Sprawozdawczość budżetowa Dr hab. Ewa Hellich, prof. SGH Katedra Rachunkowości Istota sprawozdawczości Sprawozdawczość, niezależnie od jej zakresu i rodzaju, jest źródłem informacji gospodarczej. Zasady jej sporządzania i prezentowania powinny uwzględniać potrzeby informacyjne różnych interesariuszy. Sprawozdawczość sektora finansów publicznych dotyczy realizacji procesów związanych z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem oraz alokacji zasobów gospodarczych i ich efektywności. 1
Zasady opracowywania sprawozdań Dla uzyskania możliwie najlepszych efektów system sprawozdawczy jednostki powinien spełniać następujące zasady: ukierunkowanie na odbiorcę sprawozdania powinny dostarczać adresatowi wszystkich pożądanych informacji, ekonomiczność sprawozdania powinny zawierać tylko niezbędne informacje, aktualność opracowane informacje powinny być przedstawiane tylko wtedy, gdy są jeszcze aktualne, zrozumiałość należy używać powszechnie stosowane pojęcia i określenia, wzbogacone interpretacja graficzną, Wymagane zasady jednolitość format sprawozdań nie powinien się zbyt często zmieniać, wykluczenie manipulacji danymi zachowanie obiektywności (neutralności) informacji, jedno źródło informacji najczęściej jest to system finansowo-księgowy (może być zintegrowany z systemem informacyjnym zarządzania) ; oparcie na jednym źródle informacji minimalizuje konieczność wielokrotnego wprowadzani tych samych danych. 2
Podmioty sprawozdawcze Jednostki zaliczane do sektora finansów publicznych, ze względu na zakres obowiązków sprawozdawczych można podzielić na dwie grupy: jednostki sfery budżetowej, prowadzące rachunkowość na podstawie ustawy o rachunkowości z uszczegółowieniem ustawy o finansach publicznych i szczególnych zasad rachunkowości i sprawozdawczości finansowej i budżetowej; pozostałe jednostki, prowadzące rachunkowość i sporządzające sprawozdawczość finansową na zasadach ogólnych oraz sporządzające sprawozdania budżetowe w zakresie określonych zagadnień finansów publicznych. Sprawozdania jednostek sfery budżetowej Dzielą się na: Jednostkowe, sporządzane przez kierowników jednostek organizacyjnych na podstawie ksiąg rachunkowych, Łączne, w szczegółowości sprawozdań jednostkowych sporządzane przez dysponentów środków budżetu państwa drugiego stopnia i dysponentów głównych na podstawie sprawozdań jednostkowych jednostek im podległych i własnego sprawozdania jednostkowego Zbiorcze, sporządzane przez zarządy JST w szczegółowości sprawozdań jednostkowych jednostek im podległych oraz sprawozdania jednostkowego JST, jako jednostki budżetowej i jako organu. 3
Zakres merytoryczny sprawozdawczości budżetowej Jednostki sektora finansów publicznych sporządzają sprawozdania z wykonania procesów tworzących finanse publiczne, a w szczególności : 1. gromadzenie dochodów i przychodów publicznych, 2. wydatkowanie środków publicznych, 3. finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa i budżetów JST, 4. zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne, 5. zarządzanie środkami publicznymi, 6. zarządzanie długiem publicznym 7. rozliczenia z budżetem UE. System sprawozdawczości budżetowej Dostosowany jest do struktury organizacyjnej budżetu. Minister Finansów, po zasięgnięciu opinii prezesa GUS określa w drodze rozporządzenia: rodzaje, formy, terminy i sposoby sporządzania sprawozdań, jednostki obowiązane do sporządzania poszczególnych sprawozdań, odbiorców tych sprawozdań. 4
Struktura sprawozdawczości od 2010 Podstawowy zakres, dotyczący wykonania budżetu określony został w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 3 lutego 2010 r. w sprawie sprawozdawczości budżetowej, natomiast informacje dotyczące źródeł finansowania są prezentowane na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 4 marca 2010 r. w sprawie sprawozdań jednostek sektora finansów publicznych w zakresie operacji finansowych. Rozszerzeniem zakresu sprawozdawczości budżetowej jest sprawozdanie z wydatków strukturalnych, które sporządza się z zastosowaniem Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 10 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji wydatków strukturalnych, Dz. U. Nr 44, poz. 255. Sprawozdania Rb Sprawozdania budżetowe określone symbolem Rb składa się za różne okresy: - miesięczne, za każdy kolejny miesiąc kalendarzowy, - kwartalne za każdy kolejny kwartał roku budżetowego, - roczne- za rok budżetowy 5
Przyjmowanie sprawozdań Jednostki otrzymujące sprawozdania sa zobowiązane sprawdzić je pod względem formalno-rachunkowym. Przyjmujący ma uprawnienia do kontrolowania merytorycznej poprawności złożonych sprawozdań (wgląd w księgi rachunkowe) Rodzaje sprawozdań Rb Dla analizy i kontroli przebiegu finansów publicznych ustalono następujące rodzaje sprawozdań: Rb-23 miesięczne/roczne sprawozdanie o stanie środków na rachunkach bankowych państwowych jednostek budżetowych, z wyłączeniem rachunków izb celnych, Rb-23A miesięczne/roczne sprawozdanie o stanie środków na rachunku bankowym izb celnych do gromadzenia dochodów budżetowych z podatku akcyzowego oraz podatku od gier Rb-23B miesięczne/roczne sprawozdanie o stanie środków na rachunku bankowym izb celnych, z wyłączeniem rachunku do gromadzenia dochodów budżetowych z podatku akcyzowego oraz podatku od gier Rb-23PL kwartalne sprawozdanie z rozliczenia środków pieniężnych placówki Rb-24 miesięczne/roczne sprawozdanie o stanie środków na rachunkach bieżących urzędów skarbowych do gromadzenia dochodów budżetowych 6
Rb Rb-27 miesięczne/roczne sprawozdanie z wykonania planu dochodów budżetowych Rb-27PL kwartalne sprawozdanie z wykonania planu dochodów budżetowych placówki Rb-27UE miesięczne/roczne sprawozdanie z wykonania planu dochodów budżetu środków europejskich Rb-27S miesięczne/roczne sprawozdanie z wykonania planu dochodów budżetowych jednostki samorządu terytorialnego Rb-27ZZ kwartalne sprawozdanie z wykonania planu dochodów związanych z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego ustawami Rb Rb -PDP roczne sprawozdanie z wykonania dochodów podatkowych gminy/miasta na prawach powiatu Rb-28 miesięczne/roczne sprawozdanie z wykonania planu wydatków budżetu państwa Rb-28PL kwartalne sprawozdanie z wykonania planu dochodów placówki 7
Rb -28Programy miesięczne/roczne sprawozdanie z wykonania planu wydatków budżetu państwa w zakresie programów realizowanych ze środków pochodzących z budżetu UE oraz nie podlegających zwrotowi środków z pomocy udzielanej przez państwa członkowskiej EFTA, z wyłączeniem wydatków na realizację Wspólnej Polityki Rolnej Rb-28ProgramyWPR miesięczne/roczne sprawozdanie z wykonania planu wydatków budżetu państwa w zakresie programów realizowanych ze środków pochodzących z budżetu UE na realizację Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) Rb-28UE miesięczne/roczne sprawozdanie z wykonania planu wydatków budżetu środków europejskich, z wyłączeniem wydatków na realizację WPR Rb-28UEWR miesięczne/roczne sprawozdanie z wykonania planu wydatków budżetu środków europejskich w zakresie środków na realizację WPR Rb Rb-28NW miesięczne/roczne sprawozdanie z wykonania planu wydatków, które nie wygasły z upływem roku budżetowego Rb-28NWProgramy miesięczne/roczne sprawozdanie z wykonania planu wydatków budżetu państwa, które nie wygasły z upływem roku budżetowego w zakresie programów realizowanych ze środków pochodzących z budżetu UE oraz nie podlegających zwrotowi środków z pomocy udzielonej przez państwa członkowskie EFTA Rb-28S miesięczne/roczne sprawozdanie z wykonania planu wydatków budżetowych jednostki samorządu terytorialnego 8
Rb Rb -NDS kwartalne sprawozdanie o nadwyżce/deficycie JST Rb-30S półroczne/roczne sprawozdanie z wykonania planów finansowych samorządowych zakładów budżetowych Rb-33 półroczne/roczne sprawozdanie z wykonania finansowego państwowego funduszu celowego Rb-34PL kwartalne sprawozdanie z wykonania dochodów i wydatków na rachunku dochodów własnych Rb-34S półroczne/roczne sprawozdanie z wykonania dochodów i wydatków na rachunku dochodów własnych jednostek oświatowych Rb Rb-35 półroczne/roczne sprawozdanie z wykonania planu dochodów i wydatków agencji wykonawczej Rb-40 kwartalne sprawozdanie z wykonania określonego w ustawie budżetowej na dany rok budżetowy planu finansowego państwowego funduszu celowego/agencji wykonawczej/instytucji gospodarki budżetowej Rb-50 kwartalne sprawozdanie o dotacjach/wydatkach związanych z wykonywaniem zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych JST ustawami Rb-70 kwartalne sprawozdanie o zatrudnieniu i wynagrodzeniach Rb -WSa roczne sprawozdania o wydatkach strukturalnych poniesionych przez jednostki samorządu terytorialnego Rb -WSb roczne sprawozdania o wydatkach strukturalnych w podziale wojewódzkim (regionalnym) poniesionych przez jednostki sektora finansów publicznych 9
Rb Rb-ZUS kwartalne sprawozdanie z wykonania planu finansowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Rb-ST roczne sprawozdanie o stanie środków na rachunkach bankowych jednostek samorządu terytorialnego Rb -Z-PPP kwartalne sprawozdanie o stanie zobowiązań wynikających z umów partnerstwa publiczno-prywatnego Rb-FUS miesięczne sprawozdanie z wykonania wybranych elementów planu finansowego Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Rb -FER miesięczne sprawozdanie z wykonania wybranych elementów planu finansowego Funduszu Emerytalno- Rentowego Sprawozdawczość w zakresie operacji finansowych. Jednostki budżetu centralnego oraz JST i im podległe jednostki organizacyjne sporządzają sprawozdania w zakresie przeprowadzonych operacji finansowych. W trybie kwartalnym sporządzane są: Rb-Z kwartalne sprawozdanie o stanie zobowiązań według tytułów dłużnych oraz poręczeń i gwarancji Rb -N kwartalne sprawozdanie o stanie należności oraz wybranych aktywów finansowych Rozporządzenie Ministra Finansów z 4 marca 2010 r. w sprawie sprawozdań jednostek sektora finansów publicznych w zakresie operacji finansowych, Dz. U. Nr. 43, poz. 247 10
Operacje finansowe JST realizujące bezpośrednio zadania z zakresu administracji rządowej oraz inne zlecone ustawami sporządzają Rb-ZN, kwartalne sprawozdanie o stanie zobowiązań oraz należności Skarbu Państwa z tytułu wykonywania przez jednostki samorządu terytorialnego zadań zleconych. Jako roczne sprawozdania sporządzane są Rb -UZ roczne sprawozdanie uzupełniające o stanie zobowiązań według tytułów dłużnych, Rb -UN roczne sprawozdanie uzupełniające o stanie należności z tytułu papierów wartościowych według wartości księgowej. Wydatki strukturalne Celem sprawozdań: Rb - WSa, Rb -WSb, jest dostarczenie informacji o kształtowaniu się wydatków na obszary strukturalne po przystąpieniu Polski do UE. Mają one udowodnić dla Komisji Europejskiej, że poziom wydatków jest nie mniejszy niż przed przystąpieniem ( i przy wykorzystaniu pomocy). Jednostka sektora finansów publicznych sporządza sprawozdanie z wydatków poniesionych z krajowych środków publicznych będących w dyspozycji jednostki na realizacje celu (projektu, działania, zadania). 11
Krajowe środki publiczne Krajowe środki publiczne będące w dyspozycji jednostki to; Środki budżetowe, Środki własne, Dotacje, Pożyczki, Kredyty, Inne, np. z emisji papierów wartościowych, przychody z prywatyzacji, darowizny. Źródła informacji W celu wyodrębnienia wydatków strukturalnych z wydatków poniesionych w danym okresie sprawozdawczym jednostka powinna prowadzić dodatkową ewidencję wydatków strukturalnych odpowiednio do przepisów w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont i przepisów w sprawie zasad gospodarki finansowej. 12
Sprawozdania Rb-WSa sporządzają przewodniczący zarządów jednostek samorządu terytorialnego, którzy wykazują wydatki zbiorcze, skonsolidowane, obejmujące również wydatki przedstawione w sprawozdaniach jednostkowych przez: przez kierowników samorządowych jednostek budżetowych, kierowników samorządowych zakładów budżetowych, kierowników samorządowych instytucji kultury, kierowników samorządowych zakładów opieki zdrowotnej, kierowników innych samorządowych osób prawnych, utworzonych na podstawie odrębnych ustaw. Sprawozdania Rb-WSb w podziale wojewódzkim sporządzają: dysponenci głowni środków budżetu państwa ( w tym organy władzy publicznej, organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały), którzy wykazują wydatki łączne i skonsolidowane obejmujące wydatki wszystkich jednostek organizacyjnych oraz jednostek powołanych i nadzorowanych przez nie, w tym również państwowych instytucji filmowych, państwowych instytucji kultury, samodzielnych zakładów opieki zdrowotnej i innych państwowych osób prawnych utworzonych na podstawie odrębnych ustaw, agencje wykonawcze, instytucje gospodarki budżetowej, dysponenci państwowych funduszy celowych, Prezes ZUS i zarządzane przez niego fundusze oraz Prezes KRUS i fundusze przez niego zarządzane, Prezes NFZ, uczelnie publiczne, Polska Akademia Nauk. 13
Obliczanie wydatków strukturalnych Wydatek strukturalny wykazuje jednostka, która ostatecznie realizuje określone zadanie i zalicza się do sektora finansów publicznych. Poniesione wydatków strukturalne ustala się przy założeniu normalnych warunków funkcjonowania jednostki, tj. bez wszelkiego rodzaju kar, grzywien i odsetek od zaległości. Nie uwzględnia się także wydatków które mogą być odzyskane, np. podatek VAT zgodnie z obowiązującymi uregulowaniami prawnymi. W przypadku realizacji zadań z udziałem środków UE jednostka nie wykazuje kwot wydatków, które podlegają refundacji. Wykazuje natomiast wydatki poniesione jako współfinansowanie krajowe (wkład publiczny krajowy) paragrafy wydatków z ostatnią cyfrą 9. Sprawozdanie Rb-WSa, powinno być sporządzone na obowiązującym formularzu. Sprawozdania zbiorcze przekazywane są do Ministerstwa Finansów Departament Polityki Regionalnej i Rolnictwa w formie dokumentu i formie elektronicznej na adres rbws@mofnet.gov.pl w ustawowym terminie. W tytule e-meila należy umieścić treść odpowiadająca symbolowi terytorialnemu nadanemu jednostce przez GUS według poniższego wzoru: RbWSa_rrrr_JST_kw_kms_kg, gdzie: - rrrr oznacza rok kalendarzowy za który przesłano sprawozdanie, - kw kod właściwy dla województwa, - kms kod właściwy dla miasta na prawach powiatu, - kg kod właściwy dla gminy Dla przykładu Urząd Marszałkowski woj. mazowieckiego Rb- WSa_2010_JST_14 14
Rb-WSb Sprawozdania sporządza się jako jednostkowe, łączne, skonsolidowane. Wersja elektroniczna oznaczana jest według poniższych wzorów: Resort : RbWSb_rrrr_res_nr części, np. Ministerstwo Finansów RbWSb_2010_res_19. Województwo: RbWSb_rrrr_woj_nr województwa, np. województwo mazowieckie RbWSb_2010_woj_14. Podstawę dla zestawień regionalnych stanowi Nomenklatura Jednostek Terytorialnych do celów Statystycznych (NTS), opracowana na podstawie rozporządzenia (WE) Nr 1059/2003 Parlamentu Europejskiego i rady z dnia 26 maja 2003 r. w sprawie ustalenia wspólnej klasyfikacji Jednostek Terytorialnych do celów statystycznych (NUTS) (Dz. Urz. UE. L 154 z 21.06.2003, str. 1; dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 14, t. 1, str. 196, z póź. zm.). podstawa prawna-ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. Nr 88 poz. 439 i zm, z 1996 r. Nr 156, poz. 775, z 1997 nr 88, poz. 554, Nr 121, poz. 769, z 1998 nr 99, poz. 632, Nr 106, poz.668, z 2001 nr 100, poz. 1080, z 2003 nr 217, poz. 2125, z 2004 nr 273, poz. 2703, z 2005 n 163, poz. 1362, z 2006 nr 170, poz. 1217 z 2007 nr 166, poz. 1172 oraz Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 listopada 2007 r w sprawie wprowadzenia Nomenklatury Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS), (Dz. U. Nr 214, poz. 1573) Polska według NUTS została podzielona na terytorialne jednostki na 5 poziomach, hierarchicznie powiązane. Wyróżniono 3 poziomy regionalne i 2 poziomy lokalne. Poziomy regionalne obejmują: Poziom 1 regiony, Poziom 2 województwa, Poziom 3 podregiony, Poziomy lokalne obejmują: Poziom 4 powiaty, Poziom 5 gminy. Podstawę struktury grupowania według NTS, ich symboli i sposób zapisu stanowi system identyfikatorów i nazw jednostek podziału administracyjnego kraju (będącego częścią Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału terytorialnego kraju TERYT) 15
Region Centralny 1.1 Woj. Łódzkie 2.1.10 Woj. Mazowieckie 2.1.14 Region Południowy 1.2 Woj. Małopolskie 2.2.12 Woj. Śląskie 2.2.24 Region Wschodni 1.3 Woj. Lubelskie 2.3.06 Woj. Podkarpackie 2.3.18 Woj. Podlaskie 2.3.20 Woj. Świętokrzyskie 2.3.26 Region północno- zachodni 1.4 Woj. Lubuskie 2.4.08 Woj. Wielkopolskie 2.4.30 Woj. Zachodniopomorskie 2.4.32 Region Południowo-zachodni 1.5 Woj. Dolnośląskie 2.5.02 Woj. Opolskie 2.5.16 Region Północny 1.6 Woj. Kujawsko-Pomorskie 2.6.04 Woj. Pomorskie 2.6.22 Woj. Warmińsko-Mazurskie 2.6.28 16