Dobre praktyki z klubów seniora z województwa kujawskopomorskiego

Ywo i z 2013 Dobre praktyki z klubów seniora z województwa kujawskopomorskiego Raport z badania ankietowego Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Toruniu 2013

Spis treści Wstęp... 2 Analiza pytań... 3 I. Typy działalności prowadzonej w klubie seniora... 3 II. Zainteresowanie innymi rodzajami zajęć, by wzbogacić dotychczasową działalność... 4 III. Zainteresowanie przekształceniem struktury klubu seniora oraz chęć udziału w szkoleniu z tej tematyki... 6 IV. Przykłady najbardziej interesujących dobrych praktyk z klubów seniora z województwa kujawsko-pomorskiego... 7 1

Wstęp W maju 2013 roku Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Toruniu opracował i skierował do klubów seniora z województwa kujawsko-pomorskiego ankietę dot. rodzaju i charakteru działalności prowadzonej przez kluby. Informacje z ankiet miały dostarczyć wiedzy o interesujących inicjatywach podejmowanych przez kluby celem ich popularyzowania, jako przykłady dobrych praktyk. Dodatkowo zapytano również o potrzebę przekształcenia struktury klubu seniora z nieformalnej w formalną, a tym samym, czy byliby zainteresowani uczestnictwem w szkoleniach z tej tematyki. Na 140 wysłanych ankiet, zwrotnie otrzymaliśmy zaledwie 33, co daje niecałe 24% przebadanych klubów. W głównej mierze są to kluby z centrum województwa oraz jego północno-wschodniej i północno-zachodniej części. Z południowej części regionu na ankietę odpowiedziały tylko 3 kluby. ŚLIWICE KAMIEŃ KRAJEŃSKI KĘSOWO TUCHOLA CEKCYN GOSTYCYN LUBIEWO OSIE LNIANO DRZYCIM JEŻEWO WARLUBIE NOWE DRAGACZ ROGÓŹNO SĘPÓLNO GRUDZIĄDZ KRAJEŃSKIE BUKOWIEC SOŚNO ŚWIEKATOWO ŚWIECIE RADZYŃ CHEŁMNO CHEŁMIŃSKI JABŁONOWO WIĘCBORK KORONOWO POMORSKIE PRUSZCZ PŁUŻNICA ZBICZNO STOLNO KSIĄŻKI KIJEWO LISEWO BRZOZIE KRÓLEWSKIE BOBROWO MROCZA DOBRCZ PAPOWO BARTNICZKA BISKUPIE DĘBOWA BRODNICA SICIENKO UNISŁAW OSIELSKO WĄBRZEŹNO ŁĄKA GÓRZNO SADKI DĄBROWA CHEŁMIŃSKA CHEŁMŻA KOWALEWO NAKŁO BYDGOSZCZ ŁUBIANKA GOLUB POMORSKIEDOBRZYŃ WĄPIELSKOSIEK NAD NOTECIĄ ŚWIEDZIEBNIA (2) ZŁAWIEŚ WIELKA BIAŁE ŁYSOMICE (3) RADOMIN BŁOTA SOLEC LUBICZ CIECHOCIN RYPIN KCYNIA SZUBIN KUJAWSKI TORUŃ BRZUZE SKRWILNO NOWA WIEŚ (2) ZBÓJNO WIELKA(2) OBROWO WIELKA NIESZAWKA ROGOWO ŁABISZYN ZŁOTNIKI ROJEWO KIKÓŁ CHROSTKOWO KUJAWSKIE CZERNIKOWO SKĘPE ŻNIN BARCIN GNIEWKOWO JANOWIEC WIELKOPOLSKI (2) ALEKSANDRÓW KUJAWSKI GRUTA CIECHOCINEK RACIĄŻEK NIESZAWA ŁASIN ŚWIECIE NAD Osą INOWROCŁAW LIPNO PAKOŚĆ WAGANIEC BOBROWNIKI GĄSAWA (2) DĄBROWA KONECK BISKUPIA DĄBROWA WIELGIE TŁUCHOWO ZAKRZEWO LUBANIE JANIKOWO BĄDKOWO FABIANKI ROGOWO DOBRE DOBRZYŃ (2) MOGILNO KRUSZWICA WŁOCŁAWEK NAD WISŁĄ RADZIEJÓW OSIĘCINY STRZELNO BRZEŚĆ KUJAWSKI JEZIORA WIELKIE PIOTRKÓW KUJAWSKI BYTOŃ TOPÓLKA LUBRANIEC CHOCEŃ KOWAL BONIEWO CHODECZ IZBICA LUBIEŃ KUJAWSKA KUJAWSKI BARUCHOWO Legenda: Kluby Seniora z województwa kujawsko-pomorskiego, które przesłały do ROPS w Toruniu ankietę zwrotną (33) (w nawiasie - liczba klubów seniora, które przesłały ankietę) 2

Mimo iż zwrot ankiet jest niewielki, to jednak udzielone odpowiedzi są wyczerpujące i stanowią wystarczającą bazę merytoryczną do innych, planowanych do podjęcia działań przez Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Toruniu na rzecz osób starszych. Analiza pytań I. Typy działalności prowadzonej w klubie seniora 1 Klub seniora zajmuje się przede wszystkim rozwojem życia kulturalnego, oświatowego, towarzyskiego i rekreacyjnego osób starszych 2 i w tym celu realizuje zajęcia o danym charakterze. Z nadesłanych ankiet wynika, iż najczęściej prowadzoną działalnością są wyjazdy turystyczne i rekreacyjne (18 wskazań) oraz spotkania towarzyskie (17 wskazań). działalność turystyczna spotkania towarzyskie 7 6 5 18 wyjścia kulturalne prowadzenie chóru; zespołu pieśni i tańca 8 7 17 współpraca z innymi ośrodkami spotkania okolicznościowe spotkania integracyjne 9 10 11 11 11 zajęcia sportowe (gimnastyka) uczestnictwo w przeglądach artystycznych uświetnianie uroczystości na terenie gminy prelekcje - wykłady zaproszonych gości zajęcia plastyczne/z rękodzieła artystycznego Rysunek 1 Typy działalności prowadzonej w klubie seniora 1 Kluby mogły wymienić dowolną liczbę typów zajęć. 2 Na podstawie: A. Leszczyńska-Rejchert, Człowiek starszy i jego wspomaganie w stronę pedagogiki starości, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2007. 3

Ponadto w klubach seniora z naszego województwa realizowane są: projekty tematyczne, kursy komputerowe i internetowe, zajęcia o charakterze kultywowania tradycji klubowych, zajęcia muzyczne i warsztaty śpiewu, gry i zabawy, działalność prozdrowotna, pomoc potrzebującym i samotnym, zajęcia teatralne, zajęcia kabaretowe, wieczorki poetyckie i promowanie poezji, redagowanie kroniki klubu. II. Zainteresowanie innymi rodzajami zajęć, by wzbogacić dotychczasową działalność 3 By wzbogacić dotychczasową ofertę klubu, uczestnicy zainteresowani byliby przede wszystkim zajęciami służącymi zapoznaniu się z nowoczesnymi technologiami (np. zajęciami komputerowymi, fotograficznymi, pomocą w obsłudze telefonu komórkowego) zajęcia te wskazało 6 klubów. Ponadto dużym zainteresowaniem cieszyłyby się m.in. spotkania z ciekawymi osobami (np. podróżnikami, artystami, pisarzami i lekarzami), wycieczki turystyczno-krajoznawcze, spotkania z innymi klubami seniora oraz zajęcia z tematyki pozyskiwania funduszy na realizację projektów. 3 Kluby mogły wymienić dowolną liczbę typów zajęć. 4

3 3 6 zajęcia służące zapoznaniu się z nowoczesnymi technologiami spotkania z ciekawymi osobami organizacja wycieczek turystycznokrajoznawczych 4 5 współpraca z innymi klubami seniora prelekcje na tematy zdrowotne 4 5 5 zajęcia z tematyki pozyskiwania funduszy na potrzeby seniorów wyjazdy integracyjne szkolenia tematyczne dot. różnych form aktywizacji seniorów Rysunek 2 Inne zajęcia, którymi byliby zainteresowani uczestnicy klubów seniora Oprócz wymienionych powyżej typów zajęć, pojedyncze kluby wskazały również na potrzebę realizacji: warsztatów artystycznych, warsztatów muzycznych, pomocy merytorycznej w prowadzeniu klubu, zajęć taneczno-ruchowych, utworzenia Uniwersytetu III Wieku, tematycznych kół zainteresowań, gimnastyki ogólnorozwojowej, wyjazdów leczniczych, zajęć historycznych, np. na temat regionu, utworzenia profesjonalnego zespołu/chóru, zajęć literackich, udziału w wydarzeniach kulturalnych (np. koncertach, wernisażach, wyjścia do teatru, opery, kina), przeglądów/konkursów dorobku artystycznego klubów. 5

III. Zainteresowanie przekształceniem struktury klubu seniora oraz chęć udziału w szkoleniu z tej tematyki. Brak umocowania prawnego większości klubów seniora z naszego województwa utrudnia im, a nawet całkowicie wyklucza możliwość pozyskiwania środków finansowych z zewnątrz. Dlatego warto edukować seniorów i propagować wśród nich wiedzę o różnych formach funkcjonowania. Z przesłanych ankiet zwrotnych wynika jednak, iż kluby seniora niechętnie i z dużymi obawami podchodzą do wszelkich zmian struktury klubu. Tylko 8 z 33 klubów seniora, które przesłały ankietę zwrotną wyraziło zainteresowanie przekształceniem struktury klubu seniora na formalną oraz wyraziło chęć uczestnictwa w szkoleniach z tej tematyki. Pozostałe 25 klubów seniora z różnych powodów nie widzi takiej potrzeby, głównie z powodu funkcjonowania klubu przy innej organizacji (13 wskazań) oraz z powodu zbyt dużych formalności i kosztów (6 wskazań) 4. 2 1 Klub funkcjonuje przy innej organizacji 4 Za dużo formalności i kosztów 13 Nie ma takiej potrzeby Zbyt mały klub 6 Brak środków finansowych na utworzenie nowego stowarzyszenia Rysunek 3 Powody niechęci przekształcenia struktury klubu seniora Głównymi organizacjami/instytucjami przy których działają kluby seniora w województwie kujawsko-pomorskim, które zwrotnie przekazały ankietę są: Ogólnopolskie Stowarzyszenie Seniora z siedzibą w Bydgoszczy (5 wskazań), Polski Komitet Pomocy Społecznej (3 wskazania), 4 Kluby mogły wymieć dowolną liczbę powodów. 6

Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów (2 wskazania), Polski Związek Niewidomych (1 wskazanie), Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej (1 wskazanie), Wojewódzki Zarząd Klubu Seniora Stara Ochronka (1 wskazanie). IV. Przykłady najbardziej interesujących dobrych praktyk z klubów seniora z województwa kujawsko-pomorskiego. Klub Seniora przy Domu Kultury Modraczek ul. Ogrody 15 85-870 Bydgoszcz 1. Kursy komputerowe i internetowe dla seniorów przy współpracy z Domem Kultury Modraczek. 2. Organizacja ćwiczeń ruchowych Sobotnie potańcówki. 3. Prelekcje - wykłady zaproszonych gości - tematyka różna. Są to cykliczne prelekcje m.in. o zdrowiu, pielęgnacji ciała, ziołolecznictwie, porady prawne oraz cykl spotkań ze Strażą Miejską i Policją pn. Bezpieczny i aktywny w każdym wieku. Zespół Rękodzieła Artystycznego Klub Supełek przy Wojewódzkim Ośrodku Animacji i Kultury ul. Szpitalna 8 87-100 Toruń Spotkania i zajęcia dot. rękodzieła artystycznego: haftu, frywolitki, pergaminu, decoupage. Na spotkaniach uczestnicy wymieniają się wzorami, doświadczeniami, a także prowadzona jest nauka dla osób chętnych spoza klubu. 7

Klub Seniora Stokrotka ul. Żabia 8 87-800 Włocławek przy Starej Remizie Prowadzony jest chór wokalny z przygrywką akordeonu, który występuje m.in. dla miasta Włocławka oraz wyjeżdża na różne przeglądy artystyczne i wystawia swoje arcydzieło szydełkowe. Klub Seniora w Bobrowie Bobrowo 20A 87-327 Bobrowo Klub Seniora pracuje zgodnie z opracowanym planem według następujących haseł: 1. Żyjmy zdrowo : udział w gimnastyce relaksacyjnej, spotkanie z lekarzem (okulista, internista), pokazy kulinarne propagujące zdrowe odżywianie, wyjazdy do SPA w Grudziądzu. 2. Nie dajmy się oszukać : spotkania z powiatowym rzecznikiem konsumentów, spotkanie z policjantem. 3. Spotkania z ciekawymi ludźmi : pisarzem regionalistą, historykiem, klimatologiem. 8

Klub Seniora Karbowianie przy Wiejskim Domu Kultury Karbowo ul. Klubowa 25 87-300 Brodnica 1. Działalność w klubie ma głównie charakter artystyczny działa zespół wokalny Serenada. 2. Kilkakrotnie zespół Karbowianie na życzenie organizatorów występował również z programem kabaretowym. 3. Utrzymywanie bliższych kontaktów z kilkoma najbardziej zaprzyjaźnionymi Klubami Seniora, Kołami Gospodyń Wiejskich i lokalnym Domem Pomocy Społecznej, które polegają na wzajemnych odwiedzinach. 4. Powstało kilkadziesiąt tekstów autorstwa przewodniczącego Klubu do znanych melodii oraz kilkanaście rymowanych utworów satyrycznych. Koło Seniora Serce na Dłoni Sekcja działająca w Gminnym Ośrodku Kultury w Osieku Osiek 81 87-340 Osiek 1. Spotkania integracyjne z innymi klubami seniora, z młodzieżą i z dziećmi, aktywny udział w imprezach środowiskowych. 2. Koło teatralne Wieczornice. Uczestnicy zajęć wspólnie wybierają temat przedstawienia, opracowują scenariusze, przygotowują scenografię. W tym celu nawiązywana jest współpraca z młodzieżą i nauczycielami z wybranych szkół. Przedstawienia utrwalane są na płytach, a działalność klubu propagowana jest wśród różnych grup społecznych. 3. Ścisła współpraca z Gminnym Ośrodkiem Kultury oraz szkołami. 4. Spotkania w kafejce internetowej pod hasłem Najpierw poczytam, potem zobaczę uczą korzystania z internetu, zamieszczanie informacji i zdjęć na stronie internetowej gminy. 9

Klub Seniora Wrzos przy Zarządzie Gminnym Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej Gminny Ośrodek Kultury ul. Aleja Pokoju 7 86-060 Nowa Wieś Wielka 1. Chór żeński Lirenka - występy z różnych okazji. 2. Aktywność fizyczna Seniorów 50+ gimnastyka, basen, rajdy rowerowe, spacery piesze. 3. Integracja międzypokoleniowa - współpraca z dziećmi ze świetlicy środowiskowej oraz czytanie bajek w przedszkolu. PKPS Zarząd Gminy Nowa Wieś Wielka Klub Seniora w Brzozie ul. Przemysłowa 9 86-061 Brzoza 1. Zajęcia ruchowe - gimnastyka 2 razy w tygodniu w sali gimnastycznej w szkole podstawowej, odpłatnie, prowadzona przez rehabilitantkę. 2. Zespół wokalny Brzozowiacy. 3. Współpraca ze świetlicą środowiskową pod hasłem Integracja Międzypokoleniowa prowadzone są gospodarstwa domowe z dziećmi, wypieki, sałatki, pieczenie chleba, rajdy rowerowe, rajdy piesze z ogniskiem, wyjazdy na basen, kręgielnię. 4. Pisane są projekty, aby otrzymywać dofinansowanie na prowadzoną działalność do Urzędu Gminy, Starostwa Powiatowego, Urzędu Marszałkowskiego - jeśli są ogłoszone konkursy w internecie. W roku 2013 Klub otrzymał tylko dotację z Urzędu Gminy na paczki dla osób samotnych i na spotkanie opłatkowe. 10

Klub Seniora Kopernik ul. Toruńska 60 88-100 Inowrocław 1. CBA komputera - kurs komputerowy dla osób 50+. Umożliwia on osobom powyżej 50 r. ż w łatwy i przystępny sposób opanować podstawowe zasady działania komputera i korzystania z internetu. 2. Zespół Wokalny Srebrny Głos pozwala na aktywizację osób, które chciałyby nauczyć się śpiewać oraz tych uzdolnionych muzycznie. 3. Klub Miłośników Sztuki i Tradycji Ludowej pozwala na zdobycie umiejętności manualnych z zakresu haftu, rzeźby, garncarstwa, plecionkarstwa czy zdobnictwa oraz wiedzy teoretyczno-historycznej zarówno w wymienionych dziedzinach, jak i dotyczącej historii zamieszkiwanego regionu. Klub Seniora Łojewianie w Łojewie, gmina Inowrocław Łojewo 21 88-101 Inowrocław 3 1. Klub seniora prowadzi działalność od 10 lat. Tak długo również istnieje Kabaret trochę starszych pań. Jego członkowie uczestniczyli w przeglądach Artystycznego Ruchu Seniora w Bydgoszczy zdobywając 2-krotnie wyróżnienie. Kabaret występuje również w lokalnym środowisku i sąsiednich miejscowościach. 2. Z powodzeniem przez 7 lat z rzędu organizowane były sportowe turnieje sprawnościowe dla seniorów z zaprzyjaźnionych klubów. Były to Seniorskie turnieje sportowe z uśmiechem - czyli sport na wesoło. Za tę inicjatywę klub został nagrodzony w konkursie o Nagrodę Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego pn. Rodzynki z pozarządówki w 2011 r. 3. Zorganizowanie poetyckiego spotkania biesiadnego pod hasłem Miłość i przyjaźń niejedno mają imię, podczas którego seniorzy prezentowali wiersze znanych poetów na w/w temat i swoje własne. 11

Klub Seniora Nawojka ul. Piłsudskiego 22 87-600 Lipno Prowadzenie Chóru skład 14 członków klubu. Chór co roku uczestniczy w Wojewódzkim Przeglądzie Dorobku Klubów Seniora w Raciążku pow. aleksandrowski, realizowanym przy pomocy finansowej Zarządu i Rady Powiatu Aleksandrowskiego. Chór uczestniczy również na różnych okolicznościach i zaproszeniach. Klub Seniora przy Szubińskim Domu Kultury ul. Kcyńska 13 89-200 Szubin 1. Spotkania integracyjne z innymi klubami - integracja i wymiana doświadczeń z innymi Klubami z terenu województwa; 2. Zespół śpiewający Jesienny Kwiat. 3. Udział w wykładach i zajęciach Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Klub Seniora w gminie Więcbork Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Więcborku ul. Mickiewicza 22A 89-410 Więcbork www.mgopswiecbork.pl mgops_wiecbork@poczta.onet.pl Wszystkie zajęcia w Klubie mają bardzo różnorodny charakter, jednak zawsze odpowiadają na zdiagnozowane potrzeby uczestników. Oferta przewiduje w jak największym stopniu angażowanie potencjału osób starszych w wyniku organizacji zajęć przy bezpłatnym wykorzystaniu istniejącej infrastruktury społecznej, będącej w dyspozycji podmiotów podejmujących działania partnerskie. Bezpośrednio Klub Seniora zrzesza w swoich kręgach 42 osoby (wypełnione deklaracje uczestnictwa). Działa w strukturach MGOPS w Więcborku, jako nieformalny podmiot, 12

obsługiwany finansowo i logistycznie przez pracowników MGOPS w ramach swoich obowiązków służbowych. Aktualnie w Klubie prowadzona jest różnorodna działalność w głównej mierze skupiająca się wokół aktywności o charakterze: kulturalnym, rekreacyjnym, turystycznym oraz sportowym. DOBRĄ PRAKTYKĄ, w tym zakresie rekomendowaną przez MGOPS w Więcborku jest niewątpliwie: 1. Wykorzystywanie różnorodnych sposobów finansowania działań senioralnych na terenie gminy Więcbork; 2. Funkcjonowanie Klubu Seniora przy silnej organizacji (podmiocie), w ramach którego możliwe jest finansowanie i organizowanie działań z seniorami. W przypadku Klubu Seniora jest to właśnie MGOPS w Więcborku; 3. Skuteczne wykorzystywanie możliwości sektora NGO w celu pozyskiwania środków finansowych na działalność Klubu; 4. Stworzenie specjalnej STREFY SENIORA (siedziby Klubu działającej przy Świetlicy Środowiskowej UŚMIECH w Więcborku), umożliwiającej realizację zajęć dla seniorów i przez seniorów; 5. Korzystanie z pomocy wolontariuszy zrzeszonych w Międzyszkolnym Klubie Wolontariuszy AMICUS w Więcborku podczas realizacji zajęć dla seniorów; 6. Szeroka, lokalna promocja działalności Klubu poparta atrakcyjnymi technikami: a) zamieszczanie notek na stronach internetowych MGOPS Więcbork i Stowarzyszenia Aktywnych Społecznie w Więcborku; b) fan page Stowarzyszenia na FB, na którym umieszczane są notki i zdjęcia dokumentujące wydarzenia w Klubie; c) upowszechnianie plakatów i ulotek; d) cykliczne zamieszczane notek w lokalnej prasie nt. działań w Klubie; 7. Szeroka akcja promująca aktywną starość podczas zorganizowanej Konferencji Wiedza Mądrość Doświadczenie atuty, które posiadasz (grudzień 2012 r.); 13

Klub Seniora Osiacy przy Gminnym Ośrodku Kultury ul. Rynek 2 86-150 Osie 1. Udział w Przeglądach Piosenek Ludowych i Biesiadnych - zespół Chabry przy Klubie Seniora Osiacy. Wyjazdy do różnych miejscowości (występy). 2. Współpraca z zaprzyjaźnionymi Klubami (odwiedzanie się, wspólne wieczorki i imprezy). Klub Seniora Dolina Drwęcy ul. Sportowa 9 Lubicz Górny 87-162 Lubicz Klub posiada chór i kapelę o nazwie Dolina Drwęcy. Zespoły te występują na różnych imprezach kulturalnych. O naszej działalności na rzecz Seniorów i nie tylko można przeczytać i obejrzeć na stronie internetowej pod adresem: http://jacmroczek.idtf.pl/wp1/ 1. Klub współpracuje z dps, domami kombatanta, środowiskami TPD. 2. Dużym zainteresowaniem cieszą się wiersze Pani Teresy Zakrzewskiej - wydana została broszura z jej poezją. 3. Seniorzy z klubu biorą aktualnie udział w projekcie Dłużej żyjemy, bo więzi budujemy, Health is trendy. 4. Udział w różnego rodzaju szkoleniach, badaniach zdrowotnych. 5. Są także zalążki współpracy z innymi krajami, jak Niemcy i Litwa. Klub Seniora Wrzos Gminny Ośrodek Kultury ul. Główna 35 89-520 Gostycyn Różnorodne formy życia kulturalnego: 1. Współpraca z kombatantami i Towarzystwem Przyjaciół Dzieci; 14

2. Uczestnictwo w wykładach Uniwersytetu III Wieku; 3. Kultywowanie regionalnego artystycznego rękodzieła; 4. Czynny udział w realizacji projektów: Kolaż nestora 2011 r., Boom matuzalem 2012 r., Boom matuzalem II 2013 r., Teatr dorosłego - 5 edycji w latach 2008 2013. W ostatnich latach Klub skupia się głównie na realizacji projektów. Głównym celem zadań jest wprowadzenie innowacyjnych form spędzania czasu wolnego przez seniorów, co powoduje ożywienie działalności tej grupy wiekowej. 1. Natomiast kilka edycji teatru łączącego pokolenia uczyło klubowiczów wzajemnej tolerancji i szacunku międzypokoleniowego, sztuki kompromisu. Teatr pozwolił na to, by zbliżyć do siebie pokolenia, zrobić coś dla siebie i dla otaczającego środowiska. Aktor otrzymał rolę dopasowaną do swoich predyspozycji i do wieku. To świetny pomysł na poznanie pokoleń - ich zwyczajów, sposobu bycia. To innowacyjna forma spędzania czasu wolnego. Klub Seniora przy Gminnym Ośrodku Kultury ul. Szkolna 4 87-222 Książki Spotkania z lekarzami, kosmetyczkami; Spotkania, wymiana poglądów i doświadczeń z innymi Klubami Seniora oraz określenie form współpracy. Klub Seniora w Czarnem Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Baruchowie Baruchowo 19 B 87-821 Baruchowo 1. Spotkania z twórcami ludowymi naszego regionu mające na celu utrwalenie tradycji naszej małej ojczyzny. 15

2. Zajęcia kulinarne, które są w efekcie bardzo praktyczne i dają możliwości wymiany doświadczeń. 3. Przy Klubie Seniora w Czarnem powstał zespół wokalny Jubilatki, który uświetnia swoimi występami nie tylko wieczorki i imprezy okolicznościowe na terenie gminy, ale ma na swoim koncie również kilka występów na konkursach i prezentacjach organizowanych na terenie Powiatu Włocławskiego. Klub Seniora Uśmiech z siedzibą w Miejsko-Gminnym Ośrodku Kultury w Janowcu Wielkopolskim ul. Powstańców Wlkp. 16 88-430 Janowiec Wlkp. 1. Rozrywkowa: Chór Harmonia (4-głosowo mieszany); Kapela Ludowa FOLK_ROM ; Zespół satyryczny ADHD ; Zespół esperanto (jedno i dwugłosowy). 2. Spotkania z ciekawymi ludźmi z regionu i kraju (pisarz, lekarz, leśnik, pszczelarz, rzeźbiarz ludowy, podróżnik). 3. Organizowanie i współorganizowanie festynów środowiskowych i ludowych. Klub Seniora ul. Żnińska 3a 88-410 Gąsowa Klub realizuje projekty, którego wnioskodawcą jest Stowarzyszenie. W ramach realizacji projektów odbywały się zajęcia kulinarne (wypiek chleba, robienie masła), darcie pierza, robienie prac plastycznych itp. 16