42 Ograniczniki przepięć Dehn w technologii Radax Flow Krzysztof Wincencik Firma Dehn od kilku lat prowadzi prace badawcze nad dalszym rozwojem opatentowanej technologii gaszenia uku ñ Radax-Flow Technology. Efektem tych badaò sπ nowe, iskiernikowe ograniczniki przepiíê. Wobiekcie budowlanym ograniczniki przepiíê rûønych klas rozmieszcza sií w instalacji elektrycznej w zaleønoúci od przyjítej strefy zagroøenia piorunowego (LPZ) oraz kategorii wytrzyma oúci udarowej chronionych urzπdzeò. Przyk ad takiego rozmieszczenia pokazuje rys. 1. Charakterystyka innych urzπdzeò przy πczonych do instalacji elektrycznej. Dlatego teø przy doborze i stosowaniu ogranicznikûw przepiíê waøna jest ocena Prawid owo dobrane i rozmieszczone w instalacji elektrycznej ograniczniki przepiíê powinny: ï wytrzymywaê bez uszkodzeò nawet najgorsze z moøliwych zagroøeò, jakie mogπ wystπpiê w chronionej instalacji, ï ograniczaê wartoúci pojawiajπcych sií przepiíê do wymaganych poziomûw, ï spe niaê wymogi w aúciwej koordynacji energetyczna pomiídzy uk adami ogranicznikûw rûønych typûw, ï nie wp ywaê swoim dzia aniem na prací 42 Rys. 1. Rozmieszczenie ogranicznikûw przepiíê w instalacji elektrycznej obiektu budowlanego
Rys. 2. Ogranicznik DEHNport Maxi oraz schemat dzia ania iskiernika ich wspû dzia ania z innymi urzπdzeniami w instalacji elektrycznej. Jednym z takich kryteriûw jest np. znamionowa zdolnoúê gaszenia zwarciowego prπdu nastípczego. DEHNport Maxi Pierwszym ogranicznikiem klasy I (typ 1) wykorzystujπcym technologií Radax-Flow do gaszenia uku by ogranicznik DEHNport Maxi, w ktûrym zastosowano iskiernik w wersji otwartej ñ z wydmuchem gazûw na zewnπtrz. Ogranicznik ten zapewnia jednak odprowadzanie piorunowych prπdûw udarowych o amplitudzie 50 ka (10/350) oraz gaszenie prπdûw nastípczych do 50 ka. DEHNport umoøliwia rûwnieø ograniczenie prπdûw R E K L A M A Rys. 3. Schemat pod πczenia ogranicznika DEHNventil TNS w Ñuk adzie Vî
Tabela 1. Zalecane przekroje przewodûw πczeniowych w Ñuk adzie Vî dla systemu sieci TNC i TT Rys. 7. Pod πczanie ogranicznika DEHNbloc Maxi w uk adzie rûwnoleg ym dla systemu sieci TNS Rys. 4. Ogranicznik DEHNventil w kontenerze telekomunikacyjnym firmy Zeto Projekt 43 nastípczych do takiego poziomu, ktûry zapewnia selektywnπ wspû prací z bezpiecznikami topikowymi o prπdzie znamionowym 40 A. DEHNventil Kolejnym etapem w rozwoju technologii Radax-Flow by o pojawienie sií ogranicz- nika typu DEHNventil. Zastosowano w nim iskierniki trûjelektrodowe bez wydmuchu gazûw na zewnπtrz. Ogranicznik ten zapewnia odprowadzanie piorunowych prπdûw piorunowych o amplitudzie 25 ka (10/350) na 1 pole oraz gaszenie prπdûw nastípczych do 50 ka. Ograniczenie prπdûw nastípczych nastípuje do poziomu zapewniajπcego selektywnπ wspû prací z bezpiecznikami topikowymi o prπdzie znamionowym 32 A. magajπ stosowania dodatkowych odstípûw izolacyjnych od innej aparatury modu owej lub szyn zbiorczych. Podobnie jak przypadku znanego juø ogranicznika DEHNventil, po πczenie w Ñuk adzie Vî jest moøliwe w instalacjach, ktûrych zabezpieczenie g Ûwne jest mniejsze lub rûwne 125 A. Schemat montaøu ogranicznikûw DEHNbloc Maxi w Ñuk adzie Vî dla systemu sieci TNC i TT pokazano na rys. 6. W tabeli 1 przed- Nowe ograniczniki Tabela 2. Zalecane przekroje przewodûw πczeniowych w uk adzie rûwnoleg ym dla systemu sieci TNS W roku 2004 do oferty firmy Dehn wprowadzone zosta y nowe ograniczniki iskiernikowe. Aparaty te posiadajπ nowy kszta t obudowy (o szerokoúci dwûch modu Ûw TE) i wyposaøone sπ w dwie pary zaciskûw przy πczeniowych. Pozwala to na montaø w Ñuk adzie Vî, a tym samym na ograniczenie d ugoúci przewodûw montaøowych, ktûrymi pod πcza sií ogranicznik do instalacji (zgodnie z zaleceniami normy PN-IEC 60364-5-534: 2003). Wszystkie nowe ograniczniki sπ bezwydmuchowe i podczas montaøu nie wy- Rys. 5. Ogranicznik DEHNbloc Maxi i jego wymiary Rys. 6. Montaø ogranicznikûw DEHNbloc Maxi w Ñuk adzie Vî dla systemu sieci TNC (z lewej) oraz TT
Rys. 8. Przep yw prπdûw nastípczych w instalacji elektrycznej spowodowany zadzia aniem ogranicznika przepiíê klasy I (typ 1) R E K L A M A stawiono natomiast przekroje przewodûw πczeniowych. W przypadku ochrony wiíkszych odbiornikûw (wartoúê bezpiecznika przed ogranicznikiem ponad 125 A) ograniczniki przy πczane sπ do instalacji w sposûb Ñklasycznyî, tj. rûwnolegle. W tym przypadku o potrzebie Ñdobezpieczeniaî ogranicznika decyduje wartoúê zastosowanej wk adki bezpiecznikowej oraz wartoúê i czas wy πczenia prπdu zwarciowego. Przyk adowy sposûb pod πczenia ogranicznikûw przepiíê typu DEHNbloc Maxi w uk adzie rûwnoleg ym dla systemu sieci TNS pokazano na rys 7. W tabeli 2 przedstawiono zalecane przekroje przewodûw πczeniowych. Koordynacja energetyczna Istotnπ cechπ charakteryzujπcπ ogranicznik przepiíê DEHNbloc Maxi jest koordynacja energetyczna z warystorowymi ogranicznikami przepiíê typ II DEHNguard, bez stosowania indukcyjnoúci sprzígajπcej DEHNbridge. Pozwala to na optymalne rozmieszczenie poszczegûlnych stopni ochrony wewnπtrz zabezpieczanego obiektu zgodnie ze Strefowπ Koncepcjπ Ochrony Odgromowej (LPZ). Ogranicznik przepiíê DEHNbloc Maxi s uøy do wyrûwnywania potencja Ûw w instalacjach elektrycznych niskiego napiícia przy przejúciu ze strefy 0 A do strefy 1. SelektywnoúÊ Kolejnπ waønπ zaletπ w DEHNbloc Maxi jest jego wysoka selektywnoúê wspû pracy z poprzedzajπcymi go w instalacji elek- Elektroprodukt roku Poziom ochronny poniøej 1500 V, moøliwy montaø w Ñuk adzie Vî, skoordynowanie energetyczne z ogranicznikami przepiíê klasy III (typ III) oraz inne zalety sprawi y, øe ogranicznik DEHNventil zosta uznany w plebiscycie czytelnikûw magazynu ELEKTROSYSTE- MY za ÑELEKTROPRODUKT 2003 rokuî w kategorii ÑOchrona PrzeciwprzepiÍciowaî. W tej samej kategorii w 2004 roku tytu ELEK- TROPRODUKT zdoby ogranicznik DEHNbloc Maxi.
Instalacja WiÍcej szczegû Ûw na temat instalowania ogranicznikûw przepiíê w technologii Radax-Flow moøna znaleüê w instrukcjach montaøowych oraz ulotkach dostípnych na stronie internetowej firmy Dehn Polska (www. dehn. pl). 2,5 kv przy prπdzie piorunowym. Tym samym juø na wejúciu instalacji elektrycznej do budynku uzyskuje sií II kategorií przepiíê (zgodnie z PN-IEC 60364-4-3). Jest to szczegûlnie waøne przy coraz czístszym stosowaniu elektronicznych licznikûw energii elektrycznej. Montaø DEHNbloc Maxi w zestawie przy πczeniowym zapewnia ochroní uk adu pomiarowego zarûwno przed przepiíciami πczeniowymi, jak rûwnieø przed przepiíciami wywo anymi przez prπdy piorunowe (np. pobliskie uderzenie w linií energetycznπ). Rys. 9. Ograniczanie prπdûw nastípczych przez ogranicznik DEHNbloc Maxi 45 trycznej zabezpieczeniami przetíøeniowymi. Pozwala to stosowaê ogranicznik do ochrony ma ych obiektûw (np. kontenery, szafy sterownicze), gdzie wymagana jest wysoka niezawodnoúê pracy urzπdzeò, a jednoczeúnie ma a moc odbiornikûw ogranicza wartoúê zabezpieczeò g Ûwnych do poziomu kilkunastu (kilkudziesiíciu) amperûw. Przep yw prπdûw nastípczych moøe spowodowaê zadzia anie, a nawet zniszczenie zabezpieczeò nadprπdowych [1], dlatego naleøy dπøyê do ograniczenia przep ywu prπdûw nastípczych przez zabezpieczenia g Ûwne obiektu. Zastosowanie Radax-Flow-Technology w DEHNbloc Maxi spowodowa o, øe przy spodziewanych prπdach zwarciowych o amplitudzie do 50 kaeff wspû pracuje on selektywnie z bezpiecznikiem topikowym gl/gg o prπdzie znamionowym 32/35 A. Nowoczesne rozwiπzanie konstrukcyjne ogranicznika pozwala na osiπgniície napiíciowego poziomu ochrony poniøej Wersje Ogranicznik DEHNbloc Maxi wystípuje w dwûch wersjach: DBM 1 225 L (nr kat. 900 026) z optycznym wskaünikiem napiícia (zielona kontrolka) i DBM 1 225 (nr kat. 900 025) ñ bez takiego wskaünika. Dla obu wersji informacjí o stanie pracy ogranicznika moøna przes aê korzystajπc z modu u zdalnej sygnalizacji typu DEHNsignal. Juø wkrûtce w ofercie firmy DEHN pojawi sií kolejny ogranicznik przepiíê klasy I wykorzystujπcy tí technologií. Opis i zdjícia przedstawimy w jednym z najbliøszych numerûw magazynu ELEKTROSYSTEMY. Krzysztof Wincencik Autor jest dyrektorem technicznym w firmie Dehn Polska LITERATURA: [1]. Sowa A.: Kompleksowa ochrona odgromowa i przepiíciowa COSiW SEP Warszawa 2004 [2] Materia y katalogowe DEHN Polska. DEHN Polska sp. z o.o. ul. Poleczki 23 02-822 Warszawa tel./fax (22) 335 24 66 do 69 Rys. 10. Badania laboratoryjne wspû pracy elektronicznego licznika energii elektrycznej z ogranicznikami DEHNbloc Maxi w laboratorium firmy DEHN (Neumarkt k. Norymbergi) e-mail: dehn@dehn.pl www.dehn.pl