W dniu 24 maja 2012 r. w ramach Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy (SPPW)

Transkrypt

1 Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej W dniu 24 maja 2012 r. w ramach Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy (SPPW) podpisana została Umowa w sprawie realizacji projektu nr KIK/35 Zapobieganie zakażeniom HCV pomiędzy Biurem do Spraw Zagranicznych Programów Pomocy w Ochronie Zdrowia, pełniącym funkcję Instytucji Pośredniczącej, a Narodowym em Zdrowia Publicznego Państwowym Zakładem Higieny Realizatorem projektu. W celu realizacji projektu nawiązał współpracę partnerską z następującymi instytucjami: 1) em i Neurologii, 2) em m, 3) Głównym Inspektoratem Sanitarnym. Projekt realizowany będzie w latach , a jego szacowane całkowite koszty kwalifikowane wynoszą CHF, z czego: 1) kwota CHF, stanowiąca 85% całkowitych kosztów kwalifikowanych będzie dofinansowaniem strony szwajcarskiej, 2) kwota CHF, stanowiąca 15% całkowitych kosztów kwalifikowanych będzie wkładem krajowym. Projekt Zapobieganie zakażeniom HCV wpisuje się swoimi założeniami w: 1) dokument towarzyszący realizacji Narodowego Planu Rozwoju na lata Strategia Rozwoju Ochrony Zdrowia w Polsce na lata , przyjęty 21 czerwca 2005 r. przez Radę Ministrów,

2 2) Narodowy Program Zdrowia na lata , w szczególności w cele strategiczne: 7 Zwiększenie skuteczności zapobiegania chorobom zakaźnym i zakażeniom i 8 Zmniejszenie różnic społecznych i terytorialnych w stanie zdrowia populacji oraz cele operacyjne 5 - Ograniczenie używania substancji psychoaktywnych i związanych z tym szkód zdrowotnych i 15 - Zwiększenie i optymalne wykorzystanie systemu ochrony zdrowia oraz infrastruktury samorządowej dla potrzeb promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej. Warto również wskazać na Światową Deklarację Zdrowia, przyjętą w 1998 roku przez Polskę na Światowym Zgromadzeniu Zdrowia, która potwierdza, że zdrowie jest jednym z podstawowych praw jednostki ludzkiej. Projekt Zapobieganie zakażeniom HCV odpowiada na: 1) założenia Strategii Zdrowia 21 zdrowie dla wszystkich w XXI wieku określającej kierunki polityki zdrowotnej Światowej Organizacji Zdrowia w Europie, 2) założenia programu Unii Europejskiej w dziedzinie zdrowia publicznego (decyzja 1786/2002/WE), 3) Decyzję Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1350/2007/WE z dnia 23 października 2007 ustanawiającej Drugi Wspólnotowy Program w Dziedzinie Zdrowia na lata Dnia 19 maja 2004 r., podczas szczytu Szwajcaria - UE, strona szwajcarska zadeklarowała gotowość ustanowienia szwajcarskiego programu pomocowego. Negocjacje w tym zakresie, pomiędzy Komisją Europejską a Rządem Szwajcarii zakończyły się dnia 27 lutego 2006 r. Efektem negocjacji było podpisanie tzw. Memorandum of Understanding. Zgodnie z postanowieniami Memorandum of Understanding, Polsce, jako jednemu z 10 państw - beneficjentów, przypadło mln CHF, co stanowi 49% całkowitej puli środków pomocowych.

3 Negocjacje szczegółowych warunków udzielenia pomocy finansowej zakończyły się 20 grudnia 2007 r. podpisaniem między Szwajcarską Radą Federalną a Rządem Polski Umowy Ramowej o wdrażaniu Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy, którego celem jest zmniejszenie różnic społeczno-gospodarczych pomiędzy Polską a innymi krajami rozszerzonej Unii Europejskiej. Celem głównym projektu jest stworzenie podstaw do zaplanowania długofalowej strategii przeciwdziałania zakażeniom HCV i zwalczania wzw C w Polsce poprzez określenie sytuacji epidemiologicznej, ocenę ryzyka zakażeń w placówkach medycznych i w sektorze usług o zwiększonym ryzyku transmisji zakażeń krwiopochodnych, przygotowanie założeń rutynowych badań diagnostycznych, zwłaszcza wśród użytkowników substancji psychoaktywnych, jak również opracowanie i przeprowadzenie programu edukacyjnego w zakresie społecznego uświadomienia problemu zakażeń HCV i zasad zapobiegania tym zakażeniom, ze szczególnym uwzględnieniem pracowników ochrony zdrowia. Wirusowe zapalenie wątroby typu C zostało uznane przez Światową Organizację Zdrowia za jedno z największych światowych zagrożeń epidemicznych. Ze względu na wieloletni bezobjawowy przebieg zakażenia HCV, chorobę określono mianem wirusowej bomby zegarowej lub cichej epidemii. Choroba budzi ogromny niepokój środowisk medycznych. WHO wskazuje, że na świecie zakażonych jest co najmniej 170 milionów ludzi (2,2-3% populacji światowej). Rozpowszechnienie zakażeń HCV na świecie jest silnie zróżnicowane geograficznie i waha się od poniżej 0,1% (kraje skandynawskie) do ponad 20% (Egipt), a w regionie europejskim wynosi średnio 1,1-1,3%. W Polsce rozpowszechnienie aktywnych zakażeń HCV szacuje się na 0.6% 1, co w skali kraju odpowiada około 230 tysiącom osób 1 Flisiak R, Halota W, Horban A, Juszczyk J, Pawlowska M, Simon K. Prevalence and risk factors of HCV infection in Poland. Eur J Gastroenterol Hepatol. 2011;23:

4 zakażonych wirusem HCV i sytuuje Polskę wśród krajów europejskich o średnim współczynniku rozpowszechnienia tego wirusa. Skala problemu szerzenia się wirusa HCV i jego możliwe konsekwencje dla zdrowia publicznego są w ostatnich latach wyraźnie podkreślane w Europie. W 2007 r. Eurodeputowani wydali deklarację, która miała uwrażliwić rządy krajów członkowskich oraz Komisję Europejską na zagrożenia związane z HCV oraz skłonić do podjęcia prac nad poprawą wczesnej wykrywalności i dostępu do leczenia 2. W 2009 roku opublikowano wyniki oszacowań kosztów społecznych wirusowego zapalenia wątroby typu C w Regionie Europejskim WHO, gdzie. zakażenia wirusem HCV odpowiadają za 86 tysięcy zgonów rocznie 3, czyli ponad dwukrotnie więcej niż AIDS, a 95% kosztów społecznych to koszty związane ze stadiami choroby, którym można zapobiec. Autorzy wzywają do koordynacji działań między krajami członkowskimi i wskazują na konieczność zwiększenia dostępności diagnostyki w kierunku zakażenia wirusem HCV oraz konieczność społecznego uświadomienia problemu tych zakażeń. Dominującą drogą transmisji HCV są zakażenia krwiopochodne. badania przeprowadzone w 2004 roku wskazują, że w Polsce największe znaczenie w rozprzestrzenianiu zakażeń HCV miały iniekcje wykonywane bez zachowania podstawowych zasad bezpieczeństwa (zarówno w placówkach medycznych jak i niemedycznych) 4. Źródłem zakażenia może być również sprzęt wielorazowy stosowany w szpitalach i gabinetach stomatologicznych głównie na skutek 2 European Parliment. Hepatitis C. Declaration of the European Parliament on hepatitis C P6_TA(2007) Mühlberger N, Schwarzer R, Lettmeier B, Sroczynski G, Zeuzem S, Siebert U. HCV-related burden of disease in Europe: a systematic assessment of incidence, prevalence, morbidity, and mortality. BMC Public Health. 2009, 22;9:34. 4 Chlabicz S, Grzeszczuk A, Prokopowicz D. Medical procedures and the risk of iatrogenic hepatitis C infection: case-controlled study in north-eastern Poland. J Hosp Inf 2004;58: Flisiak R, Halota W, Horban A, Juszczyk J, Pawlowska M, Simon K. Prevalence and risk factors of HCV infection in Poland. Eur J Gastroenterol Hepatol. 2011;23:

5 dezynfekcji przy użyciu nieodpowiednich metod. Z tych względów, konieczne jest stałe podnoszenie poziomu świadomości personelu medycznego, co do szczególnej roli jaką odgrywa on w zapobieganiu zakażeniom HCV. Grupą szczególnie narażoną na zakażenia jatrogenne pozostają osoby dializowane 5. Drogą krwiopochodną dochodzi także do zakażeń HCV wśród osób zażywających narkotyki w formie iniekcji, które w niektórych krajach europejskich o wyższych standardach opieki medycznej stanowią do 95% wszystkich przypadków zakażeń HCV 6. W Polsce odsetek zakażonych HCV wśród osób zażywających narkotyki szacuje się na 50% 7, ale stanowią oni jedynie 5% 15% wszystkich zarejestrowanych przypadków zakażenia wirusem HCV (Narodowy, dane niepublikowane). Nie można marginalizować ryzyka związanego z zabiegami upiększającymi (tatuaże, kolczykowanie itp.) mimo, że ich liczba jest nieporównywalnie mniejsza niż liczba wykonywanych codziennie zabiegów medycznych. Do szerzenia się wirusa HCV może dochodzić także w warunkach kontaktu domowego, przy wspólnym użytkowaniu przyborów toaletowych (zwłaszcza jeśli osoba zakażona nie ma tego świadomości). Wirus HCV może również przenosić się drogą wertykalną; ryzyko transmisji HCV z matki na dziecko szacuje się średnio na 5%, a w przypadku współistniejącego zakażenia HIV nawet na 15-20%. 5 Podlasin RB. Zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C u chorych leczonych powtarzanymi dializami. Przegl Epidemiol 2005;59(2): EMCDDA. Statistical bulletin EMCDDA, Lizbona 2011 dostępne na stronie 7 Rosińska M. Oszacowanie występowania chorób zakaźnych (wirusowe zapalenie wątroby typu C i B, HIV) wśród osób przyjmujących środki odurzające we wstrzyknięciach w Gdańsku i w Krakowie, Raport Końcowy. Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Warszawa Dostępne na stronie

6 Bezobjawowy przebieg zakażenia HCV trwa z zasady wiele lat. Bez aktywnych badań przesiewowych większość zakażonych dowie się o chorobie zbyt późno na skuteczne leczenie farmakologiczne, wówczas jedyną możliwością leczenia będzie przeszczepienie wątroby. Program Zapobieganie zakażeniom HCV obejmować będzie 5 projektów. Projekt 1 Usprawnienie diagnostyki HCV, oszacowanie występowania HCV w populacji ogólnej oraz analiza czynników związanych z występowaniem HCV Celem głównym projektu będzie usprawnienie strategii diagnostyki HCV w populacji ogólnej poprzez badania wykonane na poziomie podstawowej opieki medycznej z uwzględnieniem oceny indywidualnego ryzyka. Celami pośrednimi projektu będą: Badanie przesiewowe w kierunku zakażenia HCV wybranej grupy z populacji ogólnej (pacjenci współpracujących placówek podstawowej opieki zdrowotnej), Zapewnienie konsultacji oraz kierowanie do dalszych badań osób, u których zdiagnozowano HCV, Dostarczenie ukierunkowanych informacji na temat występowania czynników ryzyka przeniesienia zakażeń krwiopochodnych w populacji ogólnej, Poszerzenie wiedzy o epidemiologii HCV w Polsce, łącznie z obciążeniem chorobą oraz powiązanymi czynnikami ryzyka. Projekt 2 Opracowanie i weryfikacja programu zapobiegania HCV wśród użytkowników narkotyków dożylnych (IDU) i ocena potrzeb w zakresie profilaktyki HCV w tej grupie Celem głównym projektu będzie zmniejszenie ryzyka zakażenia HCV w populacji iniekcyjnych użytkowników narkotyków (IDU). Celami pośrednimi projektu będą:

7 objęcie populacji IDU profilaktyką HCV opartą na zweryfikowanym doświadczeniu, zwiększenie możliwości instytucjonalnych reagowania na problem HCV wśród IDU. Projekt 3 Pilotażowy Program badania kobiet w ciąży w kierunku zakażeń HCV Celem projektu będzie usprawnienie profilaktyki wertykalnej transmisji zakażeń HCV oraz profilaktyki niekorzystnych następstw klinicznych zakażeń HCV u dzieci wertykalnie zakażonych HCV. Cele szczegółowe projektu: ocena zasadności i wykonalności rutynowych badań w kierunku HCV w grupie kobiet w ciąży lub w określonych jej podgrupach na podstawie pilotażowego wdrożenia badań w wybranych placówkach sprawujących opiekę nad kobietami w ciąży oszacowanie częstości występowania zakażeń HCV i czynników ryzyka na podstawie badań przeprowadzonych u kobiet w ciąży na terenie 5 województw zwiększenie wiedzy lekarzy ginekologów-położników oraz lekarzy rodzinnych na temat zapobiegania wertykalnej transmisji HCV oraz postępowania z dzieckiem matki zakażonej. Projekt 4 Jakościowa ocena ryzyka zakażenia HCV w świetle stosowanych procedur medycznych w wybranych zakładach opieki zdrowotnej Cele główne projektu: ustalenie procedur i zachowań związanych lub potencjalnie związanych z podwyższonym ryzykiem transmisji zakażenia HCV w placówkach służby zdrowia w warunkach polskich. unowocześnienie i modyfikacja zasad bezpieczeństwa pracy personelu medycznego,

8 modyfikacja procedur nadzoru i kontroli przeprowadzanych przez służby sanitarne w placówkach medycznych. Projekt 5 Edukacja pracowników wybranych zawodów zwiększonego ryzyka transmisji zakażeń krwiopochodnych i ogółu społeczeństwa w zakresie prewencji (HCV, HBV, HIV) Celem projektu jest: poprawa efektywności zapobiegania zakażeniom oraz przeciwdziałanie szerzeniu się zakażeń poprzez doskonalenie wiedzy pracowników wykonujących zawody o zwiększonym ryzyku transmisji zakażeń krwiopochodnych na temat epidemiologii zakażeń HCV oraz umiejętności prewencji zakażeń w zakresie wykonywanych procedur - dla pracowników sektora ochrony zdrowia. - dla pracowników zwiększonego ryzyka transmisji poza sektorem ochrony zdrowia (np. studiów tatuażu, salonów kosmetycznych). zwiększenie świadomości ogółu społeczeństwa w zakresie problemu wzw C i zakażeń HCV oraz promowanie postawy roszczeniowej wobec pracowników profesji o zwiększonym ryzyku transmisji zakażeń krwiopochodnych w zakresie zapewnienia należytej prewencji tych zakażeń. przeciwdziałanie stygmatyzacji społecznej osób zakażonych HCV. Ponadto, w trakcie trwania całego Projektu Zapobieganie zakażeniom HCV będzie prowadzona kampania informacyjna i promocyjna. Punktem wyjścia do kampanii będzie założenie, iż najważniejszą metodą zapobiegania zakażeniom HCV jest zapewnienie odpowiedniego poziomu wiedzy społeczeństwa na temat zakażeń krwiopochodnych, wczesna diagnostyka osób z grup ryzyka oraz zastosowanie procedur uniemożliwiających szerzenie się zakażeń.

9 Przyczyną obecnego, niezadowalającego stanu świadomości społecznej jest m.in. brak źródeł usystematyzowanej wiedzy i wynikająca z tego marginalizacja zagrożenia infekcją HCV oraz bagatelizowanie pierwszych objawów wzw C. Brak wczesnej diagnostyki zakażeń HCV, przyczynia się do zaostrzania się objawów wzw C i nieświadomego szerzenia HCV przez osoby chore. Dlatego kampania informacyjna ma na celu uświadomienie społeczeństwu i decydentom, że wczesna diagnostyka wzw C zwiększa skuteczność leczenia i obniża jego koszty społeczne i ekonomiczne. Celem działań podejmowanych w trakcie trwania kampanii będzie zwiększenie świadomości społecznej na temat źródeł i dróg szerzenia się zakażenia, co pozwoli zmniejszyć problem stygmatyzacji społecznej osób zakażonych, a w polityce długofalowej wpłynie na zmniejszenie ryzyka zakażeń wirusem HCV przyczyniając się do poprawy zdrowotności ogółu społeczeństwa. Założone cele kampanii będą realizowane poprzez: upowszechnianie wiedzy na temat sposobów zapobiegania zakażeniom HCV, podkreślenie społecznego i ekonomicznego znaczenia profilaktyki zakażeń HCV, kształtowanie i promowanie odpowiednich postaw i zachowań zdrowotnych, zachęcanie ludzi do wykonania diagnostycznych badań przesiewowych w kierunku HCV, informowanie społeczeństwa o działaniach prowadzonych w ramach Programu Zapobieganie zakażeniom HCV. Przekaz informacyjny i promocyjny, jak również założenia kampanii społecznej będą kładły nacisk na podkreślenie zaangażowanie Szwajcarsko Polskiego Programu Współpracy w finansowanie Programu Zapobieganie zakażeniom HCV.