SZKOLENIE DLA STUDENTÓW/PRAKTYKANTÓW z zakresu zapobiegania zakażeniom szpitalnym, BHP, wydanie I Kraków, 29 sierpnia 2014 r.
Strona: 2 z 26 Spis treści Wstęp str. 3 P-H-20 Przygotowanie do pracy personelu medycznego i pomocniczego str. 4 P-H-01 Higieniczne mycie rąk str. 5 P-H-02 Higieniczna dezynfekcja rąk str. 6 P-H-08/09 5 momentów higieny rąk (wersja w jęz. polskim) str. 8 5 momentów higieny rąk (wersja w jęz. angielskim) str. 9 Zasady stosowania rękawic medycznych przygotowane w oparciu o Wytyczne WHO dotyczące higieny rąk w opiece zdrowotnej - Higiena rąk to bezpieczna opieka Zakładanie rękawic medycznych niesterylnych jednorazowego użycia i bezpieczne zdejmowanie rękawic medycznych str. 10 str. 11 P-H-19 Postępowanie ze środkami ochrony indywidualnej str. 12 P-Z-01 Postępowanie w przypadku izolacji pacjenta str. 14 P-Z-07 Postępowanie po ekspozycji zawodowej na krew lub inny potencjalnie zakaźny materiał biologiczny P-M-11 Zgłaszanie i monitorowanie zdarzeń niepożądanych str. 21 P-A-BPC-02 Ewakuacja (wyciąg z procedury) str. 22 P-A-09 Postępowanie z odpadami medycznymi, niebezpiecznymi i innymi niż niebezpieczne oraz komunalnymi (wyciąg z procedury) str.18 str. 24 Podstawy ochrony radiologicznej str. 25 Data obowiązywania: 1 września 2014r. Dokument podlega aktualizacji Opracował: Stanowisko Imię i Nazwisko Data Podpis Kierownik Działu Profilaktyki Zakażeń lek. med. Jarosław Szpitalnych i Kontroli Jakości Usług Surowiec Kierownik Działu BHP i ppoż Z-ca Koordynatora Działu Utrzymania i Obsługi Infrastruktury Specjalista w dziedzinie epidemiologii Pełnomocnik Dyrektora ds. systemu zarządzania jakością mgr Monika Dusza Dorota Janicka mgr Jolanta Janik dr n. med. Barbara Sobiecka Sprawdził: Z-ca Dyrektora ds. Lecznictwa dr n. med. Stefan Bednarz Zatwierdził: Dyrektor dr hab. Andrzej Kulig
Strona: 3 z 26 Szanowni Państwo, W związku z funkcjonującym w Szpitalu Uniwersyteckim Zintegrowanym System Zarządzania Jakością, Środowiskiem, BHP, Bezpieczeństwem Żywności oraz wdrożonymi standardami akredytacyjnymi, przekazujemy do zapoznania niniejszy dokument, w którym przedstawiono wymagania dotyczące przestrzegania podstawowych zasad mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa wszystkich osób znajdujących się na terenie Szpitala. Studenci/praktykanci podpisując formularz Oświadczenia zobowiązują się do przestrzegania procedur i zasad obowiązujących w Szpitalu Uniwersyteckim, opisanych w materiałach szkoleniowych. Wszelkie wątpliwości w zakresie treści niniejszego dokumentu wyjaśnia opiekun grupy. Opiekun grupy jednocześnie zobowiązany jest do sprawdzenia umiejętności praktycznych podległych studentów w zakresie: higienicznego mycia rąk, higienicznej dezynfekcji rąk, zakładania rękawic medycznych niesterylnych jednorazowego użycia oraz bezpiecznego zdejmowania rękawic medycznych. W ramach odbywanego szkolenia praktycznego Szpital zastrzega sobie prawo wybiórczej weryfikacji przez właściwe osoby nadzorujące oraz specjalistów ds. epidemiologii znajomości zasad postępowania opisanych w niniejszym dokumencie. Dokumentacja z kontroli przekazywana jest Dyrekcji Szpitala i Dziekanom/Rektorom Uczelni.
Strona: 4 z 26 P-H-20 Przygotowanie do pracy personelu medycznego i pomocniczego 1. Cel procedury Celem procedury jest prawidłowe przygotowanie do pracy personelu medycznego i pomocniczego. 2. Definicja i terminologia Ręce personelu są głównym wektorem przenoszenia zakażeń w szpitalu. Mycie i dezynfekcja rąk to podstawowy, bardzo skuteczny sposób ograniczenia zakażeń. Biologiczna czystość rąk jest obowiązkiem personelu medycznego i pomocniczego. Odzież robocza to odzież zabezpieczająca przed bezpośrednim kontaktem z pacjentem i jego najbliższym otoczeniem (bielizną, łóżkiem, sprzętem medycznym i higienicznym). Każdy z personelu, który ma bezpośredni kontakt z pacjentem, jego najbliższym otoczeniem oraz materiałem biologicznym jest zobowiązany do zmiany odzieży z prywatnej na roboczą. 3. Opis postępowania 3.1. Po przyjściu do pracy/na zajęcia należy założyć czystą odzież roboczą i obuwie. 3.2. Odzież robocza powinna mieć krótki rękaw. Długi rękaw podwinąć do 2/3 przed przystąpieniem do pracy/zajęć. 3.3. Personel ma obowiązek założyć identyfikator. 3.4. Długie włosy muszą być upięte. 3.5. Podczas wykonywania pracy/zajęć nie wolno siadać na łóżku pacjenta. 3.6. W przypadku zabrudzenia odzieży roboczej materiałem biologicznym należy ją zmienić na czystą. 3.7. Przygotowanie rąk do pracy/zajęć Zabrania się noszenia sztucznych paznokci i tipsów. Zabrania się noszenia pomalowanych lakierem paznokci. Paznokcie nie mogą wystawać poza opuszkę palca. Zdjąć biżuterię (obrączkę, pierścionki, bransolety). Zegarek umieścić ponad nadgarstkiem tak mocno, aby nie zsunął się na dłoń, w przeciwnym razie należy go zdjąć (na blokach operacyjnych zdjąć zegarek). Skaleczenia i otarcia skóry rąk muszą być zaopatrzone wodoodpornym opatrunkiem. Po przyjściu do pracy/na zajęcia należy wykonać higieniczne mycie i higieniczną dezynfekcję rąk P-H-01, P-H-02.
Strona: 5 z 26 P-H-01 Higieniczne mycie rąk 1. Cel procedury Celem procedury jest prawidłowe wykonanie higienicznego mycia rąk, zapobieganie rozprzestrzenianiu się zakażeń. 2. Definicje i terminologia Higieniczne mycie rąk w znacznym stopniu usuwa drobnoustroje należące do flory przejściowej i gwarantuje oczyszczenie rąk z widocznych zabrudzeń. 3. Opis postępowania 3.1. Kiedy należy wykonać higieniczne mycie rąk: po przyjściu do pracy/na zajęcia, kiedy ręce są zabrudzone w sposób widoczny, przed spożywaniem posiłku, przed kontaktem z żywnością, po wyjściu z toalety, przed aseptyczną procedurą, (np. procedura zakładania cewników centralnych), po kontakcie z krwią i płynami ustrojowymi, po kontakcie z pacjentem i jego otoczeniem w przypadku Clostridium difficile, Clostridium perfringens, przed wyjściem z pracy/zajęć. Krem nawilżający do rąk powinien być stosowany regularnie w celu ochrony skóry przed wysuszeniem spowodowanym częstym myciem i dezynfekcją rąk podczas pracy/zajęć. 3.2. Algorytm postępowania /zgodnie z PN EN 1499/ 3.2.1. Mycie - 60 sekund: zwilżyć ręce letnią bieżącą wodą;; ułożyć dłoń na kształt kubka, uruchomić dozownik na mydło płynne, pobrać z dozownika 3-5 ml mydła płynnego;; myć ręce zgodnie z techniką higienicznego mycia i dezynfekcji rąk wg Ayliffe tak, aby zapewnić całkowite pokrycie rąk środkiem myjącym;; myć dłonie i nadgarstki 5 razy (wykonując wszystkie etapy mycia od 1 do 6). 3.2.2. Płukanie - 15 sekund: dokładnie opłukać ręce pod bieżącą letnią wodą;; zakręć kurek przy użyciu suchego ręcznika jednorazowego użycia. 3.2.3. Suszenie: dokładnie osuszyć ręce ręcznikami papierowymi jednorazowego użycia;; zużyte ręczniki umieścić w worku niebieskim na odpady medyczne.
Strona: 6 z 26 P-H-02 Higieniczna dezynfekcja rąk 1. Cel procedury Celem procedury jest prawidłowe wykonanie higienicznej dezynfekcji rąk, zapobieganie rozprzestrzenianiu się zakażeń. 2. Definicje i terminologia Higieniczna dezynfekcja rąk eliminuje drobnoustroje należące do flory przejściowej redukując jednocześnie florę stałą. Higieniczna dezynfekcja rąk nie usuwa zabrudzeń. 3. Opis postępowania 3.1. Kiedy należy wykonać higieniczną dezynfekcję rąk: po przyjściu do pracy/na zajęcia, przed i po kontakcie z pacjentem, po kontakcie z otoczeniem pacjenta, przed założeniem i po zdjęciu rękawic medycznych, przed pracą ze sterylnym sprzętem, po kontakcie z krwią i płynami ustrojowymi, przed wejściem i po wyjściu z izolatki, przed wykonaniem i po zakończeniu procedury (medycznej, pielęgnacyjnej) u pacjenta, przed pakowaniem wyrobów medycznych do sterylizacji, przed wyjściem z pracy/zajęć. 3.2. Algorytm postępowania /zgodnie z PN EN 1500/ 3.2.1. Dezynfekcja 30 sekund preparat dezynfekcyjny wcierać tylko w suche dłonie;; uruchomić dozownik na preparat do dezynfekcji rąk;; ułożyć dłoń na kształt kubka, pobrać z dozownika około 3-5 ml preparatu do higienicznej dezynfekcji rąk;; wcierać preparat w skórę dłoni i nadgarstków przez 30 sekund, zgodnie z techniką higienicznej dezynfekcji rąk wg Ayliffe tak, aby zapewnić całkowite pokrycie rąk środkiem dezynfekcyjnym;; dezynfekować obie ręce przez 5 krotne wcieranie preparatu dezynfekcyjnego (wykonując wszystkie etapy dezynfekcji od 1 do 6), łączny czas wcierania musi trwać 30 s;; zwrócić szczególną uwagę na czubki palców, kciuki i przestrzenie między palcami;; wcierać preparat dezynfekcyjny w dłonie do całkowitego wysuszenia.
Strona: 7 z 26 Technika higienicznego mycia i higienicznej dezynfekcji rąk wg Ayliffe Etap 1 Pocieraj wewnętrzne części dłoni (jedną dłonią o drugą dłoń). Etap 2 Pocieraj prawą wewnętrzną częścią dłoni o lewą grzbietową część dłoni, a następnie lewą wewnętrzną częścią dłoni o prawą grzbietową część dłoni (dokładnie umyj przestrzenie między palcami od strony grzbietowej u obu rąk). Etap 3 Pocieraj wewnętrzne części dłoni z przeplecionymi palcami (dokładnie umyj przestrzenie między palcami od strony dłoniowej). Etap 4 Pocieraj grzbietowe części złączonych palców jednej dłoni o wewnętrzną część drugiej dłoni i odwrotnie. Etap 5 Pocieraj ruchami obrotowymi kciuk prawej dłoni o wewnętrzną część zaciśniętej na nim lewej dłoni a następnie odwrotnie. Etap 6 Pocieraj ruchami obrotowymi opuszki palców prawej ręki w zagłębieniu dłoni lewej a następnie odwrotnie.
Strona: 8 z 26
Strona: 9 z 26
Strona: 10 z 26 Zasady stosowania rękawic medycznych przygotowane w oparciu o Wytyczne WHO dotyczące higieny rąk w opiece zdrowotnej - Higiena rąk to bezpieczna opieka 1. Zawsze zakładać rękawice medyczne jeżeli wymaga tego procedura medyczna, pielęgnacyjna, procedura izolacji. 2. Zawsze zakładać rękawice medyczne, gdy można racjonalnie oczekiwać, że dojdzie do kontaktu z krwią lub innym potencjalnie zakaźnym materiałem biologicznym, błoną śluzową lub naruszoną powłoką skóry. 3. Po zakończeniu czynności/procedury bezpiecznie zdjąć rękawice medyczne i umieścić w worku czerwonym na odpady medyczne. 4. Zabrania się używania tych samych rękawic do czynności/procedur przy kolejnym pacjencie. 5. Używając rękawice medyczne przy pacjencie należy je zmienić przez bezpiecznie zdjęcie i założenie nowych, jeżeli podczas wykonywania czynności/procedur przy tym pacjencie przechodzi się od zakażonych powierzchni ciała do innych części/miejsc ciała, w tym naruszonej powierzchni skóry, błon śluzowych. 6. Po użyciu rękawic medycznych przy pacjencie należy je bezpiecznie zdjąć i wykonać higieniczną dezynfekcję rąk lub higieniczne mycie i higieniczną dezynfekcję rąk. 7. Stosowanie rękawic medycznych nie zastępuje higieny rąk prowadzonej z zastosowaniem preparatów do higienicznej dezynfekcji rąk.
Strona: 11 z 26 P-H-08/P-H-09 Zakładanie rękawic medycznych niesterylnych jednorazowego użycia i bezpieczne zdejmowanie rękawic medycznych 1. Cel Celem procedur jest prawidłowe zakładanie rękawic medycznych niesterylnych jednorazowego użycia oraz bezpieczne zdejmowanie rękawic medycznych, zapobieganie zakażeniom, ochrona przed niebezpiecznymi czynnikami biologicznymi, chemicznymi. 2. Definicje i terminologia Rękawice medyczne jednorazowego użycia to środki ochrony indywidualnej, przeznaczone do stosowania w ochronie zdrowia, w celu ochrony pacjenta, personelu medycznego i pomocniczego przed wzajemnym zakażeniem. Chronią także personel przed czynnikami chemicznymi (np.: preparaty dezynfekcyjne, leki, cytostatyki). 3. Opis postępowania 3.1. Zakładanie rękawic medycznych niesterylnych jednorazowego użycia 3.1.1. Wykonać higieniczną dezynfekcję rąk P-H-02. 3.1.2. Pobrać pierwszą rękawicę z opakowania tak, aby ograniczyć do minimum kontakt dłoni z powierzchnią zewnętrzną rękawicy. 3.1.3. Wywinąć mankiet pierwszej rękawicy od strony wewnętrznej. 3.1.4. Prawą ręką przytrzymać wywinięty mankiet rękawicy, włożyć lewą rękę do rękawicy. 3.1.5. Pobrać drugą rękawicę z opakowania ręką z założoną już rękawicą. 3.1.6. Wywinąć mankiet drugiej rękawicy od strony zewnętrznej. 3.1.7. Lewą ręką przytrzymać wywinięty mankiet drugiej rękawicy, włożyć prawą rękę do rękawicy. 3.1.8. Lewą ręką wywinąć do wyprostowania i naciągnąć mankiet prawej rękawicy. 3.1.9. Prawą ręką wywinąć do wyprostowania i naciągnąć mankiet lewej rękawicy. 3.1.10. W przypadku przekłucia, pęknięcia, rozdarcia należy natychmiast zmienić rękawice. 3.2. Bezpieczne zdejmowanie rękawic medycznych (wg J.W. Brown i H. Blackwell) 3.2.1. Kciukiem i palcem wskazującym jednej dłoni chwyć rękawicę na drugiej dłoni poniżej nadgarstka. 3.2.2. Zdjąć powoli rękawicę odwracając ją na drugą stronę. 3.2.3. Ręką w rękawicy zgnieść rękawicę zdjętą z drugiej dłoni. 3.2.4. Palec wskazujący dłoni bez rękawicy wsunąć od strony wewnętrznej rękawicy na drugiej ręce (należy pamiętać, że zewnętrzna strona rękawic jest zanieczyszczona/skażona). 3.2.5. Zdjąć rękawicę z drugiej dłoni wywracając ją w taki sposób, aby wewnętrzna strona znajdowała się na zewnątrz, a zwinięta zewnętrzna strona rękawicy pozostała w środku. 3.2.6. Umieścić rękawice w worku czerwonym na odpady medyczne. 3.2.7. Wykonać higieniczną dezynfekcję rąk lub higieniczne mycie i higieniczną dezynfekcję rąk P-H-01, P-H-02.
Strona: 12 z 26 P-H-19 Postępowanie ze środkami ochrony indywidualnej 1. Cel Celem procedury jest prawidłowe stosowanie środków ochrony indywidualnej, ograniczenie szerzenia się zakażeń. 2. Definicja i terminologia Środki ochrony indywidualnej to urządzenia lub wyposażenie przewidziane do noszenia bądź trzymania przez personel w celu ochrony przed jednym zagrożeniem lub większą liczbą zagrożeń, które mogą mieć wpływ na jego zdrowie lub bezpieczeństwo pracy. Czepki służą do zabezpieczenia włosów personelu przed zanieczyszczeniami materiałem biologicznym pochodzącym od pacjenta oraz stanowią ochronę przed spadnięciem włosów do sterylnego pola operacyjnego, na sterylne obłożenie pola zabiegowego, na narzędzia, materiały i sprzęt przygotowywany do sterylizacji, do przygotowania i podawania posiłków pacjentom. Okulary ochronne, gogle, przyłbice służą do ochrony oczu przed kontaktem z materiałem biologicznym i środkami chemicznymi. Maski ochronne jednorazowego użycia stosuje się w celu zmniejszenia bezpośredniej transmisji zakażeń pomiędzy personelem a pacjentem oraz ochrony przed czynnikami chemicznymi np.: przygotowywanie roztworów roboczych preparatów dezynfekcyjnych, leków cytostatycznych, itp. Fartuchy ochronne jednorazowego użycia (foliowe lub flizelinowe) służą do ochrony personelu i jego ubrania roboczego przed kontaktem z materiałem biologicznym i środkami chemicznymi. Rękawice medyczne jednorazowego użycia to środki ochrony indywidualnej, przeznaczone do stosowania w ochronie zdrowia, w celu ochrony pacjenta i personelu przed wzajemnym zakażeniem. Chronią też personel przed czynnikami chemicznymi (np.: preparaty dezynfekcyjne, leki, cytostatyki, itp.). 3. Opis postępowania 3.1. Przed założeniem i po zdjęciu środków ochrony indywidualnej należy wykonać higieniczną dezynfekcję rąk lub higieniczne mycie i higieniczną dezynfekcję rąk P-H-01, P-H-02. 3.2. Czepki 3.2.1. Czyste czepki: a) nakładać czepek tak, aby wszystkie włosy były zakryte, b) jeżeli czepek nie jest zabrudzony materiałem biologicznym, można nosić go przez cały dyżur. 3.2.2. Brudne czepki: a) w przypadku zabrudzenia czepka materiałem biologicznym, a także po każdym zabiegu inwazyjnym brudny czepek należy zdjąć i umieścić w worku czerwonym na odpady medyczne, b) czepki zabrudzone materiałem biologicznym należy zdejmować w założonych rękawicach medycznych niesterylnych jednorazowego użycia, c) zabronione jest powtórne założenie tego samego czepka, d) zabronione jest noszenie używanego czepka w kieszeniach ubrania roboczego. 3.3. Okulary ochronne, gogle oraz przyłbice 3.3.1. Należy zakładać do każdej czynności, która może stwarzać zagrożenie kontaktu oczu z materiałem biologicznym lub chemicznym.
Strona: 13 z 26 3.3.2. Po zakończeniu czynności zdjąć okulary/gogle/przyłbice. 3.3.3. W przypadku okularów/gogli/przyłbic jednorazowego użycia, po użyciu umieścić w worku czerwonym na odpady medyczne, a w przypadku okularów/gogli/przyłbic wielokrotnego użycia przekazać do dezynfekcji. 3.3.4. Zabronione jest noszenie okularów ochronnych w kieszeniach ubrania roboczego. 3.4. Maski ochronne 3.4.1. Zakładanie maski: a) wyjąć maskę jednorazowego użycia z opakowania i przyłożyć do twarzy zwracając uwagę, aby usztywnienie maski znajdowało się w górnej części, b) uformować,,nosek w połowie szerokości maski, na jej górnej części, c) mocując i modelując maskę należy zapewnić dobre przyleganie do twarzy i pod brodą, d) stabilnie umocować maskę przy pomocy troczków lub gumek. 3.4.2. Zdejmowanie maski: a) zdjąć maskę bez dotykania części zakrywającej twarz, rozwiązując troczki lub zdejmując gumki, b) bezpośrednio po zdjęciu, zużytą maskę należy umieścić w worku czerwonym na odpady medyczne. 3.4.3. Maskę wymienić po każdym użyciu oraz zawsze, kiedy maska w wyniku oddychania będzie wilgotna lub ulegnie kontaminacji materiałem biologicznym. 3.4.4. Zabronione jest powtórne założenie tej samej maski. 3.4.5. Zabronione jest noszenie czystych i używanych masek w kieszeniach ubrania roboczego lub pod brodą. 3.5. Fartuchy ochronne jednorazowego użycia (flizelinowe, foliowe) 3.5.1. Fartuch należy zakładać bezpośrednio przed kontaktem z pacjentem, materiałem biologicznym, chemicznym. 3.5.2. Założony fartuch powinien być zawiązany troczkami/zaklejony rzepami na plecach. 3.5.3. Po wykonanej czynności, po kontakcie z pacjentem izolowanym, materiałem biologicznym lub chemicznym fartuch zdjąć i umieścić w worku czerwonym na odpady medyczne. 3.5.4. Po kontakcie z cytostatykami fartuch umieścić w worku żółtym na odpady medyczne. 3.5.5. W przypadku izolacji ochronnej, po użyciu fartuch umieścić w worku niebieskim.
Strona: 14 z 26 P-Z-01 Postępowanie w przypadku izolacji pacjenta 1. Cel procedury Celem procedury jest prawidłowe postępowanie w przypadku izolacji pacjenta, zapobieganie rozprzestrzenianiu się zakażeń. 2. Definicje i terminologia Izolacja odosobnienie osoby lub grupy osób z zakażeniem, chorobą zakaźną albo osoby lub grupy osób podejrzanych o chorobę zakaźną, w celu uniemożliwienia przeniesienia biologicznego czynnika chorobotwórczego na inne osoby. Izolacja standardowa - obejmuje rutynowe środki ostrożności stosowane wobec każdego pacjenta, niezależnie od jego stanu zdrowia. Izolacja kontaktowa stosowana u pacjentów w celu zapobiegania przenoszenia drobnoustrojów od zakażonego lub skolonizowanego pacjenta drogą kontaktu bezpośredniego np. przez dotyk lub kontaktu pośredniego np. otoczenie pacjenta, środowisko szpitalne. Wskazania do zastosowania izolacji kontaktowej: Zakażenia paciorkowcowe (Streptococcus pyogenes, Streptococcus agalactiae, Streptococcus pneumoniae), Staphylococcus aureus MRSA, zakażenia wywołane przez meningokoki (Neisseria meningitidis), wankomycynooporne enterokoki VRE, Clostridium difficile, Clostridium perfringens, zakażenia jelit wywołane przez Salmonella, Shigella, rotawirusy. Izolacja powietrzno-kropelkowa - zapobiega transmisji drobnoustrojów przez cząstki aerozolu o średnicy powyżej 5 µm powstające w trakcie mówienia, kaszlu, kichania oraz zabiegów wykonywanych w obrębie dróg oddechowych zakażonego pacjenta, np.: (bronchoskopia, odsysanie, intubacja, fizykoterapia). Cząstki te, z powodu dużych rozmiarów nie pozostają długo zawieszone w powietrzu;; mogą być przeniesione na odległość do 1-2m. Wskazania do zastosowania izolacji powietrzno-kropelkowej: zakażenia bakteryjne wywołane przez Haemophilus influenzae typu b, zakażenia wywołane przez meningokoki (Neisseria meningitidis), penicylinooporne pneumokoki Pseudomonas aeruginosa, paciorkowce ropotwórcze odpowiedzialne za zapalenie gardła, grypa, gruźlica płuc. Izolacja powietrzno-pyłowa - zapobiega transmisji drobnoustrojów przez jądra kondensacji lub skażone cząsteczki kurzu o średnicy mniejszej niż 5 µm. Cząstki są przenoszone przez prądy powietrza na znaczne odległości i mogą utrzymywać się w powietrzu przez dłuższy czas. Wskazania do zastosowania izolacji powietrzno-pyłowej: gruźlica płuc, odra, ospa wietrzna.
Strona: 15 z 26 Izolacja ochronna - stosowana u pacjentów z ciężkim upośledzeniem odporności, którzy są bardzo wrażliwi na zakażenia (np. pacjenci po przeszczepach). 3. Opis postępowania 5.1. Izolacja standardowa 3.1.1. Wykonać higieniczną dezynfekcję rąk P-H-02. 3.1.2. W zależności od zagrożenia stosować środki ochrony indywidualnej (rękawice medyczne, fartuch ochronny, maskę ochronną) P-H-19. 3.1.3. Odpady medyczne segregować w miejscu powstania. 3.1.4. Bieliznę pościelową zmieniać według potrzeb. 5.2. Izolacja kontaktowa 5.2.1. Wydzielić salę chorych z odrębną toaletą. 5.2.2. W przypadku braku możliwości wydzielenia sali jednoosobowej wyodrębnić miejsce izolacji przestrzeń izolacji na sali chorych. 5.2.3. Ograniczyć do minimum liczbę osób przebywających w strefie izolacji. 5.2.4. Decyzję o ograniczeniu odwiedzin podejmuje lekarz. 5.2.5. Drzwi do sali nie muszą być zamknięte. 5.2.6. Przed kontaktem z pacjentem i przed wykonaniem czystej/aseptycznej procedury wykonać: higieniczną dezynfekcję rąk lub higieniczne mycie i higieniczną dezynfekcję rąk P-H-01, P-H-02, założyć rękawice medyczne, założyć inne środki ochrony indywidualnej P-H-19 stosowanie do zagrożenia biologicznego. 5.2.7. Środki ochrony indywidualnej po zdjęciu umieścić w worku czerwonym na odpady medyczne. 5.2.8. Po kontakcie z pacjentem, jego otoczeniem wykonać higieniczną dezynfekcję rąk lub higieniczne mycie i higieniczną dezynfekcję rąk P-H-01, P-H-02. 5.2.9. Po kontakcie z materiałem biologicznym wykonać higieniczne mycie i higieniczną dezynfekcję rąk P-H-01, P-H-02. 5.2.10. Sprzęt medyczny jednorazowego użycia po zastosowaniu musi być umieszczony w worku czerwonym na odpady medyczne lub w pojemniku twardościennym. 5.2.11. Wydzielić sprzęt medyczny wielorazowego użycia, który jest stosowany tylko u tego pacjenta. 5.2.12. Sprzęt medyczny wielorazowy (także wydzielony), po użyciu musi być poddany dekontaminacji stosownie do zagrożenia biologicznego. 5.2.13. Za poprawność dekontaminacji sprzętu medycznego odpowiada personel używający tego sprzętu. 5.2.14. Zmianę bielizny osobistej i pościelowej oraz toaletę ciała pacjenta wykonać codziennie i w razie potrzeby. 5.2.15. W uzasadnionych przypadkach stosować bieliznę pościelową jednorazowego użycia. 5.2.16. Brudną bawełnianą bieliznę osobistą i pościelową pacjenta traktować jako zakaźną, spakować do czarnego worka w miejscu izolacji, opisać jako zakaźną i przekazać do prania. 5.2.17. Materiał do badań laboratoryjnych i mikrobiologicznych pobierać w miejscu izolacji. 5.2.18. W uzasadnionych przypadkach do posiłków stosować naczynia i sztućce jednorazowego użycia. 5.2.19. Odpady segregować w miejscu izolacji. 5.2.20. Transport pacjenta ograniczyć do niezbędnego minimum, w czasie transportu przestrzegać
Strona: 16 z 26 zasad izolacji kontaktowej. 5.3. Izolacja powietrzno-kropelkowa 5.3.1. Pacjenta umieścić w jednoosobowej sali (izolatce) z wydzielonym węzłem sanitarnym. 5.3.2. W miarę możliwości wydzielić personel medyczny do leczenia i opieki nad pacjentem. 5.3.3. Ograniczyć do minimum liczbę osób przebywających w strefie izolacji. 5.3.4. Drzwi do sali (izolatki) powinny być zamknięte. 5.3.5. Przed wejściem do sali (izolatki) założyć maskę ochronną. 5.3.6. Przed kontaktem z pacjentem, przed wykonaniem czystej/aseptycznej procedury wykonać: higieniczną dezynfekcję rąk lub higieniczne mycie i higieniczną dezynfekcję rąk P-H-01, P-H-02, założyć środki ochrony indywidualnej P-H-19 stosowanie do zagrożenia biologicznego, założyć rękawice medyczne. 5.3.7. Środki ochrony indywidualnej po zdjęciu umieścić w worku czerwonym na odpady medyczne. 5.3.8. Po kontakcie z pacjentem, jego otoczeniem wykonać higieniczną dezynfekcję rąk lub higieniczne mycie i higieniczną dezynfekcję rąk P-H-01, P-H-02. 5.3.9. Po kontakcie z materiałem biologicznym wykonać higieniczne mycie i higieniczną dezynfekcję rąk P-H-01, P-H-02. 5.3.10. Odpady segregować w miejscu izolacji. 5.3.11. Sprzęt medyczny jednorazowego użycia po zastosowaniu musi być umieszczony w worku czerwonym na odpady medyczne lub w pojemniku twardościennym. 5.3.12. Wydzielić sprzęt wielorazowego użycia, który jest używany tylko u tego pacjenta. 5.3.13. Sprzęt medyczny wielorazowy (także wydzielony) po użyciu musi być poddany dekontaminacji stosownie do zagrożenia biologicznego. 5.3.14. Za poprawność dekontaminacji sprzętu medycznego odpowiada personel używający tego sprzętu. 5.3.15. Zmianę bielizny osobistej i pościelowej oraz toaletę ciała pacjenta wykonać codziennie i w razie potrzeby. 5.3.16. Brudną bieliznę osobistą i pościelową pacjenta spakować do czarnego worka w miejscu izolacji i opisać jako zakaźną. 5.3.17. Materiał do badań laboratoryjnych i mikrobiologicznych pobierać w miejscu izolacji. 5.3.18. Transport pacjenta ograniczyć do niezbędnego minimum, w czasie transportu przestrzegać zasad izolacji powietrzno-kropelkowej. 5.3.19. Pacjent po opuszczeniu sali (izolatki) oraz w trakcie transportu musi mieć założoną maskę ochronną. 5.4. Izolacja powietrzno pyłowa 5.4.1. Pacjenta umieścić w jednoosobowej sali (izolatce) z wydzielonym węzłem sanitarnym. 5.4.2. Drzwi do sali (izolatki) muszą być zamknięte. 5.4.3. W miarę możliwości wydzielić personel medyczny do leczenia i opieki nad pacjentem. 5.4.4. Przed wejściem do sali (izolatki) założyć maskę ochronną. 5.4.5. Przed kontaktem z pacjentem, przed wykonaniem czystej/aseptycznej procedury wykonać: higieniczną dezynfekcję rąk lub higieniczne mycie i higieniczną dezynfekcję rąk P-H-01, P-H-02, założyć środki ochrony indywidualnej P-H-19 stosowanie do zagrożenia biologicznego. założyć rękawice medyczne.
Strona: 17 z 26 5.4.6. Środki ochrony indywidualnej po zdjęciu umieścić w worku czerwonym na odpady medyczne. 5.4.7. Po kontakcie z pacjentem, jego otoczeniem wykonać higieniczną dezynfekcję rąk lub higieniczne mycie i higieniczną dezynfekcję rąk P-H-01, P-H-02. 5.4.8. Po kontakcie z materiałem biologicznym wykonać higieniczne mycie i higieniczną dezynfekcję rąk P-H-01, P-H-02. 5.4.9. Sprzęt medyczny jednorazowego użycia po zastosowaniu umieścić w worku czerwonym na odpady medyczne lub w pojemniku twardościennym. 5.4.10. Wydzielić sprzęt wielorazowego użycia, który jest stosowany tylko u tego pacjenta. 5.4.11. Sprzęt medyczny wielorazowy (także wydzielony) po użyciu poddać dekontaminacji stosownie do zagrożenia biologicznego. 5.4.12. Za poprawność dekontaminacji sprzętu medycznego odpowiada personel używający tego sprzętu. 5.4.13. Zmianę bielizny osobistej i pościelowej oraz toaletę ciała pacjenta wykonać codziennie i w razie potrzeby. 5.4.14. Brudną bieliznę osobistą i pościelową pacjenta spakować do worka czarnego w miejscu izolacji, worek związać i opisać jako zakaźną. 5.4.15. Materiał do badań laboratoryjnych i mikrobiologicznych pobierać w miejscu izolacji. 5.4.16. Odpady segregować w miejscu izolacji do worka czerwonego na odpady medyczne oraz do pojemnika twardościennego. 5.4.17. Pacjent po opuszczeniu sali (izolatki) oraz w trakcie transportu musi mieć założoną maskę ochronną. 5.5. Izolacja ochronna 5.5.1. Pacjenta izolować w jednoosobowej sali z wydzielonym węzłem sanitarnym. 5.5.2. Drzwi do sali zawsze muszą być zamknięte. 5.5.3. Przed wejściem i po wyjściu z sali wykonać higieniczną dezynfekcję rąk lub higieniczne mycie i higieniczną dezynfekcję rąk P-H-01, P-H-02. 5.5.4. Przed wejściem do sali założyć środki ochrony indywidualnej (fartuch ochronny, maska ochronna) P-H-19. 5.5.5. Na sali chorych założyć rękawice medyczne. 5.5.6. Sprzęt medyczny wielorazowy (także wydzielony) po użyciu poddać dekontaminacji stosownie do zagrożenia biologicznego. 5.5.7. Za poprawność dekontaminacji sprzętu medycznego odpowiada personel używający tego sprzętu. 5.5.8. Badania i zabiegi wykonać w sali pacjenta. 5.5.9. Badania lub zabiegi poza miejscem izolacji zorganizować tak, by pacjent nie czekał i nie kontaktował się z innymi pacjentami. 5.5.10. Zmianę bielizny osobistej i pościelowej oraz toaletę całego ciała pacjenta wykonać codziennie i w razie potrzeby. 5.5.11. Odpady segregować w miejscu izolacji, usuwać nie rzadziej niż dwa razy dziennie. 5.5.12. Ograniczyć liczbę osób mających kontakt z pacjentem. 5.5.13. Każda osoba wchodząca do sali pacjenta powinna być zdrowa, wolna od infekcji i zakażeń. 5.5.14. Transport pacjenta należy ograniczyć do niezbędnego minimum, w czasie transportu przestrzegać zasad izolacji ochronnej.
Strona: 18 z 26 P-Z-07 Postępowanie po ekspozycji zawodowej na krew lub inny potencjalnie zakaźny materiał biologiczny 1. Cel Celem procedury jest prawidłowe postępowanie po ekspozycji zawodowej na krew lub inny potencjalnie zakaźny materiał biologiczny, zapobieganie zakażeniom personelu medycznego i pomocniczego oraz profilaktyka po ekspozycji. 2. Definicje i terminologia Ekspozycja zawodowa to narażenie na zakażenie drobnoustrojami chorobotwórczymi, na skutek kontaktu z materiałem biologicznym, w trakcie wykonywania pracy zawodowej. Do zakażenia może dojść poprzez: naruszenie ciągłości skóry przez zakłucie, zadrapanie, skaleczenie narzędziem zabrudzonym materiałem biologicznym, kontakt uszkodzonej skóry z materiałem biologicznym, zachlapanie błon śluzowych, spojówek materiałem biologicznym. Materiał biologiczny zakaźny to: krew, wydaliny i wydzieliny zawierające widoczne domieszki krwi (mocz, kał, ślina, plwocina, wymiociny, wydzielina z nosa, pot, łzy), inny potencjalnie zakaźny materiał biologiczny: płyny: mózgowo-rdzeniowy, opłucnowy, otrzewnowy, osierdziowy, owodniowy;; maź stawowa;; mleko kobiece;; wydzielina pochwowa;; nasienie;; hodowle tkankowe lub mikrobiologiczne. 3. Opis postępowania 3.1. Postępowanie miejscowe po ekspozycji zawodowej pracownika: a) Ekspozycja skóry nieuszkodzonej - natychmiast po ekspozycji należy: przemyć skórę dużą ilością zimnej, bieżącej wody i mydłem w płynie, wykonać dezynfekcję eksponowanej skóry. Dalszej profilaktyki poekspozycyjnej nie stosuje się po ekspozycji na skórę nieuszkodzoną. b) Ekspozycja skóry - zakłucie, skaleczenie, skóra uszkodzona - natychmiast po ekspozycji należy: przemyć skórę dużą ilością zimnej, bieżącej wody i mydłem w płynie, nie tamować krwawienia, nie wyciskać rany, nie używać środków dezynfekcyjnych, zaopatrzyć zranienie jałowym opatrunkiem wodoszczelnym. c) Ekspozycja spojówek i błon śluzowych - natychmiast po ekspozycji należy: spojówki przepłukać kilkakrotnie wodą lub roztworem 0,9% NaCl (przy otwartych powiekach), przed przystąpieniem do płukania spojówek zdjąć soczewki kontaktowe, nie przecierać spojówek oczu gazikami, śluzówki jamy ustnej i nosa przepłukać wielokrotnie zimną wodą, albo roztworem 0,9% NaCl, nie używać środków dezynfekcyjnych. Zgłosić ekspozycję opiekunowi/personelowi medycznemu oddziału/jednostki.
Strona: 19 z 26 3.2. Postępowanie medyczne po ekspozycji zawodowej na krew: 3.1.1. Osoba eksponowana: a) Zaraz po zaopatrzeniu miejsca ekspozycji należy pobrać 5 ml krwi (2 probówki na EDTA na morfologię ) od osoby eksponowanej i przesłać do badania serologicznego (Zakład Mikrobiologii Szpitala Uniwersyteckiego) wraz z wypełnionym Zleceniem badań molekularnych i serologicznych (z dopisaną adnotacją Ekspozycja - student/praktykant ). Zlecenie podpisuje lekarz dyżurny oddziału lub lekarz w poradni, w której doszło do ekspozycji. Celem badania jest ustalenie statusu serologicznego osoby eksponowanej w momencie ekspozycji. b) Jeżeli osoba eksponowana nie wyrazi zgody na pobranie krwi należy to odnotować w Karcie Ekspozycji Zawodowej ZAŁ 01-P-Z-07. W takim przypadku nie pobierać krwi. c) Krew od osoby eksponowanej jest pobierana w celu oznaczenia anty-hiv/p24, anty-hcv, anty-hbc Total oraz HBsAg, a u osób szczepionych przeciw wzw typu B także anty-hbs. d) Na Zleceniu w punkcie Uwagi należy dopisać nazwisko i imię oraz PESEL pacjenta będącego potencjalnym źródłem ekspozycji (po podpisaniu przez pacjenta wyrażam zgodę świadomie na Oświadczeniu o Zgodzie ZAŁ 02-P-Z-07). e) Zakład Mikrobiologii przesyła wyniki badań serologicznych osoby eksponowanej i pacjenta będącego potencjalnym źródłem ekspozycji do Oddziału Klinicznego Chorób Zakaźnych do lekarza prowadzącego profilaktykę poekspozycyjną. Zamknięta koperta z nazwiskiem osoby eksponowanej jest zaopatrzona dopiskiem Ekspozycja zawodowa. f) Osoba eksponowana powinna jak najszybciej (nie później niż 48 godzin po ekspozycji) zgłosić się do lekarza OK Chorób Zakaźnych, który po ocenie ryzyka podejmie decyzję o włączeniu profilaktyki poekspozycyjnej lub jej zaniechaniu. g) Profilaktyka zakażeń po ekspozycji jest skuteczniejsza, gdy zastosuje się ją wcześnie. Nie należy opóźniać profilaktyki poekspozycyjnej oczekując na wyniki zleconych badań. Decyzja o podjęciu profilaktyki powinna wynikać z klinicznej oceny ryzyka zakażenia. 3.1.2. Osoba będąca potencjalnym źródłem ekspozycji: a) Za zgodą ( Oświadczenie o Zgodzie ZAŁ 02-P-Z-07) osoby będącej potencjalnym źródłem ekspozycji należy pobrać od niej 5 ml krwi (2 probówki na EDTA na morfologię ) i przesłać do badania serologicznego (Zakład Mikrobiologii Szpitala Uniwersyteckiego) w celu ustalenia statusu serologicznego w momencie ekspozycji. Na Zleceniu badań molekularnych i serologicznych w Uwagach należy dopisać Ekspozycja zawodowa student/praktykant - źródło. Zlecenie podpisuje lekarz dyżurny oddziału lub lekarz w poradni/przychodni, w której doszło do ekspozycji. b) Jeżeli osoba będąca potencjalnym źródłem ekspozycji nie wyrazi zgody na wykonanie badań serologicznych krwi (we wskazanych przypadkach także badań molekularnych) należy to odnotować w Oświadczeniu o Zgodzie ZAŁ 02-P-Z-07 i Karcie Ekspozycji Zawodowej ZAŁ 01-P-Z-07. W takim przypadku nie pobierać krwi. c) Krew od osoby będącej potencjalnym źródłem ekspozycji jest pobierana i za jej zgodą oznaczane są anty-hiv/p24, anty-hcv, anty-hbc Total oraz HBsAg. d) Jeżeli osoba będąca źródłem ekspozycji jest zakażona HIV należy pobrać 2,6 ml krwi (probówka na EDTA na morfologię ) w celu oznaczenia poziomu wiremii HIV-RNA (Zakład Mikrobiologii Szpitala Uniwersyteckiego), aby stwierdzić w jakim stadium choroby się
Strona: 20 z 26 znajduje. Badanie jest wykonywane za zgodą pacjenta, po wcześniejszym dopisaniu na Oświadczeniu o Zgodzie ZAŁ 02-P-Z-07. Na Zleceniu badań molekularnych i serologicznych należy zaznaczyć to badanie. e) Oświadczenie o Zgodzie ZAŁ 02-P-Z-07 oraz wyniki badań serologicznych i molekularnych pacjenta będącego potencjalnym źródłem ekspozycji zostają umieszczone w dokumentacji tego pacjenta (Historia Choroby/Karta Ambulatoryjna). 3.1.3. Przez całą dobę, także w dni wolne od pracy Szpital Uniwersytecki umożliwia dostęp do lekarza, który wdroży odpowiednie postępowanie po ekspozycji: Poradnia Nabytych Niedoborów Odporności, OK. Chorób Zakaźnych, ul. Śniadeckich 16 - w dni robocze od godziny 8.00-14.00;; telefon wewnętrzny 73 56, OK. Chorób Zakaźnych, ul. Śniadeckich 5 (czynny 24 godziny) - Lekarz dyżurny, w godzinach popołudniowych i nocnych oraz w dni wolne (soboty, niedziele, święta);; telefon wewnętrzny 73 55. 2. Postępowanie po ekspozycji na inny potencjalnie zakaźny materiał biologiczny: a) W przypadku ekspozycji na inny potencjalnie zakaźny materiał biologiczny (płyny: mózgowordzeniowy, opłucnowy, otrzewnowy, osierdziowy, owodniowy;; maź stawowa;; mleko kobiece;; wydzielina pochwowa;; nasienie;; hodowle tkankowe lub mikrobiologiczne;;) należy w uzasadnionych przypadkach pobrać próbkę tego materiału do badania mikrobiologicznego i przesłać do Zakładu Mikrobiologii Szpitala Uniwersyteckiego z dopiskiem Ekspozycja zawodowa student/praktykant - źródło. Na Zleceniu badań mikrobiologicznych w punkcie Uwagi należy dopisać nazwisko i imię osoby eksponowanej. b) Zakład Mikrobiologii przesyła wynik do osoby eksponowanej (do oddziału klinicznego/poradni). Zamknięta koperta z nazwiskiem osoby eksponowanej jest zaopatrzona dopiskiem Ekspozycja zawodowa. c) Po otrzymaniu dodatniego wyniku badania mikrobiologicznego osoba eksponowana powinna zgłosić się do lekarza chorób zakaźnych w celu podjęcia postępowania poekspozycyjnego. 3. Karta Ekspozycji Zawodowej: a) Osoba eksponowana wypełnia Kartę Ekspozycji Zawodowej ZAŁ 01-P-Z-07. b) Druki Karty Ekspozycji Zawodowej ZAŁ 01-P-Z-07 oraz Oświadczenia o Zgodzie ZAŁ 02-P-Z-0 znajdują się w miejscu wskazanym przez przełożonego lub w miejscu przechowywania druków zleceń na badania. c) W przypadku, gdy w czasie odbywania zajęć w Szpitalu Uniwersyteckim student/praktykant ulegnie ekspozycji zawodowej podlega postępowaniu poekspozycyjnemu. wypełniona Karta Ekspozycji Zawodowej musi być przekazana bezpośredniemu przełożonemu (ordynator, pielęgniarka oddziałowa) bez zbędnej zwłoki. przełożony przekazuje oryginał Karty Ekspozycji Zawodowej do Działu BHP Szpitala Uniwersyteckiego, a kserokopię pozostawia w wydzielonym do tego celu segregatorze (Ekspozycja zawodowa). Dział BHP przekazuje informację o ekspozycjach zawodowych w formie raportów do Zespołu Kontroli Zakażeń Szpitalnych 1 raz na kwartał (do 15 kwietnia, lipca, października, stycznia).