Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie i Ochrony Ofiar Przemocy dla Gminy Proszowice na lata 2014-2016

Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie i Ochrony Ofiar Przemocy dla Gminy Proszowice na lata 2014-2016

WSTĘP Rodzina jest najważniejszym środowiskiem w życiu człowieka, kształtującym osobowość, system wartości, poglądy i styl życia. Rodzice czy opiekunowie są wzorem dla dzieci. Ważną rolę w prawidłowo funkcjonującej rodzinie odgrywają wzajemne relacje, pomiędzy rodzicami oparte na miłości i zrozumieniu. W przypadku dezorganizacji rodzina nie jest w stanie realizować podstawowych zadań. Relacje wewnątrzrodzinne ulęgają zaburzeniu, łamane są reguły, a zachowania poszczególnych członków rodziny stają się coraz bardziej niezgodne z normami prawnymi i moralnymi oraz oczekiwaniami społecznymi. Przemoc w rodzinie to jednorazowe lub powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie, naruszające prawa lub dobra osobiste osób najbliższych lub innych osób wspólnie zamieszkujących lub gospodarujących. Osoby z rodzin, w których występuje przemoc często narażone są na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszona jest ich godność, nietykalność cielesna, wolność w tym seksualna. Te niebezpieczeństwa powodują szkody na ich zdrowiu psychicznym lub fizycznym, a także wywołują cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą. Przemoc w rodzinie nie zawsze jest łatwa do rozpoznania. Nie jest czynem jednorazowym, często ma długą nawet kilku - lub kilkunastoletnią historię i zwykle powtarza się. Przemoc w rodzinie charakteryzuje się tym, że: jest intencjonalna zamierzone działanie człowieka mające na celu kontrolowanie i podporządkowanie osoby dotkniętej przemocą; siły są nierównomierne - jedna ze stron ma przewagę nad drugą. Osoba doznająca przemocy jest słabsza a osoba stosująca przemoc silniejsza; narusza prawa i dobra osobiste osoba stosująca przemoc wykorzystuje przewagę siły, narusza podstawowe prawa osoby doznającej przemocy (np. prawo do nietykalności fizycznej, godności, szacunku itd.); powoduje cierpienie i ból osoba stosująca przemoc naraża zdrowie i życie osoby doznającej przemocy na poważne szkody. Doświadczanie bólu i cierpienia sprawia, że osoba poszkodowana ma mniejszą zdolność do samoobrony.

Przemocą jest wszystko to, co czynione jest z myślą o zranieniu drugiego człowieka lub wyrządzeniu mu krzywdy. Wyróżnia się następujące formy przemocy: Przemoc fizyczna każde agresywne zachowanie skierowane przeciwko ciału ofiary, mogące prowadzić do bólu oraz fizycznych obrażeń (m.in. popychanie, obezwładnianie, szarpanie, policzkowanie, uderzenie pięścią, kopanie, duszenie, rzucanie przedmiotami, używanie niebezpiecznych narzędzi lub grożenie ich użyciem, ciągnięcie za włosy, zadawanie bólu); Przemoc psychiczna agresywne zachowania, które mają na ogół charakter poniżający lub budzący poczucie zagrożenia i wywołują emocjonalny ból lub cierpienie (m.in. wyśmiewanie, wyzywanie, krytyka, groźby, kontrolowanie i ograniczanie kontaktów z innymi osobami); Przemoc ekonomiczna uniemożliwianie dostępu do rodzinnych środków finansowych (np. odbieranie zarobionych pieniędzy, utrzymanie kobiety w całkowitej zależności finansowej, zakazywanie jej pracy zawodowej, nie dawanie wystarczającej ilości pieniędzy na prowadzenie domu); Przemoc seksualna wymuszanie pożycia seksualnego lub nieakceptowanych i niechcianych praktyk seksualnych; Zaniedbanie ciągłe niezaspokajanie podstawowych potrzeb fizycznych emocjonalnych; Formy przemocy: fizyczna, psychiczna, ekonomiczna i seksualna mogą się przenikać, ale każda może też występować osobno. W celu efektywnego i zintegrowanego działania przeciw przemocy w rodzinie oraz zmniejszenia jej negatywnych następstw w życiu społecznym i rodzinnym opracowano Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie i Ochrony Ofiar Przemocy dla Gminy Proszowice na lata 2014-2016, zwany dalej Programem. Działania na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie są podejmowane w szczególności w ramach pracy Zespołu Interdyscyplinarnego. W Programie zostały zawarte podstawowe informacje dotyczące zjawiska przemocy w rodzinie, regulacji prawnych, realizatorów, adresatów programu, zakładanych efektów. I. PODSTAWA PRAWNA Zadania w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, zasady postępowania

wobec osób dotkniętych przemocą w rodzinie, oraz zasady postępowania wobec osób stosujących przemoc w rodzinie określa: Ustawa z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2005 r. Nr 180, poz. 1493 z późn. zm.) Ustawa z dnia 25 luty 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tj. Dz. U. z 2012 r. poz.788, z późn. zm.) Ustawa z dnia 12 marca 2004 r o pomocy społecznej (tj.dz. U. z 2013 r., poz. 182 z późn. zm.) Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałania alkoholizmowi (tj.dz. U. z 2012 r. poz. 1356 z późn. zm.) Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 1997 r. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.) Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (tj. Dz. U. z 2013 r. poz. 135 z późn. zm.) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2011 r. w sprawie procedury Niebieskiej Karty oraz wzorów formularzy Niebieska Karta (Dz. U. z 2011 r. Nr 209, poz. 1245). II. DIAGNOZA PROBLEMU PRZEMOCY W RODZINIE Skalę problemu przemocy w rodzinie na terenie gminy i miasta Proszowice najlepiej zobrazują zestawienia opracowane na podstawie danych zebranych w ramach procedury Niebieskiej Karty.

Tabela Nr 1. Ilość sporządzonych Niebieskich Kart w poszczególnych latach. Instytucja wszczynająca procedurę Niebieskiej Karty Rok 2011 Rok 2012 Rok 2013 Razem Policja 33 23 10 66 Pomoc społeczna 2 4 3 9 Ochrona zdrowia 0 0 0 0 Oświata 0 1 1 2 GKRPA 0 0 0 0 Razem 35 28 14 77 Źródło: Opracowanie własne. Procedura Niebieskiej Karty została wszczęta głównie przez przedstawicieli Policji, którzy najczęściej otrzymywali zgłoszenia o podejrzeniu stosowaniu przemocy natomiast w drugiej kolejności przedstawiciele pomocy społecznej. Po przeanalizowaniu Niebieskich Kart z lat 2011 r., 2012 r., 2013 r. można stwierdzić, że do przemocy dochodzi w rodzinach (małżeństwa, konkubinaty). Przemoc kierowana jest przede wszystkim do współmałżonka partnera, w drugiej kolejności do rodziców. Biorąc pod uwagę poszczególne przypadki można zauważyć, że osobami pokrzywdzonymi są przede wszystkim kobiety natomiast sprawcą przemocy domowej jest mężczyzna, mąż - partner lub syn. Przemoc w rodzinie nie dotyka tylko tych, którzy bezpośrednio jej doznają, cała rodzina jest zagrożona a szczególnie dzieci. Dzieci wychowywane w rodzinie w której stosowana jest przemoc nie mają zapewnionej potrzeby bezpieczeństwa. Przejawiają wiele negatywnych uczuć tj. lęk, wstyd, poczucie winy. To sprawia, że często występują u nich zaburzenia emocjonalne i zaburzenia zachowania. Z danych wynika iż, najczęściej przemoc w rodzinie zgłaszają osoby doznające przemocy, zdecydowanie rzadziej są to dzieci, rodzice osoby doznającej przemocy czy sąsiedzi. Problem

przemocy w rodzinie najczęściej występuje w rodzinach, w których pojawiają się jakieś inne problemy tj. uzależnienie od alkoholu, problemy finansowe, problemy rodzinne np. małżeńskie, choroba ale także przemoc zdarza się w tzw. dobrych domach. Można również zauważyć, iż dominującą formą przemocy występującą w większości rodzin jest przemoc psychiczna, która towarzyszy każdemu rodzajowi przemocy. Do najczęstszych przejawów przemocy w rodzinie należą awantury domowe, w tym awantury pod wpływem alkoholu, poniżanie, wyzwiska, krytykowanie, niepokojenie, groźby a także pobicia, uderzanie, popychanie, kopanie. W rodzinach, w których prowadzona była procedura Niebieskiej Karty członkowie grup roboczych podejmowali szereg czynności mających na celu poprawę sytuacji rodziny, w tym: kierowanie osób doznających przemocy i osób stosujących przemoc do specjalistów psycholog, prawnik. Osoby kierowane były na terapię indywidualną oraz grupową, była świadczona praca socjalna o charakterze wspierającym i informacyjnym a także monitoring sytuacji rodzinnej. Została także skierowana pomoc do dzieci i młodzieży w formie grupy wsparcia przez psychologa, które mogły także skorzystać z indywidualnego wsparcia. Przy Miejsko-Gminny Ośrodku Pomocy Społecznej działa Punkt Informacji, Wsparcia i Pomocy dla Osób dotkniętych Przemocą w Rodzinie. Tabela Nr 2. Ilość osób korzystających z Punktu Informacji, Wsparcia i Pomocy dla Osób Dotkniętych Przemocą w Rodzinie Rodzaj poradnictwa 2011 2012 2013 Ogółem Socjalne 14 18 48 80 Psychologiczne 15 20 12 47 Prawne - - 18 18 Terapeuta ds. uzależnień 22 25-47 Ogółem 51 63 78 192 Źródło: Opracowanie własne.

Jak wynika z tabeli coraz większa liczba osób z rodzin, w których istnieje problem przemocy korzysta z Punktu Informacji, Wsparcia i Pomocy dla Osób Dotkniętych Przemocą w Rodzinie. III. CELE PROGRAMU Cel główny: Przeciwdziałanie zjawisku przemocy w rodzinie i skuteczne rozwiązywanie problemów z nim związanych Cele szczegółowe: 1. Zapewnienie kompleksowej pomocy członkom rodzin, w których występuje przemoc. 2. Podniesienie poziomu wiedzy i świadomości społecznej mieszkańców gminy na temat zjawiska przemocy w rodzinie i możliwości uzyskania pomocy. 3. Poszerzenie wiedzy na temat zjawiska przemocy wśród dzieci i młodzieży. IV. ZADANIA PROGRAMU 1. Udzielanie przez Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej pomocy finansowej i rzeczowej oraz specjalistycznego poradnictwa rodzinom dotkniętym przemocą. 2. Usprawnienie procedury interwencji wobec przemocy w rodzinie w środowisku lokalnym poprzez: wypracowanie systemów wspomagania oraz spójny system współpracy pomiędzy podmiotami działającymi na rzecz rodzin zagrożonych przemocą. 3. Tworzenie grup wsparcia dla osób dotkniętych przemocą w rodzinie. 4. Zwiększenie dostępności pomocy terapeutycznej i prawnej dla rodzin dotkniętych przemocą. 5. Stworzenie bazy danych osób i instytucji udzielających pomocy. 6. Opracowanie druków, dystrybucja ulotek, plakatów, broszur skierowanych do mieszkańców gminy oraz aktualizowanie strony internetowej. 7. Zwiększenie wiedzy mieszkańców gminy na temat przemocy w rodzinie m.in. poprzez organizowanie pogadanek i prelekcji oraz rozpowszechnianie materiałów edukacyjnoinformacyjnych, w tym o instytucjach udzielających pomocy w sytuacjach doświadczania przemocy w rodzinie. 8. Edukacja uczniów o zagrożeniach płynących ze zjawiska przemocy w rodzinie i w szkole oraz propagowaniu zachowań sprzyjających pozytywnym postawom w rodzinie.

9. Przyjmowanie zgłoszeń dotyczących przemocy domowej i uruchomienie procedur mających na celu zminimalizowanie skutków przemocy. 10. Prowadzenie procedury Niebieskiej Karty. 11. Podnoszenie kwalifikacji osób zaangażowanych w realizacje programu. V. ODBIORCY PROGRAMU Program skierowany jest do mieszkańców Gminy i Miasta Proszowice. Głównymi odbiorcami Programu są: 1. Rodziny z problem przemocy domowej; 2. Dzieci i młodzież z rodzin problemowych; 3. Przedstawiciele instytucji oraz służb pracujących na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie. VI. ZASOBY GMINY PROSZOWICE Ofiary przemocy domowej potrzebują zwykle pomocy psychologicznej, prawnej, materialnej, socjalnej, medycznej, a także wsparcia. Niezmiernie istotna jest współpraca i przepływ informacji pomiędzy różnymi instytucjami i organizacjami zajmującymi się pomaganiem ofiarom przemocy domowej. Jednym z podstawowych zadań Zespołu Interdyscyplinarnego jest tworzenie warunków współpracy oraz łączenie kompetencji różnych służb. Dla mieszkańców Gminy i Miasta Proszowice na rzecz rodzin z problemem przemocy działają następujące instytucje: Urząd Gminy i Miasta Proszowice, Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Komenda Powiatowa Policji, Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna, Placówki oświatowe i kulturalne, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Zespół Placówek Caritas w Proszowicach, Ośrodki zdrowia, Sąd Rodzinny i Nieletnich w Krakowie.

VII. ZAKŁADANE EFEKTY PROGRAMU 1. Zmiana postaw społecznych wobec zjawiska przemocy w rodzinie 2. Udzielanie profesjonalnej pomocy osobom wobec których istnieje podejrzenie stosowania przemocy w rodzinie 3. Usprawnienie systemu pomocy rodzinom dotkniętym przemocą 4. Wzrost liczby osób profesjonalnie pomagających ofiarom przemocy w rodzinie 5. Zwiększenie zaangażowania społeczności w sprawy przeciwdziałania przemocy VIII. REALIZATORZY PROGRAMU Koordynatorem Programu jest Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Proszowicach przy współpracy z następującymi instytucjami: Urząd Gminy i Miasta Proszowice, Komenda Powiatowa Policji, Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna, Placówki oświatowe i kulturalne, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Zespół Placówek Caritas w Proszowicach, Ośrodki zdrowia, Sąd Rodzinny i Nieletnich w Krakowie. IX. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA Źródłem finansowania Programu Przeciwdziałania Przemocy oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie na lata 2014-2016 będą środki własne Gminy będące w budżecie Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Proszowicach na realizację zadań przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Zadania Programu będą realizowane i wdrażane etapowo zgodnie z potrzebami i możliwościami finansowymi Gminy. X. MONITORING

Realizacja programu będzie poddawana systematycznemu monitoringowi. Monitoring programu umożliwi wgląd w realizację podejmowanych działań, ocenę ich skuteczności oraz podejmowanie bieżących działań korygujących. Monitorowanie Programu odbywać się będzie na podstawie corocznej analizy sprawozdań z wykonania zadań, w tym osiągniętych efektów.