Ocena wiedzy studentów na temat wirusowego zapalenia wątroby typu C

218 Probl Hig Epidemiol 2015, 96(1): 218-223 Ocena wiedzy studentów na temat wirusowego zapalenia wątroby typu C Assessment of students knowledge on hepatitis C Monika Burzyńska, Joanna Urbaniak, Irena Maniecka-Bryła Zakład Epidemiologii i Biostatystyki, Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Wprowadzenie. Wirusowe zapalenie wątroby (WZW) typu C stanowi poważny problem epidemiologiczny dla ludności całego świata. Z uwagi na to, że nie ma szczepionki chroniącej przed tym zakażeniem, profilaktyka tej choroby polega głównie na informowaniu populacji o drogach zakażenia, czynnikach ryzyka zwiększających możliwość zakażenia oraz możliwościach zapobiegania zakażeniom wirusem HCV. Cel badań. Ocena wiedzy na temat WZW typu C wśród studentów Uniwersytetu Medycznego w Łodzi i studentów Politechniki Łódzkiej. Materiał i metody. Badanie zrealizowano w 2014 r. przy użyciu kwestionariusza ankiety wśród 134 studentów Zdrowia Publicznego Uniwersytetu Medycznego i wśród 118 studentów kierunku Zarządzanie Politechniki Łódzkiej. Kwestionariusz ankiety zawierał pytania dotyczące typów WZW, szczepionek przeciw WZW, głównych dróg zakażenia wirusem HCV, grup podwyższonego ryzyka zakażeń wirusem HCV, objawów i powikłań WZW typu C oraz możliwości leczenia tej choroby. Wyniki. Wiedza respondentów na temat dróg zakażenia wirusem HCV była zróżnicowana. 53,2% ogółu badanych zdawało sobie sprawę, że główną drogą zakażenia wirusem HCV jest droga pozajelitowa. 88,5% badanych wiedziało, że do zakażenia wirusem HCV może dojść przez kontakt z zakażoną krwią. 78,2% ankietowanych wyraziło opinię, że wirusem można zarazić się podczas zabiegów z użyciem zakażonego sprzętu medycznego. Niemal 3/4 studentów objętych badaniem wiedziało, że w trakcie zabiegów stomatologicznych, a także przekłuwania skóry i błon śluzowych w salonie kosmetycznym, można zarazić się wirusem HCV. Wnioski. W badanej próbie poziom wiedzy na temat zakażeń wirusem HCV nie jest wystarczający. Badani studenci z Uniwersytetu Medycznego wykazali się większą wiedzą, niż studenci Politechniki na temat tej choroby, co najprawdopodobniej spowodowane jest specyfiką programu studiów. Studenci mają świadomość, iż WZW typu C jest poważnym problemem epidemiologicznym. Słowa kluczowe: wirusowe zapalenie wątroby, HCV, profilaktyka, wiedza, studenci Probl Hig Epidemiol 2015, 96(1): 218-223 www.phie.pl Nadesłano: 26.01.2015 Zakwalifikowano do druku: 01.02.2015 Introduction. Hepatitis C is a major epidemiological problem for people all over the world. Due to the fact that there is no vaccine to prevent the infection, prevention of this disease primarily consists of informing the population about the modes of infection, risk factors increasing the possibility of infection and opportunities to prevent the HCV infection. Aim. To appraise the knowledge about hepatitis C among students of the Medical University of Lodz and students of the Technical University of Lodz. Material & Methods. The research was carried out in 2014 with a questionnaire survey conducted among 134 students of the Public Health Faculty of the Medical University and 118 students of the Management Faculty of the Technical University. The questionnaire contained questions about the types of hepatitis viruses, vaccines against Hepatitis, main modes of HCV infection, particular risk groups for HCV infection, the symptoms and complications of hepatitis C and possibilities of the disease treatment. Results. The respondents knowledge about the modes of infection with HCV was varied. 53.2% of all respondents were aware that the main route of HCV infection was parenteral. 88.5% of all respondents knew that the HCV infection could occur through contact with infected blood. 78.2% of the respondents expressed the opinion that the virus could be transmitted by infected medical equipment. Nearly three quarters of the surveyed students knew that dental procedures, as well as penetrating skin and mucous membranes in the beauty salon, could cause HCV infection. Conclusions. On the basis of the results it was confirmed that in the studied group the level of knowledge on HCV infection was not sufficient. The Medical University students demonstrated better knowledge about the disease than the Technical University students, which was probably due to the specificity of the study program. The students are aware that hepatitis C is a serious epidemiological problem. Key words: hepatitis, HCV, prevention, knowledge, students Adres do korespondencji / Address for correspondence dr n. o zdrowiu Monika Burzyńska Zakład Epidemiologii i Biostatystyki, Katedra Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi ul. Żeligowskiego 7/9, 90-752 Łódź tel. +48 42 272 52 27, e-mail: monika.burzynska@umed.lodz.pl Wprowadzenie Według Światowej Organizacji Zdrowia wirusowe zapalenie wątroby (WZW) typu C jest jedną z najpoważniejszych chorób zakaźnych i jednym z największych zagrożeń epidemiologicznych na świecie [1]. Liczba osób zakażonych wirusem HCV Hepatitis C Virus nieustannie wzrasta. WZW typu C jest globalnym problemem zdrowotnym, który dotyczy już 3%

Burzyńska M i wsp. Ocena wiedzy studentów na temat wirusowego zapalenia wątroby typu C 219 Wyniki W badaniu wzięło udział 252 studentów, w tym 134 osoby studiujące kierunek Zdrowie Publiczne na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi (53,2%) i 118 osób studiujących kierunek Zarządzanie na Politechnice Łódzkiej (46,8%). Wśród ankietowanych było 188 kobiet (74,6%) i 64 mężczyzn (25,4%). W obu badanych grupach liczba kobiet była większa niż liczba mężczyzn i stanowiła odpowiednio 75,4% wśród studentów kierunku Zdrowie Publiczne i 73,7% wśród studentów kierunku Zarządzanie. Średnia wieku w próbie badanej wynosiła 22,6±0,0003 lat. Jedno z pytań kwestionariusza dotyczyło wirusów, którymi można zarazić się w związku z naruszeniem ciągłości tkanek. O tym, że wirusem HBV (Hepatitis B Virus) można zarazić się w ten sposób podczas wykonywania zabiegów medycznych wiedziało ponad 3/4 studentów kierunku Zdrowie Publiczne (78,4%) i niecała 1/5 badanych studentów kierunku Zarządzanie (18,6%). 10,2% ankietowanych kierunku Zarządzanie i 9,0% badanych kierunku Zdrowie Publiczne błędnie twierdziło, że w trakcie zabiegów medycznych przebiegających z naruszeniem ciągłości tkanek można zarazić się wirusem HAV (Hepatitis A Virus) lub HEV (Hepatitis E Virus). Stwierdzono, że studenci Uniwersytetu Medycznego częściej udzielali poprawnej odpowiedzi na to pytanie niż studenci Politechniki Łódzkiej (χ 2 =98,7576; p=0,0001). Współczynnik C-Pearsona wynoszący 0,53 świadczy o bardzo silnej zależności pomiędzy kierunkiem studiów ankietowanych, a częstością udzielania prawidłowych odpowiepopulacji świata [2]. Jest to choroba wywoływana zakażeniem wirusem HCV, który namnaża się w komórkach człowieka wywołując stan zapalny i uszkodzenie wątroby. Ze względu na niewystarczający poziom wiedzy społeczeństwa, przekonanie o braku zagrożenia i brak charakterystycznych objawów choroby, ludzie nie wykonują badań diagnostycznych i wielu z nich nie zdaje sobie sprawy, że jest zakażona. Odpowiednio wczesne rozpoznanie i leczenie WZW typu C może znacznie zmniejszyć lub zapobiec uszkodzeniu wątroby. Nie podjęcie terapii we właściwym czasie może natomiast doprowadzić do rozwoju marskości wątroby, a nawet nowotworu tego narządu, dlatego też niezwykle istotne jest podjęcie działań profilaktycznych, nakierowanych na poprawę stanu wiedzy na temat tego problemu w populacji [3]. Do zakażenia wirusem HCV może dojść podczas bezpośredniego kontaktu z zakażoną krwią w związku z wykonywaniem zabiegów medycznych i pozamedycznych [4]. Z uwagi na to ryzyko zakażenia wirusem HCV dotyczy każdej osoby korzystającej z opieki medycznej w przychodni czy szpitalu, gabinetów stomatologicznych, kosmetycznych, czy salonów tatuażu. Uświadomienie ludziom czym jest WZW typu C, jak się przed nim uchronić, jakich sytuacji niosących ryzyko unikać, jest bardzo ważnym i głównym elementem działań profilaktycznych ze względu na to, że dotąd nie opracowano szczepionki skutecznie chroniącej przed wirusowym zapaleniem wątroby typu C [5, 6]. Cel badań Ocena wiedzy na temat WZW typu C wśród studentów Uniwersytetu Medycznego w Łodzi i Politechniki Łódzkiej. Materiał i metody Narzędziem badania był anonimowy kwestionariusz ankiety, który został opracowany na podstawie przestudiowanej literatury przedmiotu. Kwestionariusz składał się z 35 pytań: 4 pytania dotyczyły płci, wieku, miejsca stałego zamieszkania oraz kierunku studiów, 29 pytań sprawdzało wiedzę badanych studentów na temat WZW typu C. Dwa ostatnie pytania dotyczyły ich opinii na temat tego, czy istnieje potrzeba poszerzania wiedzy społeczeństwa w zakresie WZW typu C i na temat znajomości kampanii profilaktycznych mających na celu ograniczenie zakażeń wirusami wątroby. Pytania sprawdzające wiedzę na temat WZW typu C dotyczyły: typów wirusów zapalenia wątroby; szczepionek przeciw wirusowym zapaleniom wątroby; szacunkowej liczby osób zakażonych wirusem HCV w Polsce; głównych dróg zakażenia wirusem HCV; osób szczególnie narażonych na ryzyko zakażenia wirusem HCV; objawów WZW typu C; powikłań WZW typu C; zawodów najbardziej narażonych na ryzyko zakażenia wirusem HCV; procedur, jakie na- leży stosować, aby zminimalizować ryzyko zakażenia wirusem HCV; możliwości leczenia WZW typu C. Badanie ankietowe zostało przeprowadzone w 2014 roku, po otrzymaniu zgody Komisji Bioetyki Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, wśród studentów Uniwersytetu Medycznego studiujących kierunek Zdrowie Publiczne i wśród studentów Politechniki Łódzkiej studiujących kierunek Zarządzanie. Badani zostali dobrani do próby w sposób losowy. Udział w badaniu był dobrowolny i anonimowy. Na podstawie wypełnionych przez studentów kwestionariuszy ankiet utworzona została baza danych w programie Statistica v. 10.0 (StatSoft. Inc.). Rozkład odpowiedzi na poszczególne pytania został przedstawiony przy pomocy liczb bezwzględnych oraz wskaźników struktury (procenty lub frakcje). Dla cech mierzalnych policzono parametry statystyki opisowej: średnią arytmetyczną, odchylenie standardowe, medianę i modalną. W celu zbadania zależności pomiędzy odpowiedziami na pytania zawarte w ankiecie, a zmiennymi społeczno-demograficznymi (kierunek studiów, płeć, miejsce zamieszkania) wykorzystano test niezależności χ 2 (p<0,05). Siłę zależności określono przy użyciu współczynnika korelacji C-Pearsona.

220 Probl Hig Epidemiol 2015, 96(1): 218-223 dzi na pytanie dotyczące typu wirusa, którym można zarazić się przez naruszenie ciągłości tkanek podczas wykonywania zabiegów medycznych. Kolejne pytanie kwestionariusza ankiety dotyczyło głównej drogi zakażenia wirusem HCV. Pozajelitową drogę zakażenia wirusem HCV wskazało 3/4 studentów Uniwersytetu Medycznego (76,9%) i 1/4 studentów Politechniki Łódzkiej (26,3%). 14,2% studentów kierunku Zdrowie Publiczne uważało, że główną drogą zakażenia wirusem HCV jest droga pokarmowa, a 8,9% nie miało zdania na ten temat. 44,9% badanych z kierunku Zarządzanie nie posiadało wiedzy na temat głównej drogi zakażenia HCV, a 28,8% błędnie twierdziło, że jest to droga pokarmowa. Wykazano, że badani z Uniwersytetu Medycznego mają większą wiedzę na temat głównej drogi zakażenia wirusem HCV, niż ankietowani z Politechniki Łódzkiej (χ 2 =68,05185; p=0,0001). Współczynnik C-Pearsona wynoszący 0,46 świadczy o silnej zależności między częstością poprawnych odpowiedzi na to pytanie, a kierunkiem studiów respondentów. W kolejnym pytaniu respondenci zostali poproszeni o opinię na temat sytuacji sprzyjających zakażeniu wirusem HCV. Spośród dwunastu wariantów mogli zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź. Zakażenie wirusem HCV przez kontakt z zakażoną krwią wskazało 88,5% ogółu badanych (90,3% z Uniwersytetu Medycznego i 86,4% z Politechniki Łódzkiej). Na poziomie istotności p=0,33826 nie wykazano zależności pomiędzy kierunkiem studiów, a wyborem tego wariantu odpowiedzi (χ 2 =0,9170026). Możliwość zakażenia tym wirusem przez kontakt z zakażonym sprzętem medycznym zaznaczyło 78,2% ogółu ankietowanych (84,3% z kierunku Zdrowie Publiczne i 71,2% z kierunku Zarządzanie). Stwierdzono, że istnieje słaba, ale istotna statystycznie zależność pomiędzy częstością wyboru tego wariantu odpowiedzi, a kierunkiem studiów, na korzyść studentów Uniwersytetu Medycznego (χ 2 =6,351494; p=0,01173; C=0,16). 53,2% osób biorących udział w badaniu (61,2% z kierunku Zdrowie Publiczne i 44,1% z kierunku Zarządzanie) uważało, że wirusem HCV można zarazić się przez kontakt z zakażonym sprzętem niemedycznym. Również w tym przypadku wykazano słabą, ale istotną statystycznie zależność pomiędzy częstością zaznaczania tego wariantu odpowiedzi, a kierunkiem studiów (χ 2 =7,391358; p=0,00655; C=0,17) (tab. I). Kolejne pytanie wielokrotnego wyboru w kwestionariuszu ankiety dotyczyło procedur, w trakcie których istnieje ryzyko zakażenia wirusem HCV (tab. II). 81,7% ogółu respondentów (85,8% z Uniwersytetu Medycznego i 77,1% z Politechniki Łódzkiej) uważało, że podczas transfuzji krwi istnieje ryzyko zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu C. Na poziomie istotności p=0,07434 nie wykazano zależności pomiędzy częstością tej odpowiedzi, a kierunkiem studiów badanych (χ 2 =3,184385). Za procedurę, w trakcie której może dojść do zakażenia tym wirusem aż 71,8% ogółu badanych (75,4% studiujących Zdrowie Publiczne i 67,8% studiujących Zarządzanie) uważało pobieranie krwi. Na poziomie istotności p=0,18216 również w tym przypadku nie wykazano zależności pomiędzy częstością zaznaczania tego wariantu odpowiedzi, a kierunkiem studiów badanych (χ 2 =1,779879). 68,7% ogółu badanych (70,1% z Uniwersytetu Medycznego i 66,9% z Politechniki Łódzkiej) było zdania, że podczas wykonywania zastrzyku może dojść do zakażenia wirusem HCV. Na poziomie istotności Tabela I. Częstość prawidłowych odpowiedzi na temat sposobów zakażenia wirusem HCV Table I. Frequency of correct answers on modes of HCV infection Sposób zakażenia UM PŁ Ogółem Porównanie UM-PŁ n % n % n % χ 2 p Kontakt z zakażoną krwią 121 90,3 102 86,4 223 88,5 0,9170026 0,33826 Kontakt z zakażonym sprzętem medycznych 113 84,3 84 71,2 197 78,2 6,351497 0,01173 Kontakt z zakażonym sprzętem niemedycznych 82 61,2 52 44,1 134 53,2 7,391358 0,00655 Źródło: obliczenia własne Tabela II. Częstość odpowiedzi badanych na pytanie dotyczące sytuacji, w trakcie których istnieje ryzyko zakażenia wirusem HCV Table II. Frequency of answers on situations with HCV infection risk Sytuacja ryzykowna UM PŁ Ogółem Porównanie UM-PŁ n % n % n % χ 2 p Transfuzja 115 85,8 96 77,1 211 81,7 3,184385 0,07434 Pobieranie krwi 101 75,4 85 67,8 186 71,8 1,779879 0,18216 Wykonywanie zastrzyku 94 70,1 81 66,9 175 68,7 0,2985668 0,58478 Kontakt seksualny 86 64,2 50 42,4 136 53,9 12,01023 0,00053 Współużytkowanie przyrządów kosmetycznych 78 58,2 17 13,6 95 37,7 53,48576 0,0001 Praca z materiałem zakaźnym 100 74,6 45 38,1 145 57,5 34,19901 0,0001 Źródło: obliczenia własne

Burzyńska M i wsp. Ocena wiedzy studentów na temat wirusowego zapalenia wątroby typu C 221 p=0,58478 nie stwierdzono zależności pomiędzy kierunkiem studiów ankietowanych, a częstością tej odpowiedzi (χ 2 =0,2985668). Studenci zostali zapytani również o inne, mniej powszechne i znane jednak możliwe sposoby zakażenia wirusem HCV. W kwestii zakażenia wirusem HCV przez kontakt seksualny (p=0,00053; χ 2 =12,01023), przez współużytkowanie z osobą zakażoną tych samych przyrządów kosmetycznych (p=0,0001; χ 2 =53,48576), przez pracę z materiałem zakaźnym bez zachowania zasad bezpieczeństwa (p=0,0001; χ 2 =34,19901), odpowiedzi badanych różniły się znacząco. Zdecydowanie większą wiedzą wykazali się w tym przypadku również studenci Uniwersytetu Medycznego (tab. II). W jednym z kolejnych pytań ankietowani mieli wybrać spośród przedstawionych zawodów, grupę która jest najbardziej narażona na ryzyko zakażenia wirusem HCV. 92,5% studentów kierunku Zdrowie Publiczne i 84,7% studentów kierunku Zarządzanie poprawnie twierdziło, że najbardziej narażeni na ryzyko zakażenia tym wirusem są pracownicy służby zdrowia pracujący w szpitalach, przychodniach, gabinetach stomatologicznych. 6,0% studentów Uniwersytetu Medycznego i 11,0% studentów Politechniki Łódzkiej uważało, że najbardziej narażeni na ryzyko zakażenia wirusem HCV są pracownicy salonów fryzjerskich, salonów tatuażu i gabinetów kosmetycznych. Tylko 1,5% studentów kierunku Zdrowie Publiczne i 4,2% studentów kierunku Zarządzanie sądziło, że najbardziej narażeni na ryzyko zakażenia wirusem HCV spośród wymienionych zawodów są pracownicy straży pożarnej i policji. Na poziomie istotności p=0,13212 nie wykazano zależności pomiędzy kierunkiem studiów ankietowanych, a częstością poprawnych odpowiedzi (χ 2 =4,048065). Podsumowując, ankietowani studenci w pytaniach dotyczących ich wiedzy na temat WZW typu C powinni ogółem zaznaczyć 58 prawidłowych wariantów odpowiedzi. W celu interpretacji wyników badania przyjęto następującą skalę oceny: wiedzę osób, które udzieliły od 0 do 28 poprawnych odpowiedzi oceniono jako niedostateczną; badani, którzy poprawnie zaznaczyli od 29 do 40 wariantów odpowiedzi zostali zakwalifikowani do grupy charakteryzującej się wiedzą dostateczną, zaś studenci, którzy znali od 41 do 50 prawidłowych odpowiedzi zostali sklasyfikowani jako osoby posiadające wiedzę dobrą na temat tej choroby. Wiedzę studentów, którzy znali od 51 do 58 prawidłowych odpowiedzi oceniono na bardzo dobrą. Wiedzę 40,8% ogółu badanych oceniono na dobrą. 32,8% studentów wykazało się dostateczną wiedzą na ten temat. Aż 25,1% ankietowanych miało niedostateczną wiedzę o WZW typu C. Jedynie 1,3% badanych wykazało się bardzo dobrą wiedzą na temat tego poważnego problemu epidemiologicznego. Poziom wiedzy na temat WZW typu C studentów Uniwersytetu Medycznego był znacznie wyższy niż studentów Politechniki Łódzkiej. 58,3% studentów Uniwersytetu Medycznego wykazało się dobrą wiedzą na temat WZW typu C. 1/3 ankietowanych z kierunku Zdrowie Publiczne (29,5%) miało dostateczną wiedzę na temat tego problemu epidemiologicznego. Wśród badanych z tego kierunku wiedzę 10,2% z nich oceniono na niedostateczną. Jedynie 2,0% badanych z Uniwersytetu Medycznego miało bardzo dobrą wiedzę na temat WZW typu C. Z kolei wśród studentów Politechniki Łódzkiej najczęściej wiedza badanych była na poziomie niedostatecznym aż 51,3% osób znalazło się w tej grupie. 38,6% ankietowanych z kierunku Zarządzanie wykazało się dostateczną wiedzą na temat WZW typu C. Tylko 10,1% ankietowanych z tej grupy miało dobrą wiedzę na temat tej choroby. Żaden ze studentów Politechniki Łódzkiej nie wykazał się bardzo dobrą wiedzą o WZW typu C (tab. III). Badani studenci Uniwersytetu Medycznego w Łodzi wykazali się znacznie lepszą wiedzą o WZW typu C, niż studenci Politechniki Łódzkiej, co najprawdopodobniej spowodowane jest specyfiką programu studiów. Tabela III. Ocena wiedzy studentów na temat wirusowego zapalenia wątroby typu C według kierunku studiów na podstawie czterostopniowej skali Table III. Four-level scale assessment of students knowledge on hepatitis C according to study program Ocena wiedzy UM PŁ Ogółem n % n % n % Bardzo dobra 3 2,0 0 0,0 3 1,3 Dobra 78 58,3 12 10,1 90 40,8 Dostateczna 39 29,5 45 38,6 84 32,8 Niedostateczna 14 10,2 61 51,3 75 25,1 Razem 134 100,0 118 100,0 252 100,0 Źródło: obliczenia własne Dyskusja Badanie przeprowadzone w Łodzi, mieście charakteryzującym się niekorzystnym poziomem wielu mierników epidemiologicznych stanu zdrowia [7-9], pozwoliło określić poziom wiedzy na temat WZW typu C wśród studentów oraz porównać wyniki własne z innymi badaniami i spostrzeżeniami dotyczącymi podobnej tematyki. Mimo iż WZW typu C jest poważnym problemem zdrowia publicznego, do tej pory przeprowadzono niewielką liczbę badań dotyczących społeczności studenckiej na temat tej choroby. Większość artykułów związanych z WZW typu C dotyczy patogenezy, dróg szerzenia, sytuacji epidemiologicznej i profilaktyki w zakresie tej jednostki chorobowej. W 2011 roku przeprowadzono badanie pt. Wiedza na temat wirusowego zapalenia wątroby. Zostało ono zrealizowane przez agencję badawczą zajmującą się badaniem opinii publicznej TNS OBOP na zlece-

222 Probl Hig Epidemiol 2015, 96(1): 218-223 nie firmy Roche Polska. Badanie przeprowadzono na reprezentatywnej próbie 1005 Polaków w wieku 15 lat i więcej z wykorzystaniem kwestionariusza ankiety. 78,0% osób biorących udział w badaniu słyszało o wirusie HCV lub o WZW typu C. W badaniu własnym znajomość wirusa HCV wykazało natomiast aż 96,8% badanych. Połowa ankietowanych w badaniu TNS OBOP była zdania, że istnieje szczepionka przeciw WZW typu C. To mylne przekonanie związane jest najprawdopodobniej z istnieniem szczepionki zapobiegającej wirusowemu zapaleniu wątroby typu A i B. W badaniu własnym odsetek osób mylnie twierdzących, że istnieje szczepionka przeciw WZW typu C był znacznie mniejszy (22,2%). 66,0% respondentów objętych badaniem TNS OBOP było zdania, że wirusem HCV można się zarazić przez kontakt z zakażoną krwią. W badaniu tym 26,0% ankietowanych uważało, że do zakażenia wirusem HCV może dojść podczas używania zakażonego sprzętu medycznego lub niemedycznego. W badaniu własnym, odsetek osób świadomych możliwości zakażenia wirusem HCV przez używanie zakażonego sprzętu medycznego wynosił 78,2%, zaś niemedycznego 53,2%. 26,0% ankietowanych pochodzących z populacji ogólnej Polaków było zdania, że wirusem HCV można się zarazić podczas wizyty u dentysty. W badaniu przeprowadzonym na potrzebę niniejszej pracy odsetek ten wynosił 69,8%. Ponad połowa (57,0%) ankietowanych w badaniu TNS OBOP wiedziała, że pracownicy służby zdrowia są szczególnie narażeni na ryzyko zakażenia wirusem HCV. Studenci objęci badaniem własnym wypadli nieco lepiej w tym aspekcie, bowiem aż 88,9% z nich uznało pracowników służby zdrowia za grupę o podwyższonym ryzyku zakażenia HCV. W badaniu TNS OBOP 15,0% osób uważało, że wirusem HCV można zarazić się drogą pokarmową przez zanieczyszczone ręce lub pokarm. Na tej podstawie można wnioskować, że wirusy HAV, HBV, HCV i główne drogi zakażenia nimi są ze sobą dość powszechnie mylone. 30,0% badanych biorących udział w badaniu TNS OBOP wiedziało, że WZW C przebiega najczęściej bezobjawowo, zaś 35,0% z nich było zdania, że zażółcenie skóry jest pierwszym objawem zachorowania na WZW typu C. W badaniu własnym odsetki te wyniosły odpowiednio 47,6% i 39,7%. Niepokojący jest fakt, iż w badaniu przeprowadzonym na reprezentatywnej próbie Polaków, aż 64,0% ankietowanych nie zdawało sobie sprawy z tego, że wirusem zapalenia wątroby typu C można się zarazić w życiu codziennym i aż 86,0% z nich wyraziło opinię, że lekarz pierwszego kontaktu nigdy nie rozmawiał z nimi na temat wirusowego zapalenia wątroby, co uwidacznia potrzebę edukacji zdrowotnej w tym zakresie [10]. Porównując badanie pt. Wiedza na temat wirusowego zapalenia wątroby z badaniem przeprowadzonym w ramach niniejszej pracy można stwierdzić, że większą ogólną wiedzą na temat WZW typu C wykazali się badani studenci Uniwersytetu Medycznego i Politechniki Łódzkiej niż reprezentanci populacji ogólnej. Inne badanie poruszające problematykę wiedzy dotyczącej HCV nosiło nazwę HCV badanie społeczne. Zostało ono przeprowadzone w 2012 roku przez agencję badawczą GfK Health Care. Badanie przeprowadzono na reprezentatywnej próbie 1000 Polaków powyżej 15. roku życia. 68,0% respondentów zadeklarowało, że słyszało o wirusie HCV, ale tylko 6,0% skojarzyło skrót HCV z wirusem typu C wirusowego zapalenia wątroby. Bardzo niepokojący jest fakt, że tak wiele osób w ogóle nie słyszało o wirusie HCV i nie ma świadomości istnienia takiej jednostki chorobowej jak WZW typu C. 61,0% ankietowanych w ramach cytowanego badania było zdania, że istnieje szczepionka chroniąca przed WZW typu C. Ponadto 14,0% badanych spośród nich uważało, że zaszczepiło się przeciw WZW typu C. 73,0% respondentów biorących udział w tym badaniu wskazało kontakt z zakażoną krwią jako możliwy sposób zakażenia wirusem HCV, związany z transfuzją krwi, przeszczepem organów, zabiegiem chirurgicznym i dożylnym przyjmowaniem narkotyków. Ponad 60,0% respondentów było zdania, że można uniknąć zakażenia wirusem HCV jeśli przestrzega się podstawowych zasad higieny. Warto również zwrócić uwagę, że w tym badaniu tylko 52,0% ankietowanych uważało, że WZW typu C jest chorobą stanowiącą poważne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzkiego [11]. Porównując wyniki przytoczonego badania i badania własnego stwierdzono, że większą wiedzą na temat WZW typu C wykazali się studenci Uniwersytetu Medycznego i Politechniki Łódzkiej niż ankietowani Polacy stanowiący próbę reprezentacyjną. W kolejnym badaniu pt. Community-based HCV screening: knowledge and attitudes in high risk urban population badano wiedzę na temat wirusa HCV w populacji miejskiej. Badanie przeprowadzono na 140 osobach powyżej 18. roku życia w okresie od stycznia do maja 2012 roku. 95,0% ankietowanych słyszało o wirusie HCV. 90,0% badanych uważało, że wstrzykiwanie narkotyków zwiększa ryzyko zakażenia wirusem HCV. Taki sam odsetek ankietowanych był zdania, ze podczas wykonywania tatuażu można zarazić się wirusem HCV. 56,0% respondentów wiedziało, że wirusem HCV można zarazić się także podczas stosunków płciowych. 62,0% ankietowanych było zdania, że WZW C może z czasem doprowadzić do raka wątroby. 81,0% osób biorących udział w tym badaniu wiedziało, że następstwem WZW typu C może być marskość wątroby [12]. Porównując przedstawione wyniki z odpowiedziami na pytania zadawane studentom w ramach badania własnego można stwierdzić, że wiedza obu populacji nie różniła się znacząco. 96,8% studentów znało bowiem wirus typu C zapalenia wątroby. 81,3% badanych studentów wiedziało, że osoby przyjmujące narkotyki drogą dożylną należą do

Burzyńska M i wsp. Ocena wiedzy studentów na temat wirusowego zapalenia wątroby typu C 223 grupy podwyższonego ryzyka zakażenia wirusem HCV. 84,1% ankietowanych studentów było zdania, że podczas wykonywania tatuażu można zarazić się wirusem HCV. 60,3% badanych studentów wiedziało, że podczas stosunków seksualnych istnieje ryzyko zakażenia wirusem HCV. 40,1% badanych łączyło wirusowe zapalenie wątroby typu C z jego następstwem w postaci raka wątroby, zaś 82,5% zdawało sobie sprawę, iż powikłaniem tej choroby może być marskość wątroby. Podsumowując wyniki badań dotyczących wiedzy na temat WZW typu C należy stwierdzić, że studenci w większości poruszanych aspektów wypadli nieco lepiej niż respondenci z populacji ogólnej biorący udział w przytoczonych badaniach. Wyniki wszystkich badań potwierdzają jednak potrzebę prowadzenia wszelkich działań edukacyjnych, akcji profilaktycznych nastawionych na problem zakażeń wirusem HCV, skierowanych do różnych grup społecznych. Hepatolodzy nieustannie apelują, że w Polsce systematycznie wzrasta liczba przypadków marskości i raka wątroby, które spowodowane są późnym wykryciem WZW typu C [13-15]. Przewodniczący Polskiej Grupy Ekspertów HCV, W. Halota apeluje, że w zasadzie każdy powinien zbadać się na obecność przeciwciał anty-hcv, ponieważ istnieje wiele możliwości zakażenia w życiu codziennym każdego człowieka [16-18]. Ponadto, wyniki przeprowadzonego badania własnego i przegląd literatury przedmiotu potwierdzają fakt, że wirus HCV stanowi nadal poważne zagrożenie epidemiologiczne, ponieważ społeczeństwo nie ma wystarczającej świadomości jak chronić się przed zakażeniem. Wnioski Poziom wiedzy na temat zakażeń wirusem HCV nie jest wystarczający wśród studentów objętych badaniem. Należy jednak podkreślić, że studenci zdają sobie sprawę, że WZW typu C jest poważnym problemem epidemiologicznym. Akcje edukacyjne i kampanie profilaktyczne są jak najbardziej uzasadnionymi działaniami, które należy upowszechniać. Powinny się one skupiać przede wszystkim na: przekazaniu wiedzy na temat ryzyka zakażenia wirusem HCV; uświadomieniu jak poważną chorobą jest WZW typu C; nakłanianiu aby unikać sytuacji ryzykownych, które mogą prowadzić do zakażenia wirusem HCV; informowaniu o innych, niż zabiegi medyczne sytuacjach sprzyjających zakażeniu wirusem HCV (narkomania, tatuowanie, kolczykowanie ciała). Piśmiennictwo / References 1. Juszczyk J. Zakażenie wirusem C zapalenia wątroby (anty- HCV i HCV RNA) w Polsce: wczoraj i dziś. Zakażenia 2012, 2: 62-67. 2. Flisiak R. Dalsze kierunki badań nad terapią zakażeń HCV, czyli jak będziemy leczyć w roku 2015? Hepatol 2012, 12: 42-46. 3. Jabłońska J. Wirusowe zapalenie wątroby typu C. Zakażenia 2005, 6: 59-62. 4. Juszczyk J. Leczenie chorób wirusowych. Volumed, Wrocław 2000: 40-41. 5. Lavanchy D. Evolving epidemiology of hepatitis C virus. Clin Microbiol Infect 2011, 17(2): 107-115. 6. Kajko M, Ślusarczyk J, Czarkowski M i wsp. Profil osoby z objawowym wirusowym zapaleniem wątroby typu C w Polsce. Prz Epidemiol 2012, 66(2): 351-356. 7. Maniecka-Bryła I, Pikala M, Bryła M. Health inequalities among rural and urban inhabitants of Łódź Province, Poland. Ann Agric Environ Med 2012, 19(4): 723-731. 8. Maniecka-Bryła I, Pikala M, Bryła M. Life years lost due to cardiovascular diseases. Kardiol Pol 2013, 71(10): 1065 1072. 9. Burzyńska M, Ciabiada B, Maniecka-Bryła I. Starzenie pomyślne w opinii starszych świadczeniobiorców usług pomocy społecznej. Hygeia Public Health 2014, 49(2): 318 323. 10. Wiedza na temat wirusowego zapalenia wątroby. Raport z badania. http://www.gwiazdanadziei.pl/download/raport_ wiedza_na_temat_wirusowego_zapalenia_watroby_tns_.pdf (dostęp 24.09.2014). 11. Jakubiak L. Polacy wciąż niewiele wiedzą o HCV, kampanie nie pomagają. http://www.rynekzdrowia.pl/uslugi-medyczne/ Polacy-wciaz-niewiele-wiedza-o-zakazeniu-HCV-kampanienie-pomagaja,121166,8.html (dostęp 24.09.2014). 12. Norton BL, Voils CI, Stout JE. Community-based HCV screening: knowledge and attitudes in a high risk urban population. BMC Infect Dis 2014, 14: 74-81. 13. Panasiuk A, Flisiak R, Mozer-Lisewska I i wsp. Występowanie genotypów HCV w Polsce. Prz Epidemiol 2013, 67(1): 99 103. 14. Parfieniuk-Kowerda A, Flisiak R. Stan badań nad nowymi lekami w przewlekłym wirusowym zapaleniu wątroby typu C. Hepatol 2010, 10: 77-83. 15. Parszuto J, Jaremin B, Bardoń J i wsp. Zawodowe zakażenia wirusami HBV i HCV wśród pracowników ochrony zdrowia. Med Pracy 2012, 63(4): 441-452. 16. Denniston MM, Klevens MR, McQuillan GM, et al. Awareness of infection, knowledge of hepatitis C and medical follow-up among individuals testing positive for hepatitis C: national health and nutrition examination survey 2001 2008. Hepatol 2012, 55(6): 1652-1661. 17. Halota W. Aspekty terapeutyczne zakażeń HCV. Zakażenia 2010, 1: 57-61. 18. Halota W, Flisiak R, Boroń-Kaczmarska A i wsp. Standardy leczenia wirusowych zapaleń wątroby typu C. Rekomendacje Polskiej Grupy Ekspertów HCV 2011. Prz Epidemiol 2012, 66(1): 83-88.