RYCZYŃSKI Jacek 1 Koncepcja modyfikacji krajowego systemu monitoringu i kontroli jakości paliw płynnych WSTĘP Pośród wszystkich płynów eksploatacyjnych największe znaczenie przypisuje się odpowiedniej jakości płynów wchodzących w skład grupy paliw płynnych. Jest to spowodowane faktem, że paliwa stanowią największą grupę płynów eksploatacyjnych wprowadzanych do obrotu handlowego oraz faktem, iż ich nieodpowiednie parametry jakościowej powodują wiele niekorzystnych skutków, w tym min. pogorszenie charakterystyk funkcjonalnych silnika, wzrost kosztów eksploatacji pojazdów, pogorszenie niezawodności i zmniejszenie trwałości maszyny czy emisję szkodliwych składników spalin emitowanych do środowiska. Dlatego przewiduje się wiele rożnych przedsięwzięć technicznych, organizacyjnych i prawnych, aby jakość paliw w systemie logistycznym nie ulegała pogorszeniu. Jednym z takich przedsięwzięć jest odpowiednio skonstruowany system utrzymania jakości paliw płynnych w łańcuchu logistycznym od źródła zaopatrywania do użytkownika końcowego. Systemy funkcjonujące w odniesieniu do paliw płynnych nie są doskonałe i mają pewne wady funkcjonalne i organizacyjne. Dlatego celowym wydaje się przeprowadzenie dokładnej identyfikacji istniejącego systemu i podjęcie próby jego modyfikacji czy ulepszenia w taki sposób, aby zapewnić wysoką jakość paliw płynnych, które trafiają do użytkownika końcowego. 1. REGULACJE PRAWNE W ZAKRESIE JAKOŚCI PALIW PŁYNNYCH Aby nie dopuścić do pogorszenia jakości paliw w systemie logistycznym, realizowane są ściśle określone procedury: przyjmowania, magazynowania, wydawania, odbioru ilościowego i jakościowego na całej drodze paliwa od producenta do użytkownika. Obecnie są to z reguły procedury opracowane dla potrzeb producentów, baz (hurtowni) i stacji paliw. Jakość paliwa jest podawana kontroli, polegającej na sprawdzeniu wybranych lub wszystkich parametrów normatywnych, objętych obowiązującymi normami lub przepisami, na poszczególnych stopniach systemu logistycznego od producenta do użytkownika końcowego [1,2,3]. Każda wprowadzana do obiegu partia produktu winna mieć aktualne orzeczenie laboratoryjne z wynikami analizy całkowitej lub atest. W celu ujednolicenia przepisów dotyczących wymagań jakościowych odnośnie paliw silnikowych oraz ze względu na dążenie do ochrony środowiska, Unia Europejska wprowadziła szereg przepisów prawa, dotyczących jakości paliw i systemów monitorowania tej jakości [5,6,7,8]. Problematyka ta jest regulowana Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady Europy Nr 2009/30/WE z dnia 23 kwietnia 2009 roku zmieniająca Dyrektywę 98/70/WE odnoszącą się do specyfikacji benzyn i olejów napędowych oraz wprowadzająca mechanizm monitorowania i ograniczenia emisji gazów cieplarnianych oraz zmieniającą Dyrektywę Rady 1999/32/WE odnosząca się do specyfikacji paliw wykorzystywanych przez statki żeglugi śródlądowej oraz uchylającą Dyrektywę 93/12/EWG. System kontroli jakości w Polsce jest spójny z systemem obowiązującym w Unii Europejskiej. Jego podstawę stanowi Ustawa z dnia 26 sierpnia 2006 roku o monitorowaniu i kontroli jakości paliw płynnych oraz kilkanaście wydanych na jej podstawie rozporządzeń wykonawczych. Podstawowa struktura, przedmiot i zasady działania systemu monitorowania i kontroli jakości paliw w Polsce są następujące : 1 Dr inż., Zakład Inżynierii Bezpieczeństwa Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych imienia generała Tadeusza Kościuszki we Wrocławiu, ul. Czajkowskiego 109, 51 150 Wrocław, tel. /71/ 7658 567 5526
systemem zarządza Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta ( Zarządzający systemem) a kontrole realizuje Inspekcja Handlowa; kontroli podlegają wszystkie rodzaje paliw dostępne na polskim rynku; kontrola realizowana jest na wszystkich szczeblach i we wszystkich elementach łańcucha transportowo dystrybucyjnego paliw producent, bazy (hurtownie) paliw, środki transportujące paliwo (w tym cysterny samochodowe) oraz stacje paliw; wymagania jakościowe określa Minister Gospodarki, biorąc pod uwagę wartości parametrów jakościowych określone w odpowiednich normach (wynika to z faktu, ze stosowanie norm jest dobrowolne); zabronione jest wprowadzanie do obrotu paliw niespełniających wymagań jakościowych; ustalany jest dolny i górny zakres kar za wprowadzanie do obiegu paliw o parametrach niezgodnych z wymaganiami; normowany jest system pobierania, badania i publikowania wyników badań próbek paliw; kontrola paliwa jest prowadzona w dwóch podsystemach: europejskim (zgodnym z wymaganiami UE); krajowym ; Zakres kontroli w obu systemach jest zbieżny (Tab. 1). Tab. 1. Różnice w krajowym i europejskim podsystemie kontroli jakości paliw [4] Element systemu Rodzaj kontrolowanego paliwa Kontrolowane parametry paliw Miejsca pobierania próbek (kontroli) Raporty roczne z kontroli Podsystem europejski benzyny silnikowe, bezołowiowe, oleje napędowe, biopaliwa ciekłe Tylko wybrane parametry mające wpływ na środowisko naturalne (w tym na toksyczność spalin): liczba cetanowa, gęstość w temp. 15 C, zawartość WWA, zawartość siarki oraz skład frakcyjny dla olejów napędowych, badawcza i motorowa liczba oktanowa, zawartość ołowiu, zawartość siarki, zawartość węglowodorów olefinowych i aromatycznych, zawartość benzenu, zawartość tlenu, zawartość związków zawierających tlen, prężność par i skład frakcyjny dla benzyn silnikowych. Tylko stacje paliw (zakładowe i ogólnodostępne) Dla Komisji Europejskiej Podsystem krajowy benzyny silnikowe bezołowiowe (BS), oleje napędowe (ON), mieszanina propan butan (LPG), sprężony gaz naturalny (CNG), lekki olej opałowy (na zawartość siarki), estry metylowe kwasów tłuszczowych stanowiące samoistne paliwo (B100), mieszanina 20% estrów metylowych kwasów tłuszczowych z olejami napędowymi (B20) Wszystkie parametry normatywne określone w Rozporządzeniach Ministra Gospodarki w sprawie wymagań jakościowych Wszystkie elementy procesu logistycznego paliw tj. producenci, hurtownie, cysterny, stacje paliw. Kontrola w losowo wybranych przedsiębiorstwach lub na podstawie informacji o nieodpowiedniej jakości paliwa (skargi kierowców, doniesienia policji, negatywne wyniki wcześniejszych kontroli). Dla Rady Ministrów System monitoringu i kontroli jakości paliw płynnych w Polsce został wprowadzony w 2004 roku po wejściu naszego kraju w struktury UE. Od tego czasu był zmieniany i w obecnej formie jest realizowany od 2007 roku. 5527
Za wytwarzanie, transportowanie, magazynowanie lub wprowadzanie do obrotu paliw niespełniających wymagań jakościowych, przewiduje się następujące sankcje art. 31 [9,10]: karę grzywny od 50.000 do 500.000 zł (lub karę pozbawienia wolności do lat 3); kara grzywny ulega zaostrzeniu (od 100.000 do 1.000.000 zł) lub kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat, jeżeli paliwo stanowi mienie znacznej wartości; w przypadku mniejszej wagi sprawca podlega grzywnie od 10.000 do 25.000 zł; za działania nieumyślne przewidziana jest kara grzywny w wysokości od 25.000 do 250.000 zł. Ponadto zgodnie z [9] przewiduje się następujące kary grzywny dla: rolnika wytwarzającego na własny użytek biopaliwa ciekłe niespełniające wymagań jakościowych określonych w ustawie, właściciela lub użytkownika wybranej floty wprowadzającego do obrotu biopaliwo ciekłe stosowane w tej flocie, stosującego bez zgłoszenia biopaliwo ciekłe niespełniające wymagań jakościowych, zaopatrującego wybraną flotę w biopaliwo ciekłe z dystrybutora nieoznakowanego w sposób właściwy, nie wykonującego obowiązku informowania Prezesa UOKiK o zmianie danych zawartych w zgłoszeniu, przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania, magazynowania lub wprowadzania do obrotu biopaliw ciekłych, przeznaczonych dla wybranych flot magazynującego biopaliwo w zbiorniku nieoznakowanym w sposób określony w ustawie, stosującego ciężki olej opałowy niespełniający wymagań jakościowych, stosującego olej do silników statków żeglugi śródlądowej niespełniający wymagań jakościowych. Wielkim mankamentem, zarówno krajowego jak i europejskiego systemu monitoringu i kontroli jakości paliw płynnych jest fakt, że żaden z nich nie podaje gotowych rozwiązań i algorytmu postępowania w przypadku zaistnienia sytuacji ujawnienia paliwa niewłaściwej jakości. W efekcie, w wyniku prowadzenia długotrwałych procedur określania jakości podejrzanych próbek, paliwa te w dalszym ciągu są wprowadzane bez przeszkód do obrotu handlowego. Stąd zdarzają się sytuacje, kiedy po otrzymaniu negatywnego wyniku badania jakości, badanej partii nie ma już w zbiorniku, gdyż została w całości zużyta. Wymieniony fakt, świadczy o tym, że system skupia się bardziej na ujawnieniu faktu występowania paliw niewłaściwej jakości niż na poszukiwaniu rzeczywistych powodów i przyczyn powstawania tych nieprawidłowości. Ponadto, dyskusyjną kwestią jest sposób doboru oraz liczba parametrów, poddawanych analizom jakościowym. W podsystemie krajowym bada się większą liczbę parametrów jakościowych, co z jednej strony pozwala na dokładniejsze określanie rzeczywistej jakości paliw, z drugiej zaś jest bardzo kosztowne. Odwrotna sytuacja występuje w podsystemie europejskim. Tam z kolei analizie poddawane są jedynie wybrane parametry jakościowe (ich liczba jest dużo mniejsza), a wszystkie działania są ukierunkowane na ochronę środowiska i eliminowanie nieuczciwej konkurencji. Istniejący system utrzymania i kontroli jakości paliw płynnych w Polsce ma szereg mankamentów, do których zaliczyć należy: niespójność i nieefektywność; nie można go zaliczyć nawet do najprostszej formy zarządzania jakością (zgodnie z założeniami normy ISO 9000), tzn. opartej na kontroli technicznej; jest to system, który tylko stwierdza fakt zaistnienia niezgodności parametrów paliwa z wymaganiami jakościowymi i nawet w najmniejszym stopniu nie eliminuje skutków niewłaściwej jakości paliwo złej jakości nie jest wycofywane z systemu logistycznego i trafia do użytkowników pojazdów; brak procedur, które pozwalałyby na eliminowanie partii paliw o nieodpowiedniej jakości lub określałyby sposób postępowania z takim paliwem system nie obliguje do wnikania w przyczyny wprowadzania do systemu logistycznego paliw złej jakości i nie usuwa przyczyn powodujących pogorszenie jakości; system działa w układzie zero jedynkowym, tzn. dyskwalifikuje partię paliwa niezależnie od stopnia odchylenia od wartości normatywnych parametru jakościowego paliwa, ważności tego parametru i przyczyny takiego stanu. Uwzględniając wskazane mankamenty oraz badania autora w zakresie poprawności funkcjonowania systemu, prowadzone w latach 2007 2013 [4], koniecznym wydaje się 5528
przedstawienie propozycji modyfikacji krajowego systemu monitoringu i kontroli jakości paliw płynnych. 2. KONCEPCJA MODYFIKACJI SYSTEMU MONITORINGU I KONTROLI JAKOŚCI PALIW PŁYNNYCH W POLSCE Aby przejść do prezentacji koncepcji modyfikacji systemu, w pierwszej kolejności należy sformułować ogólne, uniwersalne założenia merytoryczne systemu: 1. System kontroli jakości paliw płynnych powinien być ukierunkowany na uzyskanie rzetelnych danych o jakości benzyn silnikowych, olejów napędowych i innych paliw w określonych miejscach procesu logistycznego. 2. Głównym celem systemu powinno być przeciwdziałanie dystrybucji paliw płynnych nie spełniających wymagań jakościowych, określonych w obowiązujących przepisach. 3. System powinien obejmować wszystkie elementy składowe procesu logistycznego paliw płynnych. 4. System nie powinien mieć z założenia charakteru represyjnego, gdyż obowiązujący obecnie system o takim charakterze nie sprawdził się. Konieczna jest edukacja nad zmianą świadomości wszystkich uczestników systemu. Główną filozofią systemu powinny być działania prewencyjne, tj. przeciwdziałanie mechanizmom prowadzącym do pogarszania jakości paliw. Proponuje się, aby karą wymierzaną nieuczciwym sprzedawcom był nakaz wstrzymania sprzedaży paliwa o niewłaściwej jakości, do czasu jego wymiany w zbiorniku (na koszt właściciela). 5. Poza kontrolowaniem aktualnego stanu jakości paliw system powinien dążyć do ustalania przyczyn powstawania niewłaściwej jakości i ich eliminacji lub minimalizacji. Konieczne jest wprowadzenie sprzężenia zwrotnego, tj. implementacji wniosków wynikających z analizy wyników prowadzonych badań jakościowych w poprawę funkcjonowania systemu. 6. Wyniki badań i analiz jakościowych pobieranych próbek paliw płynnych powinny służyć jako bazy danych dla opracowania odpowiednich procedur eliminujących występowanie paliw płynnych złej jakości z obrotu handlowego system powinien mieć charakter otwarty. 7. System powinien być maksymalnie zbieżny z odpowiednimi przepisami UE, dotyczącymi kontroli jakości paliw. 8. System powinien mieć wewnętrzny (własny) podsystem kontroli tzw. policja/inspektorat jakości, np. sprawdzanie czy pobrana próbka rzeczywiście pochodzi z tego miejsca, które jest podane w etykiecie; powinien kontrolować powtarzalność i odtwarzalność wyników badań parametrów jakościowych próbek paliw płynnych. 9. Konieczne jest, aby zarządzający systemem wyciągał wnioski i podejmował działania korygujące, prowadzące do polepszenia jakości paliw płynnych na podstawie obowiązkowo sporządzanych na koniec każdego roku dokumentów sprawozdawczych (raportów IH) istnienie sprzężenia zwrotnego. 10. System nie może być zbyt kosztowny w trakcie realizacji. 11. System powinien mieć od samego początku jasno określony cel graniczny o pełnej poprawności jego funkcjonowania można mówić w przypadku udziału w sprzedaży (obrocie) próbek złej jakości na poziomie nie przekraczającym 3%. Uwzględniając te założenia proponuje się modyfikację krajowego systemu monitoringu i kontroli jakości paliw płynnych w następujących obszarach: 1. Odpowiedzialność za poszczególne obszary systemu należałoby rozdzielić na dwie części: Inspekcja Handlowa odpowiadałaby tylko za pobieranie próbek do analizy i niezwłoczne przekazywanie ich do laboratorium; Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta odpowiadałby za funkcjonowanie wszystkich pozostałych elementów systemu, sprawując nadzór merytoryczny nad jego prawidłowym funkcjonowaniem (Zarządzający systemem). 2. Wprowadzenie mobilnych laboratoriów kontroli jakości, w podległości Inspekcji Handlowej, wykorzystywanych na polecenie Zarządzającego systemem w przypadku otrzymania zgłoszenia 5529
o podejrzeniu paliwa nieodpowiedniej jakości. Laboratorium takie powinno być wyposażone w aparaturę badawczą niezbędną do szybkiego określania wartości podstawowych parametrów jakościowych paliw płynnych. W przypadku pozytywnego wyniku kontroli, na miejscu u kontrolowanego podmiotu, rezygnuje się z pobierania próbek do analizy i przekazania ich do laboratorium w celu określenie wszystkich parametrów jakościowych określonych w odpowiednich rozporządzeniach. Pozwoli to na obniżenie kosztów funkcjonowania całego systemu. 3. Powołanie Inspektoratu Jakości, niezależnej komórki, podległej bezpośrednio Zarządzającemu systemem, która pełniłaby funkcję policji jakości. Złożona powinna być z ekspertów, których zadaniem będzie kontrolowanie poprawności funkcjonowania wszystkich elementów systemu, łącznie z obszarem odpowiedzialności Inspekcji Handlowej. Inspektorzy powinni posiadać kompetencje do samodzielnego pobierania i przekazywania próbek do analiz jakościowych w dowolnym miejscu systemu. Ich działania miałyby na celu eliminację nadużyć przy pobieraniu próbek oraz służyć określaniu odtwarzalności i powtarzalności badań w trybie ciągłym. 4. Wskazanie jednego centralnego laboratorium wykonującego analizy jakościowe pobieranych próbek oraz trzech laboratoriów prowadzących analizy kontrpróbek. Wybór laboratorium do analizy kontrolnej powinno odbywać się na drodze losowania. Kontrpróbka przekazywana do analizy kontrolnej(powtórnej) powinna być oznaczona w sposób anonimowy, uniemożliwiający możliwość identyfikacji miejsca jej pobrania oraz wglądu w wynik kontroli jakościowej prowadzonej w laboratorium centralnym. Wynik badania kontrolnego (niezależnie od tego czy jest on pozytywny czy negatywny) powinien być przesłany bezpośrednio do komórki zajmującej się analizą wyników (podległość Zarządzającemu systemem), z pominięciem laboratorium centralnego. Zapewni to pełny obiektywizm badań. 5. Proponuje się, aby zmodyfikować istniejący obecnie sposób pobierania próbek do analizy jakościowej zmiana dotyczyć powinna liczby i przeznaczenia poszczególnych próbek. Należałoby pobierać trzy (w miejsce dwóch jak dotychczas) do analizy: próbka A przeznaczona do analizy jakościowej podstawowej zabierana bezpośrednio przez kontrolującego i przekazywana do laboratorium wykonującego analizę, nie później niż w ciągu 12 godzin od momentu pobrania; próbka B kontrpróbka przeznaczona do analizy kontrolnej w przypadku ujawnienia odchyleń od normy w próbce A zabierana przez kontrolującego i przekazywana razem z próbką A do laboratorium wykonującego analizę, nie później niż w ciągu 12 godzin od momentu pobrania; w przypadku ujawnienia odchyleń od norm jakościowych (w próbce A) przekazywana jest ona do laboratorium wyłonionego na drodze losowania; próbka C zabezpieczona przez kontrolującego i pozostawiana na miejscu u kontrolowanego; może być wykorzystywana przez kontrolowanego do przeprowadzenia na własny koszt analizy jakościowej (tylko w laboratorium akredytowanym), a uzyskane w ten sposób wyniki powinny być traktowane przez sądy w przypadku spraw karnych na równi z tymi uzyskiwanymi w laboratoriach uczestniczących w systemie ma to na celu zapewnienie kontrolowanemu prawa do obrony. Pobierane próbki powinny być oznaczone w sposób uniemożliwiający określenie miejsca ich pobrania przez osoby postronne lub prowadzące analizy jakościowe, a identyfikacja taka możliwa byłaby tylko przez specjalną komórkę podległą bezpośrednio Zarządzającemu systemem po przekazaniu danych z IH. 6. W celu poprawy wiarygodności podsystemu krajowego, ze względu na wysokie koszty funkcjonowania, niską skuteczność oraz systematyczne zmniejszanie środków finansowych przeznaczanych na jego realizację, należałoby ograniczyć zakres kontroli do badań parametrów jakościowych jak w podsystemie europejskim z tym tylko zastrzeżeniem, że w pobranych próbkach kontrolowane winny być obowiązkowo wszystkie parametry, które są podane 5530
w normach jakościowych (wyeliminowanie możliwości wpływania na dobór parametrów do badań przez Zarządzającego systemem). 7. Konieczne jest wykonanie pełnej implementacji normy [7] w zakresie wyboru odpowiedniego modelu kraju do statystycznej oceny jakości wprowadzanych do obrotu handlowego paliw płynnych przejście z modelu B na model A zwiększenie liczby poddawanych analizie próbek do około 200 rocznie dla każdego badanego paliwa. Pozwoli to na pełniejsze odwzorowanie obrazu jakości paliw płynnych w Polsce. 8. Celowym wydaje się przeprowadzenie podziału wszystkich parametrów normatywnych paliw płynnych na dwie grupy: grupa I parametry ważne z punktu widzenie bezpieczeństwa eksploatacji, stanowiące 20% przyczyn wywołujących 80% wszystkich skutków występowania paliw płynnych nieodpowiedniej jakości (wykorzystując założenia koncepcji diagramów Pareto Lorenza); wszystkie wskazane w ten sposób parametry jakościowe powinny być obowiązkowo kontrolowane przez mobilne laboratoria w przypadku otrzymania zawiadomienia o podejrzeniu występowania paliwa nieodpowiedniej jakości; grupa II wszystkie pozostałe parametry jakościowe określone w odpowiednich rozporządzeniach (mniej ważne z punktu widzenie bezpieczeństwa eksploatacji), których zmiana nie jest bezpośrednio związana z celowym działaniem osób trzecich (np. naturalne procesy związane z przechowywaniem, nieumyślne spowodowanie przypadkowej zmiany jakości). 9. Podczas opracowywania wyników analiz i postępowania z podmiotem, u którego stwierdzono paliwo złej jakości należałoby skoncentrować się tylko na tych uczestnikach systemu logistycznego, u których stwierdzono ewidentne i celowe zafałszowanie partii paliwa spowodowałoby to większą przejrzystość prezentowanych analiz i zwiększyłoby skuteczność w eliminowaniu z rynku nieuczciwych sprzedawców. 10. W przypadku otrzymania sygnału o obrocie handlowym paliwem złej jakości (obowiązkowo potwierdzonego z kilku źródeł), zagwarantowanie przedstawicielom IH możliwości wydawania natychmiastowych decyzji wstrzymujących pozwolenie na handel paliwami płynnymi do momentu otrzymania wyników analizy jakościowej podejrzanego paliwa. Po niezwłocznym pobraniu próbki produktu, powinna ona być natychmiast przekazana do analizy i traktowana przez laboratorium systemowe jako priorytet w badaniach tzw. badanie na cito (wynik badań powinien być znany w ciągu 72 godz.). Ze względu na możliwość dochodzenia roszczeń przez kontrolowany podmiot z powodu poniesionych strat rozwiązanie takie musi być zaimplementowane na poziomie ustawowym. 11. Wprowadzenie, tzw. odchyłek dopuszczalnych dla parametrów jakościowych z grupy II. Pozwoliłoby to na rzetelniejsze przedstawianie obrazu jakości i uniknięcie np. problemu napiętnowania dystrybutorów za naruszenie prężności par w okresach przejściowych. 12. Włączenie do europejskiej części systemu gazu skroplonego (LPG), paliwa o wyjątkowo istotnym znaczeniu w naszym kraju. 13. Umożliwienie Zarządzającemu systemem możliwości modyfikacji jego funkcjonowania na podstawie wniosków i propozycji przedstawianych przez zespół zajmujący się analizą wyników badań, tzw. system otwarty zapis taki powinien być zawarty w ustawie o monitorowaniu i kontroli jakości paliw płynnych. Implementacja proponowanych zmian systemowych została przedstawiona w formie algorytmu na Rys. 1. 5531
Wydawanie decyzji o zawieszeniu/cofnięciu pozwolenia na obrót i transport paliw płynnych Organy ścigania pozytywny Informacja zwrotna Informacja o paliwie złej jakości Zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa Inspektorat jakości ustawy, rozporządzenia, dyrektywy, wytyczne Wynik kontroli Laboratorium kontrolne mobilne kontrola parametrów grupy I Zarządzający systemem Rada Ministrów negatywny Obszar odpowiedzialności IH Losowanie podmiotu do kontroli Analiza wyników badań jakości - baza wyników jakości Komisja Europejska Stacja paliw Hurtownia Producent/ wytwórca paliwa Firma transportowa Opracowywanie raportów o jakości Rada Ministrów Przygotowywanie projektów zmian do ustaw, rozporządzeń Sejm, Senat Pobieranie próbek do kontroli Próbka A - podstawowa Próbka B - kontrolna Próbka C dla kontrolowanego podmiotu Obszar odpowiedzialności IH Laboratorium kontrolne kontrola jakości próbki A pozytywny Wynik kontroli Laboratorium kontrolne 1 kontrola jakości próbki B Laboratorium kontrolne 2 kontrola jakości próbki B Laboratorium kontrolne 3 kontrola jakości próbki B Wynik kontroli negatywny Obszar odpowiedzialności Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta Losowanie laboratorium kontrolnego Próbka B - kontrolna Rys. 1.Koncepcja modyfikacji krajowego systemu monitoringu i kontroli jakości paliw płynnych [4] PODSUMOWANIE Przekonanie o dobrej jakości paliwa decyduje o tym, czy użytkownik jest usatysfakcjonowany i lojalny. Najważniejszym kryterium w tym przypadku jest zaufanie do oferowanej jakości. Osiągnięcie kompromisu pomiędzy jakością a ceną jest głównym celem dążeń większości użytkowników współczesnej techniki motoryzacyjnej. Dla jednych jest to oczekiwanie najwyższej jakości, dla innych satysfakcjonującej jakości za jak najniższą cenę, ale zawsze warunkiem koniecznym jest pewien minimalny poziom zaufania, że zastosowane paliwo nie zaszkodzi użytkowanej technice motoryzacyjnej. Percepcja jakości paliw znacznie częściej opiera się na umiejętnie wykreowanym wizerunku marki, niż na obserwacjach, doświadczeniach i wiedzy klientów, gdyż jakość paliwa obiektywnie ocenić może jedynie profesjonalne laboratorium, prowadząc badania próbek zgodnie z ustalonymi normami i procedurami. Mamy zatem do czynienia z pewnym rodzajem asymetrii wiedzy pomiędzy nabywcą paliwa a jego dostawcą, a to z kolei wymaga z jednej strony olbrzymiego kredytu zaufania klientów, z drugiej zaś stanowi pokusę do różnego rodzaju nadużyć. Dlatego funkcjonują systemy pełniące rolę bezstronnego, obiektywnego eksperta, którego jednym z zadań jest niwelowanie wspomnianej asymetrii. Funkcjonujące systemy często nie do końca spełniają pokładane w nich wymagania, dlatego przedstawiona koncepcja modyfikacji krajowego systemu monitoringu i kontroli jakości paliw płynnych w Polsce, zadaniem autora, może się przyczynić do poprawy skuteczności eliminowania z rynku paliw nieodpowiedniej jakości. Streszczenie W artykule omówiono podstawy prawne oraz główne założenia systemu monitoringu i kontroli jakości paliw płynnych obowiązującego w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem zagrożeń pogorszenia jakości występujących w procesie dystrybucji. Wskazano największe mankamenty funkcjonującego systemu. W dalszej części przedstawiona została autorska propozycja modyfikacji istniejącego systemu monitoringu i kontroli jakości w Polsce, opracowana na podstawie doświadczeń i wniosków zebranych w trakcie prowadzenia badań poprawności funkcjonowania systemu w latach 2007 2013. 5532
Concept of modification of the national surveillance system and quality assurance of liquid fuels Abstract The article presents legal basis and the main assumptions surveillance system of quality control of liquid fuels in force in Poland, with particular reference to the risks of deterioration occurring in the distribution process. Indicated the greatest shortcomings of the system functioning. In the next part presents the author's proposal to modify the existing system of monitoring and quality assurance in Poland, developed on the basis of the experiences and lessons gained during the investigation the proper operation of the system in the years 2007-2013. BIBLIOGRAFIA 1. Baczewski K., Kałdoński T.,: Paliwa do silników o zapłonie iskrowym. WKiŁ, Warszawa 2005 2. Baczewski K., Ryczyński J.: Jakość paliw w systemie zaopatrywania w Polsce, Logistyka, Nr 3/2012. 3. Ryczyński J.: Ocena skuteczności systemu zarządzania jakością paliw płynnych w Polsce na tle innych państw członkowskich UE, Zeszyty Naukowe WSOWL 2011, nr 2, s. 260 4. Ryczyński J.: Analiza teoretyczno eksperymentalna systemów utrzymania jakości płynów eksploatacyjnych, Rozprawa doktorska, WAT, Warszawa 2013 5. Dyrektywa 98/70/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 1998 r. odnosząca się do jakości benzyny i olejów napędowych oraz zmieniająca dyrektywę Rady 93/12/EWG 6. Dyrektywa 2003/17/we Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 3 marca 2003 r. zmieniająca Dyrektywę 98/70/WE odnoszącą sie do jakości benzyny i olejów napędowych 7. EN 14274:2003 Paliwa do pojazdów samochodowych Ocena jakości benzyn i olejów napędowych System monitoringu jakości paliw 8. EN 14275:2003 Paliwa do pojazdów samochodowych Ocena jakości benzyn i olejów napędowych Pobieranie próbek z dystrybutorów detalicznych i zakładowych 9. Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 roku o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw (Dz.U. z 2006 roku nr 169, poz. 1200) 10. Ustawa z dnia 15 grudnia 2000 roku o Inspekcji Handlowej (Dz.U. z 2001 roku nr 4, poz. 25 ze zm.) 5533