wpływ na dołączenie sieci mniejszych operatorów, którzy będą musieli zestawić łącze do jednego z punktów styku. W przypadku wykorzystywania sygnalizacji SIP przez dostawcę usług w technologii VoIP obsługa zakresu numeracji realizowana jest przez operatora zewnętrznego, który realizuje tranzyt ruchu do sieci PSTN/ISDN. 17

Stosowane są dwa warianty obsługi bloków numeracji przy współpracy z operatorami realizującymi połączenia międzysieciowe w sygnalizacji SIP: - dostawca usług w technologii VoIP korzysta z bloku numeracji zgodnie z umową o udostępnieniu numeracji, - dostawca usług w technologii VoIP przekazuje do obsługi przyznany przez UKE blok numeracji do obsługi przez operatora zewnętrznego. Przenośność numerów oprócz rozwiązań technicznych sieci to takŝe realizacja procedur przenoszenia numerów wymagająca obsługi przez systemy informatyczne. WdroŜenie i eksploatacja przenoszenia numerów jest duŝym obciąŝeniem dla małych operatorów i wymaga współpracy z operatorami zewnętrznymi, którzy obsługują dany zakres numeracji. Wymaga takŝe podpisania umów z operatorami, co dla małych operatorów z uwagi na małą skalę jest nieopłacalne biznesowo. Mali operatorzy z uwagi na złoŝoność i wysokie koszty obsługi procesów muszą korzystać ze wsparcia operatorów zewnętrznych. Dostawcy usług w technologii VoIP korzystają zgodnie z umową o udostępnienie numeracji z zakresu przydzielonego dla kilku operatorów. W tym przypadku numerację kreuje i rozgłasza jeden z operatorów. Konieczność korzystania z numeracji na podstawie umowy o uŝyczenie numeracji ogranicza swobodę działania dostawców usług w technologii VoIP, gdyŝ przeniesienie numeru jest uzaleŝnione od operatora uŝyczającego numerację i wymaga jego zgody oraz wymaga kierowania ruchu przez sieć tego operatora. W chwili obecnej, ze względu na powszechność umów o uŝyczenie numeracji, praktycznie niemoŝliwe jest ustalenie właściciela numeracji w kontekście odpowiedzialności w procesie jej przenoszenia. Dostawcy usług w technologii VoIP planują przejąć bloki numeracji od innych operatorów, z których korzystają zgodnie z umową udostępnienia. Wymaga to uwolnienia bloku numeracji i wystąpienia o przydział numeracji przez dostawców usług w technologii VoIP do Urzędu Komunikacji Elektronicznej. Biorąc pod uwagę realizowaną centralną bazy numerów przeniesionych i wykorzystanie jest przez dostawców usług w technologii VoIP zostanie oddzielony proces zarządzania i obsługi przenoszenia numerów od tranzytowania ruchu telefonicznego. 4. Realizacja techniczna przenoszenia numerów 4.1. Metody realizacji przenoszenia numerów Realizacja przenośności numerów w sieciach telefonicznych jest moŝliwa przy zastosowaniu następujących metod technicznych: - przekierowania połączenia OR (Onward Routing), - połączenia zwróconego CDB (Call Drop Back), - zapytania przy braku połączenia QoR (Query on Release), - zapytania dla wszystkich połączeń ACQ (All Call Query). Metoda OR polega na kierowaniu połączenia od abonenta inicjującego połączenie do numeru przeniesionego za pośrednictwem sieci operatora Macierzystego. Na poziomie centrali, w której przed przeniesieniem był przyłączony abonent numeru przeniesionego zostaje dodany do numeru przydzielonego numer rutingowy, umoŝliwiający kierowanie połączenia na numer 18

przeniesiony do sieci biorcy. Przez cały czas trwania połączenia wykorzystywane są zasoby sieci Dawcy. W metodzie CDB centrala abonenta wywołującego kieruje połączenie sygnalizacyjne do sieci Dawcy. Centrala dawcy stwierdza, Ŝe wybrany numer został przeniesiony i centrala ta zwraca do centrali inicjującej połączenie informację o przeniesieniu numeru wraz z identyfikatorem centrali Biorcy. Na tej podstawie centrala inicjująca zestawia połączenie do sieci biorcy (bez dalszego angaŝowania sieci Dawcy). Dawca prowadzi bazę danych zawierającą aktualizowane informacje o sieci, do której przenieśli numery jego pierwotni abonenci. Dawcą jest przedsiębiorca telekomunikacyjny, świadczący usługi w publicznej sieci telefonicznej, którego abonent wykorzystywał numer przydzielony przed dokonaniem przeniesienia tego numeru przydzielonego do innego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego świadczącego usługi w publicznej stacjonarnej sieci telefonicznej. Biorcą jest przedsiębiorca telekomunikacyjny świadczący usługi w publicznej sieci telefonicznej, do którego abonent zamierza przenieść lub przeniósł numer przydzielony. Metoda QoR polega na tym, Ŝe połączenie jest początkowo kierowane do sieci dawcy. JeŜeli centrala dawcy stwierdzi, Ŝe numer został przeniesiony, to zwraca informację o braku moŝliwości zastawienia połączenia. Wówczas centrala inicjująca (lub tranzytowa) wysyła zapytanie do centralnej bazy danych numerów przeniesionych i na podstawie otrzymanej odpowiedzi zestawia połączenie do sieci biorcy. Siecią Dawcy jest publiczna sieć telefoniczna przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, którego abonent wykorzystywał numer przydzielony przed dokonaniem przeniesienia tego numeru przydzielonego do sieci innego przedsiębiorcy telekomunikacyjnego świadczącego usługi w publicznej stacjonarnej sieci telekomunikacyjnej. Siecią Biorcy jest publiczna sieć telefoniczna przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, do którego abonent zamierza przenieść lub przeniósł swój numer przydzielony. W metodzie ACQ centrala inicjująca przed kaŝdym zestawieniem połączenia przesyła zapytanie do bazy danych (centralnej lub lokalnie replikowanej). Jeśli numer został przeniesiony otrzymuje ona numer rutingowy dla potrzeb kierowania do centrali docelowej obsługującej wywoływanego abonenta. Metoda ACQ wymaga centralnej bazy danych, która zwykle jest zarządzane przez wydzielony podmiot. Przy realizacji metody OR obowiązki spadają na Operatora Macierzystego a dla metody ACQ na kaŝdą stronę inicjującą połączenie a takŝe na podmiot organizujący CBD NP. W połączeniach krajowych metoda OR stosowana jest w sieciach stacjonarnych i metoda ACQ w sieciach ruchomych. Planuje się, Ŝe w krajowej publicznej sieci stacjonarnej po wdroŝeniu platformy PLI CBD będzie wykorzystywana w połączeniach krajowych metoda ACQ. 4.2. Aktualnie stosowana metoda przenoszenia numerów w sieci krajowej dla usług telefonicznych realizowanych w technologii VoIP Aktualnie stosowaną metodą przenoszenia numerów w sieci stacjonarnej jest metoda OR (Onward Routing). Metoda OR polega na kierowaniu połączeń w tradycyjny sposób na podstawie początkowych cyfr numeru telefonicznego. W przypadku, gdy numer został przeniesiony do innego operatora (lub sieci), połączenie kierowane jest najpierw do sieci Macierzystej. Sieć ta dysponuje informacją, do której centrali innego operatora przeniesiony jest numer i kieruje połączenie dalej z wykorzystaniem numeru rutingowego RN NP. (Routing Number). Numer RN jest kodem unikalnym, jednoznacznie identyfikującym docelową sieć i centralę. 19

Tak więc sieć Macierzysta bezpośrednio uczestniczy w kaŝdym połączeniu zestawionym na przeniesiony numer. Metoda OR jest stosowana w początkowych fazach wdraŝania przenośności numerów, kiedy liczba numerów przeniesionych jest jeszcze relatywnie niewielka. Połączenie moŝe być zestawiane bezpośrednio z sieci Macierzystej do Sieci Biorcy, o ile istnieje połączenie międzyoperatorskie między siecią Dawcy i Biorcy, a w przeciwnym przypadku przez innego operatora zapewniającego tranzyt ruchu. Metoda ta nie pozwala na określenie sieci, która jest uŝytkownikiem danego numeru i w związku z tym nie pozwala na określenie wysokości ponoszonych kosztów za terminowanie połączenia. Platformy VoIP nie są dostosowane do uŝywania metody ACQ (All Call Query) ani QoR (Query on Release) i będą wymagać dodatkowych nakładów na dostosowanie. Przy niewielkiej skali realizowanych przenośności dostosowanie ich do realizacji metod ACQ lub QoR moŝe być nieuzasadnione ekonomicznie. Potencjalnie platformy VoIP u części dostawców stosowane w sieci krajowej dostosowane są do współpracy z ENUM. Jednak wdroŝenie funkcjonalności będzie wymagało nakładów inwestycyjnych. Wynika z tego, Ŝe optymalnym docelowych rozwiązaniem byłoby wykorzystanie usługi ENUM dla potrzeb przenoszenia numerów dla usług realizowanych w technologii VoIP, a numer rutingowy NR NP byłby tworzony zgodnie z rozporządzeniem [2]. Zasady adresowania dla właściwego kierowania połączeń w zakresie numeracji słuŝącej realizacji uprawnień abonenta i uŝytkownika do przenoszenia przydzielonego numeru pomiędzy operatorami oraz format numeru rutingowego (NR NP) określa Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 9 stycznia 2008 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących zasad adresowania dla właściwego kierowania połączeń (Dz. U. z dnia 29 stycznia 2008 r.). 1. Zasady adresowania dla właściwego kierowania połączeń w zakresie numeracji słuŝącej realizacji uprawnień abonenta i uŝytkownika do przenoszenia przydzielonego numeru pomiędzy operatorami ustalają: - numer rutingowy (NR NP) zamieszcza się w parametrze Called Party Number wiadomości IAM (Initial Address Message) przed numerem abonenta B (tryb połączony "concatenated"), - parametr NoA (Nature of Address) przyjmuje wartość 3, - adresowanie metodą "en-bloc", - numer rutingowy (NR NP) dołącza się po odpytaniu bazy dla numerów przeniesionych; dopuszcza się dołączenie numeru rutingowego (NR NP) po odpytaniu bazy dla numerów nie przeniesionych. gdzie: parametr Called Party Number - parametr stosowany w Systemie Sygnalizacji ITU-T nr 7 (SS7), zawarty w wiadomości IAM, zawierający w szczególności zakodowany numer abonenta wywoływanego, 20

wiadomość IAM (Initial Address Message) - wiadomość zawarta w protokole ISUP (ISDN User Part), przesyłana w procesie zestawiania połączenia, parametr NoA (Nature of Address) - wskaźnik określający typ adresu. adresowanie metodą "en-bloc" - sposób adresowania polegający na równoczesnym przekazywaniu wszystkich cyfr numeru abonenta, przez umieszczenie ich w jednym bloku wiadomości przesyłanych w procesie zestawiania połączenia, C hex - zapis liczby za pomocą systemu szesnastkowego, ZT - po dojściu ZT do wartości 99 ustala się inny wolny AB dla danej SN, HOST (HOST - ID) - numer centrali telefonicznej obsługującej nową lokalizację abonenta z przeniesionym numerem. 2. Format numeru rutingowego (NR NP) określa się dla numerów geograficznych i niegeograficznych następujący: - NR NP (5 cyfr) = "C hex" + XYZT, gdzie: XY = AB = wskaźnik strefy numeracyjnej (X=1-9), ZT6) = numer HOST (HOST - ID) w danej SN (dla danego AB) lub XYZT - numer operatora (X=0). Dla numerów geograficznych numery rutingowe określone są dla kaŝdej strefy numeracyjnej. Tabela 4-1 przestawia przykład kodów rutingowych NP Tabela 4-1 Przykładowy fragment tablicy Zagospodarowania Numeracji - Numery Rutingowe (NR NP) Lp. Tablica Zagospodarowania Numeracji - Numery Rutingowe (NR NP) (stan na dzień 11 sierpnia 2010 r.) Strefa numeracyjna WSN / AB Lokalizacja centrali Przedsiębiorca telekomunikacyjny Numer rutingow y (NR NP) 698 WARSZAWA 22 WARSZAWA/AX0 Telekomunikacja Polska S.A. C2244 699 WARSZAWA 22 WARSZAWA/NGN-1 Netia S.A. C2245 700 WARSZAWA 22 WARSZAWA Aster Sp. z o.o. C2246 701 WARSZAWA 22 TARNOWSKIE GÓRY GALTIM Katarzyna Rakowska C2247 702 WARSZAWA 22 WARSZAWA JMDI Jacek Maleszko C2248 703 WARSZAWA 22 KUTNO II Multimedia Polska S.A. C2249 704 WARSZAWA 22 WARSZAWA Crowley Data Poland Sp. z o.o. C2250 705 WARSZAWA 22 WARSZAWA Netia S.A. C2251 706 WARSZAWA 22 ŁÓDŹ FORWEB S.C. C2252 707 WARSZAWA 22 KUTNO Multimedia Polska S.A. C2253 21