Szczegółowe wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania przez uczniów klasy 3 z programem nauczania fizyki na poziomie podstawowym poszczególnych śródrocznych i końcoworocznych ocen klasyfikacyjnych Nazwa realizowanego programu: Świat fizyki - Program nauczania fizyki dla szkół gimnazjalnych zakres podstawowy. Autor: Barbara Sagnowska, wydawnictwo: WSiP. Poniżej przedstawiony został podział wymagań na poszczególne oceny szkolne: ocena dopuszczająca wymagania konieczne ocena dostateczna wymagania podstawowe ocena dobra wymagania rozszerzone ocena bardzo dobra i celująca wymagania dopełniające 1
9. O elektryczności statycznej 6 godzin 1. Elektryzowanie ciała przez tarcie i zetknięcie z ciałem naelektryzowanym. Ładunek elementarny i jego wielokrotności 1 2. Siły wzajemnego oddziaływania ciał naelektryzowanych 1 3. Przewodniki i izolatory. Elektryzowanie przez indukcję 1 4. Zasada zachowania ładunku. Pole elektryczne 1 Powtórzenie 1 Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1 Uwaga: W realizacji zostaną wspomniane treści nadobowiązkowe, tj. elektryzowane przez indukcję i pole elektrostatyczne. 10. O prądzie elektrycznym 11 godzin 1. Prąd elektryczny w metalach. Napięcie elektryczne 1 2. Źródła prądu. Obwód elektryczny 1 3. Natężenie prądu elektrycznego 1 4. Prawo Ohma. Wyznaczanie oporu elektrycznego opornika 2 5. Obwody elektryczne i ich schematy 1 6. Praca i moc prądu elektrycznego 1 7. Wyznaczanie mocy żarówki 1 8. Zmiana energii elektrycznej w inne formy energii. Wyznaczanie ciepła właściwego wody za pomocą czajnika elektrycznego 1 Powtórzenie 1 Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1 11. O zjawiskach magnetycznych 6 godzin 1. Właściwości magnesów trwałych 1 2. Badanie działania przewodnika z prądem na igłę magnetyczną 1 3. Elektromagnes i jego zastosowania 1 2
4. Zasada działania silnika elektrycznego zasilanego prądem stałym 1 5. Fale elektromagnetyczne 1 Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1 Uwaga: W realizacji zostaną wspomniane treści nadobowiązkowe, tj. pole magnetyczne. 12. Optyka, czyli nauka o świetle 12 godzin 1. Źródła światła. Prostoliniowe rozchodzenie się światła 1 2. Odbicie światła. Obrazy otrzymywane w zwierciadle płaskim 1 3. Obrazy otrzymywane za pomocą zwierciadeł kulistych 1 4. Załamanie światła na granicy dwóch ośrodków 1 5. Przejście światła białego przez pryzmat. Barwy 2 6. Soczewki 1 7. Obrazy otrzymywane za pomocą soczewek 1 8. Wady wzroku. Krótkowzroczność i dalekowzroczność 1 9. Porównujemy fale mechaniczne i elektromagnetyczne. Maksymalna szybkość przekazu informacji w przyrodzie 1 Powtórzenie 1 Sprawdzian wiedzy i umiejętności 1 13. Przygotowanie do egzaminu 1. Zjawiska fizyczne 1 2. Wielkości fizyczne i ich jednostki 1 3. Prawa fizyczne 1 4. Wzory fizyczne 1 5. Jednostki wielkości fizycznych 1 6. Doświadczenia. Pomiary. Przyrządy pomiarowe 1 7. Tabele, diagramy i wykresy 2 3
Plan wynikowy 9. O elektryczności statycznej 81 Elektryzowa nie ciała przez tarcie i zetknięcie z ciałem naelektryzow anym. Ładunek elementarny i jego wielokrotnoś ci 82 Siły wzajemnego oddziaływani a ciał naelektryzow anych 83 Przewodniki i izolatory. Elektryzowa nie przez indukcję 84 Zasada zachowania ładunku. Pole elektryczne opisuje budowę atomu i jego składniki elektryzuje ciało przez potarcie i dotyk wskazuje w otoczeniu zjawiska elektryzowania przez tarcie i dotyk bada doświadczalnie oddziaływanie między ciałami naelektryzowanymi przez tarcie i formułuje wnioski podaje przykłady przewodników i izolatorów opisuje budowę przewodników i izolatorów (rolę elektronów swobodnych) analizuje przepływ ładunków podczas elektryzowania przez dotyk, stosując zasadę zachowania ładunku określa jednostkę ładunku (1 C) jako wielokrotność ładunku elementarnego wyjaśnia elektryzowanie przez tarcie (analizuje przepływ elektronów) objaśnia pojęcie jon wyjaśnia oddziaływania na odległość ciał naelektryzowanych wyjaśnia, jak rozmieszczony jest, uzyskany na skutek naelektryzowania, ładunek w przewodniku, a jak w izola torze opisuje budowę krystaliczną soli kuchennej objaśnia elektryzowanie przez indukcję opisuje mechanizm zobojętniania ciał naelektryzowanych (metali i dielektryków) wyjaśnia uziemianie ciał posługuje się pojęciem pola elektrostatycznego 85 86 Powtórzenie. Sprawdzian 10. O prądzie elektrycznym 87 Prąd elektryczny opisuje przepływ prądu w przewodnikach, jako ruch wymienia i opisuje skutki przepływu prądu 4
w metalach. Napięcie elektryczne 88 Źródła napięcia. Obwód elektryczny 89 Natężenie prądu elektryczneg o elektronów swobodnych posługuje się intuicyjnie pojęciem napięcia elektrycznego podaje jednostkę napięcia (1 V) wskazuje woltomierz, jako przyrząd do pomiaru napięcia wymienia źródła napięcia: ogniwo, akumulator, prądnica buduje najprostszy obwód składający się z ogniwa, żarówki (lub opornika) i wyłącznika rysuje schemat najprostszego obwodu, posługując się symbolami elementów wchodzących w jego skład oblicza natężenie prądu ze wzoru I q t podaje jednostkę natężenia prądu (1 A) buduje najprostszy obwód prądu i mierzy natężenie prądu w tym obwodzie w przewodnikach wskazuje kierunek przepływu elektronów w obwodzie i umowny kierunek prądu mierzy napięcie na żarówce (oporniku) objaśnia proporcjonalność q ~ t oblicza każdą wielkość ze wzoru I q t przelicza jednostki ładunku (1 C, 1 Ah, 1 As) 90 91 Prawo Ohma. Wyznaczanie oporu elektryczneg o opornika podaje zależność wyrażoną przez prawo Ohma oblicza opór przewodnika na podstawie wzoru R U I podaje jego jednostkę (1 ) wykazuje doświadczalnie proporcjonalność I ~ U i definiuje opór elektryczny przewodnika oblicza wszystkie wielkości ze wzoru R U I 92 Obwody elektryczne i ich schematy buduje obwód elektryczny według podanego schematu mierzy natężenie prądu w różnych miejscach obwodu, w którym odbiorniki są połączone szeregowo lub równolegle mierzy napięcie na odbiornikach wchodzących w skład obwodu, gdy odbiorniki są połączone szeregowo lub równolegle wykazuje, że w łączeniu szeregowym natężenie prądu jest takie samo w każdym punkcie obwodu, a w łączeniu równoległym natężenia prądu w poszczególnych gałęziach sumują się wykazuje, że w łączeniu równoległym napięcia na każdym odbiorniku są takie same, a w łączeniu szeregowym sumują się na podstawie doświadczenia wnioskuje o sposobie łączenia 5
93 Praca i moc prądu elektryczneg o 94 Wyznaczanie mocy żarówki 95 Zmiana energii elektrycznej w inne formy energii. Wyznaczanie ciepła właściwego wody za pomocą czajnika elektryczneg o odczytuje dane z tabliczki znamionowej odbiornika odczytuje zużytą energię elektryczną na liczniku oblicza pracę prądu elektrycznego ze wzoru W UIt oblicza moc prądu ze wzoru P UI podaje jednostki pracy oraz mocy prądu i przelicza je podaje przykłady pracy wykonanej przez prąd elektryczny wyznacza opór elektryczny żarówki (lub opornika) przez pomiar napięcia i natężenia prądu wyznacza moc żarówki wykonuje pomiary masy wody, temperatury i czasu ogrzewania wody odczytuje moc z tablicy znamionowej czajnika podaje rodzaj energii, w jaki zmienia się w tym doświadczeniu energia elektryczna odbiorników sieci domowej oblicza każdą z wielkości występujących we wzorach W UIt 2 W U R t W 2 I Rt opisuje przemiany energii elektrycznej w grzałce, silniku odkurzacza, żarówce wyjaśnia rolę bezpiecznika w obwodzie elektrycznym opisuje doświadczalne wyznaczanie oporu elektrycznego żarówki oraz jej mocy zaokrągla wynik pomiaru pośredniego do trzech cyfr znaczących objaśnia sposób dochodzenia do wzoru c w Pt m T wykonuje obliczenia zaokrągla wynik do trzech cyfr znaczących 96 97 Powtórzenie. Sprawdzian 11. O zjawiskach magnetycznych 98 Właściwości magnesów trwałych podaje nazwy biegunów magnetycznych i opisuje oddziaływania między nimi opisuje zachowanie igły magnetycznej w pobliżu magnesu opisuje oddziaływanie magnesu na żelazo i podaje przykłady wykorzystania tego oddziaływania do opisu oddziaływania używa 6
99 Badanie działania przewodnika z prądem na igłę magnetyczną opisuje sposób posługiwania się kompasem demonstruje działanie prądu w przewodniku na igłę magnetyczną umieszczoną w pobliżu, w tym: zmiany kierunku wychylenia igły przy zmianie kierunku prądu oraz zależność wychylenia igły od pierwotnego jej ułożenia względem przewodnika pojęcia pola magnetycznego wyjaśnia zasadę działania kompasu wyjaśnia zachowanie igły magnetycznej, używając pojęcia pola magnetycznego wytworzonego przez prąd elektryczny (prąd pole magnetyczne) doświadczalnie demonstruje, że zmieniające się pole magnetyczne jest źródłem prądu elektrycznego w zamkniętym obwodzie (pole magnetyczne prąd) 10 0 Elektromagn es i jego zastosowania opisuje budowę elektromagnesu opisuje działanie elektromagnesu na znajdujące się w pobliżu przedmioty żelazne i magnesy opisuje rolę rdzenia w elektromagnesie wskazuje bieguny N i S elektromagnesu 10 1 Zasada działania silnika elektryczneg o zasilanego prądem stałym na podstawie oddziaływania elektromagnesu z magnesem wyjaśnia zasadę działania silnika na prąd stały buduje model i demonstruje działanie silnika na prąd stały 10 2 Fale elektromagn etyczne nazywa rodzaje fal elektromagnetycznych (radiowe, promieniowanie podczerwone, światło widzialne, promieniowanie nadfioletowe, rentgenowskie) podaje przykłady zastosowania fal elektromagnetycznych opisuje fale elektromagnetyczne jako przenikanie się wzajemne pola magnetycznego i elektrycznego podaje niektóre ich właściwości (rozchodzenie się w próżni, 8 szybkość c 3 10 m s, różne długości fal) 10 3 Sprawdzian 12. Optyka, czyli nauka o świetle 104 Źródła światła. Prostolinio podaje przykłady źródeł światła opisuje sposób wykazania, że światło rozchodzi się po liniach wyjaśnia powstawanie obszarów cienia i półcienia za pomocą prostoliniowego rozchodzenia się 7
we rozchodzeni e się światła 105 Odbicie światła. Obrazy w zwierciadle płaskim 106 Obrazy otrzymywan e za pomocą zwierciadeł kulistych prostych wskazuje kąt padania i odbicia od powierzchni gładkiej opisuje zjawisko rozproszenia światła na powierzchniach chropowatych podaje cechy obrazu powstającego w zwierciadle płaskim szkicuje zwierciadło kuliste wklęsłe i wypukłe opisuje oś optyczną główną, ognisko, ogniskową i promień krzywizny zwierciadła wykreśla bieg wiązki promieni równoległych do osi optycznej po odbiciu od zwierciadła wymienia cechy obrazów otrzymywanych w zwierciadle kulistym wskazuje praktyczne zastosowania zwierciadeł światła w ośrodku jednorodnym rysuje konstrukcyjnie obraz punktu lub figury w zwierciadle płaskim objaśnia i rysuje konstrukcyjnie ognisko pozorne zwierciadła wypukłego rysuje konstrukcyjnie obrazy w zwierciadle wklęsłym 107 108 Załamanie światła na granicy dwóch ośrodków doświadczalnie bada zjawisko załamania światła i opisuje doświadczenie szkicuje przejście światła przez granicę dwóch ośrodków i oznacza kąt padania i kąt załamania wyjaśnia pojęcie gęstości optycznej (im większa szybkość rozchodzenia się światła w ośrodku tym rzadszy ośrodek) opisuje zjawisko całkowitego wewnętrznego odbicia wyjaśnia budowę światłowodów opisuje ich wykorzystanie w medycynie i do przesyłania informacji 109 Przejście światła białego przez pryzmat. Barwy wyjaśnia rozszczepienie światła w pryzmacie posługując się pojęciem światło białe opisuje światło białe, jako mieszaninę barw rozpoznaje tęczę jako efekt rozszczepienia światła słonecznego wyjaśnia pojęcie światła jednobarwnego (monochromatycznego) i prezentuje je za pomocą wskaźnika laserowego wyjaśnia, na czym polega widzenie barwne 8
110 Soczewki opisuje bieg promieni równoległych do osi optycznej, przechodzących przez soczewkę skupiającą i rozpraszającą posługuje się pojęciem ogniska, ogniskowej i osi głównej optycznej doświadczalnie znajduje ognisko i mierzy ogniskową soczewki skupiającej oblicza zdolność skupiającą soczewki ze wzoru 1 z f i wyraża ją w dioptriach 111 Obrazy otrzymywan e za pomocą soczewek wytwarza za pomocą soczewki skupiającej ostry obraz przedmiotu na ekranie rysuje konstrukcje obrazów wytworzonych przez soczewki skupiające i rozpraszające rozróżnia obrazy rzeczywiste, pozorne, proste, odwrócone, powiększone, pomniejszone opisuje zasadę działania prostych przyrządów optycznych 112 Wady wzroku. Krótkowzro czność i dalekowzro czność wyjaśnia, na czym polegają wady wzroku: krótkowzroczności i dalekowzroczności podaje rodzaje soczewek (skupiająca, rozpraszająca) do korygowania wad wzroku opisuje rolę soczewek w korygowaniu wad wzroku podaje znak zdolności skupiającej soczewek korygujących krótkowzroczność i dalekowzroczność 113 Porównuje my fale mechaniczn e i elektromagn etyczne. Maksymaln a szybkość przekazu informacji w przyrodzie wymienia cechy wspólne i różnice w rozchodzeniu się fal mechanicznych i elektromagnetycznych wymienia sposoby przekazywania informacji i wskazuje rolę fal elektromagnetycznych wykorzystuje do obliczeń związek c f wyjaśnia transport energii przez fale elektromagnetyczne 114 115 Powtórzenie. Sprawdzian Lekcje 116 do 130. Przygotowanie do egzaminu, lekcje poegzaminacyjne 9
Wymagania na poszczególne oceny z fizyki dla gimnazjum Świat fizyki 9. O elektryczności statycznej Temat według programu Wymagania konieczne (dopuszczająca) Wymagania podstawowe (dostateczna) Wymagania rozszerzone (dobra) Wymagania dopełniające (b. dobra i celująca) 9.1. Elektryzowanie przez tarcie i zetknięcie z ciałem naelektryzowanym opisuje budowę atomu i jego składniki elektryzuje ciało przez potarcie i zetknięcie z ciałem naelektryzowanym (9.6) wskazuje w otoczeniu zjawiska elektryzowania przez tarcie objaśnia elektryzowanie przez dotyk określa jednostkę ładunku (1 C) jako wielokrotność ładunku elementarnego wyjaśnia elektryzowanie przez tarcie (analizuje przepływ elektronów) 9.2. Siły wzajemnego oddziaływania ciał naelektryzowanych bada doświadczalnie oddziaływanie między ciałami naelektryzowanymi przez tarcie i formułuje wnioski bada doświadczalnie oddziaływania między ciałami naelektryzowanymi przez zetknięcie i formułuje wnioski podaje jakościowo, od czego zależy wartość siły wzajemnego oddziaływania ciał naelektryzowanych podaje i objaśnia prawo Coulomba rysuje wektory sił wzajemnego oddziaływania dwóch kulek naelektryzowanych różnoimiennie lub jednoimiennie 9.3. Przewodniki i izolatory podaje przykłady przewodników i izolatorów opisuje budowę przewodników i izolatorów (rolę elektronów swobodnych) objaśnia pojęcie jon opisuje budowę krystaliczną soli kuchennej wyjaśnia, jak rozmieszczony jest, uzyskany na skutek naelektryzowania, ładunek w przewodniku, a jak w izolatorze potrafi doświadczalnie wykryć, czy ciało jest przewodnikiem czy izolatorem 9.4. Zjawisko indukcji elektrostatycznej. Zasada zachowania ładunku objaśnia budowę i zasadę działania elektroskopu analizuje przepływ ładunków podczas elektryzowania przez dotyk, stosując zasadę zachowania ładunku opisuje mechanizm zobojętniania ciał naelektryzowanych (metali i dielektryków) wyjaśnia uziemianie ciał demonstruje elektryzowanie przez indukcję wyjaśnia elektryzowanie przez indukcję wyjaśnia mechanizm wyładowań atmosferycznych objaśnia, kiedy obserwujemy polaryzację izolatora 9.5. Pole elektrostatyczne opisuje oddziaływanie ciał naelektryzowanych na odległość, posługując się pojęciem pola elektrostatycznego opisuje siły działające na ładunek umieszczony w centralnym i jednorodnym polu elektrostatycznym uzasadnia, że pole elektrostatyczne posiada energię 9.6. Napięcie elektryczne Wyprowadza wzór na napięcie między dwoma punktami pola elektrycznego rozwiązuje złożone zadania ilościowe 10
10. O prądzie elektrycznym Temat według programu 10.1. Prąd elektryczny w metalach. Napięcie elektryczne Wymagania konieczne Wymagania podstawowe (dopuszczająca) (dostateczna) podaje jednostkę opisuje przepływ prądu napięcia (1 V) w przewodnikach, jako ruch elektronów wskazuje woltomierz, swobodnych jako przyrząd do pomiaru napięcia posługuje się intuicyjnie pojęciem napięcia elektrycznego wymienia i opisuje skutki przepływu prądu w przewodnikach 10.2. Źródła prądu. wymienia źródła Obwód napięcia: ogniwo, elektryczny akumulator, prądnica buduje najprostszy obwód składający się z ogniwa, żarówki (lub opornika) i wyłącznika 10.3. Natężenie podaje jednostkę prądu natężenia prądu (1 A) buduje najprostszy obwód prądu i mierzy natężenie prądu w tym obwodzie rysuje schemat najprostszego obwodu, posługując się symbolami elementów wchodzących w jego skład Wymagania rozszerzone Wymagania dopełniające (dobra) (b. dobra i celująca) za pomocą modelu wyjaśnia pojęcie i rolę napięcia elektrycznego zapisuje wzór definicyjny napięcia elektrycznego wykonuje obliczenia, stosując definicję napięcia wskazuje kierunek przepływu elektronów w obwodzie i umowny kierunek prądu mierzy napięcie na żarówce (oporniku) oblicza natężenie prądu ze objaśnia proporcjonalność q ~ t q wzoru I = oblicza każdą wielkość ze t q wzoru I = t przelicza jednostki ładunku (1 C, 1 Ah, 1 As) wykorzystuje w problemach jakościowych związanych z przepływem prądu zasadę zachowania ładunku 10.4. Prawo Ohma. Wyznaczanie oporu elektrycznego przewodnika podaje jego jednostkę (1 W) oblicza opór przewodnika wykazuje doświadczalnie na podstawie wzoru proporcjonalność I ~ U i definiuje opór U buduje prosty obwód R= elektryczny przewodnika I (jeden odbiornik) według (9.8) schematu oblicza opór, korzystając z oblicza wszystkie wykresu I(U) mierzy napięcie i wielkości ze wzoru natężenie prądu na U odbiorniku R= I podaje prawo Ohma sporządza wykresy I(U) oraz odczytuje wielkości fizyczne na podstawie wykresów uwzględnia niepewności pomiaru na wykresie zależności I(U) 10.5. Obwody elektryczne i ich schematy mierzy natężenie prądu w różnych miejscach obwodu, w którym odbiorniki są połączone szeregowo lub równolegle mierzy napięcie na odbiornikach wchodzących w skład obwodu, gdy odbiorniki są połączone szeregowo lub równolegle wykazuje doświadczalnie, że oblicza opór zastępczy w połączeniu szeregowym i równoległym odbiorników objaśnia rolę bezpiecznika w instalacji elektrycznej wyjaśnia przyczyny zwarcie w obwodzie elektrycznym wyjaśnia przyczyny porażeń prądem elektrycznym oblicza niepewności przy rysuje schematy objaśnia, dlaczego obwodów elektrycznych, odbiorniki połączone w skład których wchodzi szeregowo mogą kilka odbiorników pracować tylko równocześnie, a buduje obwód elektryczny połączone równolegle zawierający kilka mogą pracować odbiorników według niezależnie od podanego schematu (9.7) pozostałych wyjaśnia, dlaczego urządzenia elektryczne są włączane do sieci równolegle 11
10.6. Praca i moc prądu elektrycznego odbiorniki połączone szeregowo mogą pracować tylko równocześnie, a połączone równolegle mogą pracować niezależnie od pozostałych odczytuje i objaśnia dane z tabliczki znamionowej odbiornika odczytuje zużytą energię elektryczną na liczniku podaje przykłady pracy wykonanej przez prąd elektryczny podaje jednostki pracy prądu 1 J, 1 kwh podaje jednostkę mocy 1 W, 1 kw podaje rodzaj energii, w jaki zmienia się energia elektryczna w doświadczeniu, w którym wyznaczamy ciepło właściwe wody za pomocą czajnika elektrycznego oblicza pracę prądu elektrycznego ze wzoru W = UIt oblicza moc prądu ze wzoru P = UI przelicza jednostki pracy oraz mocy prądu opisuje doświadczalne wyznaczanie mocy żarówki (9.9) objaśnia sposób, w jaki wyznacza się ciepło właściwe wody za pomocą czajnika elektrycznego (9.5) oblicza każdą z wielkości występujących we wzorach W = UIt 2 UR W = t 2 W = I Rt opisuje przemiany energii elektrycznej w grzałce, silniku odkurzacza, żarówce objaśnia sposób dochodzenia do wzoru c w Pt m t wykonuje obliczenia zaokrągla wynik do trzech cyfr znaczących pomiarach miernikiem cyfrowym rozwiązuje problemy związane z przemianami energii w odbiornikach energii elektrycznej podaje definicję sprawności urządzeń elektrycznych podaje przykłady możliwości oszczędzania energii elektrycznej 11. O zjawiskach magnetycznych Temat według programu 11.1. Właściwości magnesów trwałych 11.2. Przewodnik z prądem jako źródło pola magnetycznego Wymagania konieczne (dopuszczająca) podaje nazwy biegunów magnetycznych i opisuje oddziaływania między nimi opisuje sposób posługiwania się kompasem demonstruje działanie prądu w przewodniku na igłę magnetyczną umieszczoną w pobliżu, w tym: zmiany kierunku wychylenia igły przy zmianie kierunku prądu oraz zależność wychylenia igły od pierwotnego jej ułożenia Wymagania podstawowe (dostateczna) opisuje zachowanie igły magnetycznej w pobliżu magnesu wyjaśnia zasadę działania kompasu stosuje regułę prawej dłoni w celu określenia położenia biegunów magnetycznych dla zwojnicy, przez którą płynie prąd elektryczny opisuje budowę elektromagnesu Wymagania rozszerzone (dobra) opisuje oddziaływanie magnesu na żelazo i podaje przykłady wykorzystania tego oddziaływania do opisu oddziaływania używa pojęcia pola magnetycznego opisuje pole magnetyczne zwojnicy opisuje rolę rdzenia w elektromagnesie wyjaśnia zastosowania elektromagnesu (np. dzwonek elektryczny) Wymagania dopełniające (b. dobra i celująca) za pomocą linii przedstawia pole magnetyczne magnesu i Ziemi podaje przykłady zjawisk związanych z magnetyzmem ziemskim opisuje właściwości magnetyczne substancji wyjaśnia, dlaczego nie można uzyskać pojedynczego bieguna magnetycznego 12
11.3. Zasada działania silnika zasilanego prądem stałym 11.4. Zjawisko indukcji elektromagnetycznej 11.5. Fale elektromagnetyczne względem przewodnika (9.10) opisuje działanie elektromagnesu na znajdujące się w pobliżu przedmioty żelazne i magnesy objaśnia, jakie przemiany energii zachodzą w silniku elektrycznym podaje przykłady urządzeń z silnikiem wskazuje najprostsze przykłady zastosowania fal elektromagnetycznych na podstawie oddziaływania elektromagnesu z magnesem wyjaśnia zasadę działania silnika na prąd stały nazywa rodzaje fal elektromagnetycznych (radiowe, mikrofale, promieniowanie podczerwone, światło widzialne, promieniowanie nadfioletowe, rentgenowskie) podaje inne przykłady zastosowania fal elektromagnetycznych podaje informacje o prądzie zmiennym w sieci elektrycznej omawia widmo fal elektromagnetycznych podaje niektóre ich właściwości (rozchodzenie się w próżni, szybkość 8 c = 3 10 m s, różne długości fal) buduje model i demonstruje działanie silnika na prąd stały wyjaśnia zjawisko indukcji elektromagnetycznej wskazuje znaczenie odkrycia tego zjawiska dla rozwoju cywilizacji opisuje fale elektromagnetyczne jako przenikanie się wzajemne pola magnetycznego i elektrycznego 12. Optyka, czyli nauka o świetle Temat według programu 12.1. Źródła światła. Prostoliniowe rozchodzenie się światła Wymagania konieczne (dopuszczająca) podaje przykłady źródeł światła 12.2. Odbicie światła. wskazuje kąt padania i odbicia od powierzchni gładkiej podaje prawo odbicia 12.3. Obrazy w zwierciadłach płaskich 12.4. Obrazy w zwierciadłach kulistych wytwarza obraz w zwierciadle płaskim szkicuje zwierciadło kuliste wklęsłe wytwarza obraz w Wymagania podstawowe (dostateczna) opisuje sposób wykazania, że światło rozchodzi się po liniach prostych opisuje zjawisko rozproszenia światła na powierzchniach chropowatych podaje cechy obrazu powstającego w zwierciadle płaskim opisuje oś optyczną główną, ognisko, ogniskową i promień Wymagania rozszerzone (dobra) wyjaśnia powstawanie obszarów cienia i półcienia za pomocą prostoliniowego rozchodzenia się światła w ośrodku jednorodnym rysuje konstrukcyjnie obraz punktu lub odcinka w zwierciadle płaskim rysuje konstrukcyjnie obrazy w zwierciadle wklęsłym Wymagania dopełniające (b. dobra i celująca) objaśnia zjawiska zaćmienia Słońca i Księżyca rysuje konstrukcyjnie obraz dowolnej figury w zwierciadle płaskim objaśnia i rysuje konstrukcyjnie ognisko pozorne zwierciadła 13
12.5. Zjawisko załamania światła na granicy dwóch ośrodków 12.6. Przejście światła przez pryzmat. Barwy 12.7. Soczewki skupiające i rozpraszające 12.8. Otrzymywanie obrazów za pomocą soczewek. Wady wzroku. Krótkowzroczność i dalekowzroczność 12.9. Porównanie rozchodzenia się fal mechanicznych i elektromagnetycznych. Maksymalna szybkość przekazywania informacji zwierciadle kulistym wklęsłym wskazuje praktyczne zastosowania zwierciadeł kulistych wklęsłych podaje przykłady występowania zjawiska załamania światła rozpoznaje tęczę jako efekt rozszczepienia światła słonecznego wyjaśnia rozszczepienie światła w pryzmacie posługując się pojęciem światło białe posługuje się pojęciem ogniska, ogniskowej i osi głównej optycznej wytwarza za pomocą soczewki skupiającej ostry obraz przedmiotu na ekranie (9.14) podaje rodzaje soczewek (skupiająca, rozpraszająca) do korygowania każdej z wad wzroku wymienia ośrodki, w których rozchodzi się każdy z tych rodzajów fal krzywizny zwierciadła wykreśla bieg wiązki promieni równoległych do osi optycznej po jej odbiciu od zwierciadła wymienia cechy obrazów otrzymywanych w zwierciadle kulistym doświadczalnie bada zjawisko załamania światła i opisuje doświadczenie (9.11) szkicuje przejście światła przez granicę dwóch ośrodków i oznacza kąt padania i kąt załamania opisuje światło białe, jako mieszaninę barw wyjaśnia pojęcie światła jednobarwnego (monochromatycznego) i prezentuje je za pomocą wskaźnika laserowego opisuje bieg promieni równoległych do osi optycznej, przechodzących przez soczewkę skupiającą i rozpraszającą rysuje konstrukcje obrazów wytworzonych przez soczewki skupiające rozróżnia obrazy rzeczywiste, pozorne, proste, odwrócone, powiększone, pomniejszone wyjaśnia, na czym polegają wady wzroku: krótkowzroczności i dalekowzroczności porównuje szybkość rozchodzenia się obu rodzajów fal wyjaśnia transport energii przez fale sprężyste i elektromagnetyczne wyjaśnia pojęcie gęstości optycznej (im większa szybkość rozchodzenia się światła w ośrodku tym rzadszy ośrodek) wyjaśnia, na czym polega widzenie barwne doświadczalnie znajduje ognisko i mierzy ogniskową soczewki skupiającej opisuje zasadę działania prostych przyrządów optycznych (lupa, oko) rysuje konstrukcje obrazów wytworzonych przez soczewki rozpraszające porównuje wielkości fizyczne opisujące te fale i ich związki dla obu rodzajów fal wypukłego opisuje zjawisko całkowitego wewnętrznego odbicia wyjaśnia budowę światłowodów opisuje ich wykorzystanie w medycynie i do przesyłania informacji wyjaśnia działanie filtrów optycznych oblicza zdolność skupiającą soczewki ze 1 wzoru z = i wyraża ją f w dioptriach wyjaśnia zasadę działania innych przyrządów optycznych np. aparatu fotograficznego) podaje znak zdolności skupiającej soczewek korygujących krótkowzroczność i dalekowzroczność opisuje mechanizm rozchodzenia się obu rodzajów fal wymienia sposoby przekazywania informacji i wskazuje rolę fal elektromagnetycznych W odpowiednich miejscach w nawiasach podano numery doświadczeń obowiązkowych zgodnie z podstawą programową. Umiejętności wymienione w wymaganiach przekrojowych nauczyciel kształtuje na każdej lekcji i przy każdej sprzyjającej okazji. 14