Białko w żywieniu niemowląt i małych dzieci D. Gruszfeld Klinika Neonatologii, Patologii i Intensywnej Terapii Noworodka IP CZD Plan Rola białka Skutki niedoboru białka Skutki nadmiaru białka Ocena zapotrzebowania na białko i aminokwasy Zalecenia Niemowlęta Wcześniaki Dzieci 1-3 lat 2 Rola białka Białka strukturalne Funkcja biologiczna: Enzymy komórkowe i trawienne Hormony Przeciwciała Nośniki substancji Składniki układu krzepnięcia Czynniki wzrostu Peptydy regulujące motorykę p. pokarmowego Źródło energii * 3 1
Umiarkowany niedobór białkowoenergetyczny badania obserwacyjne niedożywienie słabszy rozwój psychomotoryczny Grantham-McGregor S. J Nutr 1995 randomizowane badania kliniczne suplementacja w okresie prenatalnym, niemowlęcym lub dziecięcym poprawa rozwoju Grantham-McGregor S. Public Health Nutr 2005 D P Waber. Am J Clin Nutr 1981 niedoborom białkowo-energetycznym towarzyszą niedobory witamin i mikroelementów David Benton. Eur J Nutr 2008 wpływ czynników socjoekonomicznych (?) 4 Niedożywienie białkowo-energetyczne znacznego stopnia niedożywienie ryzyko infekcji Scrimshaw NS. Monogr Ser World Health Organ 1968 Marasmus niewystarczająca ilość białka i kalorii Kwashiorkor prawidłowa ilość kalorii, przy jednoczesnym niedoborze białka 5 Nadmierna podaż białka obciążenie nerek Escribano J i wsp. Kidney International 2011 ryzyko chorób układu krążenia i cukrzycy typu 2 Singhal A. Nestlé Nutr Inst Workshop 2010 65:55-69, ed. Lucas A., Makrides M, Ziegler EE ryzyko otyłości Koletzko B i wsp. Am J Clin Nutr 2009 6 2
Wczesny efekt - obciążenie nerek Luque V i wsp. Ped Res. In Press Escribano J i wsp. Kidney International 2011 7 Odległy efekt otyłość BMI w 2 r.ż. BMI w 6 r.ż. 8 Koletzko B, von Kries R, Closa R, Gruszfeld D, A. Am J Clin Nutr. 2009 Kliniczne konsekwencje otyłości Cukrzyca typ 2 Nadciśnienie Nieprawidłowy profil lipidowy Choroba wieńcowa/zawał serca Udar mózgu Kamica pęcherzyka żółciowego Problemy stawowe Problemy oddechowe Problemy socjologiczne Integracja w grupie Sukces zawodowy 3
Ocena zapotrzebowania na białko metoda empiryczna Wskaźniki fizjologiczne Wzrost Masa ciała Grubość fałdów tłuszczowych BMI % beztłuszczowej masy ciała Wskaźniki biochemiczne Mocznik, albumina Profil aminokwasów* *w porównaniu do niemowląt karmionych piersią 11 Ocena zapotrzebowania na białko factorial method [met. czynnikowa] Utrata białka Nowe tkanki i narządy Zapotrzebowanie 12 4
Zapotrzebowanie na aminokwasy oksydacja aminokwasu wskaźnikowego Elango R. J Nutr 2008 13 Niemowlęta Zapotrzebowanie na białko w 1 r.ż. 1-6 m-c zapotrzebowanie w oparciu o skład mleka kobiecego - szac. zapotrzebowanie O pok. naturalny 6-12 m-c (?) pokarmy uzupełniające 15 5
Wzrost niemowląt karmionych piersią vs. mieszanką Niemowlęta karmione piersią rosną wolniej wolniej w 6-12 m- cu Hipoteza: Szybkie tempo wzrostu w okresie niemowlęcym ryzyko otyłości *Victora CG. J Nutr 1998., **Koletzko B. Nestle Nutr Inst Workshop Ser. 2013 Dyrektywa UE z 2006 Białko mleka krowiego Hydrolizaty białka Mleko początkowe 1,8 3,0 1,8 3,0 Białko sojowe 2,25 3,0 Mleko następne 1,8 3,5 2,25 3,5 2,25 3,5 energia 60-70 kcal/100 ml 17 Jakość białka niemowlęta nie potrzebują białka tylko konkretnych aminokwasów dobowa synteza białka u niemowląt - 4x większa niż spożycie białka 18 6
azot + aminokwasy egzogenne: fenyloalanina, izoleucyna, leucyna, lizyna,, metionina, treonina, tryptofan, walina + aminokwasy względnie egzogenne: arginina, histydyna, cysteina, tyrozyna, glicyna, prolina 19 Niemowlęta urodzone przedwcześnie 1,7 g/kg/d** Utrata białka Nowe tkanki i narządy Zapotrzebowanie Denne S.C., Semin Neonatol 2001 **Agostoni C. J Pediatr Gastroeneterol Nutr 2010 21 7
Deficyt białkowo - kaloryczny VLBW Embleton NE, Pediatrics 2001 22 Ryzyko nieprawidłowego rozwoju OUN (1) podaż białka i energii u wcześniaków we wczesnym okresie po urodzeniu szybszy wzrost deficytów neurologicznych Lucas A. Br Med J 1998 badania tej samej kohorty w wieku dojrzewania niekorzystny wpływ na insulino-oporność i tolerancję glukozy Singhal A. Lancet 2003 23 Ryzyko nieprawidłowego rozwoju OUN (2) Słabszy przyrost masy ciała wyniki w skali Bayley w wieku 18-22 m-cy ryzyko MPDz i zaburzeń neurologicznych Ehrenkranz RA. Pediatrics 2006 24 8
Zalecenia Wcześniaki - pożądane wysokie tempo wzrostu aby uniknąć potencjalnych deficytów neurologicznych SGA z populacji o niskim ryzyku chorób infekcyjnych - nie wymagają forsowania szybkiego wzrostu po urodzeniu istotne ryzyko odległych niekorzystnych skutków metabolicznych Singhal A. Nestlé Nutr Inst Workshop 2010 SGA z populacji o słabym poziomie opieki zdrowotnej rozważyć suplementację bialkowo-kaloryczną niedożywienie i zaburzenie wzrostu może prowadzić do zwiększonego ryzyka chorób zakaźnych i śmiertelności Victora C. Int J Epidemiol 2001 25 Zapotrzebowanie na białko Urodzeniowa masa ciała <1000 g 1000-1800 g 3,6 4,1 3,2 3,6 4,0 4,5 g/kg m.c./d 3,5 4,0 g/kg m.c./d Zapotrzebowanie na energię: 110 135 kcal/kg/d Agostoni C. ESPGHAN. J Pediatr Gastroeneterol Nutr 2010 26 Pokrycie enteralne zapotrzebowania na białko wg. zaleceń ESPGHAN 2010 9
Zapotrzebowanie na białko u dzieci w wieku 1-3 r. ż. Stanowisko Polskiej Grupy Ekspertów 2012 Energia ok. 1000 kcal = 83 kcal/ 1 kg* Białko EAR=4,8% ( 5%)=1 g/kg/d RDA=1,17 g/kg/d** *wg. referencyjnej m.c. EAR [poziom średniego zapotrzebowania grupy] RDA [poziom zalecanego spożycia] 28 Zapotrzebowanie na białko u dzieci w wieku 1-3 r. ż. optymalne spożycie 10-15% energii z białka nie przekraczać 15 % = 3,12 g/kg* Amerykański Instytut Medycyny (2011 r) dopuszcza 5-20% energii z białka** *Stanowisko Polskiej Grupy Ekspertów 2012 **Food and Nutrition Board, NAP 2011 29 średnie spożycie białka u dzieci w Polsce wyższe niż zalecane > 3,0 4,0 g/kg Czy nadmiar białka u dzieci i młodzieży jest niekorzystny? 30 10
aktywność fizyczna 31 Dziękuję za uwagę 32 11