ROZWIĄZYWANIE SPORÓW ZE STOSUNKU PRACY. KOMISJE POJEDNAWCZE. SĄDY PRACY I. Komisje pojednawcze (art. 244 i nast. k.p.) 1. Komisje pojednawcze pojęcie i istota Komisje pojednawcze są społecznymi wewnątrzzakładowymi organami ochrony prawnej. Funkcjonują obok innych organów pozasądowych, tj. sądów polubownych i mediatorów. Celem ich działania jest rozpoznanie zaistniałego sporu na drodze ugodowej. Ich celem jest polubowne załatwianie sporów o roszczenia pracowników ze stosunku pracy 2. Tworzenie i skład komisji pojednawczych (art. 244-247, art. 249 k.p.) 1 a) utworzenie komisji pojednawczej ma charakter dobrowolny, tj. na pracodawcy nie ciąży prawny obowiązek jej tworzenia; b) komisję pojednawczą powołują wspólnie pracodawca i zakładowa organizacja związkowa, a jeżeli u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa - pracodawca, po uzyskaniu pozytywnej opinii pracowników (opinię taką pracownicy wyrażają w sposób przyjęty u danego pracodawcy); c) zasady i tryb powoływania komisji, czas trwania jej kadencji oraz liczbę jej członków ustala pracodawca i zakładowa organizacja związkowa, a jeżeli u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa - pracodawca, po uzyskaniu pozytywnej opinii pracowników d) członkami komisji pojednawczej nie mogą być: osoba zarządzająca, w imieniu pracodawcy, zakładem pracy; główny księgowy; radca prawny; osoba prowadząca sprawy osobowe, zatrudnienia i płac. e) przewodniczący komisji i jego zastępcy wybierani są spośród członków komisji ; f) komisja przeprowadza postępowanie pojednawcze w zespołach co najmniej trzyosobowych
3. Wszczęcie i przebieg postępowania przed komisją pojednawczą. Ugoda (248 258 k.p.) 2 a) postępowanie wszczyna się na wniosek pracownika złożony na piśmie bądź ustnie do protokołu (na wniosku stwierdza się datę jego wpływ w ten sposób sąd w razie późniejszego wystąpienia na drogę sądową będzie mógł ustalić, czy zachowane zostały stosowne terminy); b) postępowanie toczy się zgodnie z regulaminem ustalonym przez komisję (nie ma jednego uniwersalnego regulaminu, na podstawie którego działają komisje u różnych pracodawców); c) komisja pojednawcza powinna dążyć, aby załatwienie sprawy w drodze ugody nastąpiło w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku. Termin zakończenia postępowania przed komisją pojednawczą stwierdza się w protokole posiedzenia zespołu; d) zakończenie postępowania z mocy samego prawa: w sprawach dotyczących rozwiązania, wygaśnięcia lub nawiązania stosunku pracy po upływie 14 dni od dnia złożenia wniosku, w pozostałych sprawach po upływie 30 dni od dnia złożenia wniosku; e) ugodę zawartą przed komisją pojednawczą wpisuje się do protokołu posiedzenia zespołu (protokół podpisują strony i członkowie zespołu); f) niedopuszczalne jest zawarcie ugody, która byłaby sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego; g) w razie niewykonania ugody przez pracodawcę podlega ona wykonaniu w trybie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, po nadaniu jej przez sąd pracy klauzuli wykonalności sąd pracy odmówi nadania klauzuli wykonalności, jeżeli ze złożonych akt komisji wynika, że ugoda jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego; h) jeżeli postępowanie przed komisją pojednawczą nie doprowadziło do zawarcia ugody, komisja na żądanie pracownika, zgłoszone w terminie 14 dni od dnia zakończenia postępowania pojednawczego, przekazuje niezwłocznie sprawę sądowi pracy. Wniosek pracownika o polubowne załatwienie sprawy przez komisję pojednawczą zastępuje pozew.
Pracownik zamiast zgłoszenia tego żądania może wnieść pozew do sądu pracy na zasadach ogólnych. i) pracownik może wystąpić do sądu pracy w terminie 30 dni od dnia zawarcia ugody z żądaniem uznania jej za bezskuteczną, jeżeli uważa, że ugoda narusza jego słuszny interes. W sprawach dotyczących rozwiązania, wygaśnięcia lub nawiązania stosunku pracy z żądaniem takim pracownik może wystąpić tylko przed upływem 14 dni od dnia zawarcia ugody. j) z tytułu uczestnictwa w postępowaniu pojednawczym członkowie komisji nie otrzymują wynagrodzenia, zachowują oni jednak za ten czas prawo do swojego normalnego wynagrodzenia, choć nie świadczyli pracy k) za zapewnienie komisji odpowiednich warunków lokalowych odpowiedzialny jest pracodawca. II. Sądy pracy. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy 1. Pojęcie sądu pracy. Właściwość sądu w sprawach z zakresu prawa pracy a) sąd pracy to wydział pracy (bądź wydział pracy i ubezpieczeń społecznych) sądu powszechnego; b) powództwo w sprawach z zakresu prawa pracy może być wytoczone (wg uznania powoda): przed sąd właściwości ogólnej pozwanego (tzn. sąd jego miejsca zamieszkania bądź siedziby), przed sąd, w którego okręgu praca jest, była lub miała być wykonywana przed sąd, w którego okręgu znajduje się zakład pracy jest to tzw. właściwość przemienna 3 c) właściwość rzeczowa (tzn. który sąd rozpozna sprawę w I instancji): co do zasady w I instancji orzeka sąd rejonowy; jeżeli wartość przedmiotu sporu jest większa niż 75 000 zł to właściwy w I instancji będzie sąd okręgowy; bez względu na wartość przedmiotu sporu w I instancji właściwy jest zawsze sąd rejonowy w sprawach: o ustalenie istnienia stosunku pracy, o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy,
4 o przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z nimi dochodzone roszczenia i o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia o rozwiązania stosunku pracy, dotyczących kar porządkowych i świadectwa pracy oraz roszczenia z tym związane. 2. Postępowanie przed sądem pracy a) pracownik lub ubezpieczony działający bez adwokata lub radcy prawnego może zgłosić w sądzie właściwym ustnie do protokołu powództwo oraz treść środków odwoławczych i innych pism procesowych; b) odrzucenie pozwu nie może nastąpić z powodu niedopuszczalności drogi sądowej, gdy do rozpoznania sprawy właściwy jest inny organ. W tym wypadku sąd przekaże mu sprawę. Jeżeli jednak organ ten uprzednio uznał się za niewłaściwy, sąd rozpozna sprawę w przypadku odrzucenia pozwu sąd w ogóle nie zajmuje się merytorycznie badaniem sprawy, nie zastanawia się nad tym, czy roszczenie jest czy też nie jest należne, lecz stwierdza, że nie zajmuje się określonego rodzaju sprawami bądź też zachodzą inne względy, które przeciwstawiają się rozpoznaniu sprawy, a które wskazane są w przepisach KPC w przypadku spraw z zakresu prawa pracy sąd nie może odrzucić pozwu tylko dlatego, że sprawę powinien rozpatrywać inny organ sąd musi ją albo temu organowi przekazać, albo jeśli ten wcześniej uznał się za niewłaściwy rozpoznać ją sam; c) niezwłocznie po wniesieniu sprawy przewodniczący lub wyznaczony przez niego sędzia dokonuje jej wstępnego badania - polega ono na ustaleniu, czy pismo wszczynające postępowanie sądowe spełnia niezbędne wymagania, pozwalające nadać mu dalszy bieg, oraz na podjęciu czynności umożliwiających rozstrzygnięcie sprawy na pierwszym posiedzeniu; d) po wstępnym badaniu sprawy przewodniczący wzywa do usunięcia braków formalnych pisma tylko wówczas, gdy braki te nie dadzą się usunąć w toku czynności wyjaśniających (sąd podejmie czynności wyjaśniające, jeżeli przemawiają za tym wyniki wstępnego badania sprawy, a także gdy sprawa nie
była przedmiotem postępowania przed komisją pojednawczą, chyba że czynności te nie przyspieszą postępowania lub są oczywiście niecelowe z innych przyczyn). e) termin rozprawy powinien być wyznaczony tak, aby od daty zakończenia czynności wyjaśniających, a jeżeli nie podjęto tych czynności - od daty wniesienia pozwu lub odwołania, do rozprawy nie upłynęło więcej niż dwa tygodnie, chyba że zachodzą niedające się usunąć przeszkody; f) w sprawach z zakresu prawa pracy nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i z przesłuchania stron (czyli jeśli strony nie dokonały czynności w formie pisemnej zastrzeżonej dla celów dowodowych to w tym przypadku, przeciwnie niż na gruncie prawa cywilnego mimo wszystko będą mogły wnosić o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków albo z własnego przesłuchania); g) pracownik wnoszący powództwo lub strona wnosząca odwołanie do sądu pracy co do zasady nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych (np. nie musi wnosić opłaty od pozwu). 5