KOMENDA GŁÓWNA PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ Biuro Szkolenia PROGRAM KURSU ŚMIGŁOWCOWEGO Z ZAKRESU RATOWNICTWA WYSOKOŚCIOWEGO REALIZOWANEGO PRZEZ PAŃSTWOWĄ STRAŻ POŻARNĄ CZ. I Warszawa 2005 r.
Koordynacja prac nad programem: st. bryg. dr inż. Adam MAJKA Dyrektor Biura Szkolenia KG PSP Opracowanie metodyczne i redakcyjne st. kpt. mgr inż. Jacek BOROWSKI Naczelnik Wydziału Programowo Metodycznego KG PSP Zespół autorski bryg. mgr inż. Marian SOCHACKI - KGPSP st. kpt. mgr inż. Krzysztof MENDAK - KM PSP Kraków kpt. mgr inż. Wojciech ŚLIFIRCZYK - KM PSP Warszawa asp. sztab. Dariusz STAŃCZAK - KM PSP Łódź st. ogn. Kazimierz STRÓJWĄS - KM PSP Warszawa mł. ogn. Janusz RUTKA - KM PSP Nowy Sącz Treści uwzględnione w programie zawierają tematykę zalecaną do realizacji podczas szkolenia strażaków w krajach Unii Europejskiej, stanowiącą rezultat projektu Special Rescue from heights and depths - Training of fire fighters in Europe Nr D/98/1/52041/PI/I.1.1.b/FPC, realizowanego w ramach programu Leonardo da Vinci, finansowanego ze środków Unii Europejskiej. 2
ZATWIERDZAM gen. brygadier Teofil JANKOWSKI Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej ZASADY ORGANIZACJI KURSU ŚMIGŁOWCOWEGO Z ZAKRESU RATOWNICTWA WYSOKOŚCIOWEGO REALIZOWANEGO PRZEZ PAŃSTWOWĄ STRAŻ POŻARNĄ CZ. I I. Założenia dydaktyczne 1. Cel kursu Celem kursu śmigłowcowego cz. I jest przygotowanie ratowników wysokościowych Państwowej Straży Pożarnej do współpracy ze śmigłowcem: przygotowanie lądowiska, przyjęcie śmigłowca, przygotowanie śmigłowca do działań, desant różnymi technikami, działania technikami alpinistycznymi pod pokładem śmigłowca, działania z wykorzystaniem wciągarki. 2. Podmioty uprawnione do prowadzenia kursu Kurs śmigłowcowy cz. I z zakresu ratownictwa wysokościowego prowadzą szkoły Państwowej Straży Pożarnej i ośrodki szkolenia w komendach wojewódzkich Państwowej Straży Pożarnej posiadające niezbędny sprzęt i obiekty do ćwiczeń pozwalające na pełną realizację programu kursu. 3. Warunki przyjęcia na kurs Kandydat na kurs kierowany jest przez właściwego kierownika jednostki organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej, po złożeniu osobiście i dobrowolnie pisemnego oświadczenia wyrażającego zgodę na udział w kursie. Ponadto kandydat powinien posiadać: 1) wykształcenie co najmniej średnie, 2) ukończony z wynikiem pozytywnym kurs podstawowy z zakresu ratownictwa wysokościowego, 3) co najmniej kwalifikacje przewidziane dla stanowisk podoficerskich, związanych z prowadzeniem działań ratowniczych, 4) wyposażenie osobiste ratownika wysokościowego, 5) skierowanie i komplet standardowej dokumentacji wymaganej przez szkoły Państwowej Straży Pożarnej i ośrodki szkolenia w komendach wojewódzkich Państwowej Straży Pożarnej, 3
6) ukończony kurs z zakresu ratownictwa medycznego obowiązujący w Państwowej Straży Pożarnej, 7) dokument potwierdzający stan zdrowia umożliwiający udział w kursie ratownictwa wysokościowego, 8) przygotowanie techniczne i fizyczne do sprawnego wykonywania czynności określonych niniejszym programem. 4. Zakres wiedzy przekazywanej uczestnikom kursu 1) Organizacja ratownictwa prowadzonego z wykorzystaniem śmigłowca w Polsce i na świecie. 2) Ogólne wiadomości o budowie śmigłowców oraz zastosowanie śmigłowca w Państwowej Straży Pożarnej. 3) Zasady bezpieczeństwa przy współpracy ze śmigłowcem. Lądowiska. 4) Sytuacje awaryjne typowe przypadki i postępowanie w sytuacjach awaryjnych. 5) Techniki i zasady współpracy przy wykorzystaniu śmigłowca do działań ratowniczych. Przygotowanie śmigłowca do działań. 6) Wyciąganie poszkodowanego, ratowników i sprzętu na pokład śmigłowca przy pomocy wciągarki. Opuszczanie ratowników i sprzętu z pokładu śmigłowca. 7) Zastosowanie długiej liny. Zastosowanie zaczepu bombowego. 8) Łączność. Zasady pracy operatora na pokładzie śmigłowca, łączność z pilotem (SPU). 9) Wykorzystanie śmigłowca do działań ratowniczych w obrębie akwenów i zbiorników wodnych. Taktyka prowadzenia działań ratowniczo - gaśniczych z wykorzystaniem śmigłowca. Logistyczne zabezpieczenie działań ratowniczo gaśniczych. 10) Zajęcia w terenie doskonalenie technik ratownictwa wysokościowego stosowanych we współpracy ze śmigłowcem. 11) Zajęcia praktyczne: śmigłowiec lądowisko (śmigłowiec wyłączony). Zasady bezpiecznego poruszania się przy śmigłowcu i na lądowisku. Przygotowanie śmigłowca do działań ratowniczych. 12) Sposoby desantu ze śmigłowca i wejście na pokład w zawisie. 13) Lot kontrolny. Przyjmowanie śmigłowca na lądowisku i w różnych warunkach terenowych. 14) Działania ratownicze z pokładu śmigłowca. 15) Ćwiczenie czynności operatora przez ratowników podczas podstawowych operacji ratowniczych. 16) Wykonywanie pozorowanych akcji ratowniczych z użyciem śmigłowca, sprzętu specjalistycznego i poznanych technik. 5. Zakres uprawnień 1. 2. Ukończenie kursu śmigłowcowego cz. I z oceną pozytywną oraz uzyskanie tytułu ratownika wysokościowego uprawnia do wykonywania zadań we współpracy ze śmigłowcem, wynikających z programu kursu. Absolwent kursu śmigłowcowego cz. I może być kierowany na kurs śmigłowcowy cz. II. 4
II. Realizacja procesu dydaktycznego 1. Organizacja kursu 1) Kurs należy realizować w takim miejscu, aby była możliwość realizacji całego programu dydaktycznego. Szczególną uwagę należy zwrócić na przygotowanie do pracy na śmigłowcu w trakcie ćwiczeń z wyłączonym silnikiem. Sprawdzenie umiejętności prawidłowego i sprawnego poruszania się na przyrządach należy realizować na obiekcie szkoleniowym odwzorowującym pracę pod pokładem śmigłowca np. wieża lub ściana ćwiczeń pożarniczych. 2) Podczas wszystkich ćwiczeń należy wykorzystywać do transportu pozoranta lub manekina o proporcjonalnym ciężarze oraz zgodne z obowiązującymi w Państwowej Straży Pożarnej procedurami udzielić pomocy medycznej, stosownie do założenia. 3) Liczba godzin lotu śmigłowca dla 12 osobowej grupy uczestników kursu powinna wynosić 10 godzin. W przypadku, gdy grupa ta byłaby mniej liczna dopuszcza się zmniejszenie liczby godzin lotu śmigłowca, nie mniej jednak niż 5 godzin (dla grupy 4 osobowej). 4) Podczas zajęć praktycznych z grubą liną zaleca się zjazd z wysokości nie większej niż 10 m. 5) Podczas zajęć praktycznych z drabinką speleo zaleca się podchodzenie na wysokość nie większą niż 5 m. 6) Podczas zajęć praktycznych ze zjazdem po linie z wykorzystaniem rolki zaleca się przeprowadzać zjazd z wysokości nie większej niż 30m. 7) Zaleca się, aby długość liny osobistej wykorzystywanej przez ratowników do współpracy ze śmigłowcem podczas kursu wynosiła ok. 20m. 8) Podczas zajęć praktycznych z podchodzeniem po linie na przyrządach zaleca się podchodzić na wysokość nie większą niż 15 m. 9) Podczas zajęć praktycznych z wykorzystaniem długiej liny zaleca się, aby długość liny nie przekraczała 50 m. 10) Podczas zajęć praktycznych z desantem przez skok zaleca się, aby skok był oddawany z wysokości nie większej niż 2 m. 11) Zajęcia należy przeprowadzić na obiektach szkoleniowych umożliwiających przećwiczenie technik ratownictwa wysokościowego w warunkach symulujących działania ze śmigłowcem. 12) Podstawą organizacji procesu dydaktycznego jest ramowy plan kursu. 13) Na realizację programu przewidziano: rozpoczęcie i zakończenie kursu - 2 godziny zajęcia dydaktyczne - 36 godzin egzaminy - 4 godziny razem: 42 godziny (5 dni) 14) Zaleca się aby zajęcia dydaktyczne organizowane od poniedziałku do piątku realizowane były w dziennym wymiarze 8 godzin lekcyjnych, z czego maksymalnie 7 godzin zajęć praktycznych. 15) Podstawową formą nauczania jest lekcja trwająca 45 minut. Dopuszcza się łączenie jednostek lekcyjnych podczas zajęć praktycznych. Lekcje powinny odbywać się w salach przystosowanych do prowadzenia zajęć teoretycznych, 5
odpowiadających warunkom higieny szkolnej, odpowiednio obudowanych w techniczne środki dydaktyczne oraz w miejscach pozwalających na sprawną organizację zajęć praktycznych. 3. Wskazówki metodyczne 1) Proces dydaktyczny przeznaczony jest na opanowanie przez słuchaczy wiadomości określonych programem oraz przygotowanie ich do wykonywania obowiązków związanych z ratownictwem wysokościowym. 2) Podczas kursu należy przećwiczyć każdy z elementów technik zgodnie z wykazem zawartym w uwagach do poszczególnych tematów programu. 3) W rozkładzie zajęć dydaktycznych należy uwzględnić korelację międzytematyczną i międzyprzedmiotową. 4) Zajęcia teoretyczne należy prowadzić dla całej grupy szkoleniowej, natomiast zajęcia praktyczne powinny być realizowane z zastosowaniem zasady maksymalnie 4 słuchaczy na 1 instruktora, jednak liczba instruktorów prowadzących ten kurs nie powinna być mniejsza niż 2. 5) Zaleca się, aby ilość uczestników na kursie nie była większa niż 12 osób na 1 śmigłowiec, co należy jednak uzależnić od rodzaju śmigłowca i ilości instruktorów. 6) W przypadku, kiedy kursy są łączone i w zajęciach bierze udział operator ilość szkolących się operatorów nie powinna wynosić więcej niż 1 operator na 3 młodszych ratowników wysokościowych. 7) Podczas kursów łączonych, każdy kurs posiada odrębną kadrę instruktorską, zaś kierownik kursu jest wspólny. 8) W czasie kursów łączonych należy szczególną uwagę zwrócić na optymalną realizację celów obu kursów. 9) Należy stosować zasady dydaktyki, andragogiki, a także racjonalnie łączyć różne metody nauczania uwzględniając cele kształcenia i materiał nauczania. 10) Należy zwracać uwagę na właściwą organizację ćwiczeń, w tym na zapewnienie niezbędnego sprzętu oraz warunków bezpieczeństwa i higieny pracy. 11) Prowadzący poszczególne tematy mają obowiązek zrealizowania w ramach procesu dydaktycznego ogólnej liczby godzin, wyszczególnionych w ramowym planie kursu. Prowadzący temat w uzasadnionych przypadkach może dokonywać korekt w liczbie godzin przeznaczonych na realizację zajęć o charakterze teoretycznym i praktycznym. 12) Na dostosowanie treści programowych w razie ich dezaktualizacji, pojawienia się nowych zagadnień lub adekwatnie do potrzeb słuchaczy i branż przez nich reprezentowanych, można przeznaczyć do 15% ogólnej liczby godzin przewidzianych na realizację programu kursu. 13) Wybór literatury z zakresu ratownictwa wysokościowego obejmuje pozycje podstawowe. Kadra dydaktyczna powinna stale śledzić przepisy, rynek wydawniczy, prasę fachową i publikacje aktów prawnych w celu aktualizowania materiałów niezbędnych do realizacji programu kursu. 14) Dokumentacja z przebiegu nauczania w ramach kursu, realizowanego w szkołach Państwowej Straży Pożarnej i ośrodkach szkolenia w komendach wojewódzkich Państwowej Straży Pożarnej powinna być prowadzona według zasad określonych dla szkół Państwowej Straży 6
Pożarnej. Dokumentację przebiegu nauczania stanowią również uchwały rady pedagogicznej, które nie wchodzą w skład Dziennika lekcyjnego. 15) Nie dopuszcza się dokonywania jakichkolwiek zmian we wzorach druków, które stanowią jednolitą dokumentację dydaktyczną pod nazwą Dziennik lekcyjny. Szkoły Państwowej Straży Pożarnej i ośrodki szkolenia w komendach wojewódzkich Państwowej Straży Pożarnej mogą stosować, wprowadzoną wewnętrznie, dodatkową dokumentację pomocniczą, którą można włączyć w skład Dziennika lekcyjnego. 3. Kadra dydaktyczna Do prowadzenia zajęć dydaktycznych są uprawnieni starsi instruktorzy ratownictwa wysokościowego Państwowej Straży Pożarnej, którzy znaleźli się w wykazie kadry przewidzianej do prowadzenia szkoleń na dany rok kalendarzowy. 4. Zalecenia dotyczące oceniania, egzamin i zaświadczenie 1) W ocenianiu bieżącym dopuszcza się indywidualizację wynikającą ze specyfiki kursu i indywidualnych koncepcji dydaktycznych prowadzącego. 2) Podstawowymi metodami kontroli i oceny wyników nauczania powinny być pytania ustne, prace pisemne i zadania praktyczne. Pisemne prace zaliczeniowe (testy, sprawdziany) przechowywane są przez organizatora kursu przez okres jednego roku. 3) Na pierwszych zajęciach prowadzący przedmiot ma obowiązek przedstawić uczestnikom kursu: a) program i zalecaną literaturę, b) zasady realizacji programu i zaliczenia, sposób bieżącej kontroli wyników nauczania, tryb i termin zaliczeń i egzaminów. 4) Po zakończeniu kursu słuchacze składają egzamin. 5) Słuchacze, którzy ukończą kurs z wynikiem pozytywnym otrzymują zaświadczenie zgodnie ze wzorem stanowiącym załącznik nr 1 do programu oraz tytuł ratownika wysokościowego Państwowej Straży Pożarnej. 6) Słuchacz, który nie zdał egzaminu, otrzymuje zaświadczenie informujące o uczestniczeniu w kursie i nie zdaniu egzaminu końcowego. Wzór zaświadczenia, stanowi załącznik nr 2 do programu. 7) Na drugiej stronie zaświadczenia należy podać ramowy plan kursu. 8) Egzamin końcowy przeprowadza się w formie: a) teoretycznej - pisemnej, na podstawie wylosowanego przez słuchacza zestawu pytań obejmującego zakres programu kursu oraz podstawowe zagadnienia z kursów wstępnego i podstawowego oraz, b) praktycznej obejmującej indywidualną ocenę kursanta w poszczególnych dniach szkolenia. Na koniec kursu przeprowadza się akcję ratowniczą uwzględniającą wykorzystanie wszystkich poznanych technik ratowniczych podczas kursu. 11) Ocenianie uczestników kursu powinno obejmować indywidualna ocenę słuchacza ze szczególnym uwzględnieniem predyspozycji do funkcji operatora na śmigłowcu. 12) Warunkiem ukończenia kursu jest zdanie obydwu form egzaminu. 13) Na egzaminie słuchacz powinien wykazać się wiedzą i umiejętnościami objętymi programem kursu. 7
14) Słuchacz, który nie zdał egzaminu, ma prawo do jednego egzaminu poprawkowego w terminie ustalonym przez organizatora kursu. 15) Termin egzaminu poprawkowego nie może być wyznaczony wcześniej niż jeden miesiąc od daty egzaminu i nie później niż trzy miesiące od daty zakończenia kursu. 16) Egzamin poprawkowy, przeprowadza komisja egzaminacyjna, powołana przez organizatora kursu. 17) Z przeprowadzonego egzaminu poprawkowego sporządza się protokół zawierający: informację o składzie komisji i terminie egzaminu, pytania egzaminacyjne, wynik egzaminu oraz ocenę ustaloną przez komisję. Do protokołu załącza się pisemną pracę uczestnika kursu i zwięzłą informację o ustnych odpowiedziach słuchacza. 18) Słuchacz, który z przyczyn losowych nie przystąpił do egzaminu poprawkowego w wyznaczonym terminie, może przystąpić do niego w dodatkowym terminie, określonym przez organizatora kursu. 19) Ocenę końcową ustala się obliczając średnią z ocen pozytywnych uzyskanych przez uczestnika kursu z egzaminu teoretycznego oraz praktycznego. 20) Na zaświadczeniu ukończenia kursu wpisuje się ocenę końcową według skali ocen: celujący, bardzo dobry, dobry, dostateczny, dopuszczający, niedostateczny. 21) W razie nie przystąpienia przez słuchacza do egzaminu końcowego z przyczyn usprawiedliwionych, słuchacz ma prawo zdawać egzamin w terminie ustalonym przez organizatora kursu. 22) W razie nie przystąpienia przez słuchacza do egzaminu końcowego z przyczyn nie usprawiedliwionych, słuchaczowi nie przysługuje prawo do dodatkowego terminu egzaminu. 8
5. Ramowy plan kursu Lp. Tematyka zajęć T P R 1. Organizacja ratownictwa prowadzonego 1 0 1 z wykorzystaniem śmigłowca w Polsce i na świecie 2. Ogólne wiadomości o budowie śmigłowców oraz 1 0 1 zastosowanie śmigłowca w PSP 3. Zasady bezpieczeństwa przy współpracy ze 1 0 1 śmigłowcem. Lądowiska. Sytuacje awaryjne 4. Techniki i zasady współpracy przy wykorzystaniu 2 0 2 śmigłowca do działań ratowniczych. Przygotowanie śmigłowca do działań 5. Wyciąganie poszkodowanego, ratowników i sprzętu na 1 0 1 pokład śmigłowca przy pomocy wciągarki. Opuszczanie ratowników i sprzętu z pokładu śmigłowca 6. Zastosowanie długiej liny. Zastosowanie zaczepu 1 0 1 bombowego 7. Łączność. Zasady pracy operatora na pokładzie 1 0 1 śmigłowca, łączność z pilotem (SPU) 8. Typowe zastosowania śmigłowców w akcjach 1 0 1 ratowniczych. Taktyka prowadzenia działań ratowniczo - gaśniczych z wykorzystaniem śmigłowca. Logistyczne zabezpieczenie działań ratowniczo gaśniczych 9. Zajęcia w terenie doskonalenie technik ratownictwa 2 4 6 wysokościowego stosowanych we współpracy ze śmigłowcem 10. Zajęcia praktyczne: śmigłowiec lądowisko (śmigłowiec 1 2 3 wyłączony). Zasady bezpiecznego poruszania się przy śmigłowcu i na lądowisku. Przygotowanie śmigłowca do działań ratowniczych 11. Sposoby desantu ze śmigłowca i wejście na pokład 1 4 5 w zawisie 12. Lot kontrolny. Przyjmowanie śmigłowca na lądowisku 0 1 1 i w różnych warunkach terenowych 13. Działania ratownicze z pokładu śmigłowca 1 4 5 14. Ćwiczenie czynności operatora przez ratowników 1 2 3 podczas podstawowych operacji ratowniczych 15. Wykonywanie pozorowanych akcji ratowniczych 1 3 4 z użyciem śmigłowca, sprzętu specjalistycznego i poznanych technik 16. Egzamin teoretyczny pisemny 1 0 1 17. Egzamin praktyczny wykonanie przez zespoły 0 3 3 pozorowanych akcji ratowniczych według przedstawionych założeń RAZEM 17 23 40 9
III. PODZIAŁ MATERIAŁU NAUCZANIA 1. Organizacja ratownictwa prowadzonego z wykorzystaniem śmigłowca w Polsce i na świecie Historia i dzień dzisiejszy ratownictwa śmigłowcowego. Służby i organizacje posiadające śmigłowiec w Polsce. Służby i organizacje wykorzystujące śmigłowce do celów ratowniczych. Zasady dysponowania śmigłowca podstawy prawne. Podstawy prawne współdziałania z innymi służbami i podmiotami ratowniczymi. Cele szczegółowe przedstawić zarys historyczny rozwoju ratownictwa wysokościowego w Polsce, omówić wykorzystanie śmigłowca w systemach ratowniczych w Polsce i na świecie, uzasadnić wykorzystanie śmigłowca w działaniach ratowniczych, scharakteryzować służby i organizacje dysponujące śmigłowcami w Polsce, podać podstawy prawne regulujące prowadzenie działań ratowniczych z wykorzystaniem śmigłowca. 10
2. Ogólne wiadomości o budowie śmigłowców oraz zastosowanie śmigłowca w Państwowej Straży Pożarnej Śmigłowce wykorzystywane do działań ratowniczych: rys historyczny oraz stan aktualny: Mi-2, W-3, Mi 8, Mi 17, Kania i inne. Budowa i parametry podstawowe śmigłowców, wykorzystywanych do działań ratowniczych. Łączność pokładowa i zewnętrzna. Loty patrolowe. Transport ratowników i sprzętu. Akcje poszukiwawcze. Akcje ratownicze w terenie i miejscach trudno dostępnych. Ratownictwo drogowe. Katastrofy i klęski żywiołowe. Akcje gaśnicze. Cele szczegółowe przedstawić podstawowe parametry i budowę śmigłowców wykorzystywanych do działań ratowniczych, omówić zasady łączności pokładowej i zewnętrznej, omówić zastosowanie śmigłowca podczas działań ratowniczych. 11
3. Zasady bezpieczeństwa przy współpracy ze śmigłowcem. Lądowiska. Sytuacje awaryjne Warunki atmosferyczne do lotu śmigłowca widoczność, siła wiatru, podstawa chmur. Strefy bezpieczeństwa wokół śmigłowca. Zasady przyjmowania śmigłowca na lądowisku i w terenie przygodnym. Zasady bezpieczeństwa przy wykorzystaniu sprzętu i technik ratownictwa wysokościowego. Sytuacje awaryjne. Lądowiska stałe i przygodne. Niezbędne wymiary i odległości od przeszkód. Organizacja lądowiska zimą i latem. Oznaczenie lądowisk, oświetlenie, znaki na ziemi. Katalog gestów sygnalizacyjnych do przyjmowania śmigłowca. Zabezpieczenie lądowiska. Cele szczegółowe omówić warunki atmosferyczne do lotu śmigłowca (ograniczenia), wymienić strefy bezpieczeństwa wokół śmigłowca, omówić zasady wyznaczania lądowiska, przyjmowania śmigłowca na lądowisku i w terenie przygodnym, oznaczenie lądowisk, oświetlenie, znaki na ziemi, organizacji lądowiska zimą i latem, opisać zasady bezpieczeństwa przy wykorzystywaniu we współpracy ze śmigłowcem sprzętu i technik ratownictwa wysokościowego, omówić postępowanie w sytuacjach awaryjnych, stosować katalog gestów sygnalizacyjnych do przyjmowania śmigłowca. 12
4. Przygotowanie śmigłowca do działań. Techniki i zasady współpracy przy wykorzystaniu śmigłowca do działań ratowniczych Sprzęt i oporęczowanie śmigłowca do działań ratowniczych (Mi-2, Mi-8, Mi-17, Kania, W-3). Sprzęt ratowniczy do akcji z wykorzystaniem śmigłowca typowe akcje, dobór sprzętu. Wyposażenie osobiste ratownika współpracującego ze śmigłowcem. Wejście (wyjście) do śmigłowca ratownika ze sprzętem. Mocowanie sprzętu, zajęcie miejsca, zasady zachowania podczas lotu. Otwieranie i zamykanie drzwi. Desant przez skok. Desant przez zjazd na grubej linie. Desant przez zjazd na linie przy pomocy rolki (różne warianty). Zjazd na celność lądowania. Zjazd ratownika ze sprzętem ratowniczym. Wychodzenie po linie na pokład śmigłowca. Wychodzenie na pokład śmigłowca przy pomocy drabinki speleo. Wejście na pokład śmigłowca w zawisie. Cele szczegółowe scharakteryzować wyposażenie osobiste ratowników współpracujących ze śmigłowcem, omówić sprzęt ratowniczy do akcji z wykorzystaniem śmigłowca, omówić zasady oporęczowania śmigłowców ratowniczych, omówić zasady wchodzenia (wychodzenia) ratowników ze sprzętem do śmigłowca, scharakteryzować zasady zachowania się na pokładzie śmigłowca, omówić zasady i sposoby desantu z pokładu śmigłowca, omówić zasady wejścia na pokład śmigłowca w zawisie, omówić wychodzenie na pokład śmigłowca po linie i przy pomocy drabinki speleo. 13
5. Wciąganie poszkodowanego, ratowników i sprzętu na pokład śmigłowca przy pomocy wciągarki. Opuszczanie ratowników i sprzętu z pokładu śmigłowca Budowa i wykorzystanie wciągarek. Wykorzystanie technik alpinistycznych. Cele szczegółowe omówić budowę i zasady obsługi i wykorzystania wciągarki, omówić zasady wciągania i opuszczania ratowników i sprzętu z pokładu śmigłowca przy pomocy wciągarki, scharakteryzować wykorzystanie technik alpinistycznych do wciągania i opuszczania. 14
6. Zastosowanie długiej liny. Zastosowanie zaczepu bombowego Gesty stosowane przy długiej linie. Przygotowanie sprzętu i zasady stosowania długiej liny. Technika ewakuacji długą liną. Cele szczegółowe omówić zastosowanie długiej liny, omówić przygotowanie sprzętu i zasady stosowania długiej liny, omówić technikę ewakuacji długą liną, uzasadnić zastosowanie zaczepu bombowego. 15
7. Łączność. Zasady pracy operatora na pokładzie śmigłowca, łączność z pilotem (SPU) Łączność pokładowa (SPU). Łączność radiowa. Łączność z ratownikiem pod pokładem śmigłowca ( długa lina, wciągarka) oraz ziemia-śmigłowiec. Nowe zasady łączności. Cele szczegółowe scharakteryzować sprzęt łączności i zasady prowadzenia łączności pokładowej (SPU) i łączności radiowej, omówić łączność z ratownikiem pod pokładem śmigłowca ( długa lina, wciągarka) oraz ziemia śmigłowiec, opisać nowe zasady łączności, omówić zasady pracy operatora na pokładzie śmigłowca oraz współdziałania wszystkich ratowników pomiędzy sobą i z pilotem. 16
8. Typowe zastosowania śmigłowca w akcjach ratowniczych. Taktyka działań ratowniczych z wykorzystaniem śmigłowca. Logistyczne zabezpieczenie działań ratowniczo gaśniczych Działania ratownicze w obrębie aglomeracji miejskich, akwenów wodnych, terenów górskich, dróg. Działania na obiektach typowych i specyficznych. Logistyczne zabezpieczenie działań ratowniczo gaśniczych z wykorzystaniem śmigłowca ze szczególnym uwzględnieniem akcji długotrwałych, dyżurów bojowych ratownictwa z użyciem śmigłowca oraz baz śmigłowcowych ratowniczych. Cele szczegółowe omówić charakterystykę i taktykę działań ratowniczych w typowych akcjach z użyciem śmigłowca, scharakteryzować akcje długotrwałe z użyciem śmigłowca i ich logistycznego zabezpieczenia, omówić zasady prowadzenia dyżurów bojowych ratownictwa z użyciem śmigłowca. 17
9. Zajęcia w terenie doskonalenie technik ratownictwa wysokościowego stosowanych we współpracy ze śmigłowcem Budowa stanowisk. Zjazdy po linie w rolce zjazdowej warianty. Wychodzenie po linie na przyrządach z przejściem po linie ok. 100 m. Opuszczanie na linie ludzi i sprzętu. Zjazd na grubej linie. Podchodzenie po drabince speleo. Cele szczegółowe przedstawić i przeprowadzić weryfikację i unifikację wiedzy i umiejętności w zakresie podstawowych technik alpinistycznych: budowa stanowisk, zjazd po linie w rolce zjazdowej warianty, wychodzenie po linie na przyrządach z przejściem po linie ok. 100m, opuszczanie na linie ludzi i sprzętu, podchodzenie po drabince speleo, omówić specyfikę zastosowania technik alpinistycznych we współpracy ze śmigłowcem, zastosować techniki alpinistyczne do współpracy ze śmigłowcem, omówić technikę zjazdu i wykonać zjazd na grubej linie. Uwagi: Ćwiczenie powinno składać się z dwóch części. W pierwszej należy przeprowadzić weryfikację i unifikację technik alpinistycznych oraz sprawności posługiwania się nimi. W drugiej należy stworzyć warunki odwzorowujące stosowanie technik alpinistycznych we współpracy ze śmigłowcem celem ćwiczenia jest doskonalenie sprawności posługiwania się technikami alpinistycznymi w tych warunkach. 18
10. Lądowisko. Przygotowanie śmigłowca i zespołu ratowniczego do działań Wyznaczanie i organizowanie pracy na lądowisku. Praca przy śmigłowcu na lądowisku. Przygotowanie śmigłowca do działań ratowniczych. Odprawa przed działaniami w zespole ratowniczym. Prowadzenie łączności wewnętrznej w śmigłowcu (SPU) współpraca pilota z operatorem. Łączność zewnętrzna gesty sygnalizacyjne (operator ratownicy i ratownicy pilot). Przyjmowanie śmigłowca gesty. Obsługa wciągarki. Cele szczegółowe omówić zasady organizacji lądowiska oraz przygotowania śmigłowca do działań, organizować pracę na lądowisku, przyjmować śmigłowiec na lądowisku, poruszać się po lądowisku zgodnie z zasadami bezpieczeństwa, bezpiecznie wchodzić i zajmować miejsce w śmigłowcu, wnosić przedmioty oraz wprowadzać osoby, prowadzić łączność wewnętrzną i zewnętrzną, obsługiwać wciągarki ratownicze będące na wyposażeniu śmigłowca. Uwagi: Ćwiczenie to jest bezpośrednim przygotowaniem do zajęć z włączonym śmigłowcem oraz śmigłowcem w locie, a wykonywane jest na lądowisku przy wyłączonym śmigłowcu. 19
11. Sposoby desantu ze śmigłowca i wejścia na pokład śmigłowca w zawisie Skok. Zjazd po linie. Zjazd po grubej linie. Wejście na pokład w niskim zawisie. Wejście na pokład po linie z wykorzystaniem przyrządów zaciskowych. Wejście po drabince speleo. Opuszczenie i wciągnięcie przy pomocy wciągarki. Cele szczegółowe omówić sposoby desantu ze śmigłowca i wejścia na pokład śmigłowca w zawisie. wykonać desant ze śmigłowca przez skok, wykonać zjazd po linie ze śmigłowca, wykonać zjazd po grubej linie ze śmigłowca, bezpiecznie wejść na pokład w niskim zawisie, wejść na pokład po linie oraz po drabince speleo, użyć wciągarki do opuszczania i wciągania. Uwagi: W celu prawidłowej realizacji zadań ratowniczych i przećwiczenia poszczególnych czynności należy zastosować poniższy schemat minimalnych powtórzeń: lot kontrolny x1 desant przez skok x2 wejście do śmigłowca w małym zawisie x1 zjazd po linie wspólnej x3 zjazd po linie z aparatem powietrznym na plecach x1 zjazd na grubej linie x2 zjazd na celność z własną liną warianty (w tym ze sprzętem) x5 opuszczanie ratownika na linie x1 podchodzenie po linie na pokład za pomocą przyrządów x2 podchodzenie po drabince speleo x1 opuszczanie/wyciąganie wciągarką ratownika x1 20
12. Lot kontrolny. Przyjmowanie śmigłowca na lądowisku i w różnych warunkach terenowych Operacje ze śmigłowcem. Przyjmowanie śmigłowca. Znaki gestowe. Cele szczegółowe omówić zasady i sposoby przeprowadzania poszczególnych operacji przyjmowania śmigłowca na lądowisku, w terenie, w niskim zawisie, na jedno lub dwa koła, przyjmować śmigłowiec do lądowania na lądowisku i w różnych warunkach terenowych, przyjmować śmigłowiec w niskim zawisie, przyjmować śmigłowiec na jedno lub dwa koła. Uwagi: Ćwiczenie należy wykonać w zróżnicowanych warunkach terenowych, zaczynając od lądowiska w terenie płaskim poprzez miejsca w terenie nachylonym i o ograniczonej powierzchni. Ćwiczenie powinno być kontynuowane podczas innych ćwiczeń praktycznych z wykorzystaniem śmigłowca. 21
13. Działania ratownicze z pokładu śmigłowca Zastosowanie wciągarki do opuszczania i wyciągania ratowników i sprzętu oraz ewakuacji osób poszkodowanych. Zastosowanie długiej liny. Gesty i łączność przy operacjach ratowniczych. Inne techniki ewakuacyjne. Cele szczegółowe omówić zasady obsługi wciągarki podczas operacji ratowniczych oraz działań z wykorzystaniem długiej liny, omówić w kontekście praktycznego zastosowania gestów i łączności podczas akcji ratowniczych z wykorzystaniem śmigłowca, przedstawić inne alternatywne techniki ratownicze oraz zasady ich wykorzystania, prowadzić operacje ratownicze z wykorzystaniem wciągarki i długiej liny, stosować gesty i prowadzić łączności podczas operacji ratowniczych. Uwagi: W celu prawidłowej realizacji zadań ratowniczych i przećwiczenia poszczególnych czynności należy zastosować poniższy schemat minimalnych powtórzeń: wciąganie ratownika z osobą poszkodowaną w uprzęży ewakuacyjnej na pokład śmigłowca x1 wciąganie ratownika z osobą poszkodowaną w noszach na pokład śmigłowca x1 przenoszenie na długiej linie 3 ratowników x1 przenoszenie ratownika z osobą poszkodowaną w uprzęży ewakuacyjnej na długiej linie x1 przenoszenie ratownika z osobą poszkodowaną w noszach x1 22
14. Ćwiczenie czynności operatora przez ratowników podczas podstawowych operacjach ratowniczych Prowadzenie łączności operator pilot ratownicy. Prowadzenie prostych działań w funkcji operatora: na lądowisku, desant przez zjazd po linie. Szczególne znaczenie pracy operatora dla bezpieczeństwa działań. Cele szczegółowe: omówić zasady i znaczenie prowadzonej łączności pomiędzy: operatorem pilotem ratownikami, określić zasady prowadzenia prostych działań w funkcji operatora, wyjaśnić na czym polega szczególne znaczenie pracy operatora dla bezpieczeństwa działań. Uwagi: Ćwiczenie jest prowadzone w celu: dokonania wstępnej oceny uczestnika kursu w zakresie jego predyspozycji do pełnienia funkcji operatora, zapoznania się z charakterystyką pracy operatora. 23
15. Wykonywanie pozorowanych akcji ratowniczych z użyciem śmigłowca, sprzętu specjalistycznego i poznanych technik Działania ratownicze bez użycia wciągarki i technik alpinistycznych, z użyciem wciągarki oraz z wykorzystaniem technik alpinistycznych. Dobór technik ratowniczych. Funkcje ratownika i dowódcy grupy ratowniczej. Dowodzenie grupą ratowniczą. Cele szczegółowe: omówić na podstawie przeprowadzonych pozorowanych akcji ratowniczych w zakresie zastosowanych technik, zasady taktyki ratowniczej, prowadzonej łączności oraz bezpieczeństwa, wykonywać zadania podczas pozorowanych akcji ratowniczych w funkcji ratownika i dowódcy grupy ratowniczej, przestrzegać w praktyce zasad bezpieczeństwa przy wykorzystaniu śmigłowca i technik alpinistycznych, dobierać techniki ratownicze zależnie od sytuacji, dowodzić grupą ratowniczą podczas akcji z wykorzystaniem śmigłowca i technik alpinistycznych, prowadzić łączność zgodnie z zasadami. Uwagi: W trakcie kursu należy przeprowadzić pozorowane akcje ratownicze: 1) Lot. Desant 1 ratownika przez skok. Przyjęcie śmigłowca, przyziemienie, wyjście ratowników ze sprzętem. Odlot. Przygotowanie poszkodowanego w noszach do transportu (1 z ratowników pełni funkcję poszkodowanego). Przylot / przyjęcie śmigłowca, wejście ratowników z noszami i sprzętem do śmigłowca. Odlot. Wyjście ratowników z noszami ze śmigłowca na lądowisku. 2) Lot. Desant ratowników ze sprzętem przez zjazd po linie. Odlot. Przygotowanie poszkodowanego w noszach do transportu (1 z ratowników pełni funkcję poszkodowanego). Przylot / przyjęcie śmigłowca, wejście ratowników z noszami i sprzętem do śmigłowca. Odlot. Wyjście ratowników z noszami ze śmigłowca na lądowisku. 3) Lot. Desant ratowników ze sprzętem przez zjazd po linie. Odlot. Przygotowanie poszkodowanego w noszach do transportu (1 z ratowników pełni funkcję poszkodowanego). Przylot. Ewakuacja ratownika z noszami na długiej linie. Przeniesienie w miejsce przyziemienia. Powrót śmigłowca na miejsce akcji. Zawis. Wejście na pokład po linie z wykorzystaniem przyrządów. 4) Lot. Desant ratowników (będą pełnili funkcje osób do ewakuacji) w różne miejsca trudno dostępne. Drugi lot. Desant ratowników w celu ewakuacji osób na długiej linie. Przygotowanie do ewakuacji. Ewakuacja kolejno ratownika z ewakuowanym w trójkącie ewakuacyjnym do miejsca przyziemienia. Powyższe opisy pozorowanych akcji ratowniczych powinny posłużyć jako przykład. Akcje przeprowadzone podczas kursu powinny zawierać, co najmniej te 24
elementy jak wyżej opisane. Każdy z kursantów powinien uczestniczyć w poszczególnych akcjach. 25
LITERATURA 1. R. Witkowski Budowa i pilotaż śmigłowców 2. M. Leśko, T. Perkowski - Podstawy projektowania lotnisk śmigłowcowych Gliwice 2000 r. 3. R. Witkowski Wiropłaty w Polsce Warszawa 1986 r. 4. D. Cooper, P. La Valla, R. Stpffel- Search and Rescue Fundamentals 1996 r. 5. Edward Gierski - Taktyka działań ratowniczo gaśniczych w budynkach wysokich z wykorzystaniem śmigłowców Kraków 1999 r. 6. R. Witkowski - Zalecenia w zakresie bezpieczeństwa lotów podczas ratowania ludzi z wieżowców przy pomocy śmigłowców w przypadku pożarów Warszawa 1987 r. 7. Instrukcje wykonywania lotów. 26
... (pieczęć podłużna) ZAŚ WIADCZENIE... imię (imiona) i nazwisko urodzony... dnia...... r. w... woj.... uczestniczył... w okresie od...... r. do... r. w kursie śmigłowcowym cz. I z zakresu ratownictwa wysokościowego realizowanego przez Państwową Straż Pożarną według programu z dnia......r. przeprowadzonym w... i uzyskał(a) tytuł ratownika wysokościowego Państwowej Straży Pożarnej..., dnia...... r. (miejscowość) Nr... Organizator kursu... (pieczęć, podpis) 27
... (pieczęć podłużna) ZAŚ WIADCZENIE... imię (imiona) i nazwisko urodzony... dnia...... r. w... woj.... uczestniczył... w okresie od...... r. do... r. w kursie śmigłowcowym cz. I z zakresu ratownictwa wysokościowego realizowanego przez Państwową Straż Pożarną według programu z dnia......r. przeprowadzonym w... Zaświadczenie jest dokumentem informującym o uczestniczeniu w kursie i nie zdaniu egzaminu końcowego. Nr... Organizator kursu... (pieczęć, podpis) 28