RAPORT NA TEMAT NARKOMANII w 1 roku WOJEWÓDZTWO PODLASKIE Anna Golubiewska Ekspert wojewódzki ds. informacji o narkotykach i narkomanii Białystok 1
I. Wprowadzenie Województwo podlaskie jest regionem wielokulturowym, wielonarodowościowym i pod tym względem jest najbardziej zróżnicowane spośród 16 województw. Mieszkają tu Białorusini, Litwini, Ukraińcy oraz Tatarzy. Czynnikiem mającym potencjalny wpływ na problem narkomanii w województwie podlaskim jest jego usytuowanie. Województwo położone jest w północno-wschodniej części Polski - jest województwem przygranicznym - od wschodu graniczy z Białorusią, zaś od północy z Litwą 1. Taka sytuacja stwarza zagrożenie przemytu przez pas graniczny substancji psychoaktywnych. Rysunek 1. Województwo podlaskie. Przejścia graniczne. 1 W regionie jest 9 przejść granicznych: na granicy z Litwą - Budzisko (drogowe), Ogrodniki (drogowe), Trakiszki (kolejowe); na granicy z Białorusią - Bobrowniki (drogowe), Czeremcha (kolejowe), Kuźnica Białostocka (drogowe i kolejowe), Połowce (drogowe), Siemianówka (kolejowe ruch towarowy).
II. Opis sytuacji, epidemiologia, charakterystyka zjawiska narkomanii na terenie województwa 1. Używanie narkotyków W 1 roku i na początku 11 roku Obserwatorium Integracji Społecznej Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Białymstoku przeprowadziło badanie Problemy dzieci i młodzieży w kontekście wykluczenia społecznego w województwie podlaskim, dotyczące m.in. skali uzależnień wśród dzieci i młodzieży w województwie podlaskim, w tym zjawiska narkomanii. Badanie przeprowadzono w 8 losowo wytypowanych podlaskich szkołach (4 szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach średnich), za pomocą anonimowej ankiety skierowanej do uczniów: VI klas szkół podstawowych, II klas gimnazjum i I klas szkół ponadgimnazjalnych. Pierwsza grupa dotyczyła młodzieży urodzonej w 1998 r. (1 lat w momencie badania), druga w 1996 r. (14 lat w momencie badania) oraz w 1994 r. (16 lat w momencie badania). Ogółem badaniem objęto 1648 uczniów. Jak pokazują wyniki badania co 15 uczeń szkoły średniej, co 5 uczeń gimnazjum i co 1 uczeń szkoły podstawowej zażywał w swoim życiu narkotyki. Graficzny opis wyników w ujęciu procentowym przedstawia Wykres 1. Wykres 1. Odsetek młodzieży szkolnej ogółem z województwa podlaskiego używających kiedykolwiek narkotyków 1% 8% 6% 99% 96% 87% 4% % % 1% VI klasa szkoły podstawowej 4% II klasa gimnazjum 1% I klasa szkoły ponadgimnazjalnej TAK NIE Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Białymstoku, Problematyka uzależnień wśród dzieci i młodzieży skala zjawiska w województwie podlaskim, Białystok 11, s..
Średni wiek sięgania po używki po raz pierwszy wśród podlaskich uczniów, to około 14-15 lat. Uczniowie szkół ponadgimnazjalnych (% badanej populacji) częściej deklarują zażywanie narkotyków, niż ich młodsi koledzy; nieliczni uczniowie szkół podstawowych i gimnazjalnych zażywają obecnie środki narkotyczne, odpowiednio,4% i,47% ankietowanych. Najczęstszą przyczyną używania narkotyków przez podlaskich uczniów (w każdej z badanych grup wiekowych) jest ciekawość, chęć sprawdzenia jak to jest. Inne powody to: poczucie, że zażycie narkotyku będzie gwarantowało dobrą zabawę oraz myślenie, że pozwoli im to uwolnić się od stresów, napięć, problemów 4.. Narkomania problemowe używanie narkotyków oraz konsekwencje zdrowotne i społeczne Jedną ze zdrowotnych konsekwencji używania narkotyków, w szczególności drogą dożylną, jest rozprzestrzenianie się chorób przenoszonych przez krew, wśród nich HIV/AIDS i wirusowego zapalenia wątroby. Zakażenia krwiopochodne w grupie osób używających narkotyków iniekcyjnie nabywane są zazwyczaj w konsekwencji używania wspólnego sprzętu (strzykawek, igieł, pojemników do mieszania i przygotowania narkotyku). Poza zakażeniami związanymi z korzystaniem ze wspólnego sprzętu do wstrzyknięć, do zakażeń HIV i HBV dochodzi również podczas kontaktów seksualnych zarówno między osobami używającymi narkotyków iniekcyjnie, jak i między nimi a ich partnerami seksualnymi lub klientami. Pozostałe zakażenia, na które szczególnie narażone są osoby używające narkotyków dożylnie to: gruźlica (TB), zakażenia skóry i tkanek miękkich wywołane przez Staphylococcus aureus (w tym Staphylococcus aureus metycylinooporny MRSA) i paciorkowce, ciężka sepsa, STI inne niż HIV (np. chlamydioza, kiła, rzeżączka) i wirusowe zapalenia wątroby, zakażenia układu oddechowego (zapalenie płuc, błonica, grypa), botulizm przyranny, tężec, zakażenia lidzkim wirusem T-limfotropowym (HTLV) 5. Poniższe wykresy przedstawiają sytuację epidemiologiczną zakażeń wirusem HIV (w tym u osób używających narkotyki drogą dożylną) w Polsce w 11 roku (Wykres ) oraz Tamże, s. 1. 4 Tamże, s. 5. 5 ECDC (Europejskie Centrum Kontroli i Prewencji Chorób) i EMCDDA (Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii), Leczenie i profilaktyka chorób zakaźnych wśród osób iniekcyjnie używających narkotyków, Sztokholm 11, s. 1. 4
w województwie podlaskim na przestrzeni lat 11 (Wykres ), a także zachorowań na AIDS (analogicznie Wykres 4 i Wykres 5). Wykres. Liczba nowych zakażeń wirusem HIV w Polsce, w tym wśród narkomanów w 1 r. (zakażenia rejestrowane wg miejsca zakażenia) 6 zachodniopomorskie wielkopolskie warmińsko-mazurskie świętokrzyskie śląskie pomorskie PODLASKIE podkarpackie opolskie mazowieckie małopolskie łódzkie lubuskie lubelskie kujawsko-pomorskie dolnośląskie 6 4 44 1 4 1 15 5 4 4 8 7 17 17 1 4 5 6 1 51 48 71 98 8 97 97 18 116 19 19 5 1 15 5 5 Narkomani Nieznana droga zakażenia Ogółem liczba osób 6 Źródło: Zakład Epidemiologii Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny. Wyjaśnienie pojęć: Narkomani oznacza iniekcyjnych użytkowników narkotyków; Nieznana droga zakażenia oznacza przypadki zakażeń, w których nie podano drogi transmisji wirusa (w ramach tej grupy mogą być również osoby używające narkotyków dożylnie); Ogółem liczba osób oznacza liczbę wszystkich przypadków zakażeń HIV zarejestrowanych w danym roku. 5
W 1 r. w województwie podlaskim zanotowano nowych zakażeń wirusem HIV, co stanowi 1,8% wszystkich przypadków w kraju. Najniższy odsetek nowych zakażeń HIV (6 przypadków) zarejestrowano w województwie świętokrzyskim, najwyższy 19 przypadków w województwie mazowieckim. Wśród ogólnej liczby nowych zakażeń wirusem HIV w województwie podlaskim zanotowano 1 przypadek w grupie iniekcyjnych narkomanów, co stanowi,6% ogólnej liczby zakażeń wirusem HIV wywołanych drogą iniekcji narkotyku. Wskaźnik zakażeń wirusem w tej grupie na 1 tys. mieszkańców dla województwa podlaskiego jest niższy niż wskaźnik krajowy i wynosi,8 (kraj,1). Wykres. Liczba nowych zakażeń wirusem HIV, w tym wśród narkomanów w latach 1 w województwie podlaskim 7 5 15 1 5 1 19 15 1 1 9 9 9 5 6 1 1 1 1 1 4 5 6 7 8 9 1 11 1 Ogółem liczba osób W tym narkomani Jak wynika z danych Zakładu Epidemiologii Państwowego Zakładu Higieny, w 11 r. w województwie podlaskim zanotowano nowych przypadków zakażenia wirusem HIV i jest to jeden z najwyższych wskaźników od roku. Na przestrzeni 1 lat liczba nowych zakażeń wirusem HIV w województwie podlaskim wśród iniekcyjnych użytkowników narkotyków jest zmienna. W oraz 1 roku nie zanotowano nowych zakażeń wirusem wśród narkomanów. W 4 zanotowano najwyższą liczbę zakażonych drogą iniekcji, natomiast w latach 6-9 odnotowano pojedyncze przypadki zakażeń tą drogą. W 11 roku odnotowano wzrost przypadków 7 Źródło: Zakład Epidemiologii Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny. 6
zakażenia wirusem HIV wśród narkomanów. Natomiast w 1 roku ponownie zanotowano jeden przypadek zakażenia drogą iniekcji. Wykres 4. Liczba zachorowań na AIDS w 1 r. w Polsce, w tym wśród narkomanów (zakażenia rejestrowane wg miejsca zamieszkania) 8 zachodniopomorskie wielkopolskie warmińsko-mazurskie świętokrzyskie śląskie pomorskie PODLASKIE podkarpackie opolskie mazowieckie małopolskie łódzkie lubuskie lubelskie kujawsko-pomorskie dolnośląskie 1 15 1 1 1 1 5 1 4 1 1 1 1 4 4 5 6 6 7 9 1 1 11 11 1 16 17 5 5 1 15 5 Narkomani Nieznana droga zakażenia Ogółem liczba osób 8 Źródło: Zakład Epidemiologii Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny. Wyjaśnienie pojęć: Narkomani oznacza iniekcyjnych użytkowników narkotyków; Nieznana droga zakażenia oznacza przypadki zakażeń, w których nie podano drogi transmisji wirusa (w ramach tej grupy mogą być również osoby używające narkotyków dożylnie); Ogółem liczba osób oznacza liczbę wszystkich przypadków zachorowań na AIDS zarejestrowanych w danym roku. 7
W 1 r. w województwie podlaskim zanotowano 4 nowe zachorowania na AIDS, co stanowi,7% wszystkich przypadków w kraju. Najniższy odsetek ogólnej zachorowalności na AIDS (1 przypadek) zarejestrowano w województwach świętokrzyskim oraz lubuskim, najwyższy 5 przypadków w województwie dolnośląskim. Wśród ogólnej liczby zachorowań na AIDS w województwie podlaskim nie zanotowano przypadków dotyczących iniekcyjnych użytkowników narkotyków. W województwach kujawsko-pomorskim, lubuskim oraz świętokrzyskim, również nie stwierdzono przypadku zachorowania na AIDS w tej grupie. Najwięcej 11 przypadków odnotowano w dolnośląskiem. Wykres 5. Liczba zachorowań na AIDS, w tym wśród narkomanów w latach 1 w województwie podlaskim 9 7 6 5 4 1 7 6 5 4 4 4 4 4 4 1 4 5 6 7 8 9 1 11 1 ogółem liczba osób w tym narkomani Na podstawie danych przedstawionych na wykresie 5 wnioskujemy, iż epidemiologia zachorowań na AIDS w województwie podlaskim w latach -1 ma dynamiczny charakter. W roku oraz w latach 9-1 zanotowano najniższy odsetek nowych zachorowań na AIDS (dwa przypadki w każdym roku), w 8 i 11 roku zarejestrowano najwyższą liczbę tych przypadków. Natomiast w 1 roku można zaobserwować tendencję spadkową, tj. 4 przypadki zachorowań. Również odsetek zachorowań na AIDS wśród narkomanów na przestrzeni 1 lat w województwie podlaskim jest zróżnicowany. Najwięcej przypadków zarejestrowano w latach 6-8 (4 przypadki). W 9 oraz 1 roku wśród 9 Źródło: Zakład Epidemiologii Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny. 8
zachorowań na AIDS nie stwierdzono przypadku mającego związek z używaniem substancji psychoaktywnych, natomiast w 11 roku ponownie zarejestrowano zachorowania na AIDS wśród narkomanów ( przypadki). W 1 roku nie odnotowano żadnego przypadku zachorowań na AIDS wśród narkomanów. Wykres 6. Liczba zgonów z powodu przedawkowania narkotyków w Polsce w 11 r. 1 zachodniopomorskie wielkopolskie 6 1 warmińsko-mazurskie świętokrzyskie śląskie pomorskie PODLASKIE podkarpackie 1 7 11 6 18 9 opolskie mazowieckie małopolskie łódzkie lubuskie lubelskie kujawsko-pomorskie dolnośląskie 19 1 16 1 14 11 4 6 8 1 1 liczba zgonów W województwie podlaskim w 11 roku odnotowano 11 zgonów z powodu przedawkowania narkotyków, co stanowi,9% ogólnej liczby zgonów z tego powodu w kraju (wykres 6). Najwięcej przypadków śmierci z powodu przedawkowania narkotyków odnotowano w województwie mazowieckim (8,6% wszystkich przypadków), śląskim (1,%) oraz pomorskim (6,%). Wskaźnik śmiertelności z powodu przedawkowania narkotyków na 1 tys. mieszkańców w województwie podlaskim wynosi,9, tym samym przewyższa wskaźnik krajowy (,74). 1 Źródło: Główny Urząd Statystyczny. Dane wg krajowej definicji: F11-1, F14-16, F19, X4, X6, Y1, X44, X64, Y14. 9
Wykres 7. Liczba zgonów z powodu przedawkowania narkotyków w latach 4 11 w województwie podlaskim 11 14 1 1 1 8 6 4 4 7 7 6 8 11 4 5 6 7 8 9 1 11 Liczba zgonów Według danych Głównego Urzędu Statystycznego przedstawionych na wykresie 7, w latach 4-11 statystyka zgonów spowodowanych przedawkowaniem narkotyków w województwie podlaskim ma charakter zróżnicowany. Liczba zgonów zarejestrowana w 4 roku wzrosła ponad -krotnie w roku kolejnym (1 przypadków), w 6 i 7 roku nastąpił spadek umieralności z powodu przedawkowania środków psychoaktywnych utrzymany na stałym poziomie (7 przypadków). W 8 roku w województwie podlaskim nie zanotowano zgonów spowodowanych przedawkowaniem narkotyków, natomiast w latach 9-11 nastąpił stopniowy wzrost śmiertelnych przypadków. Konsekwencje społeczne używania środków psychoaktywnych można rozpatrywać w kontekście zapotrzebowania na świadczenia osób uzależnionym od narkotyków oraz ich rodzin. Zgodnie z art. 7 ustawy z dnia 1 marca 4 r. o pomocy społecznej jednym z powodów udzielania pomocy społecznej jest narkomania. 11 Źródło: Główny Urząd Statystyczny. Dane wg krajowej definicji: F11-1, F14-16, F19, X4, X6, Y1, X44, X64, Y14. 1
Tabela 1. Liczba rodzin, którym przyznano pomoc (w tym także z powodu narkomanii) w 1 roku (w przekroju województw) 1 Województwo Liczba rodzin, którym przyznano świadczenia (ogółem) Liczba rodzin, którym przyznano pomoc z powodu narkomanii Liczba rodzin, którym przyznano świadczenia na wsi Liczba rodzin, którym przyznano pomoc z powodu narkomanii na wsi dolnośląskie 118 66 61 7 41 49 kujawsko-pomorskie 149 84 14 4 64 1 lubelskie 116 988 118 4 9 16 lubuskie 61 786 17 54 łódzkie 1 45 179 69 17 małopolskie 1 794 184 4 68 18 mazowieckie 18 98 6 6 644 47 opolskie 8 78 84 1 98 4 podkarpackie 11 45 69 49 87 7 PODLASKIE 7 566 6 18 51 7 pomorskie 1 965 19 4 56 1 śląskie 17 67 15 79 6 świętokrzyskie 81 19 68 694 1 warmińsko-mazurskie 1 15 8 59 1 wielkopolskie 15 9 55 4 9 8 zachodniopomorskie 1 87 6 7 599 47 W 1 liczba świadczeń społecznych przyznanych rodzinom w województwie podlaskim była jedną z najniższych w kraju (przed województwem lubuskim i opolskim) (Tabela 1). Pomoc została przyznana 7 566 rodzinom ogółem, w tym 18 51 rodzinie z obszarów wiejskich. Województwo podlaskie znalazło się na ostatnim miejscu w kategorii udzielania pomocy społecznej osobom i rodzinom z problemem narkomanii. W omawianym roku, z powodu narkomanii, udzielono świadczeń 6 rodzinom, w tym 7 rodzinom na obszarze wiejskim, porównując 69 rodzin, w tym 11 rodzin na obszarze wiejskim w 11 r., 7 rodzin, w tym 9 rodzin na obszarze wiejskim w 1 r., 6 rodziny, w tym 6 rodzin na obszarze wiejskim w 9 r. oraz 5 rodziny, w tym 4 rodziny na wsi w 8 r. 1 Źródło: Sprawozdanie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej - MPiPS--R za I-XII 1 r. 11
. Dostępność narkotyków W przeprowadzonym przez Obserwatorium Integracji Społecznej Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Białymstoku badaniu, poproszono respondentów o ocenę dostępności do narkotyków na terenie województwa podlaskiego. Zdecydowana większość badanych (64% uczniów szkół średnich, 77% gimnazjalistów oraz 8% uczniów szkół podstawowych) stwierdziła, że temat dostępności do środków psychoaktywnych ich nie interesuje. Należy jednak odnotować, iż co czwarty uczeń klas ponadgimnazjalnych oraz co dziesiąty uczeń szkół gimnazjalnych i podstawowych z terenu województwa podlaskiego określa dostęp do narkotyków jako łatwy (Wykres 8). Wykres 8. Dostępność do narkotyków w opinii uczniów podlaskich szkół 1 8% 7% 6% 5% 4% % % 1% % 8% 1% 1% 77% 1% 1% 64% 1% 4% VI klasa szkoły podstawowej II klasa gimnazjum I klasa szkoły ponadgimnazjalnej nie interesuje mnie to jest trudna jest łatwa 1 Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Białymstoku, Problematyka uzależnień wśród dzieci i młodzieży skala zjawiska w województwie podlaskim, Białystok 11, s. 6. 1
III. Opis i ocena posiadanych zasobów oraz podejmowanych działań w województwie 1. Ograniczanie popytu 1.1 Profilaktyka Podnoszenie kwalifikacji osób realizujących zadania z zakresu profilaktyki uzależnień 1. Szkoła Dobrego Wyboru projekt edukacyjny realizowany w ramach programu STOP PATOLOGIOM, w partnerstwie m.in. z Komendą Wojewódzką Policji w Białymstoku. Projekt realizowano w latach 9-1, corocznie obejmując szkoły podstawowe, gimnazjalne i ponadgimnazajlne kolejnych powiatów województwa podlaskiego. W ciągu czterech lat treścią szkoleniową objęto 445 osób (przedstawicieli podlaskich placówek oświaty oraz Policji), które dodatkowo wyposażono w materiały niezbędne do samodzielnej kontynuacji misji programu (podczas wywiadówek profilaktycznych, spotkań z uczniami oraz kaskadowych szkoleń nauczycieli). W efekcie współpracy nad realizacją projektu powstał Informator Kadry Pedagogicznej Placówek Oświatowych stanowiący esencję prawnego podejścia do omawianych podczas szkoleń problemów.realizację projektu zapoczątkowano w 9 roku. Działaniami, mającymi charakter pilotażu, objęto wówczas powiaty: siemiatycki, sokólski i wysokomazowiecki (w szkoleniach uczestniczyło 7 osób). W kolejnym roku, kontynuując reazliację projektu, szkolenia przeprowadzono w powiatach: białostockim, bielskim, zambrowskim oraz hajnowskim (w szkoleniach uczestniczyło 167 osób). W 11 roku działania szkoleniowe przeprowadzono na terenie powiatu sejneńskiego, suwalskiego i augustowskiego (w szkoleniach uczestniczyło 17 osób). Realizację projektu, w wymiarze podstawowych szkoleń, zakończono w 1 r. obejmując powiat łomżyński, kolneński oraz grajewski. Treścią szkoleniową objęto wówczas 14 osoby. Zakres tematyczny: Zjawisko narkomanii w województwie podlaskim. Psychospołeczny aspekt narkomanii. Fazy, mechanizmy i skutki zażywania narkotyków. Formy pomocy uczniom eksperymentującym i uzależnionym od środków psychoaktywnych. Rodzaje narkotyków. Jak rozpoznać, że uczeń sięga po narkotyki? 1
Metoda interwencji skierowana do osób eksperymentujących i uzależnionych od środków psychoaktywnych i ich rodziców. Prawne aspekty uzależnień. Odpowiedzialność prawna nieletnich. Procedury interwencji szkoły. Profilaktyka uzależnień w szkole rodzaje, strategie, standardy, programy/działania. Diagnoza wewnątrzszkolna. Ewaluacja programów/działań profilaktycznych. Prowadzenie zajęć profilaktycznych z uczniami, szkoleń nauczycieli oraz wywiadówek profilaktycznych.. W ramach programu Ministra Zdrowia: Prowadzenie działań edukacyjno -informacyjnych w zakresie problematyki dotyczącej rozwiązywania problemów wynikających z uzależnień od hazardu lub innych uzależnień niestanowiących uzależnienia od substancji psychoaktywnych oraz zadania: Organizacja regionalnych konferencji na temat zagrożeń związanych z hazardem i innymi uzależnieniami behawioralnymi uwzględniających metody profilaktyki i sposoby rozwiązywania problemów w tym zakresie zorganizowano cykl konferencji pn. Hazard i inne uzależnienia behawioralne zagrożenia, metody profilaktyki i sposoby rozwiązywania problemu. Ogółem w konferencjach wzięło udział 4 osób. Przedsięwzięcie zostało zrealizowane przy udziale środków Funduszu Rozwiązywania Problemów Hazardowych.. Spotkanie przedstawicieli podlaskich placówek leczenia uzależnień zorganizowane przez Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Białymstoku przy współpracy z Wojewódzkim Ośrodkiem Profilaktyki i Terapii Uzależnień w Łomży. Cel przedsięwzięcia ukierunkowano na przedstawienie najistotniejszych kwestii dotyczących obszaru leczenia uzależnień na terenie województwa podlaskiego oraz dyskusję o aktualnych zmianach legislacyjnych w obszarze problemu. W spotkaniu udział wzięło 18 osób. Realizacja przedsięwzięć profilaktycznych 1. Program Wczesnej Interwencji wobec Młodych Użytkowników Narkotyków FreD goes net" międzynarodowy projekt z obszaru profilaktyki selektywnej oparty o metodę krótkiej interwencji profilaktycznej, skierowany do młodych osób używających narkotyków. Osoby zakwalifikowane do programu biorą udział w zajęciach grupowych prowadzonych metodą wywiadu motywującego. Celem zajęć jest pobudzenie uczestników do refleksji, podniesienie poziomu ich wiedzy na temat używania 14
narkotyków, zachęcenie do oceny ryzyka i odpowiedzialności, zmiana nastawienia i zachowania związanego z używaniem narkotyków oraz poznanie oferty lokalnego systemu pomocowego. W 1 roku Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Białymstoku kontynuował, zapoczątkowane w 11 roku, wsparcie realizacji programu na terenie województwa podlaskiego. W terminie lipiec-listopad 1 r. oddziaływaniami programowymi objęto 9 grup odbiorców. Do udziału w przedsięwzięciu zgłosiło się 86 osób, zakwalifikowanych zostało 65 osób, 6 osoby ukończyły program. Rozmowy kwalifikacyjne oraz zajęcia przeprowadzili certyfikowani trenerzy FreD (terapeuci Młodzieżowego Ośrodka Terapii i Readaptacji ETAP w Białymstoku).. Wojewódzka Olimpiada Wiedzy o HIV/AIDS przedsięwzięcie zorganizowane w partnerstwie z Wojewódzką Stacją Sanitarno Epidemiologiczną w Białymstoku. Misję Olimpiady stanowiło poszerzenie wiedzy młodzieży na temat zapobiegania zakażeniom HIV, chorobom przenoszonym drogą płciową oraz kształtowanie pozytywnych postaw wobec ludzi żyjących z HIV i chorych na AIDS. Olimpiada odbyła się w dwóch etapach powiatowym (5 kwietnia 1 r.) i wojewódzkim (17 maja 1 r.). W etapie powiatowym udział wzięło 54 uczestników uczniów 5 podlaskich szkół ponadgimnazjalnych.. Kampania społeczna pn.: Narkotyki? Na co mi to? zainicjowana w 11 r. przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii pierwsza w Polsce kampania mówiąca, zgodnie z wynikami badań naukowych, iż większość młodych ludzi nie używa narkotyków. W 1 r. kampania wzmocniła swój profilaktyczny przekaz ( Narkotyki? Na co mi to? Odleć z nami, nie z narkotykami!) zachęcając młodych ludzi do udziału w konkursie pasji. Włączając się w realizację kampanii Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Białymstoku przeprowadził kolportaż materiałów edukacyjnych, a także upowszechniał pozytywny przekaz kampanii. Profilaktyka w gminach województwa podlaskiego W 1 roku 56,4% podlaskich gmin wspierało programy profilaktyki uniwersalnej (w 11 r. 57,5%), natomiast 1% gmin wspierało programy profilaktyki selektywnej i wskazującej (w 11 r. 9,6%) 14. Odsetek podlaskich gmin wspierających w 1 r. profilaktykę uniwersalną utrzymuje się na podobnym, do roku poprzedniego, poziomie. 14 Źródło: Sprawozdanie z realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii w 11 roku. Dane dotyczą 117 podlaskich gmin, które przesłały Sprawozdanie. 15
Zwiększył się natomiast odsetek samorządów wspierających w 1 r. profilaktykę selektywną i wskazującą. 1. Leczenie i rehabilitacja Wydatki Podlaskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia na świadczenia zdrowotne udzielane w trybie ambulatoryjnym w zakresie terapii uzależnienia od substancji psychoaktywnych w latach 8-11: 8 r. 91 6 zł, 9 r. 1 696,5 zł, 1 r. 8 4,7 zł, 11 r. 164 44,6 zł. Wydatki poniesione przez POW NFZ w 1 roku na realizację świadczeń zdrowotnych w rodzaju opieka psychiatryczna i leczenie uzależnień w wybranych zakresach świadczeń 15 : Koszty 1 r. w zł (wartość rachunków przedstawionych Nazwa zakresu świadczeń przez Świadczeniodawców opłaconych przez POW NFZ) świadczenia udzielane w warunkach oddziału/ośrodka dziennego - leczenie uzależnień, w tym: 7 9, ŚWIADCZENIA DZIENNE TERAPII UZALEŻNIENIA OD SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH 7 9, świadczenia udzielane w warunkach ambulatoryjnych - leczenie uzależnień, w tym: 899 79,6 LECZENIE UZALEŻNIEŃ 84 84, ŚWIADCZENIA TERAPII UZALEŻNIENIA OD SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH INNYCH NIŻ ALKOHOL 7 167, ŚWIADCZENIA TERAPII UZALEŻNIEŃ DLA DZIECI I MŁODZIEŻY 4 158,4 1. Readaptacja społeczna Na terenie województwa podlaskiego istnieje 9 Centrów Integracji Społecznej 16, których nadrzędnym celem jest reintegracja zawodowa i społeczna osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Działania Centrów zmierzają do zapewnienia uczestnikom pomocy w uzyskaniu bezpieczeństwa socjalnego przy zastosowaniu oddziaływań profilaktycznych, aktywizacji zawodowej oraz wsparcia w rozwoju osobistym. Zgodnie z ustawą z dnia 1 czerwca r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 11 r. nr 4, poz. 5 15 Źródło: Podlaski Oddział Wojewódzki NFZ. 16 Źródło: Rejestr jednostek organizacyjnych, którym Wojewoda nadał status Centrum Integracji Społecznej, stan na dzień 9.5.1 r. 16
z późn. zm.), jedną z grup beneficjentów proponowanych form reintegracyjnych są osoby uzależnione od narkotyków lub innych środków odurzających, po zakończeniu programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej. 1.4 Ograniczanie szkód zdrowotnych Na terenie województwa podlaskiego w 1 r. nie realizowano programów w zakresie redukcji szkód związanych z używaniem narkotyków.. Ograniczanie podaży - walka z nielegalnym rynkiem narkotykowym.1 Działania Podlaskiej Policji 17 Ujawnianie i ściganie przestępstw związanych z narkotykami W 1 r. na terenie województwa podlaskiego odnotowano 1 49 przestępstw przeciwko ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii i jest to największa ich liczba od 5 lat. (Tabela ). Tabela. Liczba przestępstw narkotykowych w województwie podlaskim w latach 8-1 ROK 8 9 1 11 1 LICZBA PRZESTĘPSTW NARKOTYKOWYCH 91 1 146 1 179 1 79 1 49 Źródło: Temida dla województwa podlaskiego W 1 r. wszczęto ogółem 55 postępowań dotyczących przestępstw narkotykowych. W efekcie prowadzonych czynności na 1 49 stwierdzonych przestępstw wykryto 1 44 (wskaźnik wykrywalności 97,5%). Podobnie jak w poprzednich latach, w 1 r. największą liczbę przestępstw narkotykowych odnotowano w kategoriach: posiadanie środków odurzających lub substancji psychotropowych (51%), udzielanie innej osobie środka odurzającego lub substancji psychotropowej w celu osiągnięcia korzyści majątkowej (ok. %), udzielanie ww. 17 Źródło: Komenda Wojewódzka Policji w Białymstoku. 17
środków (ok. 17%). W 1 r. odnotowano znaczny spadek liczby przestępstw stwierdzonych z art. 56 ust. wprowadzanie do obrotu znacznej ilości ww. środków lub słomy makowej. (Tabela ). Tabela. Przestępstwa przeciwko ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii w latach 1-1 postępowania wszczęte i zakończone oraz przestępstwa stwierdzone i wykryte 18 KWALIFIKACJA POSTĘPOWANIA PRZESTĘPSTWA PRAWNA WSZCZĘTE ZAKOŃCZONE STWIERDZONE WYKRYTE ROK 1 11 1 1 11 1 1 11 1 1 1 1 art. 5 ust. 1-1 1 1 4 6 4 6 art. 5 ust. 1 - - - 1 1 1 1 1 art. 54 ust. 1-1 1-1 - - art. 54 ust. - - - - - 1 1 1 1 art. 55 ust. 1 4 5 6 8 4 8 art. 55 ust. 1 6 5 6 4 5 6 4 art. 56 ust. 1 1 6 8 11 7 5 1 9 14 18 9 11 art. 56 ust. 8 1 9 4 17 9 78 41 89 78 8 art. 58 9 46 5 7 158 7 8 141 5 6 art. 59 4 1 58 6 49 7 5 1 6 19 art. 6-1 1-1 - - 1 - - - - art. 61 - - 1-1 4 1 4 art. 6 ust. 1 i 6 441 5 416 46 468 59 7 77 576 691 761 art. 6 ust. 11 1 1 14 11 4 1 art. 6 ust. 1, 58 1 4 59 8 4 77 4 66 art. 6 ust. - - - - - - - 1-1 art. 64 1 - - 1 - - 1-1 - art. 68 - - 1 - - - - 1-1 Razem 47 56 55 616 64 667 1179 179 149 116 146 144 Źródło: Temida dla województwa podlaskiego Analogicznie do ubiegłych lat, w 1 roku głównym przedmiotem przestępstw narkotykowych na terenie województwa podlaskiego była marihuana/haszysz 74% przestępstw narkotykowych. W dalszej kolejności występowała amfetamina i heroina. (Tabela 4). 18 Przepisy ustawy z dnia 9 lipca 5 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485), wymienione kategorie opisane w aneksie do Raportu. 18
zawiadomienie osoby pokrzywdzonej zawiadomienie instytucji zawiadomienie organów kontroli zawiadomienie innej osoby ujęcie na gorącym uczynku w toku postępowania przygotowawczego na podstawie materiałów operacyjnych/ własnych Policji dane uzyskane z Internetu Tabela 4. Przestępstwa stwierdzone według głównego przedmiotu ROK 8 9 1 11 1 GŁÓWNY PRZEDMIOT marihuana/haszysz 561 665 74 99 165 amfetamina 1 8 7 8 69 heroina 4 84 98 46 1 polska heroina 4 1 - inna substancja psychotropowa/odurzająca 8 7 6 71 kokaina/crack 17 5 4 tabletki ekstazy 7 4 9 Źródło: Temida dla województwa podlaskiego Podstawa wszczęcia postępowania W 1 roku podstawą wszczęcia postępowania w zdecydowanej większości przypadków było ujęcie na gorącym uczynku oraz informacje/działania własne Policji. (Tabela 5). Tabela 5. Przestępstwa stwierdzone - podstawa wszczęcia postępowania ROK 8 1 8 4 4 1 74 59 1 9 7 6 4 4 1 1 4 5 7 1 4 514-11 1 8 11 16 456 55-1 8 4 7 5 8 5 - Źródło: Temida dla województwa podlaskiego 19
Miejsce popełnienia W 1 r. najwięcej przestępstw popełniono na terenie Białegostoku (miasto o liczebności 5 tys. osób) 417 (11 r. 491), następnie w miastach o liczebności 5 1 tys. 8 (11 r. 98), 5 tys. 19 (11 r. 19) oraz 1 tys. 1 (11 r. 14). Na terenach wiejskich odnotowano łącznie 9 przestępstw narkotykowych (11 r. 181, 1 r. 11, 9 r. 94). Jest to największy od lat wzrost liczby przestępstw na tych terenach. Najwięcej przestępstw stwierdzonych odnotowano na terenie powiatu białostockiego 54, łomżyńskiego 11 i augustowskiego 15. (Tabela 6). Tabela 6. Przestępstwa narkotykowe popełnione na terenie województwa podlaskiego (wg. powiatów) rok / powiat wszczęte stwierdzone wykryte 1 11 1 11 1 11 1 A B C D E białostocki 56 19 55 54 5 49 79 19 7 144 44 łomżyński 44 54 6 11 5 7 8 5 7 8 suwalski 48 51 81 86 7 84 64 5 4 5 5 augustowski 1 7 4 15 7 15 5 4 1 1 1 bielski 8 19 75 19 74 7 4 grajewski 18 8 5 8 51 4 16 1 11 4 hajnowski 19 4 4 1 1 1 kolneński 11 1 15 15 15 14 11 5 9 6 moniecki 14 1 41 19 41 19 11 11 sejneński 7 1 4 17 9 6 7 siemiatycki 6 17 77 55 77 54 6 6 sokólski 15 4 1 4 19 8 1 7 5 8 wysokomazowiecki 1 14 85 7 85 71 4 7 6 zambrowski 1 17 59 9 59 6 9 8 PODLASKIE 56 55 179 149 146 144 69 55 5 99 97 A podejrzani, B wnioski o akt oskarżenia, C oskarżeni i aresztowani, D czyny nieletnich, E osoby nieletnie Informacje o podejrzanych W 1 r. odnotowano 74 osoby podejrzane o popełnienie przestępstw narkotykowych (11 r. 74, 1 r. 648, 9 r. 57), z których ponad połowa 45 osób (1 r. 5, 9 r. 4) uprzednio nie była karana. Spośród 4 osób (11 r. 64, 1 r. 5, 9 r. 4) wcześniej karanych 81 osób (11 r. 11, 1 r. 111,
9 r. 8) było karanych za podobne przestępstwa, zaś 15 osób za inne przestępstwa (11 r. 14, 1 r. 141, 9 r. 141). Spośród ogólnej liczby 74 osób podejrzanych odnotowano 1 osób bezrobotnych, 197 osób uczących się, 8 studentów, 15 osoby pracujące. Odnotowano także 6 osoby niepracujące i nie poszukujące pracy, 4 rencistów, 14 osób nielegalnie zatrudnionych, 1 osób prowadzących własne gospodarstwo rolne. Analogicznie do ubiegłych lat sprawcami przestępstw narkotykowych w przeważającej większości byli młodzi ludzie (zazwyczaj mężczyźni), w przedziale wiekowym 1-4 lata 186 osób (11 r. 8), 17- lat 4 osoby (11 r. 191) oraz 5-9 lat 16 osób. Kobiety 8 osób (11 r. 4) stanowiły łącznie ponad 4% wszystkich podejrzanych. Odnotowano również 5 osób niepoczytalnych (11 r. ). W 1 roku odnotowano 97 (11 r. 17) nieletnich do lat 16 (w tym kobiety, w 11 r. 14), którzy popełnili 99 przestępstw narkotykowych. Nie odnotowano sprawców poniżej 1 r. ż. (1 r. ). Tabela 7. Nieletni sprawcy czynów przeciwko ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii w latach 8-1 ROK 8 9 1 11 1 LICZBA CZYNÓW NIELETNICH 44 64 14 4 99 LICZBA NIELETNICH 41 51 51 17 97 Źródło: Temida dla województwa podlaskiego Spośród 97 podejrzanych nieletnich osoby były wcześniej karane (w tym 1 osoba za podobne czyny). Analogicznie do ubiegłych lat, największą liczbę przestępstw nieletnich odnotowano w kategorii posiadania środków odurzających lub substancji psychotropowych (6% wszystkich czynów nieletnich), gdzie w 1 r. nastąpił kolejny w ciągu 5 lat wzrost liczby tych czynów (Tabela 8). 1